De alchemist: Een komedie van Ben Jonson

THE

ALCHEMIST.

VVritten

by

BEN. IONSON.

-Nt'J'll, ""

"';'fflIr

hri~J

""'"'I

c.'ttlltIspMlm

kllmH,.

LONDON,

Printed

hyT1Jomas Snoáham,

forW.

BIIrrt,

andareto

bcfold

bylIJm S''1''di,ietbc

Wdknd afPauIa.

Ben Jonson

Nederlandse bewerking door

Paul Maas

Delftse Universitaire Pers

Internátional Theatre Bookshop

1985

IV

Uitgegeven door:

Delftse Universitaire Pers Mijnbouwplein 11

2628 RT Delft (015) 783254 in samenwerking met:

International Theatre Bookshop Leidseplein 25 1017 PN Amsterdam (020) 226489 in opdracht van: Theater de Tobbe Badhuislaan 3 2273 AA Voorburg (070) 864880

Omslagtekening ontleend aan: G. Della Porta

'De distillationibus' , Roma, 1608

Typewerk:

W. van der Harst-Spek

CIP-gegevens Koninklijke Bibliotheek, Den Haag

Copyright 1985: Paul Maas, Voorburg

No part of this book rnay be reproduced in any form, by print, photoprint, microfilm or any other rneans without written perrnission from the publisher: Delft University Press

All rights reserved

Opvoeringen van deze bewerking zijn verboden zonder voorafgaande schriftelijke toeste~~ing van de bewerker, per adres Theater de Tobbe, Badhuislaan 3, 2273 AA Voorburg

ISBN 90 6275 999 8

Printed in The Netherlands

De gespeelde te k s t kan op sommige plaatsen afwijken van de in deze uitgave gepubliceerde

Benjamin Jonson schreef ziJn 'Alchemist' in het jaar 1610. Dat is nu 375 jaar geleden. Het nederlandse beroepstoneel heeft deze komedie steeds links laten liggen. Een bruikbare nederlandse bewerking ontbrak tot op heden.

Voor zover mij bekend werd dit toneelstuk in Nederland op 8 november 1953 voor het eerst gespeeld onder de titel 'De Goudmaker' in de Aula van Koninklijk Instituut voor de Tropen in een zeer vrije, overigens niet meer naspeurbare bewerking van Hans Tiemeyer. Ruim tien jaar later volgde een serie uitvoeringen door het Eindhovens Studenten Toneelgezelschap Asjera (premiere 14 oktober 1964 in de Globezaal van de Stadsschouwburg te Eindhoven) in de Vlaamse vertaling van George van Vrekhem.

Deze bewerking is gebaseerd op de oorspronkelijke tekst van Benjamin Jonson, gepubliceerd in verschillende uitgaven. Deze publicaties verschillen onderling slechts in annotaties: de hoofdtekst blijkt identiek, de noten vullen elkaar voorbeeldig aan.

De meest gehanteerde uitgave is uitgebracht door Penguin Books in de bundel 'Three Comedies'. Behalve 'The Alchemist' bevat deze uitgave de complete tekst van 'Volpone, or the fox' (dat regelmatig op het nederlandse repertoire verschijnt) en 'Bartholomew Fair' (laatste editie 1983). Naast deze bronnen werd de eerder genoemde vlaamse vertaling van Van Vrek hem dankbaar geraadpleegd.

In de door Jonson geschreven tekst zijn in deze bewerking bekortingen toegepast. Deze hebben voornamelijk betrekking op de breedsprakige uitweidingen van Spits (SubtIe, volgens Jonson) over de alchemie en op de al te contemporaine, lokaal gerichte exposés van Dol Common (Lol Gemeen). In deze uitgave is circa 85% van de oorspronkelijke tekst verwerkt.

De eerste uitvoering van deze nieuwe bewerking werd gespeeld op 15 mei 1985 in Theater de Tobbe in Voorburg door een ad-hoe-groep, bestaande uit vrijwillige medewerkers van dit theater, onder regie van Wim Trompert.

Bij de bewerking van deze vertaling ben ik veel dank verschuldigd aan Mayling Wang, Paul ' t Hoen en Wim Trompert voor hun deskundige tekstadviezen en aan de Delftse Universitaire Pers, die bereid bleek te bemiddelen bij de publikatie van het eindresultaat.

Voorburg, 1 mei 1985

VI

(foto , Pan Sok)

Tableau de la Troupe 'Tobbe-toneel ' 1 mei 1985

Fortuin, der dwazen vriend, wil korte duur ter allen gunste wijken, voor twee uur. Geëerd publiek: begeerte nu ten troon, den schrijver recht, welwillendheid 6ns loon. De plaats is Londen, daar u allen weet dat Londens Lol zich met geen ander meet. Toch nergens beter broedplaats voor een Heer, Bedrieger, Schelmen, Hoer en Velen meer, wier daden door des Blijspelschrijvers hoon en ook wellicht zijn Spitsheid, nu ten toon-gesteld zijn als Karakters, ter vermaak: niet grieven, maar genezing is zijn taak. Elk tijdperk kent zijn kwalen; hèm de plicht te zorgen dat uw lijden wordt verlicht. Verstrekt hij daarbij zoete medicijn,

waar winst en voordeel vast verstrengeld zijn, is er geen geest zo door en door verrot dat woede niet snel omslaat in genot.

' t Gebruik is simpel, vrezen hoeft u niet, komt nader, zet u neder aan de vliet

en kijkend naar wat langs zijn bedding spoedt vindt u misschien wat wens'lijk is en goed. De dwaasheid, hier vertoond, is zo bekend, dat zelfs de dwaas het ziet, maar niet herkent.

-

2-DE PERSONEN VAN HET STUK

Spits, de alchemist Smoel, de huisbewaarder Lo l Gemeen , een col lega Pen ner , een kle r k

Dr o g e r, ee n tabaksha nde laar

Grapgraech, de eig ena a r van het hui s Sir Ep i c uru s Mammon , een edel man Wa a r l and t, een gokker

Zwaargemoed Heil z a am, een puriteinse pastores uit Amsterdam Ana nias , een diakones aldaa r

Wind buil , de kwaaie jongen

Vrouwe Voegzaam, zijn zuster, een weduwe Buren

Gerechtsdienaars Figuranten

(Het huis van Grapgraech) Smoel Spits Lol Smoel Spits Smoel Lol Spits Lol Smoel Spits Smoel Spits Smoel Spits Smoel Spits Smoel Spits Smoel

Geloof me, ik doe het

Je doet maar, ik heb schijt aan je

Zijn ju l l ie gek geworden? Maar heren! Om godswi l •• Ik ha al je ui t je kleren

Zeker om mij n kon t te kus se n?

Schoft die je ben t , om jou je stre ken af te le r en Soevere i n , generaal, zijn ju l l ie soms bez et en

Ik gooi dit bijtend vocht over je kleren als je dic h te rbij komt

Moeten de buren ons horen? Dat durf je ni e t, notoire ni k s nu t Weet je wel wie je bent?

20, en wie ben ik dan wel, bastaard? Wie ben ik? Omdat jij jezelf niet kent zal ik het je zeggen Praat zachter, schurk

Niet zo lang geleden was jij niet meer dan een brave,

eerlijke huisknecht, een livre i t j esd r a g er. Je zorg d e voor het huis van je meester, te r wi jl hij met vakantie was

Moet je zo schreeu we n

En toen werd jij, dank zij mij, bevorderd tot kapite i n Dank zi j jou, hondsdok ter? Werd ik geho l pe n door jo u of jij door mij ? Weet je no g waar ik je voor het eerst ont moe tt e , hè èr?

Ik ho or niet goed

Nee dit zek er ni et, ma a r ik zal je ge he ug e n opfri ss en, hèèr. Het was bij de Pie Co rn e r . Je le efd e er va n de da mp uit de

-4-keukens en je doolde er rond als de hongersnood zelf, met een wanstaltig opgezwollen buik en een gezicht bleek als

afwaswater, met overal mee-eters en puisten met zwarte wormen Spits Smoel Spits Smoel Spits Smoel Spits Lol Spit Lol Spits

Praat toch wat harder

Je liep er rond in vodden, die je voor dag en dauw bij elkaar scharrelde of wegpikte van de vuilnishopen, je voeten in sloffen die schimmelden door de etter van je wintertenen, met een kale vilthoed op en een tot de draad versleten mantel, die nauwelijks je spichtige billen bedekte

Zo, zo

Al je alchemie en je algebra, je geestendrijverij,

aftroggelarij en nog een dozijn knevelarijen waren nog niet voldoende om wat kleren te kopen. Tot ik je weer toonbaar maakte en je wat geld leende voor kolen, kolven, spiegels en andere troep. Ik heb een fornuis voor je gebouwd, klanten aangelokt en liet je zwarte kunst weer bloeien. En bovendien heb ik jou dit huis geleend

Ja in het huis van je meester, dat je deelde met de ratten. Hou jezelf niet voor de gek. Ik weet dat jij iemand was die de voorraadkast gesloten hield, die de kruimels spaarde en het bedelbier verkocht aan dronkelappen. Dat alles, samen met je kerstfooien en je winst bij het kaarten gaf je net genoeg armslag om niet tussen de spinnewebben te vermolmen

Kan het niet zachter, blaaskaak? Nee, ik donder je aan stukken! Nou breekt de hel los!

Ik zal je leren mij te beledigen. aardworm. Heb ik je niet uit de stront getrokken toen geen levend wezen meer naar je omkeek, behalve misschien een spinnetje? Heb ik je niet verheven boven bezems en pispotten?

Jullie verpesten alles

Heb ik je niet gepuurd tot geest, tot quintessens.

Maakte ik van jou niet mijn rechterhand in mijn eigen grote kunst? En dit krijg ik als dank!

Lol I~aar zijn jullie mee bezig? Maar generaal, ik dacht dat je een heer was

Smoel Spits Smoel

Lol

Ik word nog gestoord als je zo hard blijft schreeuwen Knoop je dan op, mij kan dat niks schelen

Ik hang jou op kolenboer. Ik zal al jouw schurkenstreken openbaar maken, al je smerige trucs, je oplichterijen •• Ben je niet goed wijs?

Smoel Spits Smoel Spits Smoel Lol Smoel Lol Smoel Spits Lol Spit s Koppelaar Koewachter Geestendr ijver Zakkenrol ler Gooche laar

Verdomme , denk aan je reputat ie : waar is je gezond verstand ? Verdr a a id , denk ook eens aan mi j en aan ons gemee nschappel i j k bel a ng

Weg met die teef. Schurk, ik klaag je aan voor hekserij, ja, en je kop gaat in de strop omdat je goud he b t vervalst En op je eigen kop zet je een zotskap, nietwaar? En jij, li k je loogje van de grond. Verdomd, vervloekt stelletje

stinkers , hou op met ruziemaken, of ik snijd jullie allebei je kop af. Ik zorg er wel voor dat ik niet in handen van de schout val en zeker niet voor twee van die snauwende

hondskloten. De hele tijd hebben jullie samen de hele wereld bedrogen. Denk je dat het verstandig is om nou elkaar te gaan bedriegen? (tegen Smoel) Jij, ga jij hem aanbrengen? wie zal je geloven, jij, een hoerenzoon, een nama ak kapitein, die zelfs geen puritein vertrouwt, nog voor geen cent. (tegen Spits) En jij begint ook ruzie te maken, bij god. Waar haal je het lef vandaan om meer op te eisen van de buit dan je toekomt. Je wilt de baas spelen? Alsof je echt goud zou kunnen maken. Zijn we niet begonnen met gelijke rechten voor ieder van ons drieên. Alles in gemeenschap en géén

voorrech ten voor wie dan ook . Verdomde kletsers, laten we weer samen de rest van de wereld bedriegen , vriendelijk , hartelijk, li e f l i j k, zoals het hoort . En we moeten het begin van di t seizoen meteen benut ten . En al s jull ie dat niet willen , dan word ik kwaad , dan pak ik mijn aandeel en laat jul lie barsten

Het is zijn sch ul d. Hij kan ke r t altijd en ze gt dat al het wer k op zij n sc ho uders neer ko mt

Natu urlijk, en zo is het ook o ja, spelen wij on ze rol dan niet

-6-Lol Nou, als jouw rol vanda a g de zwaarst e is, dan zal de onze dat morgen.z i j n Spits Lol Smoel Spits Lol Spits Smoel Spits Smoel Spits Lol Smoel Lol Spits Smoel Lol Smoel Spits Smoel Misschien

Ni e t misschi en, )1) , ji j bull e b a k, zéker! Verdomd nog aan toe, ik draai je nek om

Zullen we dan vandaag een s zien wi e ' t me e s t bin nenhaalt?! Akk o ord

Prima. Mijn liev e bru la pe n , we vergeten deze ruzie. Waarom zouden wij onze sombere, mug g enzi f t end e buren opvrolijken met onze stommiteiten? Die blaaskoppen zo ud en zich de adem uit het lijf lopen om mij al s ho er op ee n kar do or de stad te zien trekken of om ju l l ie als fless etrek k ers te zien hangen. Kom op, wij gaan eensg e zind ver d e r met onz e edele taak Vorstelijk e Lol, je spreekt al s Clar idia n a èn jezelf En daarom, als we va n a v ond gaan et e n, da n zit )1) 1n he t midden en dan ben je niet langer Lol Gemeen, maa r eh, Lol Bijzonder, Lol Un i e k , en wie va n on s beiden dan het langste strootje trekt krijgt jou vannach t als zi jn Lol Particulier! (er wo rdt ge k l o p t ) wie zou dat kunnen zijn, gaan een s kijken Lol. Ik ho o p nie t dat het jouw meeste r is

Daar hoef je niet bang voo r te zijn. Zolang er in Londen niet minder dan één mens per week ste rft aan de pest, kunnen we rustig onze ga ng gaan

Wie is het Lol? Een lekker stuk

0, dat is de klerk van de advocaat. Ik kwam hem gist eravond tegen in een kroeg in Holborn. Ik heb je over hem verteld. Hij wil een talisman, om geld te verdi enen bij het wedden Zal ik he m binnenla ten?

Wacht nog even. Wie doet wat?

Doe ji j je mantel om en da n do e ik of ik net wegga En ik?

Laat je ni e t zien, weg. (Lol af ) En kijk erns ti g Begrepen

God zij met u heer Alstublieft, zeg dat ik Zl)n naam heb genoemd, hi j heet Penner. Graag was ik no g wat gebl e v en , ma a r ••

Penner Smoel Penner Smoel Penner Smoel Penner Smoel Penner Smoel Penner Smoel Penner Smoel Penner Smoel Penner Smoe l Penn e r

(van buiten) Kapitein, hier ben ik

Wie is daar? Ik geloof dat hi j komt , docto r. He e r, ik wil d e net gaan

Echt waar? Dat spijt me kapite i n

Maar ik was er zeker van dat ik u no g even zo u zien

Da ar ben ik bl ij om. Ik mo es t eer s t no g wat van die sa kke rs e akte n opma ke n en gisteren he b ik mijn ho rl o g e uitg el e end aan iema nd die vandaag op bezoek mo est bij de scho u t en da a rom weet ik nu nie t ho e la a t he t is. Is dat die dond e r s e kerel ? Dat is zij ne edel he id

Is hij een doctor? Zeker

Heeft u het onderwerp bij hem aangekaart ? Ja

En?

Wel, hij vindt het zo riskant en gevaarl ijk ••• Ik weet niet meer wat ik moet doen

Zeg dat niet kapitein

Ik zou echt willen dat ik van dit zaakje af was

Maar kapitein , nu stelt u me teleur. Waarom wi l t u dat? Ik verzeker u dat ik ni e t ondankbaar zal zijn

Daar twijfel ik ook niet aan, ni e t in het minst. Maar de wet is nu eenmaal de wet. En daar ko mt no g bi j, de doctor beweert dat onla ngs nog iemand in de gevangenis is bela nd voor iets soor tge li jks

Dat wa s dan een ezel die nie t wist wa a r Abra hamde mo s t e r d ha al d e

En hij was een kle rk he e r. Maar u kent de wet beter, den k ik zo

-8

-ze g g en ? De-ze hand, de-ze, waarmee ik al mlJn aktes schrijf, zal nooit meer schoonschrift kunnen schrijven als ik iets zou verklikken. Wat denkt u wel van mij?

Smoel Hm, hm dat zal ik de doctor zeggen. Kom nobele doctor, mag ik u storen? Dit is de heer waar ik u over sprak en u kunt hemvertrouwen

Spits Ik heb u mijn antwoord al gegeven Smoel Maar hij heeft vier 'engelen' bij zich Spits U doet mij onrecht, kapitein

Smoel Doctor, waardoor? Door u te verleiden met deze 'engelen'? Spits Door mijn kunde te verleiden tot mijn eigen verderf. Ik kan

nie t geloven dat u mlJn vriend bent, 6, die mij op deze man i e r meesleept in een zo duidelijk gevaar

Smoel Slee p ik u mee? De duivel slepe je mee en al je talismannen er b ij

Penner Maar kapitein

Smoel U kunt geen onderscheid maken tussen mensen en mensen Spits Minder woorden, heer

Smoel Meer daden, doctor Hondedarm. Verdomme, ik breng u geen opgeblazen bedrieger, die uw geheimen zal uitspugen als hete pap

Penner Kapitein

Smoel En ook ni e t een of andere kwezel die alles aan de kapelaan gaa t bi e ch t en. Nee, ik breng u een bijzonder voorname heer, die de enige hoo p is van zij n oude grootmoeder, die de wet ken t en zes wij ze n van schoons chrift, die een uitstekende kler k is en die perf e c t kan cijferen. Hij zweert als het nodig is op de Gri e k s e Xenofo n in zijn zak en, eh, en hij maakt zi jn vrie ndi n het hof met verzen uit Ovidius Penner Nou, eh, mijn beste kapitein, ik ••

Smoel Is he t soms niet waar?

Penner Ja, dat wel, maar ik zou liever hebben dat u de meesterdoctor met wat meer respect behandelde

Smoel Aan de galg met dat hooghartige hert. Kom, we gaan Spits Eé n ogenblik, ik wil met je praten

Pen ner Zi jne edelheid roept u kap ite in

Smoel Spits Smoel Spits Smoel Spits Smoel Spits Smoel Penner Spits Smoel Penner Smoel Penner Smoel Penner Smoel Spits

Geen enKele voorwaarde, tenzij u aKKoord gaat Vooruit dan maar, uw wil is wet. Luister ..

Nu Kan iK tenminste luisteren en deze heer mag OOK luisteren Nee

Geen gefluister

U beseft niet wat voor nadeel u zich hiermee beroKKent Waarmee, waardoor?

Door u zo in te spannen voor iemand die ons allemaal Kan ruineren als iK hem een vlieg als talisman geef. Als hij speelt wint hij al het geld dat tegen hem is ingezet. Daarom moet je nooit wat tegen hem inzetten

U vergist zich doctor. Hij vraagt toch alleen maar een vlieg voor het dobbelspel, een Klein snertvliegje, niet één van uw grote

Toch Kapitein, iK zou er één willen voor alle spelen Dat zei iK je toch al

Verdomd, dat is wat anders. IK dacht dat je alleen een paar Keer per maand aan je gerief wilde Komen

Maar iK denK er plotseling aan mijn baantje op te geven en daarom ••

Dat verandert de zaaK. Maar zoiets Kan iK hêm toch niet vragen

Asjeblief, heer Kapitein, voor hem is het toch allemaal hetzelfde

Wat, voor zo weinig geld?

Heer, iK ben van plan de vergoeding te verhogen

Nou, vooruit dan maar, iK zal het proberen. Doctor, en als het nou eens voor alle spelen was?

Dan zeg iK, zal hij al de schatten van het hele KoninKrijK kunnen winnen, wanneer die tegen hem worden ingezet

-10-Smoel Spits Smoel Spits Smoel Spits Smoel spits Smoel Spits Smoel Spits Smoel Penner Smoel Penner Smoel Penner Smoel Penner Smoel Spits Smoel Penne r Smoe l· Penne r

Zegt u dat op basis van uw kunde?

Ja, en vooral op basis van mijn verstand, de grond slag va n mijn kunde. Weet u dat deze man het type is waar de koningin der feeên zo op valt?

Wat , heeft hij dat?

Stt, hij kan u horen. Als de koningin der feeên hem al leen maar zou zien ..

Zo

Zeg het hem niet

Brengt zij hem ook geluk bij ' t kaarten?

Ee n onweerstaanbaar geluk. Hij speelt iedereen uit zijn klere n!

Sommi g e n zijn geboren voor het succes Hij hoort je

Ik vertrouw zijn goede inborst Als u 't aandurft, doe ik mee

Uitsteke nd , doctor. Vertrouw hem, en hij maakt ons rijk bi n nen het uur; als hij 5000 pond wint, stuurt ie ons de helft

Geloof me, dat doe ik, heer

Daar twijfel ik ook niet aan. Hebt u geluisterd? Nee, ik heb niks gehoord, waar ging het over? Niets?

Bijna niets

Wel, een zeldzame ster heeft uw geboorte beschenen De mijne, nee toch

De doctor beweert dat u•• Maar kapitein

••ve rwan t bent aan de Koningin der Feeên •• Wi e , ik?

•• en dat u me t de helm bent gebore n Wie zegt dat ?

Penner Spits Smoel Penner Smoel Penner Smoel Penner Spits Smoel Spits Smoel Penner Smoel Spits Smoel Penner

Bij Jupiter , ik win tienduize nd pond en ik stuur u er de helft va n . 'Op mijn woord' is toch geen eed

Nee, hij maakte maar een grapje

Maar goed ook. Ga he e n en dank de doctor Ik dank zi j ne edel heid

Is dat alles ? Nog een engel Moet ik?

Moet u? Al le donders, wa t betekent danken anders? Ga je je no u mis d r a g en ? Doctor , wanneer kan hij komen voor zijn vl ieg?

Krijg ik die niet mee?

Maar beste heer, tevoren moet nog een menigte ceremoniên plaatsvinden. Vooraf moet u zich rei n igen en baden. Trouwens de Koningin der Feeên staat niet op voordat het middag is Zeker niet als zij de he l e nacht heeft gedanst

En zij moet de vlieg zegenen

Hebt u Hare Koninklijke Hoogheid nooit gezien? Wie?

Uw tante uit het feeênrijk

Nooit meer, kapitein, sinds zij hem heeft gekust in de wieg. Dat kan ik u wel verklappen

U moet Hare Genade spreken, koste wat kost. U heeft het helemaal gemaakt als u haar kunt ontmoeten . Hare Genade is eenzaam en schatrijk en als ze de geest krijgt doet ze vreemde dingen. Ontmoet ha a r in ieder geval. Het zou best kunnen dat zij u alles nalaat wat zij bezit

-12-Smoel

Penner

Laat dat maar aan mij over. U moet alleen maar zeggen 'Kapitein, ik wil Hare Genade spreken'

Kapitein, ik wil Hare Genade spreken Smoel Genoeg (er wordt geklopt)

Spits

Smoel Penner Smoel

Wie is daar? Breng hem weg via de achterdeur. Heer, bereid u voor op een ontmoeting rond één uur vanmiddag. Tot dan moet u vasten. Neem niets anders in dan drie druppels azijn via uw mond, twee via uw neus en één via elk oor. Baad vervolgens uw vingertoppen en was uw ogen, dat alles om uw 5 zintuigen te scherpen. Roep daarna driemaal 'bis' en evenveel keren 'bas' en kom dan hierheen (Spits af)

Kunt u dat wel onthouden? Vast en zeker

Wel, vooruit. Het enige wat u nog moet doen is twintig rozenobels uitdelen onder de dienaren van Hare Genade. En trek een schoon hemd aan. Je weet maar nooit wat Hare Genade met je doet (Smoel en Penner af)

Spits Droger Spits Droger Spits Droger Spits Droger Spits Smoel Droger Smoel Spits Smoel Spits

(onzichtbaar) Kom binnen. (Spits en Droger op) Hoe is uw naam zegt u, Abel Droger?

Ja heer

Van de gilde der kruideniers? Ja heer

Waar gaat het over? Ja heer

Abel, wààr gaat het over?

Oh, uwe edelheid, het gaat hierover. Ik wil in tabak gaan handelen en nou ben ik mijn winkel aan het verbouwen, net op de hoek van een straat. Dit is de plattegrond. En nou zou ik van u willen weten, heer, met behulp van de zwarte kunst van uw edelheid, waar ik de deur moet laten maken en waar de étalage en hoe ik mijn toonbank moet zetten en welke kasten moeten dienen voor de dozen snuif en welke voor de potten pruimtabak. Ik wil graag een goede zaak opbouwen heer. Ik ben naar u toegestuurd door een zekere kapitein Smoel, die zegt dat u de planeten en de sterrenbeelden van de mensen kent, de goede en de kwade

Zeker, als ik ze zie •• Wat? Ach beste Abel

Dat treft heer, ik was juist over uw edelheid aan het praten toen uw edelheid hier binnenkwam. Mag ik u vragen, wilt u een goed woordje voor mij doen bij de meester-doctor?

Hij zal je met alles helpen Abel. Doctor, dit is mijn vriend Abel, een nette doodeerlijke kerel

Zijn fortuin ligt in het nabije verschiet, daar ben ik zeker van

Oh, hebt u dat nu al ontdekt? Kijk toch eens aan, Abel Nog deze zomer draagt hij de kleren van zijn gilde en volgend voorjaar wordt hij geroepen tot het scharlaken. Laat hem geven naar vermogen

-14 -Smoel Spits Smoel spits Smoel Spits Droger Spits Smoel Droger spits Smoel Spits Smoel Droger Smoel Dr og e r Smoe l Droger

Wat, en dat terwijl hij nog geen pruimpje tabak heeft verko c h t ?

De n k er aan dat hij ze straks per kist zal verkopen! Maa r doctor, hoe weet u dat nu zo gauw, ik sta perplex Do o r mij n diagnose, kapitein, die is gebaseerd op de leer der meto p o s c o pi e , waarmee ik werk. Kijk, een zekere ster op zijn voorhoofd , die u niet ziet. Dit kastanjebruine haar en dat ol ijfk leurige gezicht bedriegen nooit en dat lange oor zit vol beloftes . Ik zie he t ook aan bepaalde vlekken op zijn gebi t en aan de nagel van zijn mercuriale vinger

Welke vinger is dat?

Zijn pink. Kijk , werd jij geboren op een woensdag? Ind erd a a d he e r

In de chiromanti e wijden wij de pink aan Mercurius, de plan e et die zij n ho r o s c o o p be he e r s t. Omdat de weegschaal zijn asce nda n t is, betekent dit dat hij ha n d e l a a r zou worden, iema nd die zou han d el e n met een weegschaal

Wat knap, vind je ook niet, Abel? Ja heer

Laat mij je plattegrond zien. Is dit het westen en dat het zuiden? Dan zeg ik je, dan is hier het noorden en daar het oosten. De deur laat je plaatsen in de zuidgevel en de eta lage in de brede muur naar het westen. Dan hang je verder hoog aan de oostgevel een bord met daarop de woorden:

Mathlai, Tarmiel en Baraborat. En aan de noordgevel eenzelfde bord met daarop Raêl, Velel, Thiêl. Dat zijn de namen van de mercuriale geesten, die alle ongedierte weghouden uit je tabak

Dat is een geheim, Abel

Deze kerel, kapitein, zal het nog ver brengen, hij kan op den duur nog een groot alchemist worden en hij zal zijn zegje nog doen over de steen der wijzen

Is dat waar? Wat moet ik geven?

Dat moet je zelf weten. Je hebt gehoord wat je allemaal te wachten staat en de doctor zei: laat hem geven naar vermogen Ik wou he m een kroon geven

Wa t, me t zo'n fortui n in zicht? Heb je geen goudgeld bij je? Ja, een Portugees, die ik het la a t s t e halfjaar heb bewaard

Smoel spits Smoel Droger Smoel Spits

dagen aankruisen. Dan kan ik mij n wi n ke l op die dagen gesloten houden

Dat zal hij zeker doen , Abel. Vanmiddag he e f t hij dat uitgezocht

En ook de plaats van de to on b a n k En Abe l , be n je tevreden?

Mij n dan k he e r, he e r, aan al le be i uw edelhed en (Drog er af) Hall o, jij smer i g e alc hemi s t , heb je nou in de gate n dat je ook nog wat anders kunt ber eiken zonder je houts kool, dr a b b i g water, morti eren, sme l t k r oe z e n en kolven. (Lol op) En denk je dat het mi j geen moei te ko st om deze klant en op te sporen, naar jou te sturen om ze uiteindelijk te laten bloed en? Je bent heel lol l i g

-16-Bedrijf I, scene 4 Spits ~l Spits Lol Spits

En wat zegt mijn lollige Lol? Ik heb Sir Epicurus Mammon gezien Waar?

Aan het einde van de straat. Hij is niet alleen

Smoel, ga je omkleden en Lol, blijf paraat. (Smoel af) Ik dacht dat hij pas morgenochtend zou komen. Oh, het verwondert mij nie t dat hij nie t kon slape n. Dit is dè dag, waarop ik voor hem het magisterium moet volb re ngen, ons grote werk: de steen der wijzen. De hele maand heeft hij erover gekletst als een bezetene en nu is hij bezig er stukken van uit te delen. Ik zie hem al rondgaan, terwijl hij medicijnen uitdeelt tegen de pest. Ik zie he m Moorfields aflopen, op zoek naar

melaatsen en reukarmbanden uitdelen aan burgervrouwen als voorbehoedsmiddel, gemaakt uit het elixer. Ik zie hem ziekenhuizen bezoeken om oude hoeren weer jong te maken. Als zijn droom blijft duren wordt deze eeuw de gouden eeuw. (Lol en Spits af)

(Mammon en Waarlandt op) Mammon Smoel Mammon Waarl. Mammon Waarl. Mammon Waarl. Mammon Waarl.

Kom binnen vriend. Hier zet je voet aan wal in novo orbe. Dit is het rijke Peru en daarbinnen zijn de goudmijnen, het Ophir van de grote Salomon. Dit is de dag waarop ik tot al mijn vrienden kan zeggen: weest rijk. U zult niet meer hoeven te leven van het geld van multi-modale vrienden en u hoeft niet langer allerlei slinkse trucjes te bedenken om geld van hen te lenen dat ze eigenlijk niet willen geven. En wie ervan houdt te pronken in zijde en satijn aan de voeten van zijn aanbedene, zal niet langer nachten lang zijn geld moeten proberen te verdienen aan de speeltafel of door zich te verhuren aan het vreemdelingenlegioen tegen wat schamele soldij. niets van dat alles. Men zal tronen als jonge prinsen en zijn éigen harem bezitten, beste Waarlandt. En tegen jou zeg ik het eerst: wees rijk. Waar is die Spits. Hallo! (onzichtbaar) Hij komt heer, zo dadelijk

Dat is zijn knecht, zijn blaasbalg. Hij blaast de kolen aan tot hij de natuur doet opvlammen in haar eigen schoot. Je bent wantrouwig, Waarlandt? Dat gaat wel over want vannacht verander ik alles wat van metaal is in mijn eigen huis in goud. En vroeg in de morgen stuur ik er iemand op uit om al het tin, lood en koper op te kopen

Wat, ga je dat ook al omzetten? Ik geloof er niets van Maar als je de uitwerking zult zien van dit grote wondermiddel, dan moet je mij wel geloven

Ja, als ik het zie

Denk je dat ik je fabels vertel? Ik verzeker je dat hij die het elixer bezit niet alleen kracht verwerft, maar ook eer, achtbaarheid, liefde en een lang leven. In achtentwintig dagen maak ik van een man van 80 een kind

Dat zal wel, die is al kinds

Nee, ik bedoel, ik maak de slijtage van de jaren ongedaan. Ik zorg ervoor dat hij weer zonen en dochters krijgt, alleen door maar één keer per week op de punt van een mes een hoeveelheid te nemen niet groter dan een mosterdzaadje De afgetakelde hoeren van Pickt-Hatch zouden je er dankbaar voor zijn

- 18-Mammon Waa rl. Mammo n Waarl. Mammon Waarl. Mammon Waarl. Mammon Waarl.

Het elixer is het geheim va n de nat uu r. He t beschermt te g e n alle besmettingen, het he elt al l e kwa len, van welke oorsprong dan ook. De lichamelijk e sli j ta g e van één maand heelt het in één dag, die va n ee n jaa r in twaalf dagen en die van hoe lang het ook mag duren in éé n maa nd. Ik zal de pest uit het konink rijk verdrij ven in drie maa nd en tijd. Maar je gelooft mij niet?

Ik laat me niet zo maa r bed r ieg e n , ze lfs jouw steen kan mij niet veranderen

Pertina x, mijn Wa a rl andt, geloof je dan ook niet in de oudheid? De overleveringen? Ik zal je ee n boek la t e n zien waarin Mozes en zijn zuster ên Salomon hebben geschreven over deze kunst. Ja, en een tractaat, neergepend do o r Adam Wat?

Over de steen der wijzen en in het Ho ogdu it s Schreef Adam in het Hoogduits?

Dat bewijst dat dit de eerste taal was Op wat voor papier?

Op een plank van cederhout

Ze zeggen dat dat inderdaad bestand is te gen wo rm en (Smo e l op)

Mammon Smoel Mammon Smoel Mammon Smoel Mammon Smoel Mammon Smoel Mammon Smoel Mammon

Wel, lukt het? Is onze dag aangebroken? Gaat alles naar wens? Rood zal de avond over u neerdalen, heer. U krijgt de gepaste kleur: karmozijn. Het rode ferment volbracht zijn taak. Bereid u er op voor om over drie uur de projectie te zien Pertinax, mijn Waarlandt, weer zeg ik jou en nu met luider stem: wees rijk. Vandaag krijg jij je staven goud en morgen sta je op gelijke voet met de lords. Is het waar, mijn blaasbalg, bloost het ei?

Als een overspelige maagd in de armen van haar meester, heer Schitterend mijn geestige blaasbalg. Mijn enige zorg is nu waar ik nu voldoende stof kan vinden om die te projecteren. In deze stad zal ik nog niet half voldoende kunnen kopen Heer, ik heb hard geblazen voor uw edelheid. Ik het gezorgd dat de koolbrokken van echte beuk waren, en ze zorgvuldig afgewogen om de temperatuur steeds gelijkmatig te houden en met betraande ogen he b ik gewaakt om de verschillende kleuren goed af te lezen, zoals de bleke citroen, de groene leeuw, de

raaf, de pauwestaart en de gevederde zwaan

Blaasbalg, ik zal een eind maken aan al je zorg: jij mag mijn harem bewaken

Goed heer

Maar, versta me goed, ik laat je castreren Jawel heer

Want ik wi l een hele kudde vrouwen en concubines, net zo veel als Salomon, die net als ik de steen bezat. En met het elixer zal ik mijn lendenen zo taai maken als die van Hercules en mijn pook zo hard als staal zodat ik er vijftig in één nacht kan bestijgen. Ben je er zeker van dat je het ei hebt zien blozen?

Bloeden en vervluchtigen, beide heer

Al mijn bedden laat ik vullen met lucht, geen rommel meer, dons is te hard. Mijn spiegels zal ik laten slijpen in fijne hoeken om de beelden meervoudig te laten weerkaatsen als ik naakt tussen mijn ,succubae wandel. Wolken van reukwerk laat ik opwalmen en verstuiven door alle kamers om ons te

-20-Smoel Mammon Smoel Mammon Waarl. Mammon Waarl. Mammon

bedwelme n. Is het robijnrood geworden? Wanneer ik een vette burge r of een ri j k e advocaat bespeur die een sublieme schoonheid van ee n vrouw heeft, dan stuur ik die kerel een duize nd pond om voor mij horens te dragen

Ik zal hem het geld dan wel brengen

Nee, ik wil geen koppelaars, ik wil vaders en moeders, die koppelen 't beste. Mijn hielenlikkers zullen de zuiverste en ernstigste geestelijken zijn die ik voor geld kan krijgen. Mij n narren zullen welsprekende kamerleden zijn. En eunuchen zullen mij bewaaieren met tien str u i s v o g e l s t a a r t e n ,

samengebonden tot één grote plu i m. Mijn gerechten zullen wo r den opgediend in Ind i s c h e schelpen, op dienbladen van agaa t , gevat in goud en bezaaid met smaragden, safieren, hyaci n then en robijnen. Waar is je meester?

In gebed heer, opdat we succes zullen hebben. Ik zal even ki jken of het rijst

Go e d. Mijn hemd en zal ik laten ma k e n van tafzijde, zacht en li cht als spinneweb en ommijn hel e uitzet zal zelfs de koning van Perziê mij benijden

En denk t u dat u daarmee de steen kan krijgen?

Nee, ik denk dat ik dit alles kan krijgen door middel van de steen

Maar, toch heb ik gehoord dat iemand die de steen zoekt een homo frugi moet zi j n , een devote heilige, een godvrezende man, iemand die vrij is van doodzonde, een ware maagd Dat klopt, dat klopt, dat is hij ook. Maar ik k66p hem. Hij, de eerlijke stakker, de goedgelovige ziel, heeft zijn knieên bloot gesleten en zijn sloffen kaal, door ervoor te bidden en te vasten. Hem laat ik nu alleen voor mij verder werken. (Spi ts op) Da a r is hij. Geen profaan woord in zijn bijzijn, dat is vergif. Goede morgen, vader

-,

MI

MI

W,

spits Mammon Spits Mammon Waarl. Spits Smoel Spits Smoel Spits Smoel Spits Smoel Spits

Dierbare zoon, goede morgen en ook uw vriend daar. Wie is het die u begeleidt?

Een ketter die ik heb meegebracht in de hoop hem te bekeren Mijn zoon, ik vraag mij af of u niet té begerig bent, omdat u zicht juist op tijd op de juiste plaats bevindt. Pas op in uw ongebreidelde haast, dat u er niet zelf de oorzaak van bent dat de zegen u verlaat. Het zou mij spijten te zien dat al mijn moeite die nu pas tot voleinding is gekomen dank zij mijn lange waken en mijn groot geduld, de vrucht niet zou dragen die mijn liefde en ijver ervan verwachten. Als u, mijn zoon, zo'n grote katholieke zegen zou misbruiken voor uw eigen persoonlijke begeerten, dan kunt u er zeker van zijn dat er een vloek op zal volgen, ja, en neerkomen op uw heimelijke bedoelingen

Ik weet het heer. Voor mij zult u niet bang hoeven te zijn. Ik ben alleen maar hierheen gekomen opdat u deze heer zou bekeren

•• die inderdaad niet veel geloof hecht aan uw steen en die niet wil worden bedrogen

Wel, m1Jn zoon, het enige waarmee we hem kunnen overtuigen is dit: het werk is af. De stralende sol zit in zijn kleed. Wij hebben een medicijn van de drievuldige ziel, de verheerlijkte geest. De hemel zij dank en maken ons de steen waardig. Knecht!

(onzichtbaar) Dadelijk heer!

Let op de trek van het fornuis en laat de temperatuur nu graad voor graad afnemen in de destileervaten

Jawel heer

Heb je gelet op de kolf? Die op D?

Ja, wat is de kleur? Paars heer!

Voeg azijn toe om hem zlJn vluchtige substantie en zijn tinctuur te ontnemen. Filter het water in glas E en klem

-22-Smoel Spits Smoel Waarl. Smoel Spits Smoel Mammon Waarl. Spits Waarl. Spits Smoel Spits Smoel spits Smoel Spits Waarl. Spits Smoel Mammon

alles in het grijpei. Sluit het goed af en plaats het in balneo

In wat?! Au bain Marie Goed heer

Wat een dieventaal (Smoel op)

Alstublieft heer, moet ik de filter niet veranderen?

Heilige maagd, ja. En wat is de kl e u r van glas B? (Smoel af) Als ik er zeker van was dat uw godsvrucht standvast i g zo u zijn dan zou het ons niet aan middelen ontbreken om hem te verheerlijken. Maar ik hoop er het beste van. (Smoel op ) Nou, wat is de kleur?

Het bezinksel is zwart, heer Is dat de ravenkop?

Uw narrenkap, bedoelt u zeker

Nee, dat is niet zoals het hoort. Ik wou dat het de raaf was. Er loopt iets mis met het werk

Daar wachtte ik op. De vos spant zijn netten

Je weet zeker dat je het oploste in zijn eigen lo o g? Ja heer, en toen heb ik ze gekoppeld, in de kolf geg o te n en ingeklemd voor de vertering, zoals u mij dat had bevol en. Toen heb ik de li ke u r van Mars in circulatie gebracht bij dezelfde temperatuur

Cor rect

Maar bij het oppakken brak de retort! Ach nee!

Wat ik kon redden bracht ik over in de pelikaan en die heb ik verzegeld met het zegel van Hermes

Goed. We moeten een nieuw amalgaam bereiden Oh, die smeerlap is nog smeriger dan een stinkdier

Maar ik maak me er niet bezorgd om. Laat het maar sterven. We hebben no g voldoende over in embrio. Heeft H zijn gele hemd aan?

Ja heer, hij is rlJp voor de inceratie. Maar we mogen er nie t s van verlo re n la t en gaan

Mammon Smoel Mammon Spits Waarl. Mammon Spits Smoel Spits Smoel

Vooruit dan maar, ik heb geld bij me. Hoeveel heb je no d i g ? Vraag het hem, heer

Hoeveel gaat het kosten?

Geef hem negen pond, maar u mag hem er ook tien geven Ja, twintig, vooruit, laat je maar voor de gek houden Hier zijn ze

Het is niet volstr~kt nodig. Maar omdat u Al les tot een goed einde wilt brengen: aan het werk. Heb je de olie van Luna in kemia gezet?

Ja heer

En de azijn der filosofen? Jawel

Waarl. We eten sla! (Smoel af) Ma~~on Spits Mammon spits Waarl. Mammon Spits

Wanneer volbrengt u de projectie?

Mijn zoon, wees niet overhaastig. Ik veredel onze medicijn door ze te dompelen in balneo vaporoso, dan los ik ze op, dan strem ik ze, dan ontbind ik ze en dan strem ik ze weer. Wa n t kijk, hoe meer ik het werk herhaal, des te meer verhoog ik de kracht. Als na de eerste bewerking één ons er honderd kan omzetten, dan kan het er na de tweede duizend omzetten , na de derde tienduizend, na de vierde honderdduizend en na de vijfde duizend maal duizend ons van om het even wat voor onedel metaal in zuiver zilver en goud. Breng uw voorwerpen hier tegen de middag, die van brons, koper en tin

Niet die van ijzer?

Zeker, die mag u ook meebrengen. We zullen alle metalen omzetten

Dat zullen we nog zien

Dan mag ik ook mijn braadspitte n sturen Ja, en ook uw vuurroosters

-24-Waarl. En de vergiet en de koekepan, nietwaar? Spits Als hij dat wenst

Waarl. .. e e n ezel te zijn Spits Hoezo heer?

Mammon Neem geen aanstoot aan deze heer. Ik zei toch al da t hi j het ware geloof niet had

Waarl. • .en even weinig hoop

Spits Maar heer, wat vindt u in onze ku n s t zo ongel oofwaardi g? Waarl. Alles , meer niet. Dat u goud uitbroedt in uw fornuis, zoals

ze eieren uitbroeden in Egypte

Sp i ts Maar gelooft u dan niet dat eieren worden uitgebroed? Waarl . En wa a r om ni e t ?

Spits Wel, dat lijkt me een no g groter wonder. Een ei verschilt me er van een kuiken dan onze metalen onderling van elkaar vers chil le n

Waarl. Niet wa a r , want een ei is door de natuur voorbestemd om ee n kuiken te worden, het is een kuiken in potentie

Spits En dat zeggen WIJ alchemisten ook van lood en andere met al en , die goud zouden geworden zijn als ze er de tijd voor hadde n gehad

Mammon Dat wordt door onze kunst versneld Spits

Waarl. Spits Mammon Spits

Juist, het is absurd te denken dat de natuur in de aa r d e he t goud ogenblikkelijk te voorschijn zou laten komen. Daarv o or moest iets anders gebeuren: er moet een voorgaand e mate r i e hebben bestaan

Hoezo?

Heilige maagd Maria! Wij zeggen het zo•• Sta op uw stuk, vader, verpulver hem

Enerzijds is er een vochtige uitwaseming, die wij de materia li q u i d a no eme n , anderzijds een slijkerige, kleverige klomp aarde. Be i d e smelten samen en vormen de elementaire materie van het goud. Deze oerstof kan zich niet zomaar ineens ontwikke le n van het ene uiterste naar het andere door goud te worden en alle tussenfasen over te slaan. Eerst brengt de natuur he t onvolmaakte voort en dan pas groeit zij naar het vo lmaak te . Uit dat luchtig en tegelijkertijd olieachtige wat e r wo r d t het kwik verwekt en uit het slijkerige aardse deel de zwavel . Deze twee elementen maken de overige handelbaar , kneedbaar en rekbaar. Zelfs in het goud zijn ze vervat. Ald us ku n ne n wij elk metaal veel volmaakter

Spits Waarl.

Spits

Mammon Heer

Wat betekenen anders al uw termen: uw elixer, maagdenmelk, steen, medicijn, zout, zwavel, kwik, uw adrop, late, azoch, zernick, chibriet, heautariet en al die andere dingen, di e niemand kan opnoemen zonder zijn tong te breken

Onze auteurs waren gewoon hun kunst te versluieren. Werd al de kennis der Egyptenaren niet neergeschreven in mystieke symbolen? Spreken de Schriften niet in parabels? Zijn niet de meest uitgelezen fabels van de poêten, die de eerste bronnen van wijsheid waren, ingekleed in verwarrende allegorieên? Dat hem ik hem ook al verteld. (Lol op} wie is zij? Spits

Smoel

Grote god! Waar wilt u naar als het u belieft. (Lol af) Jij doortrapte schurk, denk belang?

Wat bedoelt u heer?

toe, lady? Ga toch naar binnen Waar is die klootzak. (Smoel op) je zo mee te werken aan ons aller

Spits Mammon Spits Mammon Spits Smoel Spits Mammon Smoel Mammon Smoel Mammon

Ga naar binnen en kijk zelf, verrader (Smoel af) Wie is zij, heer?

Niemand. Dit heeft niets te betekenen

Wat gebeurt er toch, beste heer? Ik heb u nog nooit zo kwaad en verward gezien. Wie is zij?

Alle wetenschappen hebben altijd hun tegenstanders gehad, maar de onze zijn werkelijk de meest idiote. {Smoel op) Nou, wat is er gebeurd?

Het was mijn schuld niet, heer. Zij wilde u spreken wilde ze dat? Kom mee (Spits af)

Wacht even, Blaasbalg Dat durf ik niet, heer Wacht vent, wie is zij? De zuster van een lord, heer Wat, wacht nou toch even

-26-Smoel Mammon Smoel spits Smoel Mammon Waarl. Mammon Smoel Mammon Smoel Mammo n Smo el Waa rl. Mammon Waarl. Mammon Smo el Mammon Smoel Mammon Smoel

Zij is gek, helemaal leip. en ze is hierheen ges tu u rd om •• Hij zal razend zijn

Ik st a voor je in. Waarom is ze hierheen ge s tuurd ? Voor haar genezing, heer

Wel stomkop, waar blijf je nou Pas op. Hier ben ik, heer (Smoel af)

Mijn god, dat lijkt wel een ware Bradamante, een kos t b aa r exemplaar

Verdomme, dit is een bordeel, anders la at ik mij hangen Oh nee, beledig hem niet. Wat dat betreft is hij te teergevoelig. Het is zijn zwakke punt. Nee, het is een bijzo nd e r e geleerde. Behandel hem zoals het hoort (Smo e l op) Stil, he e r, spreek zachtjes . Ik dacht dat ik uw ed e lheid al les ha d verteld. Die man mag er niets van horen Nee, die denkt toch altijd dat hij wordt bedro gen

U he bt gelijk heer. De lady is een zonderlinge geleerde . Ze werd gek door het bestuderen van het Hebreeuws en de

genealog ieên uit Broughton's werken. Als u ook maar een woord zegt dat te maken heeft met genealo gi eên of dynastieên , dan krijgt ze weer een aanval en kletst ze u de ore n van het hoofd in een taal waarvan je zelf ge k zou worden

Hoe kan ik haar ond e r vier ogen te spre ken krijge n, Blaasbalg?

Ik weet van niets, heer. Ik kwam alleen ma a r om een fiool te halen

Laat je niet voor de ge k houd en, Si r Ma mmon Hoezo? Je moet ge du l d hebben

•• en geen enke l vertrouw en in dit troep j e complo tterende schurken en ho eren

Je ove r d r i j f t , gelo of me maar. Blaas b a l g, kom een~ hier Ik denk ni e t dat ik u kan helpen. Ik durf het niet Wacht, Blaasbalg!

Hij is verschrikkelijk boos omdat u haar heeft gezien , heer Pak aan . Hoe gedraag ze zich als haar aanval ove r is? Dan is zij een alle rbeminnelijkst schepsel, heer, zo aard ig , zo gelukk ig , zo geestig, zo aantrekkelijk. Ze monte rt je op als kwikz ilver , je wordt verliefd op haar als ee n

Smoel Mammon Waarl. Mammon Waarl. d Mammon Waarl. Mammon Waarl. Mammon Waarl. Mammon Waarl. Smoel

Ik kom dadelijk terug , heer (Smoel af)

Waar landt , ik dacht niet dat iemand met jouw opvoeding dit soort waardige personen zou willen en kunnen beledigen en belastere n

Ik zeg het allee n maar uit vrie ndschap voor jou, beste Mammon . Haar ik wil niet bedrogen worden . Ik houd niet van filosofische koppelaars. Het is al mooi genoeg dat je hen voor de steen betaal t en nu ga je ook no g bijten in dat nie uwe lo ka a s

Je vergis t je. Ik kén de lad y, haar vr ie nde n en ha a r omgevi ng ên het onderwe rp van ha ar st ud ie die de oorsprong was van haar rampspoed. Ha a r, eh, broer he eft me alles verte ld Maar je had ze nog nooit gezie n

o

Hoe heet haar broer?

Eh •• Mylord eh •• Hij wil niet dat zijn naam wordt genoemd, daar denk ik nu pas aan

Dat is pas een onbetrouwbaar geheugen! Geloof je me niet?

Laat maar

Ik zweer je dat het waar is. Hij is iemand die ik bijzonder hoog acht

Hoe is het in godsnaam mogelijk dat een ernstige rijke man, zoals jij, die soms ook nog een verstand ige opmerking kan maken , zo zijn best doet om met zelfbedachte argumenten zichze lf te veineuken? (Smoel op)

(tegen Waarlandt) Heer, er is ie ma nd aan de deur, die werd gest uu rd door een zekere Don Smoel . Die zou u graag willen spreke n in Temple -C hurc h , over een ha lf uur. Het was ernstig , zei hij. (Tege n Mammon ) Heer, als u nu weggaat en over een paar uur ter ug k omt ? Dan is mijn me e st er aan he t werk en kan ik u binnen smo kk el en bij een zeke r per s o o n, die u zo graag zou wil len •• spre k e n (te g e n Waarlandt ) Heer, zal ik zeggen dat u de ka p it ein wil t ontmoe ten?

-28-Waarl. Smoel Waarl. Mammon Smoel Mammon Smoel Mammon Smoel Hammon Smoel Mammon

Dat wil ik zeer zeker, maar niet in Temple-Church, maar vo o r de rechtbank en om andere redenen. Het·noemen van de naam va n die 'kapitein' bevestigt alles. Don Smoell Dat is de meest authentieke smeerlap en koppelaar van Londen. Hij bepaalt en regelt wie met wie slaapt, wanneer en voor welke prijs. Ik zal hem eens op de proef stellen om te zien of ik deze bende kan oprollen. Don Smoel heeft zich een spaanse titel

aangemeten. Ik zal hem daarom met spaanse munt betalen Heer, hij vraagt of u het niet wilt vergeten

Dat zal ik niet. Sir Mammon, ik ga weg, je hoort, ik heb een afspraak

Gegroet, ik vertrek ook dadelijk (Waarlandt af)

Doe dat heer, om achterdocht te vermijden. Die man kan nog gevaarlijk worden

Maar jij, mijn Blaasbalg, je bent toch wel betrouwbaar? Zeker heer, zo betrouwbaar als mijn levenl

En zal je haar vertellen wie ik ben? Wil je mij wat ophemelen bij haar? Zeg maar dat ik van adel ben

Wat zou ik anders kunnen zeggen, heer? Ik zal haar vertellen dat u van haar een koningin zult maken met de steen, wat zeg

ik, een keizerin en uzelf koning van Bantam! Blaasbalg, mijn Blaasbalg, jou màg ik

Stuur uw spullen, heer, dan mijn meester de projectie voltooien

Je hebt mijn hoofd op hol gebracht, kerel. Hier, pak aan en wegwezen (Mammon af)

Spits Smoel Spits Smoel Spits

(op met Lol) Heeft hij gebeten, heeft hij toegehapt? En gesliktl Ik houd hem aan de lijn!

We laten hem nog even spartelen

Een vrouw is het beste aas om mannen mee te vangen

Lady, mijn lady, zuster van Lord Dinges, gedraag je waardig Lol Oh, ik zal mijn afkomst niet vergeten. Ik zal mij

afstandelijk gedragen. Ik zal al de foefjes van een stijve, miezerige lady gebruiken en even grof doen als haar

gezelschapsdame Spits Smoel Spits Lol Spits

Maar stuurt hij ook zijn haardijzers?

Zeker, ên zijn braadspit en zijn ijzeren schoentrekker! Maar nou moet ik weg om Waarlandt te ontmoeten. Ik gooi mijn hengel uit in Temple-Church. Tot straks

Wat? Alweer beet? Ga eens kijken, Lol. Wacht Smoel, jij moet de deur opendoen. Ik hoop dat het mijn anabaptist is. Wie is het, Lol?

Het is een vrouw. Ze ziet er uit als een kwezel

Verdomd, dan is ze het. Ze zeiden dat ze haar zouden sturen. Hoe spreek je haar aan, de geheiligde ouderlinge die het braadspit en de haardijzers van Sir Mammon moet opkopen. Laat haar binnen, maar help me eerst even met mijn kleren.

Verdwijn madame, naar uw boudoir. En nu een nieuwe toon, een nieuw gebaar maar bekende taal. Die vrouw is gestuurd door een andere klant voor de steen, de heilige zusteren uit Amsterdam, de verbannen Santen. Ze hopen er hun geloof mee te verbreiden. En nu moet ik haar toespreken zoals de here zelf dat zou doen, opdat ze op haar knieên naar mij toekruipt

-30-Bedrijf II, scene 5

spits Smoel Spits Smoel Slaaf? Heer!

Neem dat vat, zuiver de fluimen uit het loog, giet het dan over het goud in de retort en laat het samen weken

Het residu bewaren?

Spits Nee! Terra damnata mag niet worden toegelaten!

Wie bent u? (Tot Ananias)

Ananias Spits Ananias Spits Ananias Spits Ananias Spits Smoel Spits Smoel Spits Smoel

Een getrouwe zuster in de leer, als ' t u belieft

Een zuster in de leer? Bent u een aanhanger van Lully of va n Ripley? Kunt u sublimeren en dulcifiêren? Reduceren? Kent u de sapor ponticus? De sapor stipticus? Weet u wat homogeen of heterogeen is?

Ik versta geen heidense taal!

Heidens - jij zwarte maagd! Is de ars sacra of de chrosopoeia of spagyrica of de pamfysische en panarchische kennis

heidense taal?

Heidens-Grieks zo te horen Wat? Heidens-Grieks?

Alles is heidens, behalve het hebreeuws

Mijn beste knecht, kom hier en spreek tot haar als een geleerde. Antwoord in onze taal: noem de bewerkingen en behandelingen van de metalen in ons werk

Dat zijn putrefactie, solutie, ablutie, sublimatie, cohobatie, calcinatie, ceratie en fixatie!

Is dit heidens-Grieks voor u? En wanneer komt de vivificatie? Na mortificatie

Wat is cohobatie?

Het is het oplossen in aqua regis en het vervolgens aftrekken in de oppositie der zeven bollen

Smoel Spits Smoel Spits Smoel spits

8en kwieke stof - hij is steeds op de vlucht Hoe herken je hem?

Aan zijn stroperigheid, het olieachtige en de vlugheid Hoe sublimeer je hem?

Met kalk van eierschalen, wit marmer en talk Wat is he t ma g i s t e r ium?

Smoel

Spits Smoel

Spits

Het veranderen, heer, der elementen : droog wordt koud, koud wordt voch tig, vochtig wordt heet en he e t wordt droog Is dit nog steeds heidens-Grieks? De steen der wijzen? Het is een steen en tegelijk geen steen; een geest, een ziel, en een lichaam, dat, als je het oplost , is opgelost, al s je het laat stollen, is gesto ld , en als je het laat vervliegen, vliegt

Genoeg . (Smoel af) Dus dit is voor u heidens -G rieks . Wi e bent u?

Ananias Verschoning heer, een dienares van de verbannen zusteren, die handelt in de goederen van weduwen en wezen en zo de rekening der heiligen vereffent. Ik ben diakones

Spits Ah, u bent toch gezonden door Moeder Heilzaam, uw meesteres? Ananias Door Zwaargemoed Heilzaam , onze eerwaarde mo e d e r

Spits Goed. Ik verwacht hier wat bezi tti nge n van we z en Ananias Wat voor zaken, heer?

Spits Tin en messing, haardijzers en kookgerei. Metalen waarop wi j ons elixer gaan gebruiken zodat de zusteren voor slechts een paar pennies over groot geld zullen beschikken

Ananias Waren de ouders van de wezen oprechte belijders? spits Waarom vraagt u dat?

Ananias Omdat we dan rechtvaardig ku nne n handelen en ze waarlijk de rechte prijs kunnen betalen

-32-Spits Verduiveld! Als hun ouders niet gelovig waren, had u ze bedrogen? Ik vertrouw u niet voordat ik met uw overste heb gesproken. Heeft u geld bij u voor meer kolen?

Ananias Nee, zeker niet

Spits Waarom niet?

Ananias De zusteren vroegen me te melden dat ze geen geld meer geven totdat ze getuige zijn geweest van de projectie

Spits Wat!

Ananias U kreeg al 30 pond voor instrumenten, stenen, kalk en glazen. En voor de grondstoffen nog eens 90, zeggen ze

En inmiddels heeft men berichten dat een alchemist in Heidelberg al resultaat heeft met een ei en een vleug speldevijlsel

Spits Hoe heet u?

Ananias Mijn naam is Ananias

Spits Eruit! Jij meid die de apostelen bedroog! Vooruit verdwijn en vlucht, jij miskraam! Had uw heilig consistorie geen andere naam voor mij dan het verdorven Ananias? Jij ongelukkige! Zeg ze dat het cinnaber en het zwart verloren zijn. Al hun hoop op omverwerping van de roomse hierarchie zal zijn vervlogen ais ze nog langer wachten dan 'n uur. De waterigheid, het aardse en de zwavel zullen weer vervloeien en alles is voor niets. Jij valse Ananias! (Ananias af) Dat zal ze leren - ze zullen zich wel haasten om meer af te schuiven. Je moet je soms gedragen als een pronte min - en weerspannigen met kracht weer aan het zogen brengen.

Smoel Spits Smoel Droger Smoel Spits Smoel Spits Smoel Spits Smoel Droger Smoel Droger

Voorzichtig, de doctor is bezig met zi j n geesten Wat moet dat? Wie is daar?

Ik zei je toch dat hij razend zo u zl J n . Heer, hier is Abel, hij komt nóg een goudstuk brengen . (te g e n Droger) We moeten hem kalmeren , geef het mij. (t e g en Spits) En hij vraagt of u hem raad wilt geven. Waar gaat het over, Abel?

Een uit h a ng b o r d, heer

Juist, een geluk en voorspoed br e ng end ui thangbord , doctor Ik was er juist over aan het nadenken

(terzijde tegen Spits) Verdomme, dat moet je niet zeggen. Dan krijgt hij er spijt van dat hij je nog méér heeft gegeven. (normaal) Wat denkt u van zijn sterrenbeeld, doctor, die weegschaal?

Nee, dat is uit de tijd en achterhaald. Iedere boerenpummel die werd geboren onder het teken van Taurus neemt een stier of stierenkop, of, onder Ariês, een ram. Dat is toch een wat armoedige keuze voor een uithangbord. Nee, ik kies zijn naam, geschreven in magische karakters. De geheimzinnige stralen die daarvan uitgaan zullen het oog van de voorbijgangers treffen en, door hun virtuele kracht, hen dwingen het

winkelpandje te betreden. Houdt het bord goed vast. Laat eens kijken

Abel

Eerst een A en daarnaast een bel. Daaronder de letter Déé, dan een rog, die vis met een staartje van elektriciteit en daarna de letters Eé en éR in een vrije variatie. Zo hebben we Drog-èr, Droger, Abel Droger. Dit is zijn uithangbord, hiêroglyfisch en vol myster ie.

Abel, je fortuin is gemaakt Ik dank zijne edelheid

Al kon je'nog dieper buige n dan de paus, he t zou ni e t voldoende zijn om de doctor te dank en , Abel . Hij he e ft een snuifje ta b ak meegebracht , doctor

-34-Smoel Droger Smoel Droger Smoel Droger Smoel Droger Smoel Droger Smoel Droger Smoel Droger Smoel Droger Smoel Spits Smoel Spits Smoel

Voor de dag ermee, Abel

Heer, bij mij in de straat logeert een rijke, jonge weduwe Goed zo

Ze is negentien jaar, hoogstens Uitstekend, Abel

Soms verkoop ik haar purgeermiddelen en tepelzalf en daarom heeft ze mij in vertrouwen genomen

Ga door, ga door

Ze is hierheen gekomen om de mode te leren kennen en haar horoscoop te laten trekken

Maar Abel, dan moet je haar naar de doctor sturen

Maar zij is bang dat dat zou uitlekken en dat dan haar kansen op een ni e uw huwelijk zouden worden geschaad

Geschaad? Het is juist de manier om meer succes te hebben. Abel, je moet haar het volgende zeggen: een weduwe telt nooit mee, tenzij ze berucht is en haar eerbaarheid houdt gelijke tred met het aantal van haar aanbidders. Stuur haar hier naar toe, dat kan tenslotte ook jouw geluk worden

Ze zegt dat ze wil trouwen met niemand minder dan een ridder. Haar broer staat daarop

Wat is dat voor een broer?

Hij is eenentwintig en hij speelt voogd over zijn zuster. Hij kwam maar Londen om te leren redetwisten

Redetwisten?

Twistgesprekken voeren, bekvechten, zoals de hoge heren dat kunnen. Hij wil leren leven van zijn tong

Bliksems Abel, dan is de doctor zijn man, de enige in de hele christenheid. Ga ze alletwee halen, de broer ~n zijn zus. Wat j6u betreft, de doctor kan haar misschien in jouw voordeel bewerken.

Ga nu maar en je geeft als voorschot de doctor een nieuw pak van damast

Maar beste kapitein!

Dat zal hij doen, doctor. Ik ken geen eerlijker vent dan Abel Droger. (tegen Droger) Nou niet langer treuzelen en vooral géén geschenken meer. Ga het damast en die twee mensen halen Die tabak ruikt lekker Abel, hoeveel kost een onsje?

Smoel Spits Smoel Spits Smoel Spits

Een vrouw, een vrouw voor één van ons beiden. Spits, we

zullen er om loten en wie verliest krijgt zoveel geld meer als de ander plezier heeft in bed

Of zoveel minder. Het kan best zo zlJn dat ze juist in bed geen penny waard is. Eerst zien en dan beslissen

Akkoord, maar Lol mag er niets van weten

Vooruit jij, naar die Waarlandt van jou in Temple-Church. Probeer hem te pakken

Ik hoop dat ik niet te laat kom Daar ben ik wel bang voor (beiden af)

-36-Bedrijf lIl, scene I

(straat voor het huis)

He i l z a a m Dit soort kastijding en treft on s steeds, en wi j uitverkorenen moeten deze willig dragen als een van God gezo nden beproeving Ananias Ik mag die man niet: hij is een heiden en spre e kt de tale

Kanaäns

Heilzaam Dat hij een goddeloos mens is, geloof ik zek er

Ananias Zijn voorhoofd draagt het teken van het Beest en ZlJn steen is een werk der duisternis: met wetenschap ver b li nd t hij 's mensen oog.

Heilzaam Goede zuster, we moet en be sc h ikk e n ov e r alle mi d d e l en die de goede zaak dienen

Ananias De zijne doen dat niet : na ar het heili g e doel leidt een heilige weg

Heilzaam Niet altijd: de kinder en der du is t ernis zlJn vaak het instrument van gro o t s e werken. De nk bovendien eens aan het feit dat hij steeds gebog e n staat over het vuur, in de walmen van metalen di e zijn bre in ver g ift i g en en hem verleiden. Er zijn toch ge e n godde lo z er mensen dan koks of kwaadaardiger lieden dan gl a s b l a ze r s of klokkeg i e te r s ? En wat maakt de duivel zo duivels? Zij n eeuwig vuu r en zi j n kokende zwavel en arsenicuml Wij moeten niet toeg e v en aan onze emoties. Het zou best kunnen zijn dat wanneer zi jn werk is vo l t o o i d en de steen gere e d is , zijn dr i f t ve r a nde r t in een heilig vuur, dat zich in dienst stelt van het ware ge loo f , tèg e n het bevlekte en gerafelde kleed van Rome. We moeten wacht e n op de pure geest. Het was niet goed va n je om hem zo te be las t e r e n. We hebben zijn steen der wijzen no d ig en moeten het werk steunen, zodat de tot zwi j g en geb r a chte heilige n weer mogen spreken. Het snelle goud is, mits dag el ij k s toegediend, het enige medicijn dat de autoriteit voor on ze zaak kan winnen. Ananias Sinds de genade mij heeft getroffen werd ik nimme r meer

gesticht dan nu. Ik betreur het in mijn ij v er te zijn doorgedraafd.

Heilzaam Laten we he m dan nu bezoeken.

Anan ias Een goede gedachte, van een goede geest. Ik zal eerst kloppen. Vrede zij dit huis!

(een kamer in het huis)

Spits Zo, bent u daar. Het werd tijd. Uw laatste uur was bijna verstreken en alles zou er aan zijn gegaan: furnus acediae,

turrus circulatorius, alambieken, destileerkolven, retorten en pelikanen, alles aan scherven. Wat, jij Ananias, ben je daar weer? Wel, dan gaat alles to c h aan gruzelementen Heilzaam Heer, blijf kalm. Ze is gekomen om zichze lf in de geest te

vernederen en u geduld te vragen als te v e e l ijv e r haar van het rechte pad heeft afgebracht

spits Dat verandert de zaak

Heilzaam De zusteren zijn bereid hun welwi lle nde hulp te verlenen aan elk project geleid door de geest en door u

Spits Dat verandert de zaak heel wat

Heilzaam De heiligen werpen hier, via mij, hun beurs voor uw voeten

n

n u t

Spits Dat verandert alles aan de zaak. Zo moet het gaan. Nu hebt u het begrepen. Maar heb ik u de werking van de steen voldoende uitgelegd? Neem bijvoorbeeld het geval dat een groot

staatsman jicht heeft. U geeft hem slechts drie druppels van het elixer en hij is dadelijk geholpen; zo hebt u een vriend gewonnen. Een ander is verlamd of heeft de waterzucht. Hij neemt wat in van het onontvlambare goedje en zo hebt u weer een vriend gewonnen. Een dame aan wie de tand des tijds niet is voorbijgegaan, een geteisterd gezicht, uitgezakt lichaam en altijd ongesteld, fleurt weer op dank zij de talkolie. Op die manier wint u een vriendin met al haar vrienden erbij. Een lord die melaats is of een ridder met reumatiek of bijvoorbeeld een jonker die aan beide kwalen lijdt, u maakt ze weer lenig en gezond en zo groeit het aantal van uw vrienden

Heilzaam Dat is duidelijk

Spits En dan, wanneer u he t tin van een advocaat omzet met kerstmis••

Ananias Ker s tdag als he t u belief t Spits Jij weer, Ananias?

-38-Spits •• of wanneer u zIJn verguld vaatwerk omzet in massief goud! U kunt niet anders dan er vrienden bijwinnen

Heilzaam Dat is waarlijk waar

Spits Met de steen der wIJzen bent u tot alles in staat. Wanneer u hem bezit zult u niet meer met een schijnheilig masker IJverige vrouwen ertoe hoeven te brengen de portefeuille van hun echtgenoten te lichten ten behoeve van uw gemene zaak. U zult 's nachts geen enorme maaltijden meer moeten verslinden om de vasten van de volgende dag beter te kunnen verdragen. Bovendien zult u zich nooit meer hoeven af te vragen of de matronen van het heilige genootschap ijdele stijfpap aan hun kleren mogen smeren•• •

Ananias Stijfpap is inderdaad ijdel

Heilzaam Ik beveel, twistzieke geest, deze man met rust te laten. Let niet op haar, heer

Spits Uzult ook niet meer hoeven te liegen in volle heilige overtuiging tot u zwart ziet. U zult zichzelf ook geen namen meer moeten geven als Zwaargemoed, Vervolgde, Verstorvene, verduldige, laat staan Ananias

Heilzaam Heer, deze middelen zijn uitgedacht door de goddelijke zusteren voor de verbreiding van de glorierijke zaak Spits Oh, maar in vergelijking met de steen is alles ijdelheid en

rook. Dit wonder der natuur, dit in wolken gehulde goddelijke geheim, werd niet door mensen maar door geesten overgeleverd Ananias Ik haat overleveringen. Ik vertrouw ze niet

Heilzaam Stilte!

Ananias Ze zijn paaps, allemaal. Ik wil geen stilte. Ik wil niet •• Heilzaam Ananiasl

Ananias •• behagen aan de profanen door de heiligen te beledigen. Ik mag dat niet

Spits Wel, Ananias, jij wint het

Heilzaam Ze is bezeten door een onverlichte ijver, heer. Maar voor de rest is zij echt een getrouwe zuster, iemand die door openbaring een toereikende kennis bezit van de waarheid Spits Heeft zij ook een toereikende som daar, in haar buidel, om de

goederen te kopen die binnen liggen uitgestald? Ik ben er namelijk voor verantwoordelijk en ik moet zien dat ik er voor mijn arme wezen zoveel mogelijk voor krijg. Ook de zusteren wens ik eveneens veel profijt. Binnen liggen ze. Wanneer u ze gekeurd en gekocht hebt en de inventaris opgemaakt, zijn we klaar voor de projectie. Behandel ze met de steen en u hebt evenveel zilver als~r tin ligt en evenveel goud als er brons is

Spits Juist mijn beste Ananias

Heilzaam Wat moeten de goederen van de wezen kosten, denkt u? Spits Honderd pond ongeveer. U kunt er wel zes miljoen van maken.

Maar ik heb nog wat meer kolen nodig Heilzaam Zo

Spits Nog één lading en we zIJn klaar. Wij moeten ons vuur nu aanwakkeren tot ignis ardens. De fimus equinus, balnei, cineris en al de zachtere gloeihitten hebben we achter de rug. Als de heilige portemonnee der zusteren door deze laatste bloeding slap zou vallen en de heiligen op dit moment om geld verlegen zouden zitten, dan ken ik een methode om het tin dat u zo dadelijk gaat kopen te smelten. Met een bepaald soort tinctuur maken we er zulke goede Hollandse talers van, dat ze die zelfs in Holland niet kunnen namaken

Heilzaam Kunt u dat?

Spits Ja, en op die manier kunt u de voltooiing van het magisterium rustig afwachten

Ananias Dat is verheugend nieuws voor de zusteren Spits Haar u moet het geheim houden

Heilzaam Goed, maar wacht. Is deze manier van muntslaan wel wettelijk? Ananias Wettelijk? Wij erkennen geen enkel gezag. Bovendien, het zijn

buitenlandse munten

Spits Dit is geen muntslaan, zuster. Het is alleen maar muntgieten Heilzaam U maakt een goed onderscheid. Muntgieten kan wettelijk zijn Ananias Dat is het, eerwaarde moeder

Heilzaam Ja? Dan neem ik het voorstel in overweging

Spits Geloof Ananias. In gewetenskwesties is zij bijzonder ervaren Heilzaam Ik zal er de zusteren over raadplegen

Ananias De zusteren zullen het wettelijk verklaren, twijfel daar niet aan. Waar zal het gieten gebeuren? (er wordt geklopt) Spits Daar praten we later over. Er is iemand die mij wil spreken.

-40-Gaat u naar bi nn en en keur t de stukken . Dit is de voorlopige

Spits Smoel Spits Smoel Spits Smoel Spits Smoel Spits Smoel Spits Smoel Spits Smoel ~l Smoel

Wie is daar? Smoel? (Smoel op) Wel, is het gelukt? Verdomme neel Die opgeblazen valsspeler kwam niet opdagen Hoezo?

Tot nu toe heb ik daarginds rondgewandeld en niemand te zien Heb je hem laten lopen?

Laten lopen? Voor mijn part kan hij naar de duivel lopen Maar het zou beter zijn geweest als je hem gepakt had Spits je oren en luister, want ik heb goed nieuws. Er is een nieuwe klant onderweg, een nobele graaf een steenrijke Don uit Spanje, die in het geheim naar Engeland kwam met zijn wijde broek gevuld. Om zijn batterij te richten op onze Lol, die burcht, ons vijfde leven, onze pier van Dover - of wat je maar wil. Hij zegt dat hij bij jou wil komen baden, maar eigenlijk wil hij alleen maar wippen! Waar is Lol? Zij moet zorgen voor schone lakens, parfums en haar eigen

schranderheid. Want zijne hoogheid moeten worden gemolken. Waar is ons hoertje?

Ik stuur haar wel en ik zal zien dat ik dat Hollandse koppel kwijt raak

Zijn die daar binnen?

Ja, ze rekenen uit hoeveel ze kunnen betalen Hoeveel?

Honderd pond ongeveer (Spits af)

,Di t is een fortuinlijke dag. Tien pond van Mammon, drie van ~e klerk, een portugees van de tabakshandelaar, dit van de heiligen en dan nog de bijdragen van de weduwe en de Spaanse graaf. Mijn aandeel van vandaag zou ik nog niet verkopen voor veertig.. (Lol op)

Wat?

Pond, mijn snoezige Lolletje. Ik wist niet dat je mij kon horen

-42-Lol Smoel Lol Smoel Spits Smo el spits Smoel Spits Smoel Spits Smo e l Spits Lol Smo el Spits Smoel Spits Smoel

Zeg generaal , wat wordt er straks van mi j verwacht?

Op dit moment is een spannende Spaanse Don op weg naar jou. Je kunt hem vragen wat je wilt, want hij is stinkend rij k en daarom wil hij baden. Straks komt hij binne n, gek lui sterd door jouw schone blik. En jij zult met hem belanden in een donsbed, donker als een spelonk. Ha a r daar zul jij he m wa k ke r ho ud en met je trom, jouw trom, mijn kind, jouw trom. Laat he m de trommel roeren totdat hij zo moe is als een slag e r na het stoppen van vi j f t i e n kilo verse worst

Wat is het voor iemand?

Een adala ntado , een grande, meisje. (Spits op ) Ben je klaar? Klaar. Ze zijn weg en hebben betaald. Ik wou dat we iemand kenden die de ro mme l dadelijk op koc h t en meenam

Abel zal dat do en om zijn huis in te richten al s hij met de weduwe trouwt

Een uits teke nd idee. Ik hoop dat hij gauw komt

Ik hoop dat hij wegblijft tot de zaak met de Don is geregeld Vertel eens Smoel, hoe heb je die ge heimz i n nige ma n ontmoet? Een of andere id i o o t bracht mij een briefje toen ik op Waarla ndt stond te wachten. Je bad is beroemd door mij , Spits, En jij Lo l , ontvang de Don als een maagd die no g nooit heeft gehoord van onbevlekte on tv a ng e n i s. Kro nk e l als een paling, kus zijn mond, knijp hem hi er en daar. Ach, maar dat hoef ik jou niet te vertellen. 0 ja , de Do n ver s t aat geen wo o r d Engels en dat is wel zo handig als je hem er tussen neemt. (er wordt geklopt) Wie is daar?

Is het de Don? Ne e, nu nog niet

Wie is het, Lol?

Pen ne r , die klerk van de vlieg,en de koningin der feeên Om godswil, koningin der feeên, ga je ve rk leden (Lo l af) en j i j , doctor, je mantel. laten we hem vlug de de ur uitwerken

Dat zal wel wa t tijd kosten

Als je doet wat ik zeg zijn we zo van hem af. Ve r domme! Daar komen er nog meer, Abel en di e kwaaie jongen, di e zo graag wil leren redetwisten

En de we d u we ?

Smoel Heer Penner, welkom. De doctor is aan het werk voor u, maar het heeft mij we l moeite gekost hem zover te kr i j g en. Hij zegt mij dat de dobbelstenen u hebben uitverkoren en tot nu toe heeft hare hoogheid, uw tante, zich nog nooit zo liefdevol over iemand uitgelaten als u

Penner Wanneer zal ik hare genade zien?

Smoel U zult haar zien ên kussen (Abel en Windbuil op) Jij, eerlijke Abel, heb je het damast meegebrac ht?

Droger Nee heer, di t is de tabak

Smoel Goed gewerkt, Abel. Breng je ook nog de damast?

Droger Ja heer. Dit is Windbuil, kapitein, de broer van de weduwe. Ik heb hem meegebracht omdat hij de doctor wil spreken Smoel Waar is de weduwe?

Droger Zijn zuster komt als hij dat wil, zegt hij Smoel Zo? Goed dan. Is uw naam Windb uil , he e r ?

Windbuil Ja, en de beste der windbuile n, of ik zal ge e n windbuil

heten!

Waar is de doctor? Mijn gekke ta b a k s b o e r hier zegt dat hij iemand is die va n alles kan. Is hij nogal handig?

Smoel Wa a r i n , heer?

Windbuil Om een zaak af te hande le n en een twistgesprek te voeren zoals het ho ort

Smoel Uit uw vra ag blijkt dat u pas nieuw bent in de stad

Windbuil Ook hoe je kan leven van je tong?

Natuurlijk, als hij er maar flink op bijt. Hij zal u nog veel Smoel

Windbuil Niet z6 nieuw. Ik heb al horen praten over die modern e jo ng e n s , die redetwisten. En ik heb ze tabak zien roken, ook in zijn winkel. Ik kan ook roken. Ik zou ook graag kunnen redetwisten als ik weer te r ug g a na a r mijn dorp

Smoel Heer, ik verzeker u dat de doctor u de fijnste kneepjes va n het redetwisten zal aanleren