«JA fK
5
BIB
üOTEK;
*
.
m
URZĄD STATYSTYCZNY W KATOWICACH
/ \ 2 0 0 2 NARODOWY
SPIS POWSZECHNY LUDNOŚCI I MIESZKAŃ
POWSZECHNY SPIS ROLNY
MIGRACJE LUDNOŚCI
WOJEWÓDZTWO ŚLĄSKIE
'
4
' . 'Katowice 2004
O B J A Ś N IE N IA Z N A K Ó W U M O W N Y C H
Kreska (-) - zjawisko nie wystąpiło
Zero (0) - zjawisko istniało w wielkości mniejszej od 0,5 (0,0) - zjawisko istniało w wielkości mniejszej od 0,05
Kropka (.) - zupełny brak informacji albo brak informacji wiarygodnych Znak X - wypełnienie pozycji jest niemożliwe lub niecelowe
„W tym" r oznacza, że nie podaje się wszystkich składników sumy
4 - oznacza, że dane nie mogą być publikowane ze względu na konieczność zachowania tajemnicy statystycznej w rozumieniu ustawy o statystyce publicznej
W A Ż N IE J S Z E S K R Ó T Y
ty s. = tysiąc
NTS = Nomenklatura Jednostek Terytorialnych do Celów Statystycznych
NSP = Narodowy Spis Powszechny PSR = Powszechny Spis Rolny
PKD = Polska Klasyfikacja Działalności gm. = gmina
m. = miasto w. = wieś
cd. ciąg dalszy
dok. = dokończenie m.in. = między innymi
itp. k i tym podobne np. na przykład tzn. = to znaczy
tj. = to jest
Przy publikowaniu danych US prosim y o podanie źródła
IB KATOWICE
URZĄD STATYSTYCZNY W KATOWICACH
NARODOWY SPIS POWSZECHNY LUDNOŚCI I MIESZKAŃ
POWSZECHNY SPIS ROLNY
2002
NARODOWY SPIS POWSZECHNY/
MIGRACJE LUDNOŚCI
WOJEWÓDZTWO ŚLĄSKIE
ISBN 83-88102-56-7
K a tow ice , kw ie cie ń 2 00 4
ZESPÓŁ REDAKCYJNY URZĘDU STATYSTYCZNEGO W KATOWICACH
PRZEWODNICZĄCY Wiesław Wiatrak
CZŁONKOWIE
Małgorzata Góralczyk, Alina Janczyk, Elżbieta Knoska, Anna Koziej, Wiesława Nowak, Maria Sokołowska, Jolanta Sota, Beata Walaszek, Helena Zatońska, Andrzej Marks (sekretarz)
Opracowanie publikacji: URZĄD STATYSTYCZNY W KATOWICACH pod kierunkiem: WIESŁAWA WIATRAKA - Dyrektora Urzędu
Redakcja merytoryczna: DOROTA DONIEC, MAŁGORZATA GÓRALCZYK, WIESŁAWA NOWAK, BEATA WALASZEK
Autorzy opracowania: ANDRZEJ MARKS, BOŻENA SKALSKA, BEATA WALASZEK
Opracowanie tablic: BARBARA BRODA, MARIA KŁOSUŃ, AGNIESZKA MATYS, JACEK MAZEPA, KRYSTYNA MENDRELA, BARBARA MILLER, GRAŻYNA ŻYŁA
Skład komputerowy oraz graficzne wykonanie map
i wykresów: AGNIESZKA KAIM, ANDRZEJ MARKS, BOŻENA SKALSKA,
DANIELA ZIĘTEK
Projekt okładki:
Druk i oprawa:
SYLWESTER JABŁOŃSKI
URZĄD STATYSTYCZNY W KATOWICACH 40-158 KATOWICE, UL. OWOCOWA 3, WYDZIAŁ ADMINISTRACYJNY
Nakład: 170 egz. Papier offsetowy, 80 g. Format A4 Oddano do druku: kwiecień 2004
Zam. 42 / 2004
Szanowni Państwo!
Przekazywana p u b lik a c ja je s t opracow aniem opisującym m ig ra c je wewnętrzne i zagraniczne ludności w ojew ództw a śląskiego, przygotow anym na p od staw ie w yników Narodow ego Spisu Powszechnego Ludności i M ieszkań 2002.
W p u b lik a c ji zaprezentow ano stan oraz stru k tu rę dem ograficzną i społeczną ludności w edług okresu zam ieszkiw ania w obecnej m iejscow ości. P rzedstaw iono także in fo rm a cje dotyczące im ig ra n tó w i e m ig ra ntó w w edług p łc i, wieku, stanu cyw ilnego, poziom u wykształcenia, a ktyw ności ekonomicznej, źró d e ł utrzym ania, a także - w podstaw ow ym zakresie - opisano gospodarstw a domowe i rodziny, ja k ie tw orzą lu b w ja k ic h pozostają w ybrane g ru p y osób m igrujących.
Dokonano także ch arakte rystyki lu d no ści pochodzenia im ig ra cyjn e g o w o parciu o kry te ria pozw ala ją ce w yró żn ić zasoby im ig ra c y jn e ludności, tzn. obyw atelstw o oraz k ra j urodzenia. W p u b lik a c ji zamieszczono także w ybrane dane dotyczące m ig ra c ji długookresow ych.
P ub lika cja za w ie ra u w a g i ogólne, u w a g i metodyczne (zaw ierające podstaw ow e zasady, d efin icje p o ję ć i zastosowane klasyfikacje), kom entarz a na lityczn y wzbogacony wykresam i i m apam i ora z część tabelaryczną.
Serdecznie dziękuję tym, którzy p rz y c z y n ili się do p rz yg o to w a n ia i przeprow adzenia spisów powszechnych 2002 na terenie w ojew ództw a śląskiego oraz o praco w a nia ich wyników. M a ją c nadzieję, że zaprezentowane in fo rm a c je będą przyd atn e wszystkim zainteresowanym, zachęcam jednocześnie do zapoznania się z in n ym i p u b lik a c ja m i prezentującym i bogactw o in fo rm a c ji zebranych podczas spisów w 2002 r.
Zastępc wza Spisowego
vcznego Wiesław Wiatrak
w Katowicach
Katowice, kwiecień 2004 r.
SPIS TREŚCI
Strona
Przedmowa ... 3
Spis ta b lic ... 4
Spis wykresów i m a p ... 9
Uwagi ogólne ... 11
Uwagi m e to d y c z n e ... 16
Uwagi techniczne ... 32
Uwagi a na lityczne ... 33
Ludność według okresu zam ieszkiw a nia... 33
Migracje wewnętrzne ludności w latach 1989 - 2002... 34
Ludność przybyła w latach 1989 - 2002 z innego miejsca w k ra ju ... 38
Ludność przybyła w latach 1989 - 2002 z za g ra n ic y ... 43
Imigranci przebywający czasowo w województwie ślą skim ... 47
Emigranci przebywający czasowo za g ra n ic ą ... 54
Zasoby (migracyjne... 64
C udzoziem cy... 66
Migracje długookresowe ludności w latach 1989 - 2002 na podstawie badania „Ankieta migracyjna” ... 69
SPIS TABLIC
Tablica
Strona Część I. LUDNOŚĆ W EDŁUG OKRESU ZAM IESZKIW ANIA
Ludność według płci oraz okresu zam ieszkiwania
...1 71 Ludność według okresu zamieszkiwania oraz kraju urodzenia... 2 72 Ludność według okresu zamieszkiwania oraz obyw atelstw a... 3 74 Ludność według okresu zamieszkiwania oraz kraju obyw atelstw a... 4 75 Ludność według okresu zamieszkiwania oraz płci i grup w ie k u ... 5 77 Ludność w wieku 15 lat i więcej według okresu zamieszkiwania oraz płci
i stanu cywilnego p ra w n e g o ... ... 6 86 Ludność w wieku 13 lat i więcej według okresu zamieszkiwania oraz płci
i poziomu wykształcenia... ... 7 89 Ludność według okresu zamieszkiwania oraz płci i głównego źródła
u trzym a n ia ... ... 8 92 Ludność według okresu zamieszkiwania oraz podregionów, powiatów i gmin. ... 9 98 Ludność przybyła do miejscowości aktualnego zamieszkania w latach 1989-
2002 według płci oraz roku przybycia i miejsca poprzedniego zamieszkania
.. ...10 107
SPIS TABLIC (C d .)
Tablica Strona Część II. LUDNOŚĆ PRZYBYŁA W LATACH 1989 - 2002 Z INNEGO
M IEJSCA W KRAJU
Ludność przybyła do miejscowości aktualnego zamieszkania w latach 1989- 2002 z innego miejsca w kraju według płci oraz miejsca poprzedniego
zam ieszkania... .. 11 110 Migracje wewnętrzne ludności w latach 1989-2002 według płci migrantów oraz
kierunku m iasto-wieś... 12 111 Migracje wewnętrzne ludności w latach 1989-2002 według okresu migracji
oraz województwa poprzedniego i aktualnego zam ieszkania... .. 13 112 Migracje wewnętrzne ludności w latach 1989-2002 według podregionów i
pow iatów ... 113 Migracje wewnętrzne ludności w latach 1989-2002 według województw oraz
podregionów i pow iatów ... .. 15 114 Migracje międzywojewódzkie ludności w latach 1989-2002 według płci
migrantów oraz kierunku m iasto-wieś... .. 16 118 Migracje wewnątrzwojewódzkie ludności w latach 1989-2002 według płci
migrantów oraz kierunku miasto-wieś... .. 17 119 Ludność przybyła do miejscowości aktualnego zamieszkania w latach 1989-
2002 z innego miejsca w kraju według płci oraz grup w ie k u ... .. 18 120 Ludność przybyła do miejscowości aktualnego zamieszkania w latach 1989-
2002 z innego miejsca w kraju według płci i grup wieku w momencie m ig ra c ji... 19 122 Ludność w wieku 15 lat i więcej przybyła do miejscowości aktualnego
zamieszkania w latach 1989-2002 z innego miejsca w kraju według płci oraz
stanu cywilnego praw n ego... .. 20 124 Ludność w wieku 15 lat i więcej przybyła do miejscowości aktualnego
zamieszkania w latach 1989-2002 z innego miejsca w kraju według stanu
cywilnego prawnego oraz płci i grup w ieku... .. 21 125 Ludność w wieku 13 lat i więcej przybyła do miejscowości aktualnego
zamieszkania w latach 1989-2002 z innego miejsca w kraju według płci oraz
poziomu wykształcenia... .. 22 134 Ludność w wieku 13 lat i więcej przybyła do miejscowości aktualnego
zamieszkania w latach 1989-2002 z innego miejsca w kraju według poziomu
wykształcenia oraz płci i grup w ie k u ... 23 136 Część III. LUDNOŚĆ PRZYBYŁA W LATACH 1989 - 2002 Z ZAGRANICY
Ludność przybyła w latach 1989-2002 z zagranicy według płci oraz kraju
poprzedniego zam ieszkania... .. 24 145 Ludność przybyła w latach 1989-2002 z zagranicy według obywatelstwa oraz
kraju poprzedniego zam ieszka nia... .. 25 147 Ludność przybyła w latach 1989-2002 z zagranicy według obywatelstwa oraz
płci i roku przybycia... .. 26 148 Ludność przybyła w latach 1989-2002 z zagranicy według płci oraz grup wieku 27 149 Ludność przybyła w latach 1989-2002 z zagranicy według płci i grup wieku
w momencie m igracji... .. 28 151
SPIS TABLIC (c d .)
Tablica Strona Ludność w wieku 15 lat i więcej przybyła w latach 1989-2002 z zagranicy
według płci oraz stanu cywilnego prawnego... . 29 153 Ludność w wieku 15 lat i więcej przybyła w latach 1989-2002 z zagranicy
według stanu cywilnego prawnego oraz płci i grup w ie k u ... . 30 154 Ludność w wieku 13 lat i więcej przybyła w latach 1989-2002 z zagranicy
według płci oraz poziomu w ykształcenia... . 31 160 Ludność w wieku 13 lat i więcej przybyła w latach 1989-2002 z zagranicy
według poziomu wykształcenia oraz płci i grup wieku... . 32 162 Ludność przybyła w latach 1989-2002 z zagranicy według kraju poprzedniego
zamieszkania oraz podregionów i powiatów... . 33 168 Ludność zamieszkała w miastach o liczbie ludności 100 tys. i więcej przybyła
w latach 1989-2002 z zagranicy według roku przybycia... 34 170 Część IV. IMIGRANCI PRZEBYWAJĄCY CZASOWO W W OJEW ÓDZTW IE
ŚLĄSKIM
\ Imigranci przebywający czasowo powyżej 2 miesięcy według czasu
przebywania oraz p łci... . 35 171 Imigranci przebywający czasowo 12 miesięcy i dłużej według płci oraz roku
przyjazdu... . 36 172 Imigranci przebywający czasowo powyżej 2 miesięcy według płci oraz kraju
poprzedniego zam ieszkania... 37 174 Imigranci przebywający czasowo powyżej 2 miesięcy według płci oraz
obyw atelstw a... 38 176 Imigranci przebywający czasowo powyżej 2 miesięcy według płci oraz
przyczyn przyjazdu... 39 178 Imigranci przebywający czasowo powyżej 2 miesięcy według przyczyn
przyjazdu oraz kraju poprzedniego zam ieszkania... 40 180 Imigranci przebywający czasowo powyżej 2 miesięcy według płci oraz grup
w ieku... 41 181 Imigranci w wieku 15 lat i więcej przebywający czasowo powyżej 2 miesięcy
według płci oraz stanu cywilnego prawnego... 42 185 Imigranci w wieku 15 lat i więcej przebywający czasowo powyżej 2 miesięcy
według stanu cywilnego prawnego oraz płci i grup w ie ku ... 43 187 Imigranci w wieku 13 lat i więcej przebywający czasowo powyżej 2 miesięcy
według płci oraz poziomu w ykształcenia... 44 193 Imigranci w wieku 13 lat i więcej przebywający czasowo powyżej 2 miesięcy
według poziomu wykształcenia oraz płci i grup wieku... 45 195 Imigranci w przebywający czasowo powyżej 2 miesięcy według płci oraz
statusu na rynku p ra c y ... 46 201 Imigranci przebywający czasowo powyżej 2 miesięcy według statusu na rynku
pracy oraz kraju poprzedniego zam ieszkania... 47 203 Imigranci przebywający czasowo powyżej 2 miesięcy według statusu na rynku
pracy oraz kraju obyw atelstw a... 48 204
SPIS TABLIC (C d .)
Tablica Strona Imigranci w przebywający czasowo powyżej 2 miesięcy i pracujący według płci
oraz rodzaju działalności głównego miejsca pra cy... 49 205 Imigranci w przebywający czasowo powyżej 2 miesięcy i pracujący według płci
oraz grup zawodów... 50 207 Imigranci w przebywający czasowo powyżej 2 miesięcy według płci oraz
głównego źródła utrzymania... 51 209 Imigranci przebywający czasowo powyżej 2 miesięcy według płci oraz
podregionów i powiatów... 52 213 Część V. EMIGRANCI PR ZEBYW AJĄCY CZASOW O ZA G RAN IC Ą
Emigranci przebywający za granicą czasowo powyżej 2 miesięcy według
czasu przebywania oraz płci... 53 217 Emigranci przebywający za granicą czasowo 12 miesięcy i dłużej według płci
oraz roku wyjazdu... 54 218 Emigranci przebywający za granicą czasowo powyżej 2 miesięcy według płci
oraz kraju przebywania... 55 220 Emigranci przebywający za granicą czasowo powyżej 2 miesięcy według płci
oraz obywatelstwa... 56 223 Emigranci przebywający za granicą czasowo powyżej 2 miesięcy według płci
oraz przyczyn wyjazdu... 57 225 Emigranci przebywający za granicą czasowo powyżej 2 miesięcy według
przyczyn wyjazdu oraz kraju przebywania... 58 227 Emigranci przebywający za granicą czasowo 12 miesięcy i dłużej według płci
oraz przyczyn i roku wyjazdu... 59 229 Emigranci przebywający za granicą czasowo powyżej 2 miesięcy według płci
oraz grup wieku... 60 232 Emigranci przebywający za granicą czasowo 12 miesięcy i dłużej według grup
wieku oraz płci i roku wyjazdu... 61 236 Emigranci w wieku 15 lat i więcej przebywający za granicą czasowo powyżej
2 miesięcy według płci oraz stanu cywilnego prawnego... 62 239 Emigranci w wieku 15 lat i więcej przebywający za granicą czasowo powyżej
2 miesięcy według stanu cywilnego prawnego oraz płci i grup w ie ku ... 63 241 Emigranci w wieku 13 lat i więcej przebywający za granicą czasowo powyżej
2 miesięcy według płci oraz poziomu wykształcenia... 64 247 Emigranci w wieku 13 lat i więcej przebywający za granicą czasowo powyżej
2 miesięcy według poziomu wykształcenia oraz płci i grup wieku... 65 249 Emigranci przebywający za granicą czasowo powyżej 2 miesięcy według płci
oraz podregionów i powiatów... 66 255 Gospodarstwa domowe z osobami przebywającymi za granicą czasowo
powyżej 2 miesięcy według liczby osób w gospodarstwie oraz typu
gospodarstw... 67 258
SPIS TABLIC (d o k .)
Tablica Strona Gospodarstwa domowe z osobami przebywającymi za granicą czasowo
powyżej 2 miesięcy według typu gospodarstw i liczby osób przebywających za
granicą oraz liczby osób w gospodarstwie... 68 260 Gospodarstwa domowe wyłącznie z osobami przebywającymi za granicą
czasowo powyżej 2 miesięcy według liczby osób w gospodarstwie oraz wieku
głowy gospodarstwa... 69 262 Rodziny z osobami przebywającymi za granicą czasowo powyżej 2 miesięcy
według wieku osób przebywających za granicą oraz typu ro d z in ... 70 264 Część VI. ZASOBY IMIGRACYJNE
Ludność według płci oraz obywatelstwa... 71 278 Ludność z obywatelstwem polskim i innym według płci oraz kraju drugiego
obyw atelstw a... 72 279 Ludność z obywatelstwem niepolskim według płci oraz kraju obywatelstwa 73 280 Ludność według płci oraz miejsca urodzenia... 74 281 Ludność według płci oraz obywatelstwa i miejsca urodzenia... 75 281 Ludność według obywatelstwa i płci oraz kraju urodzenia... 76 282 Gospodarstwa domowe i ludność w gospodarstwach domowych według
obyw atelstw a... 77 284 Cudzoziemcy mieszkający na stałe według płci oraz grup wieku, stanu
cywilnego prawnego i poziomu wykształcenia... 78 285 Cudzoziemcy przebywający czasowo powyżej 2 miesięcy według płci oraz
czasu przebywania... 79 286 Cudzoziemcy przebywający czasowo powyżej 2 miesięcy według przyczyn
przyjazdu oraz płci i czasu przebywania... 80 287 Cudzoziemcy w wieku 15 lat i więcej przebywający czasowo powyżej
2 miesięcy według stanu cywilnego prawnego oraz płci i czasu przebywania .... 81 288 Cudzoziemcy w wieku 13 lat i więcej przebywający czasowo powyżej
2 miesięcy według poziomu wykształcenia oraz płci i czasu przebywania... 82 289 Część VII. MIGRACJE DŁUGOOKRESOWE NA PODSTAWIE BADANIA
„ANKIETA MIGRACYJNA”
Migracje długookresowe w latach 1989-2002 według płci oraz poprzedniego
lub stałego miejsca zam ieszkania... 83 290 Migracje długookresowe w latach 1989-2002 według składu gospodarstwa
domowego oraz poprzedniego lub stałego miejsca zam ieszkania... 84 292 Migracje długookresowe w latach 1989-2002 według płci oraz głównego źródła
utrzymania w poprzednim lub stałym miejscu zam ieszka nia... 85 293 Migracje długookresowe w latach 1989-2002 według płci i poprzedniego lub
stałego miejsca zamieszkania oraz przyczyn zmiany miejsca zamieszkania 86 299 Migracje długookresowe w latach 1989-2002 według decyzji o docelowym
miejscu zamieszkania oraz płci i poprzedniego lub stałego miejsca
zam ieszkania... 87 301
SPIS WYKRESÓW I MAP
Strona
Struktura ludności według okresu zamieszkiwania w aktualnej miejscowości... 33 Ludność zamieszkała od urodzenia według powiatów... 34
Ludność przybyła w latach 1989 - 2002 z innego miejsca w kraju według roku
przybycia... 35 Migracje wewnętrzne ludności w latach 1989 - 2002 według powiatów... 36 Migracje międzywojewódzkie ludności w latach 1989 - 2002... 37 Struktura migracji wewnątrzwojewódzkich ludności w latach 1989 - 2002 według płci i kierunku miasto - w ie ś ... 38
Ludność przybyła w latach 1989 - 2002 z innego miejsca w kraju według płci i grup
wieku w momencie migracji... 39 Struktura ludności w wieku 15 lat i więcej przybyłej w latach 1989 - 2002 z innego
miejsca w kraju według płci i stanu cywilnego prawnego... 40 Struktura ludności w wieku 13 lat i więcej przybyłej w latach 1989 - 2002 z innego
miejsca w kraju według płci i poziomu wykształcenia... 41 Struktura ludności przybyłej w latach 1989 - 2002 z innego miejsca w kraju
według głównego źródła utrzymania... 42
Ludność przybyła w latach 1989 - 2002 z zagranicy według roku przybycia... 43 Struktura ludności przybyłej w latach 1989 - 2002 z zagranicy według obywatelstwa 43 Struktura ludności przybyłej w latach 1989 - 2002 z zagranicy według kraju
poprzedniego zamieszkania... 44 Struktura ludności przybyłej w latach 1989 - 2002 z zagranicy według
ekonomicznych grup wieku w momencie spisu... 44 Ludność przybyła w latach 1989 - 2002 z zagranicy według płci i grup wieku
w momencie migracji... 45 Struktura ludności w wieku 15 lat i więcej przybyłej w latach 1989 - 2002 z zagranicy według płci i stanu cywilnego prawnego... 46 Struktura ludności w wieku 13 lat i więcej przybyłej w latach 1989 - 2002 z zagranicy według płci i poziomu wykształcenia... 47
Imigranci przebywający czasowo 12 miesięcy i dłużej według roku przyjazdu... 48 Imigranci przebywający czasowo powyżej 2 miesięcy według podregionów
i powiatów... 48 Struktura imigrantów przebywających czasowo powyżej 2 miesięcy według
obywatelstwa... 49 Imigranci przebywający czasowo co najmniej 12 miesięcy według płci i grup wieku 51 Imigranci w wieku 15 lat i więcej przebywający czasowo powyżej 2 miesięcy według
stanu cywilnego prawnego i grup w ieku... 51
SPIS WYKRESÓW I MAP (d o k .)
Strona
Struktura imigrantów w wieku 15 lat i więcej przebywających czasowo powyżej
2 miesięcy według statusu na rynku p ra c y ... 53 Struktura imigrantów w wieku 15 lat i więcej przebywających czasowo powyżej
2 miesięcy i pracujących według płci i rodzaju działalności głównego miejsca pracy . .. 53 Struktura imigrantów przebywających czasowo powyżej 2 miesięcy według głównego źródła utrzym ania... 54
Emigranci przebywający za granicą czasowo 12 miesięcy i dłużej według roku
w yjazdu... 55 Emigranci przebywający za granicą czasowo powyżej 2 miesięcy według powiatów ... 56 Struktura emigrantów przebywający za granicą czasowo powyżej 2 miesięcy według
obyw atelstw a... 59 Emigranci przebywający za granicą czasowo powyżej 2 miesięcy według płci oraz
grup wieku... 60 Struktura emigratów w wieku 13 lat i więcej przebywający czasowo za granicą
powyżej 2 miesięcy według płci oraz poziomu wykształcenia... 62 Rodziny z osobami przebywającymi za granicą czasowo powyżej 2 miesięcy według
typu ro d z in ... 63
Ludność z obywatelstwem polskim i innym według kraju drugiego obywatelstwa 65 Ludność z obywatelstwem niepolskim według kraju obywatelstwa... 65 Struktura ludności według obywatelstwa i miejsca urodzenia... 66
Struktura cudzoziemców w wieku 15 lat i więcej mieszkających na stałe według płci
i stanu cywilnego p ra w n e g o... 67 Struktura cudzoziemców w wieku 13 lat i więcej mieszkających na stałe według płci
i poziomu wykształcenia... 67 Struktura cudzoziemców przebywających czasowo powyżej 2 miesięcy według czasu przebywania... 68 Struktura cudzoziemców przebywających czasowo powyżej 2 miesięcy według płci
1 przyczyn przyjazdu... 68 Struktura cudzoziemców w wieku 15 lat i więcej przebywających czasowo powyżej
2 miesięcy według płci i stanu cywilnego praw n ego... 69 Struktura cudzoziemców w wieku 13 lat i więcej przebywających czasowo powyżej
2 miesięcy według płci i poziomu wykształcenia... 69
Struktura migracji długookresowych ludności w latach 1989 - 2002 według decyzji
o docelowym miejscu zam ieszkania... 70
UWAGI OGÓLNE
Dane zawarte w niniejszej publikacji opracowano na podstawie wyników Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań (NSP) 2002.
Narodowy Spis Powszechny Ludności i Mieszkań (NSP) 2002 oraz Powszechny Spis Rolny (PSR) 2002 zostały przeprowadzone na terenie całego kraju w dniach od 21 maja do 8 czerwca 2002 r. (według stanu w dniu 20 maja 2002 r. godz. 24.00) zgodnie z n/w ustawami podjętymi przez Sejm Rzeczypospolitej Polskiej:
■ z dnia 2 grudnia 1999 r. o narodowym spisie powszechnym ludności i mieszkań w 2001 r.
(Dz. U. z 2000 r. Nr 1, poz. 1) z późniejszą zm ianą (Dz. U. z 2000 r. Nr 93, poz. 1026),
■ z dnia 9 września 2000 r. o powszechnym spisie rolnym w 2002 r. (Dz. U. z 2000 r. Nr 99, poz. 1072),
■ z dnia 29 czerwca 1995 r. o statystyce publicznej (Dz. U. z 1995 r. Nr 88, poz. 439) z późniejszymi zmianami.
W powyższych aktach prawnych określono termin i zakres tematyczny spisów, zasady organizacji i realizacji prac spisowych, zobowiązanie ludności do udzielania informacji oraz sposób ich zebrania.
Zgodnie z ustawą z dnia 2 grudnia 1999 r. o narodowym spisie powszechnym ludności i mieszkań w 2002 r. (Dz. U. z 2000 r. Nr 1, poz. 1 i Nr 93, poz. 1026) i Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 22 maja 2002 r. w sprawie wylosowanych obwodów objętych spisem kontrolnym (Dz. U. Nr 66, poz. 597) po zakończeniu Powszechnego Spisu Rolnego i Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań przeprowadzono w dniach od 17 do 25 czerwca 2002 r. spis kontrolny w wylosowanych obwodach spisowych.
Podstawowe cele Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań 2002 r. były następujące:
■ zapewnienie podstawowej bazy informacyjnej o stanie i strukturze społeczno- demograficznej ludności, gospodarstw domowych i rodzin oraz informacji o mieszkaniach i warunkach mieszkaniowych, koniecznej do realizacji krajowej, regionalnej i lokalnej polityki społecznej i gospodarczej,
■ dostarczenie informacji niezbędnych do finalizowania procesów stowarzyszeniowych z Unią Europejską (UE), jak i zapewnienie podstaw informacyjnych w pierwszych latach członkostwa zgodnie z wymogami UE oraz wykonanie zobowiązań Polski w zakresie dostarczenia informacji dla potrzeb organizacji międzynarodowych takich jak np.
Organizacja Narodów Zjednoczonych (ONZ), Organizacja Narodów Zjednoczonych do
11
Spraw Wyżywienia i Rolnictwa (FAO), Organizacja W spółpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD), Biuro Statystyczne W spólnoty Europejskiej (EUROSTAT),
■ budowa i aktualizacja statystycznych operatów losowania prób do różnotematycznych badań reprezentacyjnych (budynki, mieszkania).
Dane za 1988 r. zostały przeliczone (w podstawowym zakresie) według obowiązującego od 1 1 1999 r. podziału administracyjnego kraju.
Narodowym Spisem Ludności i Mieszkań 2002 r. objęto:
■ osoby stale zamieszkałe na obszarze Polski, bez względu na fakt czy osoby te przebywały w kraju w czasie spisu, czy też były za granicą oraz osoby przebywające czasowo, jak również osoby nie mające miejsca zamieszkania,
■ budynki i mieszkania, zamieszkane pomieszczenia nie będące mieszkaniami oraz zamieszkane obiekty zbiorowego zakwaterowania.
Narodowym Spisem Ludności i Mieszkań 2002 r. nie objęto mieszkań, budynków, obiektów i pomieszczeń będących własnością przedstawicielstw dyplomatycznych i urzędów konsularnych państw obcych.
W ramach Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań 2002 zostały przeprowadzone dodatkowe badania:
■ migracje długookresowe,
■ dzietność kobiet.
W ramach procesu integracji statystyki polskiej ze standardami obowiązującymi w krajach Unii Europejskiej została wdrożona Nomenklatura Jednostek Terytorialnych do Celów Statystycznych (NTS), wprowadzona Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 13 lipca 2000 r. (Dz. U. Nr 58, poz. 685). Została ona opracowana na podstawie obowiązującej w państwach członkowskich Unii Europejskiej Nomenclature o f Territorial Units fo r Statistics (NUTS), która ma zastosowanie przy zbieraniu, przetwarzaniu i udostępnianiu regionalnych danych statystycznych w krajach UE oraz służy do przeprowadzania porównań rozwoju społeczno-gospodarczego regionów i podejmowania działań w celu opracowania programów rozwoju regionalnego.
Nomenklatura Jednostek Terytorialnych do Celów Statystycznych (NTS) jest oparta na
trójstopniowym podziale administracyjnym państwa, dzieli Polskę na terytorialne,
hierarchicznie powiązane jednostki na pięciu poziomach, z czego trzy określono jako
poziomy regionalne, a dwa jako poziomy lokalne:
POZIOM REGIONALNY POZIOM LOKALNY
Poziom 1 - obszar całego państwa Poziom 4 - powiaty (315 powiatów, 65 miast na prawach powiatu)
Poziom 2 - województwa (16) Poziom 5 - gminy (2489) Poziom 3 - podregiony (45)
Nomenklatura Jednostek Terytorialnych do Celów Statystycznych (NTS) została zastosowana do prezentacji wyników spisu.
Zgodnie z Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 14 marca 2002 r. (Dz. U. Nr 34, poz. 311) zmieniającym rozporządzenie w sprawie wprowadzenia Nomenklatury Jednostek Terytorialnych do Celów Statystycznych (NTS), na poziomie NTS 3 dla województwa śląskiego ustalono następujące podregiony:
■ podregion częstochowski,
■ podregion bielsko-bialski,
■ podregion centralny śląski,
■ podregion rybnicko-jastrzębski.
Podregiony województwa śląskiego tworzą następujące powiaty i miasta na prawach powiatu.
CZĘSTOCHOWSKI
■ powiaty:
częstochowski, kłobucki, myszkowski
■ miasto na prawach powiatu:
Częstochowa
BIELSKO-BIALSKI
■ powiaty:
bielski, cieszyński, żywiecki
■ miasto na prawach powiatu:
Bielsko-Biała
CENTRALNY ŚLĄSKI
■ powiaty:
będziński, bieruńsko-lędziński, gliwicki, lubliniecki, mikołowski, pszczyński, tarnogórski, zawierciański
■ miasta na prawach powiatu:
Bytom, Chorzów, Dąbrowa Górnicza, Gliwice, Jaworzno, Katowice, Mysłowice, Piekary Śląskie, Ruda Śląska, Siemianowice Śląskie, Sosnowiec, Świętochłowice, Tychy, Zabrze
RYBNICKO-JASTRZĘBSKI
■ powiaty:
raciborski, rybnicki, wodzisławski
■ miasta na prawach powiatu:
Jastrzębie-Zdrój, Rybnik, Żory
■ PODREGION
X . CZĘSTOCHOWSKI
CENTRALNY ŚLĄSKI
v .fl
13
Z a k re s te m a ty c z n y N a ro d o w e g o S p isu L u d n o ś c i i M ie s zk a ń 2 00 2 r.
1. Geograficzne rozmieszczenie ludności: miejsce zamieszkania oraz charakter przebywania.
2. Migracje wewnętrzne i zagraniczne ludności.
3. Demograficzna charakterystyka osób: płeć, wiek, stan cywilny (formalnoprawny i faktyczny).
4. Charakterystyka demograficzna gospodarstw domowych i rodzin: pozycja osób w gospodarstwie domowym i rodzinie, wielkość i skład gospodarstwa domowego i rodziny.
5. Charakterystyka społeczna osób: poziom wykształcenia oraz uczęszczanie do szkoły, kraj urodzenia, obywatelstwo, deklarowana narodowość i język używany w rozmowach w domu.
6. Niepełnosprawność prawna i biologiczna.
7. Aktywność ekonomiczna ludności: pracujący, bezrobotni, bierni zawodowo, pracujący w indywidualnych gospodarstwach rolnych, zawód; rodzaj działalności zakładu pracy.
8. Główne i dodatkowe źródła utrzymania osób oraz pobieranie świadczeń społecznych.
9. Źródła utrzymania gospodarstwa domowego.
10. Samodzielność zamieszkiwania gospodarstw domowych i rodzin.
11. Gospodarstwa zbiorowe i rodziny w tych gospodarstwach.
12. Mieszkania zamieszkane i niezamieszkane (stan zasobów mieszkaniowych).
13. Wielkość mieszkań i ich wyposażenie.
14. Charakterystyka budynków.
W y k a z p u b lik a c ji z w y n ik a m i N S P 2 00 2 p rz e w id z ia n y c h d o w y d a n ia
Wyniki Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań 2002 r. zostaną przedstawione w kolejno opracowywanych publikacjach krajowych oraz wojewódzkich.
Główny Urząd Statystyczny zaplanował wydanie następujących tytułów:
w 2003 roku
■ Narodowy Spis Powszechny Ludności i Mieszkań 2002. Raport z wyników
■ Ludność. Stan i struktura demograficzno-społeczna
■ Gospodarstwa domowe i rodziny
■ Zamieszkane budynki
■ Mieszkania
■ Mieszkania niezamieszkane
■ Ludność i gospodarstwa domowe. Stan i struktura społeczno-ekonomiczna
■ Ludność i gospodarstwa domowe. Stan i struktura społeczno-ekonomiczna
■ Ludność i gospodarstwa domowe związane z rolnictwem
■ Osoby niepełnosprawne oraz ich gospodarstwa domowe
■ W arunki mieszkaniowe gospodarstw domowych i rodzin
■ Aktywność ekonomiczna ludności
■ Migracje wewnętrzne ludności
■ Migracje zagraniczne ludności
w 2004 roku
■ Aktywność ekonomiczna ludności związanej z rolnictwem
■ Przynależność narodowościowa ludności Polski
■ Dzietność rodzin
■ Migracje długookresowe ludności
Urząd Statystyczny w Katowicach zaplanował wydanie następujących publikacji:
w 2003 roku
■ Raport z wyników spisów powszechnych w województwie śląskim
■ Ludność. Stan i struktura demograficzna i społeczno-ekonom iczna w województwie śląskim
■ Gospodarstwa domowe i rodziny w województwie śląskim
■ Ludność i gospodarstwa domowe związane z rolnictwem w województwie śląskim
■ Zamieszkane budynki w województwie śląskim
■ Mieszkania w województwie śląskim
■ Podstawowe informacje z Narodowego Spisu Ludności i Mieszkań oraz Powszechnego Spisu Rolnego 2002 w g m in ie województwa śląskiego (dla każdej gminy)
w 2004 roku
■ W arunki mieszkaniowe gospodarstw domowych i rodzin w województwie śląskim
■ Aktywność ekonomiczna ludności w województwie śląskim
■ Migracje ludności w województwie śląskim
■ Osoby niepełnosprawne w województwie śląskim
UWAGI METODYCZNE
Z uwagi na fakt, że dla części mieszkańców niemożliwe było przeprowadzenie spisu z udziałem rachmistrza spisowego (z różnych powodów), podstawowe informacje dla takich osób, takie jak: imię i nazwisko, data urodzenia oraz płeć - zostały spisane z ewidencji.
W szystkie pozostałe pytania na formularzu spisowym - w przypadku spisywanych z ewidencji - pozostały bez odpowiedzi. Szacuje się, że z ewidencji spisano około 135 tys.
ludności (prawie 3% ogółu ludności). Bezpośrednią konsekwencją spisywania z ewidencji są braki odpowiedzi (nie ustalono), podawane w poszczególnych tablicach.
K A T E G O R IE L U D N O Ś C I
Na podstawie wyników spisu ludności i mieszkań z 2002 r. zostały wyodrębnione trzy podstawowe kategorie ludności:
1. Ludność stała (stale zamieszkała).
2. Ludność faktycznie zamieszkała.
3. Rezydenci (ludność rezydująca).
W szystkie inform acje zaw arte w niniejszej publikacji dotyczą kategorii ludności faktycznie zam ieszkałej - określanej ja k o ’’ludność”.
Kategoria ludności stałej (stale zam ieszkałej) obejmuje osoby mieszkające stale (z reguły zameldowane na pobyt stały), które były:
s obecne w czasie spisu, a dokładnie w momencie krytycznym spisu,
■ nieobecne w momencie spisu, bez względu na miejsce przebywania i czas trwania nieobecności.
Kategoria ludności faktycznie zam ieszkałej obejmuje następujące grupy osób:
1. Mieszkające stale, tj. osoby, które były:
a) obecne w momencie spisu,
b) nieobecne w momencie spisu, ale ich nieobecność trwała mniej niż 2 miesiące, c) nieobecne w momencie spisu przez okres dłuższy niż 2 miesiące, ale ich
nieobecność wynikała z następujących powodów:
- odbywania zasadniczej służby wojskowej lub innej w systemie skoszarowanym oraz uczestniczenia w misjach wojskowych,
- przebywania w zakładzie karnym lub śledczym, - pobytu za granicą.
2. Przebywające czasowo przez okres powyżej 2 miesięcy, tj. osoby, które m ieszkają na
stałe w innym miejscu (są tam zameldowane na pobyt stały), natomiast w miejscu
spisania przebywały czasowo z następujących powodów: nauka, praca, sprawy rodzinne,
warunki mieszkaniowe, leczenie lub rehabilitacja, pobyt w domu opieki.
Jako czas okresowej nieobecności lub przebywania przyjęto czas faktyczny, a nie zamierzony.
Kategoria ludności faktycznie zamieszkałej nie uwzględnia osób przybyłych z zagranicy na pobyt czasowy, tj. tych, które nie posiadają stałego pobytu w Polsce (pozwolenia na osiedlenie się).
Do nowej kategorii ludności - rezydentów (ludności rezydującej) zalicza się:
a) stałych mieszkańców, z wyjątkiem osób przebywających poza miejscem zamieszkania przez okres co najmniej 12 miesięcy - bez względu na ich miejsce przebywania (w kraju czy za granicą),
b) osoby przebywające czasowo przez okres co najmniej 12 miesięcy, przybyłe z innego miejsca w kraju lub z zagranicy (cudzoziemcy).
Jako kryterium przemieszczania się ludności przy wyodrębnianiu tej kategorii przyjmuje się: naukę, pracę, sprawy rodzinne, warunki mieszkaniowe, leczenie i rehabilitację lub pobyt w domu opieki. Oznacza to, że osoby odbywające zasadniczą służbę wojskową (w systemie skoszarowanym) lub przebywające w zakładach karnych czy aresztach - bez względu na czas nieobecności - są zaliczane do rezydentów miejscowości, w których zamieszkiwali przed jej "przymusowym opuszczeniem”.
Prezentowane w publikacji dane odnośnie wieku, stanu cywilnego prawnego, poziom u wykształcenia oraz źródła utrzymania osób m igrujących - je ż e li nie zaznaczono inaczej
-przedstawiają stan w momencie spisu, a nie w m omencie migracji.
W IE K
W iek osób - określony liczbą lat ukończonych - ustalono poprzez porównanie pełnej daty urodzenia z dniem przeprowadzenia spisu (tzw. dniem krytycznym, tj. 20 maja 2002 roku).
W tablicach - obok tradycyjnych pięcioletnich lub dziesięcioletnich grup wieku wprowadzono również następujące ekonomiczne grupy:
■ wiek przedprodukcyjny - mężczyźni i kobiety w wieku 0 -1 7 lat,
■ wiek produkcyjny - mężczyźni w wieku 18-64 lata, kobiety w wieku 18-59 lat, grupa ta została podzielona na:
- wiek mobilny (18-44 lata mężczyźni i kobiety),
- wiek niemobilny (4 5 -6 4 lata mężczyźni i 4 5 -5 9 lat kobiety),
■ wiek poprodukcyjny - mężczyźni w wieku 65 lat i więcej oraz kobiety w wieku 60 lat
i więcej.
ST A N C Y W IL N Y P R A W N Y
W spisie ludności 2002 po raz pierwszy badany był (zgodnie z rekomendacjami międzynarodowymi) stan cywilny prawny osób - zdefiniowany jako stan cywilny według obowiązującego w danym kraju prawa.
Dla każdej osoby w wieku 15 lat i więcej ustalono stan cywilny prawny według następujących kategorii:
■ kawaler, panna,
■ żonaty, zamężna,
■ wdowiec, wdowa,
■ rozwiedziony, rozwiedziona,
■ separowany, separowana (separacja prawna została w Polsce wprowadzona w końcu 1999 r.).
Dla pełniejszej charakterystyki sytuacji rodzinnej osoby o statusie prawnym żonaty/zamężna podzielono na:
■ pozostające w związku małżeńskim - niezależnie od tego, czy współmałżonkowie zostali spisani razem czy też oddzielnie (np. nieobecność spowodowana była nauką, pracą, brakiem własnego mieszkania),
■ niepozostające w związku małżeńskim - osoby, które decyzją jednego lub obojga małżonków nie tworzyły wspólnoty małżeńskiej, ale rozpad ich związku nie został usankcjonowany decyzją sądu, tzn. osoby te nie miały sądowego orzeczenia rozwodu czy też separacji.
P O Z IO M W Y K S Z T A Ł C E N IA
Poziom wykształcenia jest to najwyższy ukończony cykl kształcenia w szkole lub szkolenia w innym trybie i formie, uznany zgodnie z obowiązującym systemem szkolnictwa.
Podstawą zaliczenia wykształcenia do określonego poziomu było uzyskane świadectwo (dyplom) ukończenia odpowiedniej szkoły: dziennej, wieczorowej, zaocznej czy eksternistycznej. Po reformie szkolnictwa w 1999 r., wprowadzającej 6—letnią szkołę podstawową i 3—letnie gimnazjum, badaniem poziomu wykształcenia objęto osoby w wieku 13 lat i więcej.
Zastosowano następującą klasyfikację poziomów wykształcenia:
1. Wyższe
■ ze stopniem naukowym co najmniej doktora - jest to wykształcenie wyższe z tytułem naukowym profesora, doktora habilitowanego, doktora,
■ z tytułem magistra, lekarza lub równorzędnym - jest to wykształcenie wyższe
zawodowe z tytułem magistra, magistra inżyniera, lekarza lub innym równorzędnym,
realizowane w ramach szkoły wyższej na podbudowie programowej szkoły średniej, zakończonej uzyskaniem świadectwa dojrzałości (matury),
■ z tytułem inżyniera, licencjata, dyplom owanego ekonom isty - jest to wykształcenie wyższe zawodowe z tytułem inżyniera, licencjata, dyplomowanego ekonomisty lub innym równorzędnym, realizowane w ramach szkoły wyższej na podbudowie programowej szkoły średniej, zakończonej uzyskaniem świadectwa dojrzałości (matury).
2. Policealne
■ z m aturą (pom aturalne) - jest to wykształcenie średnie zawodowe realizowane na podbudowie programowej szkoły średniej, zakończonej uzyskaniem świadectwa dojrzałości (matury). Absolwenci otrzym ują dyplom, który określa kwalifikacje zawodowe na poziomie technika,
■ bez matury - je st to wykształcenie zawodowe realizowane na podbudowie programowej szkoły średniej, zakończonej uzyskaniem świadectwa ukończenia szkoły. Absolwenci otrzym ują dyplom, który określa kwalifikacje zawodowe.
3 Średnie
■ ogólnokształcące z m aturą - jest to wykształcenie średnie ogólne, uzyskane w ramach średniej szkoły ogólnokształcącej, potwierdzone świadectwem dojrzałości (maturą). Osiągnięcie tego poziomu wykształcenia umożliwia dalsze kształcenie na studiach wyższych lub w szkole pomaturalnej,
■ ogólnokształcące bez matury - jest to wykształcenie średnie ogólne, uzyskane w ramach średniej szkoły ogólnokształcącej, potwierdzone świadectwem ukończenia liceum ogólnokształcącego. Osiągnięcie tego poziomu wykształcenia umożliwia dalsze kształcenie w szkole policealnej, niewymagającej posiadania "matury",
■ zawodowe z m aturą - jest to wykształcenie średnie ogólne i zawodowe, uzyskane w ramach technikum, liceum zawodowego lub liceum technicznego potwierdzone świadectwem dojrzałości (maturą). Osoby posiadające świadectwo ukończenia takiej szkoły m ają tytuł technika lub inny tytuł określony w klasyfikacji zawodów i specjalności szkolnictwa zawodowego. Osiągnięcie tego poziomu wykształcenia umożliwia dalsze kształcenie na studiach wyższych lub w szkole pomaturalnej,
■ zaw odow e bez m atury - jest to wykształcenie średnie ogólne i zawodowe, uzyskane w ramach technikum, liceum zawodowego lub liceum technicznego potwierdzone świadectwem ukończenia szkoły. Osoby posiadające świadectwo ukończenia takiej szkoły m ają tytuł technika lub inny tytuł określony w klasyfikacji zawodów i specjalności szkolnictwa zawodowego. Osiągnięcie tego poziomu wykształcenia umożliwia dalsze kształcenie w szkole policealnej, niewymagającej posiadania
"matury” .
4. Zasadnicze zawodowe
Jest to wykształcenie ogólne i zasadnicze zawodowe, osiągnięte w ramach szkoły zasadniczej lub rolniczej, szkoły (zespołu) przysposobienia zawodowego lub rolniczego, korespondencyjnego kursu rolniczego o poziomie szkoły zasadniczej. Świadectwo ukończenia szkoły zasadniczej jest dowodem posiadania tytułu robotnika wykwalifikowanego. Po ukończeniu tego poziomu wykształcenia można ubiegać się o przyjęcie do średniej szkoły ogólnokształcącej lub zawodowej, zorganizowanej na podbudowie programowej szkoły zasadniczej.
5. Podstawowe ukończone
Jest to wykształcenie podstawowe osiągnięte po ukończeniu liczby lat nauki wymaganej w danym okresie dla ukończenia szkoły podstawowej, szkoły (klas) przysposabiających do pracy zawodowej (w zakresie VI, VII, VIII klasy szkoły podstawowej) oraz po ukończeniu szkoły artystycznej I stopnia realizującej jednocześnie program szkoły podstawowej.
6. Podstawowe nieukończone i bez wykształcenia szkolnego
Obejmuje osoby, które nie ukończyły liczby lat nauki wymaganej w danym okresie dla ukończenia szkoły podstawowej lub nigdy nie uczyły się.
Należy również zaznaczyć, że w momencie przeprowadzania spisu (maj 2002 r.) uczniowie ostatnich klas, we wszystkich typach szkół, nie posiadali jeszcze świadectwa ukończenia szkoły, tym samym został im określony niższy poziom wykształcenia. Dane spisowe dotyczą zatem raczej stanu z początku roku szkolnego.
Ź R Ó D Ł A U T R Z Y M A N IA
Źródło utrzymania osoby jest to źródło, z którego pochodzą środki na finansowanie konsumpcyjnych i innych życiowych potrzeb, uzyskiwane w ciągu całego roku (12 miesięcy) poprzedzającego spis.
W spisie powszechnym ustalano główne i dodatkowe źródło utrzymania osób i tworzonych przez nie gospodarstw domowych, jak również osób przebywających w obiektach zbiorowego zakwaterowania, będących członkami gospodarstw zbiorowych.
Informacje o źródłach utrzymania zbierano na podstawie deklaracji osób spisywanych.
Główne źródło utrzymania osoby jest to źródło przynoszące jej największy dochód.
Jeżeli osoba miała w ciągu roku poprzedzającego spis tylko jedno źródło dochodów - było ono jednocześnie jej głównym, a zarazem wyłącznym źródłem utrzymania.
Za dodatkowe źródło utrzymania osoby uważa się źródło najważniejsze spośród
wszystkich pozostałych, po określeniu głównego źródła utrzymania, czyli przynoszące
dochód drugi pod względem wysokości.
W yróżnia się następujące grupy źródeł utrzymania:
■ dochody (zarobki) z pracy osobiście wykonywanej, niezależnie od charakteru zatrudnienia,
■ niezarobkowe źródło dochodów, w tym m.in.: emerytury, renty, zasiłki,
■ inne dochody pochodzące:
- z własności, - z najmu,
■ pozostawanie na utrzymaniu innych osób posiadających własne źródło dochodów.
W łasne źródła dochodów (z pracy, z niezarobkowego źródła, z własności lub najmu) mogły wykazywać osoby będące w wieku co najmniej15 lat.
Jako źródło utrzymania osób przebywających w niektórych obiektach zbiorowego zakwaterowania np.: w domach dziecka, domach (zakładach) pomocy społecznej dla przewlekle chorych, starców, rencistów, oraz w zakonach przyjęto „inne” niezarobkowe źródło niezależnie od wieku tych osób (w tym również dzieci w wieku 0 -1 4 lat) oraz
niezależnie od posiadanych ewentualnie własnych źródeł.
Zasadą było, że źródła utrzymania osób odbywających zasadniczą służbę wojskową, będą odtwarzać sytuację tych osób w tym zakresie sprzed powołania do wojska. Dotyczyło to również przebywających w zakładach karnych (do jednego roku), natomiast powyżej jednego roku - przyjęto niezarobkowe źródło.
W przypadku osób przebywających za granicą należało wskazać - w miarę możliwości - ź ró d ła utrzymania, jakie osoby te posiadały w czasie pobytu za granicą lub przed wyjazdem.
Zgodnie z przyjętymi zasadami metodologicznymi dochody z pracy jako źródło utrzymania należało wykazać wszystkim osobom utrzymującym się z nich: wyłącznie, głównie lub dodatkowo, (zgodnie z ich deklaracją) niezależnie od faktu czy aktualnie (w tygodniu poprzedzającym moment spisu) wykonywały jakąkolwiek pracę czy też pozostawały bez pracy.
Oznacza to, że za osoby utrzymujące się z dochodów z pracy w ciągu roku (najemnej lub na rachunek własny) uważa się takie, które:
■ pracowały przez cały rok (również w tygodniu poprzedzającym moment spisu) i praca ta stanowiła ich źródło utrzymania,
s pracowały przez cały rok, ale w ciągu roku wykonywały różne prace w różnym charakterze (w tym przypadku należało ustalić, która z prac przynosiła w ciągu roku większy dochód),
■ pracowały w ciągu roku tylko przez kilka miesięcy np. sezonowo, wykonywały pracę z której zostały zwolnione, wykonywały pracę przed odejściem na emeryturę, rentę, natomiast aktualnie ich sytuacja zawodowa jest inna,
21
■ pracowały w ciągu roku (przez cały czas lub przez kilka miesięcy) w swoim gospodarstwie rolnym (działce rolnej) w charakterze użytkownika gospodarstwa rolnego (działki rolnej) lub pomagającego członka rodziny, natomiast obecnie już tej pracy nie wykonują ponieważ np. gospodarstwo rolne przekazano następcy, państwu lub w momencie spisu osoby te wchodziły już w skład innego gospodarstwa domowego, bądź przebywały w gospodarstwie zbiorowym, a dochód z tej pracy stanowił w ciągu roku ich źródło utrzymania. W edług zasad stosowanych w spisach ludności - osoby pracujące na rachunek własny i pomagające bez umownego wynagrodzenia w prowadzeniu rodzinnej działalności gospodarczej - w tym przypadku w gospodarstwie rolnym - powinny być spisywane jako członkowie jednego wspólnego gospodarstwa domowego, a nie dwóch odrębnych, jeżeli mieszkali w jednym mieszkaniu. W innych przypadkach osoby
„pomagające", mieszkające w innym mieszkaniu, jako źródło dochodów z pracy powinny mieć wykazywaną pracę najemną.
Ze względu na posiadane źródła utrzymania ludność dzieli się na dwie kategorie:
■ posiadający własne źródła utrzymania, do których zaliczono osoby utrzymujące się z dochodów uzyskiwanych w ciągu całego roku poprzedzającego moment spisu: z pracy osobiście wykonywanej, z niezarobkowych źródeł, a także z własności lub z najmu,
■ utrzymywani, tj. osoby, dla których pozostawanie na utrzymaniu jest źródłem utrzymania.
Osobom pozostającym na utrzymaniu wskazywany był również rodzaj głównego źródła, osoby utrzymującej: dochody z pracy, niezarobkowe źródło, dochody z własności lub najmu.
Utrzymujący się z dochodów z pracy, z niezarobkowego źródła, z dochodów z własności oraz z dochodów z najmu oznacza wszystkie osoby utrzymujące się w ciągu roku głównie z danego źródła oraz osoby utrzymywane przez nie. Stosowany już tradycyjnie podział wyodrębnia osoby posiadające własne źródło utrzymania oraz osoby utrzymywane.
K la s y fik a c ja ź ró d e ł u trz y m a n ia
Praca
■ najemna poza rolnictwem w sektorze publicznym,
■ najemna poza rolnictwem w sektorze prywatnym (w tym w spółdzielczości),
■ najemna w rolnictwie w sektorze publicznym,
■ najemna w rolnictwie w sektorze prywatnym (w tym w spółdzielczości),
■ na rachunek własny poza rolnictwem,
■ w swoim gospodarstwie rolnym (działce rolnej),
■ na rachunek własny w rolnictwie poza swoim gospodarstwem rolnym (działką rolną).
Niezarobkowe źródło
■ emerytura pracownicza, kombatancka i pochodne,
■ emerytura rolna,
■ renta z tytułu niezdolności do pracy (renta inwalidzka),
■ renta socjalna,
■ renta rodzinna (wdowia, sieroca),
■ zasiłek dla bezrobotnych,
■ zasiłek pomocy społecznej,
■ inne niezarobkowe źródła, w tym: zasiłek pielęgnacyjny, alimenty, stypendium, świadczenie przedemerytalne (zasiłek przedemerytalny), dom opieki (dom dziecka, dom rencisty, itp.), zakon oraz pozostałe nie wymienione niezarobkowe źródła utrzymania np. zasiłek wychowawczy, zasiłek rodzinny, renta prywatna, wygrana w grach liczbowych i loteryjnych, na wyścigach konnych, pomoc z zagranicy, sprzedaż ziemi, nieruchomości, środków trwałych, przebywanie w więzieniu lub areszcie powyżej
12 miesięcy.
Inne dochody
■ z własności,
■ z najmu.
a k t y w n o ś ć e k o n o m i c z n a
Z punktu widzenia analizy rynku pracy ludność w wieku 15 lat i więcej można podzielić - zgodnie z międzynarodowymi standardami - na trzy podstawowe kategorie: pracujących, bezrobotnych i biernych zawodowo. Pracujący i bezrobotni tw orzą razem kategorię aktywnych zawodowo.
Do pracujących zaliczono osoby w wieku 15 lat i więcej, które w badanym tygodniu (1 3 - 1 9 maja 2002 r.):
■ wykonywały przez co najmniej 1 godzinę pracę przynoszącą zarobek lub dochód tzn. były zatrudnione w charakterze pracownika najemnego, pracowały we własnym (lub dzierżawionym) gospodarstwie rolnym lub prowadziły własną działalność gospodarczą poza rolnictwem, albo pomagały (bez wynagrodzenia) w prowadzeniu rodzinnego gospodarstwa rolnego lub rodzinnej działalności gospodarczej poza rolnictwem,
■ nie wykonywały pracy (np. z powodu choroby, urlopu, przerwy w działalności zakładu, trudnych warunków atmosferycznych, strajku), ale form alnie miały pracę jako pracownicy najemni bądź pracujący na własny rachunek,
■ uczniowie, z którymi zakłady pracy lub osoby fizyczne zawarły umowę o naukę zawodu lub przyuczenie do określonej pracy, jeżeli otrzymywali wynagrodzenie.
Dane o pracujących według rodzaju działalności głównego miejsca pracy
zaprezentowano w układzie Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD) - opracowanej na
Podstawie wydawnictwa Urzędu Statystycznego W spólnot Europejskich EUROSTAT -
Nomenclature des Activites de Communate Europeenne - NAGE rev.T’ - w ramach której
dokonano dodatkowego grupowania na:
■ rolnictwo, łowiectwo i leśnictwo; rybołówstwo i rybactwo,
■ przemysł - „Górnictwo i kopalnictwo” , „Przetwórstwo przemysłowe” , W ytwarzanie i za
opatrywanie w energię elektryczną, gaz i wodę”,
■ budownictwo,
■ usługi rynkowe - „Handel hurtowy i detaliczny, naprawa pojazdów mechanicznych, motocykli oraz artykułów użytku osobistego i dom owego”, „Hotele i restauracje",
„Transport, gospodarska magazynowa i łączność” , "Pośrednictwo finansowe”, „Obsługa nieruchomości, wynajem, nauka i usługi związane z prowadzeniem działalności gospodarczej”, „Pozostała działalność usługowa komunalna, socjalna i indywidualna",
„Gospodarstwa domowe zatrudniające pracowników”,
■ usługi nierynkowe - „Administracja publiczna i obrona narodowa; obowiązkowe ubezpieczenia społeczne i powszechne ubezpieczenia zdrowotne", „Edukacja”, „Ochrona zdrowia i opieka społeczna".
Za bezrobotne uznano osoby w wieku 1 5 - 7 4 lata, które spełniały jednocześnie trzy warunki:
■ w okresie badanego tygodnia nie były osobami pracującymi,
■ w ciągu 4 tygodni (wliczając jako ostatni tydzień badany) aktywnie poszukiwały pracy,
■ były gotowe i zdolne podjąć pracę w badanym tygodniu lub następnym.
Do bezrobotnych zaliczono także osoby, które znalazły pracę i oczekiwały na jej rozpoczęcie w okresie 3 miesięcy.
Do biernych zaw odow o zaliczono osoby, które nie zostały zakwalifikowane jako pracujące lub bezrobotne. Ludność bierną zawodowo stanowiły osoby w wieku 15 lat i więcej, które w badanym tygodniu:
■ nie pracowały, nie miały pracy i jej nie poszukiwały,
■ nie pracowały, poszukiwały pracy, ale nie były zdolne (gotowe) do jej podjęcia w tygodniu badanym i następnym.
G O S P O D A R S T W A D O M O W E
Osoby mieszkające w mieszkaniach oraz przebywające w pomieszczeniach nie będących mieszkaniami (np. strych, barakowóz, przyczepa kempingowa, barka) tworzą gospodarstwa domowe.
Przez gospodarstwo dom owe rozumie się zespół osób spokrewnionych lub niespokrewnionych, mieszkających razem i wspólnie utrzymujących się. Osoby samotne utrzymujące się samodzielnie tworzą jednoosobowe gospodarstwa domowe.
W mieszkaniu lub pomieszczeniu niebędącym mieszkaniem mogło być spisanych
jedno, dwa, trzy lub więcej gospodarstw domowych.
W każdym gospodarstwie domowym wyodrębniano „głowę" gospodarstwa, wobec której ustalano stopień pokrewieństwa (powinowactwa) dla pozostałych osób wchodzących w skład danego gospodarstwa domowego.
G łow ą gospodarstwa dom owego w rozumieniu spisu jest ta osoba, która całkowicie lub w przeważającej części dostarcza środków utrzymania danemu gospodarstwu domowemu. Jeżeli dwie lub więcej osób dostarczają środków utrzymania w jednakowym stopniu, za głowę gospodarstwa domowego uznaje się tę osobę, która tymi środkami rozporządza.
Na podstawie stosunku pokrewieństwa każdej osoby z głow ą gospodarstwa domowego oraz dodatkowych informacji: daty zawarcia związku małżeńskiego, informacji czyje jest dziecko lub czyim partnerem jest osoba żyjąca w związku nieformalnym ustalano skład rodzinny gospodarstwa domowego, tzn. liczbę i typy rodzin.
Ze względu na liczbę oraz stosunek pokrewieństwa osób wyróżnia się następujące typy gospodarstw domowych:
■ rodzinne
- jednorodzinne, - dwurodzinne,
- trzy i więcej rodzinne,
■ nierodzinne
- jednoosobowe, - wieloosobowe.
RODZINA
Spośród osób wchodzących w skład gospodarstwa domowego wyodrębnia się rodziny.
Rodzina (biologiczna) w spisie definiowana jest jako dwie lub większa liczba osób, które są związane jako mąż i żona, wspólnie żyjący partnerzy (kohabitanci) - osoby płci przeciwnej lub jako rodzic i dziecko. Tak więc, rodzina obejmuje parę bez dzieci lub parę z jednym lub większą liczbą dzieci, albo też sam otnego rodzica z jednym bądź większą liczbą dzieci.
Wyróżnia się następujące typy rodzin:
■ małżeństwo bez dzieci,
■ małżeństwo z dziećmi,
■ partnerzy bez dzieci,
■ partnerzy z dziećmi,
■ samotna matka z dziećmi,
■ samotny ojciec z dziećmi.
Innowacją w spisie 2002 było wyodrębnienie partnerów jako odrębny typ rodziny.
W poprzednich spisach pary kohabitanckie wykazywano łącznie z małżeństwami.
W spisie wyróżnia się następujące pozycje osób w rodzinie:
■ mąż, B żona, B partner,
b
partnerka,
b
samotny ojciec, b samotna matka,
b
dziecko,
b
osoba spokrewniona w linii prostej z kimkolwiek z członków rodziny,
b osoba spokrewniona, ale nie w linii prostej z kimkolwiek z członków rodziny,
b
osoba obca.
Jako dziecko określa się osobę w każdym wieku, która pozostaje w gospodarstwie domowym (lub przebywa w gospodarstwie zbiorowym) wraz z obojgiem lub jednym z rodziców. Do dzieci zalicza się również pasierbów oraz dzieci przysposobione.
Dziecko do lat 24 pozostające na utrzymaniu jest to dziecko w wieku 0 - 2 4 lata, które nie posiada własnego źródła utrzymania i pozostaje na utrzymaniu innej osoby wchodzącej w skład gospodarstwa domowego.
W NSP 2002 wyodrębniono także rodziny spośród osób przebywających w niektórych obiektach zbiorowego zakwaterowania. Osoby te wchodzą w skład gospodarstwa zbiorowego. Gospodarstwo zbiorowe stanowi zespół osób zamieszkujących w obiekcie zbiorowego zakwaterowania w związku np. z pracą, nauką, leczeniem lub opieką społeczną.
O B IE K T Y Z B IO R O W E G O Z A K W A T E R O W A N IA
Obiektem zbiorowego zakwaterowania jest zespół pomieszczeń zlokalizowanych w jednym lub kilku budynkach, zajętych przez jeden zakład świadczący usługi opiekuńczo- wychowawcze, opiekuńczo-lecznicze, hotelarskie bądź inne, w których zam ieszkuje zwykle większa liczba osób.
Obiekty zbiorowego zakwaterowania, można podzielić ze względu na okres zamieszkania na:
b
stałego zamieszkania, są to: domy pomocy społecznej dla emerytów, zakłady opiekuńczo-lecznicze dla przewlekle chorych lub upośledzonych, klasztory, domy zakonne,
b
dłuższego zamieszkania, są to: internaty, domy studenckie, hotele pracownicze, domy dziecka,
b
krótkotrwałego pobytu, są to m. in.: hotele, motele, pensjonaty, domy wczasowe, a także
szpitale, sanatoria, prewentoria.
W spisie 2002 roku - zgodnie z międzynarodowymi zaleceniami metodologicznymi - przyjęto szerszą klasyfikację obiektów, uwzględniając m.in. zakłady opiekuńcze dla samotnych kobiet w ciąży lub z małymi dziećmi, obiekty dla bezdomnych oraz obiekty instytucji wyznaniowych.
m i g r a c j e l u d n o ś c i
