URZĄD STATYSTYCZNY W OPOLU
MARZEC 2004
NARODOWY
SPIS POWSZECHNY LUDNOŚCI I MIESZKAŃ
POWSZECHNY SPIS ROLNY
2002
MIGRACJE LUDNOŚCI
WOJEWÓDZTWO
OPOLSKIE
KOMITET REDAKCYJNY
URZĘDU STATYSTYCZNEGO W OPOLU
PRZEWODNICZĄCY Kazimierz Teleguj
REDAKTOR GŁÓWNY Danuta Boczar
REDAKCJA MERYTORYCZNA: Małgorzata Jasyk, Maria Kaliciak, Małgorzata Szlachetka
pod kierunkiem: Marii Mołodowicz – Kierownik Wydziału Statystyki Społecznej
Grafika
i skład komputerowy: Jolanta Bardoń, Małgorzata Kotowska
Projekt okładki: Sylwester Jabłoński
Druk: Urząd Statystyczny we Wrocławiu
Wydział Poligrafii w Legnicy
Nakład 50 egz. Format A4
PRZEDMOWA
Przekazuję Państwu kolejne opracowanie zawierające wyniki Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań. Spis ludności i mieszkań został przeprowadzony w okresie 21 maja – 8 czerwca 2002 r. łącznie z Powszechnym Spisem Rolnym.
Publikacja zawiera informacje o migracjach wewnętrznych i zagranicznych ludności województwa opolskiego.
W niniejszym opracowaniu przedstawiono charakterystykę demograficzną i społeczną ludności przybyłej do miejscowości aktualnego zamieszkania w latach 1989–2002 z innego miejsca w kraju. Charakterystyka ta obejmuje informacje o strukturze ludności migrującej według płci, wieku, stanu cywilnego, poziomu wykształcenia oraz źródeł utrzymania. Ujęto w niej również dane demograficzne i społeczne osób mających w momencie spisu status migranta, tj. ludności przybyłej na pobyt stały lub czasowy z zagranicy w latach 1989–2002 oraz osób przebywających czasowo za granicą.
Publikacja składa się z uwag ogólnych, które przedstawiają zakres tematyczny, podstawy prawne i cel spisu, uwag metodycznych, w których ujęto podstawowe definicje oraz uwag analitycznych i części tabelarycznej. W tablicach dane podano w przekroju wojewódzkim, powiatowym i gminnym.
Zawarte w publikacji obszerne informacje o rozmiarach migracji wewnętrznych i zagranicznych ludności mogą być przydatne do dalszych analiz.
Składam serdeczne podziękowania Wszystkim, którzy przyczynili się do przygotowania i przeprowadzenia Powszechnego Spisu Ludności i Mieszkań 2002 oraz opracowania jego wyników.
D y r e k t o r
Urzędu Statystycznego w Opolu
Kazimierz Teleguj
Opole, marzec 2003 r.
SPIS TREŚCI
Tabl. Str.
Przedmowa ... x 3 Uwagi ogólne ... x 6 Uwagi metodyczne ... x 9 Uwagi analityczne ... x 18
SPIS TABLIC
Ludność według płci oraz okresu zamieszkiwania w obecnej miejscowości ... 1 36 Ludność według płci i okresu zamieszkiwania w obecnej miejscowości oraz
powiatów ... 2 38 Ludność według okresu zamieszkiwania oraz powiatów i gmin ... 3 42 Ludność według okresu zamieszkiwania oraz płci i grup wieku ... 4 45 Ludność w wieku 13 lat i więcej według okresu zamieszkania oraz płci i pozio-
mu wykształcenia ... 5 54 Ludność ogółem oraz ludność przybyła do miejscowości obecnego zamieszkania
w latach 1989-2002 według głównego źródła utrzymania ... 6 59 Ludność przybyła do miejscowości obecnego zamieszkania w latach 1989–2002
z innego miejsca w kraju według płci i wieku ... 7 61 Ludność w wieku 13 lat i więcej przybyła do miejscowości obecnego zamiesz-
kania w latach 1989–2002 z innego miejsca w kraju według poziomu wykształ-
cenia oraz płci i wieku ... 8 63 Ludność w wieku 15 lat i więcej przybyła do miejscowości obecnego zamiesz-
kania w latach 1989–2002 z innego miejsca w kraju według płci i stanu cywil-
nego prawnego ... 9 72 Ludność w wieku 15 lat i więcej przybyła do miejscowości obecnego zamiesz-
kania w latach 1989–2002 z innego miejsca w kraju według stanu cywilnego
prawnego oraz płci i wieku ... 10 73 Migracje wewnętrzne ludności w latach 1989–2002 według powiatów ... 11 82 Migracje wewnętrzne ludności w latach 1989–2002 według obecnego i poprze-
dniego miejsca zamieszkania oraz powiatów ... 12 83 Migracje wewnętrzne ludności w latach 1989–2002 według obecnego i poprze-
dniego miejsca zamieszkania oraz województw ... 13 85 Ludność przybyła w latach 1989–2002 z zagranicy według płci i grup wieku ... 14 87 Ludność przybyła w latach 1989–2002 z zagranicy według obywatelstwa oraz
płci i roku przybycia ... 15 89 Ludność przybyła w latach 1989–2002 z zagranicy według płci oraz kraju
poprzedniego zamieszkania ... 16 90
Tabl. Str.
Ludność w wieku 13 lat i więcej przybyła w latach 1989–2002 z zagranicy
według poziomu wykształcenia oraz płci i grup wieku ... 17 91 Ludność w wieku 15 lat i więcej przybyła w latach 1989–2002 z zagranicy
według stanu cywilnego prawnego oraz płci i grup wieku ... 18 92 Imigranci przebywający czasowo powyżej 2 miesięcy według płci i powiatów ... 19 94 Imigranci przebywający czasowo powyżej 2 miesięcy według płci i grup wieku 20 95 Imigranci w wieku 15 lat i więcej przebywający czasowo powyżej 2 miesięcy
według stanu cywilnego prawnego i grup wieku ... 21 96 Imigranci w wieku 13 lat i więcej przebywający czasowo powyżej 2 miesięcy
według poziomu wykształcenia i grup wieku ... 22 97 Imigranci przebywający czasowo powyżej 2 miesięcy według przyczyn imigracji
oraz płci i ekonomicznych grup wieku ... 23 97 Imigranci przebywający czasowo według ekonomicznych grup wieku, przyczyn
imigracji i czasu przebywania ... 24 98 Emigranci przebywający czasowo za granicą powyżej 2 miesięcy według płci
i powiatów ... 25 100 Emigranci przebywający czasowo za granicą powyżej 2 miesięcy według płci
i grup wieku ... 26 101 Emigranci w wieku 15 lat i więcej przebywający czasowo za granicą powyżej
2 miesięcy według stanu cywilnego prawnego i grup wieku ... 27 102 Emigranci w wieku 13 lat i więcej przebywający czasowo za granicą powyżej
2 miesięcy według poziomu wykształcenia i grup wieku ... 28 103 Emigranci przebywający czasowo za granicą powyżej 2 miesięcy według
przyczyn emigracji oraz płci i ekonomicznych grup wieku ... 29 104 Emigranci przebywający czasowo za granicą według ekonomicznych grup wieku
i przyczyn emigracji... 30 105 Emigranci przebywający czasowo za granicą powyżej 2 miesięcy według przy-
czyn emigracji, płci i kraju przebywania ... 31 107 Cudzoziemcy przebywający czasowo powyżej 2 miesięcy według płci i czasu
przebywania ... 32 109 Cudzoziemcy w wieku 13 lat i więcej przebywający czasowo powyżej 2 miesię-
cy według poziomu wykształcenia i czasu przebywania ... 33 110 Cudzoziemcy w wieku 15 lat i więcej przebywający czasowo powyżej 2 miesię-
cy według stanu cywilnego prawnego i czasu przebywania ... 34 111 Cudzoziemcy przebywający czasowo powyżej 2 miesięcy według płci, przyczyn
przyjazdu i czasu przebywania ... 35 111
1. Narodowy Spis Powszechny Ludności i Mieszkań 2002 został przeprowadzony na terenie całego kraju w dniach od 21 maja do 8 czerwca 2002 r. razem z Powszechnym Spisem Rolnym – według stanu w dniu 20 maja 2002 r.
2. Termin i zakres tematyczny spisów, zasady organizacji i realizacji prac spisowych, zobowiązanie ludności do udzielenia informacji i sposób zebrania informacji zostały określone w następujących aktach prawnych:
— w ustawie z dnia 2 grudnia 1999 r. o narodowym spisie powszechnym ludności i mieszkań w 2001 r. (Dz. U. z 2000 r., Nr 1, poz. 1) z późniejszą zmianą (Dz.U. z 2000 r., Nr 93, poz. 1026),
— w ustawie z dnia 9 września 2000 r. o powszechnym spisie rolnym w 2002 r. (Dz.U.
z 2000 r., Nr 99, poz. 1072) oraz
— w ustawie z dnia 29 czerwca 1995 r. o statystyce publicznej (Dz.U. z 1995 r., Nr 88, poz.
439) z późniejszymi zmianami.
3. Narodowemu Spisowi Powszechnemu Ludności i Mieszkań 2002 podlegały:
— osoby stale zamieszkałe i czasowo przebywające w mieszkaniach, budynkach, obiektach i pomieszczeniach,
— mieszkania i budynki, w których znajdują się mieszkania zamieszkane lub niezamieszkane oraz zamieszkane obiekty zbiorowego zakwaterowania i inne zamieszkane pomieszczenia nie będące mieszkaniami,
— osoby nie mające miejsca zamieszkania.
Spis ludności i mieszkań przeprowadzony w 2002 r. nie obejmował:
— szefów i cudzoziemskiego personelu przedstawicielstw dyplomatycznych i urzędów konsularnych państw obcych, członków rodzin tych osób oraz innych osób korzystających z przywilejów i immunitetów na mocy umów, ustaw lub powszechnie ustalonych zwyczajów międzynarodowych (pozostali cudzoziemcy przebywający w Polsce byli spisywani na ogólnych zasadach),
— osób ubiegających się o azyl,
— mieszkań, budynków, obiektów i pomieszczeń będących własnością przedstawicielstw dyplomatycznych i urzędów konsularnych państw obcych.
W ramach spisu ludności i mieszkań zostały przeprowadzone dodatkowe badania
dotyczące migracji długookresowych oraz dzietności kobiet.
Natomiast Powszechnym Spisem Rolnym zostały objęte:
— indywidualne gospodarstwa rolne,
— działki rolne,
— osoby fizyczne będące właścicielami zwierząt gospodarskich, nie posiadające użytków rolnych lub posiadające użytki rolne o powierzchni mniejszej niż 0,1 ha,
— pozostałe gospodarstwa rolne będące w użytkowaniu osób prawnych i jednostek organizacyjnych nie mających osobowości prawnej.
4. Podstawowym celem powszechnego spisu ludności i mieszkań 2002 było dostarczenie informacji o stanie i strukturze ludności, gospodarstw domowych i rodzin oraz informacji o mieszkaniach i warunkach mieszkaniowych. Dostarczenie informacji niezbędnych do międzynarodowych porównań – poprzez uwzględnienie w opracowaniach standardów i zaleceń organizacji międzynarodowych (ONZ i Unii Europejskiej).
5. Spis ludności i mieszkań 2002 obejmował następujące tematy:
1) geograficzne rozmieszczenie ludności według miejsca zamieszkania oraz przebywania;
2) migracje wewnętrzne i zagraniczne ludności;
3) demograficzną charakterystykę osób: płeć, wiek, stan cywilny (formalno–prawny i fak- tyczny);
4) charakterystykę demograficzną gospodarstw domowych i rodzin: pozycję osób w gos- podarstwie domowym i rodzinie, wielkość i skład gospodarstwa domowego i rodziny;
5) charakterystykę społeczną osób: poziom wykształcenia oraz uczęszczanie do szkoły, kraj urodzenia, obywatelstwo, deklarowaną narodowość i język używany w rozmowach w domu;
6) niepełnosprawność prawną i biologiczną;
7) aktywność ekonomiczną ludności: pracujący, bezrobotni, bierni zawodowo, pracujący w indywidualnych gospodarstwach rolnych, zawód, rodzaj działalności zakładu pracy;
8) główne i dodatkowe źródła utrzymania osób oraz pobieranie świadczeń społecznych;
9) źródła utrzymania gospodarstwa domowego, samodzielność gospodarowania;
10) gospodarstwa zbiorowe i rodziny w tych gospodarstwach;
11) mieszkania zamieszkane i niezamieszkane: stan zasobów mieszkaniowych;
12) wielkość mieszkań i ich wyposażenie;
13) samodzielność zamieszkiwania;
14) charakterystykę budynków.
6. W tablicach wprowadzono automatyczne zaokrąglenia, co niekiedy może powo- dować drobne rozbieżności w sumowaniu danych na wyższych poziomach agregacji.
OBJAŚNIENIA ZNAKÓW UMOWNYCH
(–) – zjawisko nie wystąpiło,
(0,0) – zjawisko istniało w wielkości mniejszej od 0,05, x – wypełnienie pozycji jest niemożliwe lub niecelowe,
# – oznacza, że dane nie mogą być publikowane ze względu na konieczność zachowania tajemnicy statystycznej w rozumieniu ustawy o statystyce publicznej,
„w tym” – oznacza, że nie podaje się wszystkich składników sumy,
ρ – oznacza, że nazwy zostały skrócone w stosunku do obowiązującej klasyfikacji PKD
skrót: pełna nazwa
handel i naprawy handel hurtowy i detaliczny: naprawa pojazdów mechanicznych, motocykli oraz artykułów użyt- ku osobistego i domowego
obsługa nieruchomości i firm; nauka obsługa nieruchomości i firm; nauka i usługi
związane z prowadzeniem działalności gospo-
darczej
administracja publiczna i obrona administracja publiczna i obrona narodowa;
narodowa; obowiązkowe ubezpie- obowiązkowe ubezpieczenia społeczne i pow- czenia społeczne i zdrowotne szechne ubezpieczenia zdrowotne
SKRÓTY
cd. = ciąg dalszy Dz. U. = Dziennik Ustaw
dok. = dokończenie ONZ =
nr = numer
Organizacja Narodów Zjednoczo- nych
poz. = pozycja UNESCO =
pkt = punkt
Organizacja Narodów Zjednoczo- nych do Spraw Oświaty, Nauki i Kultury
r. = rok EUROSTAT =
tabl. = tablica
Urząd Statystyczny Wspólnot Europejskich
tys. = tysiąc PKD = Polska Klasyfikacja Działalności
1. Podstawowe definicje pojęć i klasyfikacje – niezbędne do właściwej interpretacji wyników spisu – będą zamieszczane w każdej publikacji z wynikami spisu.
Z uwagi na fakt, że dla części mieszkańców niemożliwe było przeprowadzenie spisu z udziałem rachmistrza spisowego (z różnych powodów) to dla tych osób, podstawowe informacje, takie jak: imię i nazwisko, data urodzenia oraz płeć – zostały spisane z ewidencji.
Wszystkie pozostałe pytania na formularzu spisowym – w przypadku spisywanych z ewi- dencji – pozostały bez odpowiedzi. Bezpośrednią konsekwencją spisywania z ewidencji są braki odpowiedzi (nieustalone), podawane w poszczególnych tablicach.
We wszystkich tablicach niniejszej publikacji informacje dotyczą kategorii lud- ności faktycznie zamieszkałej – dalej określanej jako „ludność”.
2. Ludność faktycznie zamieszkała – kategoria obejmuje następujące grupy osób:
Mieszkające stale, które:
a) były obecne w momencie spisu;
b) były nieobecne w momencie spisu, ale ich nieobecność trwała mniej niż 2 miesiące;
c) były nieobecne w momencie spisu przez okres dłuższy niż 2 miesiące, ale ich nieobecność wynikała z następujących powodów:
—
odbywania zasadniczej służby wojskowej lub innej w systemie skoszarowanym oraz uczestniczenia w misjach wojskowych;
—
przebywania w zakładzie karnym lub śledczym;
—
pobytu za granicą.
Przebywające czasowo przez okres powyżej 2 miesięcy. Dotyczy to osób, które mieszkają na stałe w innym miejscu (są tam zameldowane na pobyt stały), natomiast w miejscu spisania przebywają czasowo z następujących powodów: nauka, praca, warunki rodzinne lub mieszkaniowe, leczenie lub rehabilitacja, przebywanie w domu opieki.
Jako czas okresowej nieobecności lub przebywania przyjęty został czas faktyczny, a nie zamierzony.
Kategoria ludności faktycznie zamieszkałej nie uwzględnia osób przybyłych z zagranicy
na pobyt czasowy, tj. tych, które nie posiadają stałego pobytu w Polsce (pozwolenia na
osiedlenie się).
3. Wiek osób – określony liczbą lat ukończonych – ustalono poprzez porównanie pełnej daty urodzenia z dniem przeprowadzenia spisu (tzw. dniem krytycznym, tj. 20 maja 2002 r.).
W tablicach niniejszej publikacji obok pięcioletnich grup wieku wprowadzono również ekonomiczne grupy:
wiek przedprodukcyjny – mężczyźni i kobiety w wieku 15–17 lat,
wiek produkcyjny – mężczyźni w wieku 18–64 lata, kobiety w wieku 18–59 lat, grupa ta została podzielona na :
— wiek mobilny (18–44 lata mężczyźni i kobiety),
— wiek niemobilny (45–64 lata mężczyźni i 45–59 lat kobiety),
wiek poprodukcyjny – mężczyźni w wieku 65 lat i więcej oraz kobiety w wieku 60 lat i więcej.
4. Stan cywilny prawny
W spisie ludności 2002 po raz pierwszy badany był (zgodnie z rekomendacjami międzynarodowymi) stan cywilny prawny osób – zdefiniowany jako stan cywilny według obowiązującego w danym kraju prawa.
Dla każdej osoby w wieku 15 lat i więcej ustalono stan cywilny prawny według następujących kategorii:
⎯
kawaler, panna,
⎯
żonaty, zamężna,
⎯
wdowiec, wdowa,
⎯
rozwiedziony, rozwiedziona,
⎯
separowany, separowana (separacja prawna została w Polsce wprowadzona w końcu 1999 r.).
Dla pełniejszej charakterystyki sytuacji rodzinnej osoby o statusie prawnym zamężna/żonaty podzielono na:
⎯
pozostające w związku małżeńskim – niezależnie od tego, czy współmałżonkowie zostali spisani razem czy też oddzielnie (np. nieobecność spowodowana była nauką, pracą, brakiem własnego mieszkania),
⎯
niepozostające w związku małżeńskim – osoby, które decyzją jednego lub obojga
małżonków nie tworzyły wspólnoty małżeńskiej, ale rozpad ich związku nie został
usankcjonowany decyzją sądu, tzn. osoby te nie miały sądowego orzeczenia rozwodu czy
też separacji.
5. Poziom wykształcenia jest to najwyższy ukończony cykl kształcenia w szkole lub szkolenia w innym trybie i formie, uznany zgodnie z obowiązującym systemem szkolnictwa.
Podstawą zaliczenia wykształcenia do określonego poziomu było uzyskane świadectwo (dyplom) ukończenia odpowiedniej szkoły: dziennej, wieczorowej, zaocznej czy ekster- nistycznej. W 2002 r. badaniem poziomu wykształcenia objęto osoby w wieku 13 lat i więcej.
W publikacji przyjęto następującą klasyfikację poziomu wykształcenia:
⎯
wyższe,
⎯
policealne,
⎯
średnie zawodowe,
⎯
średnie ogólnokształcące,
⎯
zasadnicze zawodowe,
⎯
podstawowe ukończone,
⎯
podstawowe nieukończone i bez wykształcenia szkolnego.
6. Źródła utrzymania ludności. W spisie powszechnym ustalano główne i dodatkowe źródło utrzymania osób i tworzonych przez nie gospodarstw domowych, jak również osób przebywających w obiektach zbiorowego zakwaterowania, będących członkami gospodarstw zbiorowych. Informacje o źródłach, z których pochodziły środki na finansowanie konsumpcyjnych i innych życiowych potrzeb osób, dotyczyły całego roku, tj. 12 miesięcy poprzedzających moment krytyczny spisu. Informacje o źródłach utrzymania zbierano na podstawie deklaracji osób spisywanych.
Główne źródło utrzymania osoby jest to źródło przynoszące jej największy dochód.
Jeżeli osoba miała w ciągu roku poprzedzającego spis tylko jedno źródło dochodów – było ono jednocześnie jej głównym, a zarazem wyłącznym źródłem utrzymania.
Za dodatkowe źródło utrzymania osoby uważa się źródło najważniejsze spośród wszystkich pozostałych, po określeniu głównego źródła utrzymania, czyli przynoszące dochód drugi pod względem wysokości.
Wyróżniono następujące grupy źródeł pochodzenia dochodów:
dochody (zarobki) z pracy osobiście wykonywanej niezależnie od charakteru zatrudnienia (łącznie z osobami pomagającymi systematycznie i bez umownego wynagrodzenia członkowi rodziny w prowadzeniu działalności gospodarczej (rolniczej lub pozarolniczej) wykonywanej na rachunek własny),
niezarobkowe źródło dochodów, dochody z własności,
dochody z najmu,
pozostawanie na utrzymaniu osób posiadających własne źródła dochodów.
Własne źródła dochodów (z pracy, z niezarobkowego źródła, z własności lub najmu) mogły wykazywać osoby będące w wieku, co najmniej15 lat.
W przypadku osób przebywających za granicą należało wskazać – w miarę możliwości – źródła utrzymania jakie osoby te posiadały w czasie pobytu za granicą lub sprzed wyjazdu.
Zgodnie z przyjętymi zasadami metodologicznymi dochody z pracy jako źródło utrzymania należało wykazać wszystkim osobom utrzymującym się z nich: wyłącznie, głównie lub dodatkowo (zgodnie z ich deklaracją) niezależnie od faktu czy aktualnie (w tygodniu poprzedzającym moment spisu) wykonywały jakąkolwiek pracę czy też pozostawały bez pracy.
Oznacza to, że za osoby utrzymujące się z dochodów z pracy w ciągu roku (najemnej lub na rachunek własny) uważa się takie, które:
pracowały przez cały rok (również w tygodniu poprzedzającym moment spisu) i praca ta stanowiła ich źródło utrzymania,
pracowały przez cały rok, ale w ciągu roku wykonywały różne prace w różnym charakterze (w tym przypadku należało ustalić, która z prac przynosiła w ciągu roku większy dochód),
pracowały w ciągu roku tylko przez kilka miesięcy np. sezonowo, wykonywały pracę z której zostały zwolnione, wykonywały pracę przed odejściem na emeryturę, rentę, natomiast aktualnie ich sytuacja zawodowa jest inna,
pracowały w ciągu roku (przez cały czas lub przez kilka miesięcy) w swoim gospodarstwie rolnym (działce rolnej) w charakterze użytkownika gospodarstwa rolnego (działki rolnej) lub pomagającego członka rodziny, natomiast obecnie już tej pracy nie wykonują ponieważ np. gospodarstwo rolne przekazano następcy, państwu lub w momencie spisu osoby te wchodziły już w skład innego gospodarstwa domowego.
Ze względu na posiadane źródła utrzymania ludność dzieli się na dwie kategorie:
posiadający własne źródła utrzymania, do których zaliczono osoby utrzymujące się z dochodów uzyskiwanych w ciągu całego roku poprzedzającego moment spisu: z pracy osobiście wykonywanej, z niezarobkowych źródeł, a także z własności lub z najmu,
utrzymywani, tj. osoby, dla których pozostawanie na utrzymaniu jest źródłem
utrzymania. Osobom pozostającym na utrzymaniu wskazywany był również rodzaj
głównego źródła osoby utrzymującej: dochody z pracy, niezarobkowe źródło, dochody
z własności lub najmu.
Utrzymujący się z dochodów z pracy, z niezarobkowego źródła, z dochodów z własności oraz z dochodów z najmu oznacza wszystkie osoby utrzymujące się w ciągu roku głównie z danego źródła oraz osoby utrzymywane przez nie. Stosowany już tradycyjnie podział wyodrębnia osoby posiadające własne źródło utrzymania oraz osoby utrzymywane.
Klasyfikacja źródeł utrzymania:
Praca:
⎯ praca najemna poza rolnictwem w sektorze publicznym,
⎯ praca najemna poza rolnictwem w sektorze prywatnym (w tym w spółdzielczości),
⎯ praca najemna w rolnictwie w sektorze publicznym,
⎯ praca najemna w rolnictwie w sektorze prywatnym (w tym w spółdzielczości),
⎯ praca na rachunek własny poza rolnictwem,
⎯ praca w swoim gospodarstwie rolnym (działce rolnej),
⎯ praca na rachunek własny w rolnictwie poza swoim gospodarstwem rolnym (działką rolną),
Niezarobkowe źródło:
⎯ emerytura pracownicza, kombatancka i pochodne,
⎯ emerytura rolna,
⎯ renta z tytułu niezdolności do pracy (renta inwalidzka),
⎯ renta socjalna,
⎯ renta rodzinna (wdowia, sieroca),
⎯ zasiłek dla bezrobotnych,
⎯ zasiłek pomocy społecznej,
⎯ inne niezarobkowe źródła – w tym: zasiłek pielęgnacyjny, alimenty, stypendium, świadczenie przedemerytalne (zasiłek przedemerytalny), dom opieki (dom dziecka, dom rencisty, itp.), zakon oraz pozostałe nie wymienione niezarobkowe źródła utrzymania np.
zasiłek wychowawczy, zasiłek rodzinny, renta prywatna, wygrana w grach liczbowych i loteryjnych, na wyścigach konnych, pomoc z zagranicy, sprzedaż ziemi, nieruchomości, środków trwałych, przebywanie w więzieniu lub areszcie powyżej 12 miesięcy,
Inne dochody:
⎯ z własności,
⎯ z najmu,
Na utrzymaniu osoby (z gospodarstwa domowego lub spoza gospodarstwa domo-
wego) posiadającej własne źródło dochodów.
7. Aktywność ekonomiczna ludności – z punktu widzenia analizy rynku pracy ludność w wieku 15 lat i więcej można podzielić – zgodnie z międzynarodowymi standardami – na trzy podstawowe kategorie: pracujących, bezrobotnych i biernych zawodowo. Pracujący i bezrobotni tworzą razem kategorię aktywnych zawodowo.
Do pracuj cych zaliczono wszystkie osoby w wieku 15 lat i więcej, które w okresie badanego tygodnia:
wykonywały przez co najmniej 1 godzinę pracę przynoszącą zarobek lub dochód tzn. były zatrudnione w charakterze pracownika najemnego, pracowały we własnym (lub dzierżawionym) gospodarstwie rolnym lub prowadziły własną działalność gospodarczą poza rolnictwem, pomagały (bez wynagrodzenia) w prowadzeniu rodzinnego gospo- darstwa rolnego lub rodzinnej działalności gospodarczej poza rolnictwem,
nie wykonywały pracy (np. z powodu choroby, urlopu, przerwy w działalności zakładu, trudnych warunków atmosferycznych, strajku), ale formalnie miały pracę jako pracownicy najemni bądź pracujący na własny rachunek.
Do pracujących – zgodnie z międzynarodowymi standardami – zaliczani byli również uczniowie, z którymi zakłady pracy lub osoby fizyczne zawarły umowę o naukę zawodu lub przyuczenie do określonej pracy, jeżeli otrzymywali wynagrodzenie.
Bezrobotni są to osoby w wieku 15–74 lata, które spełniły jednocześnie trzy warunki:
w okresie badanego tygodnia nie były osobami pracującymi,
aktywnie poszukiwały pracy, tzn. podjęły konkretne działania w ciągu 4 tygodni (wliczając jako ostatni – tydzień badany), aby znaleźć pracę,
były gotowe (zdolne) podjąć pracę w tygodniu badanym lub następnym.
Do bezrobotnych zostały zaliczone także osoby, które nie poszukiwały pracy, ponieważ miały pracę załatwioną i oczekiwały na jej rozpoczęcie.
Ludno bierna zawodowo (tzn. pozostająca poza siłą roboczą) są to osoby w wieku 15 lat i więcej, które nie zostały zaklasyfikowane jako pracujące lub bezrobotne, tzn. osoby, które w badanym tygodniu:
nie pracowały, nie miały pracy i jej nie poszukiwały,
nie pracowały, poszukiwały pracy, ale nie były zdolne (gotowe) do jej podjęcia w tygodniu badanym i następnym.
8. Migracje ludności to przemieszczenia ludności związane ze zmianą miejsca
zamieszkania (pobytu stałego lub czasowego) połączone z przekroczeniem granicy adminis-
tracyjnej jednostki terytorialnej. Migracją jest zatem zmiana miejsca zamieszkania z jednej
gminy do innej lub w przypadku gminy miejsko–wiejskiej przeniesienie się z terenów
miejskich do wiejskich tej gminy lub odwrotnie. Migracją jest także zmiana kraju
zamieszkania.
Nie jest migracją zmiana adresu w ramach tej samej gminy miejskiej, wiejskiej, części miejskiej lub wiejskiej gminy miejsko-wiejskiej.
Migracje nie obejmują także przemieszczeń krótkotrwałych, trwających do 2 miesięcy włącznie oraz np. przejazdów między miejscowością zamieszkania a miejscowością pracy lub nauki (tzw. ruchów wahadłowych) czy przemieszczeń o charakterze turystycznym.
Migracje wewnętrzne to przemieszczenia ludności w granicach państwa, czyli zmiana gminy zamieszkania lub w przypadku gminy miejsko-wiejskiej przeniesienie się z terenów miejskich do wiejskich tej gminy lub odwrotnie.
W ramach migracji wewnętrznych wyróżnia się migracje:
międzywojewódzkie, czyli przemieszczenia ludności z jednego województwa do innego, wewnątrzwojewódzkie, czyli zmiany miejsca zamieszkania w obrębie tego samego województwa,
międzypowiatowe, czyli przemieszczenia ludności z jednego powiatu do innego,
wewnątrzpowiatowe, czyli zmiany miejsca zamieszkania w obrębie tego samego powiatu.
Klasyfikując migracje wewnętrzne według charakteru administracyjnego obszarów, między którymi miała miejsce wędrówka, rozróżniamy następujące kierunki migracji:
⎯ ze wsi do miast,
⎯ z miast na wieś,
⎯ z miast do miast,
⎯ ze wsi na wieś (dotyczy obszarów wiejskich, a nie konkretnych miejscowości wiejskich).
Migracje zagraniczne to wyjazdy z kraju stałego zamieszkania (emigracja) lub przyjazdy do kraju (imigracja) w celu zamieszkania na stałe lub na pobyt czasowy.
W najnowszych zaleceniach ONZ migracje zagraniczne są zdefiniowane jako fakt zmiany kraju głównego miejsca zamieszkania, przy czym główne miejsce zamieszkania oznacza miejsce, w którym osoba spędza większość czasu podczas pewnego okresu; długość tego okresu może wynosić – w zależności od przyjętych uregulowań prawnych w poszcze- gólnych krajach – 3 miesiące, 6 miesięcy, najczęściej co najmniej 12 miesięcy.
Przyjmując za kryterium obserwacji długość pobytu (nieobecności) migracje dzieli się na:
krótkookresowe – pobyt czasowy trwający od 2 do 12 miesięcy,
długookresowe – pobyt czasowy trwający co najmniej 12 miesięcy oraz zamieszkanie na stałe (zameldowanie na pobyt stały) – bez względu na okres zamieszkiwania.
Jako podstawę określenia długości czasu pobytu stosuje się czas faktyczny pobytu a nie
zamierzony (z wyjątkiem zameldowań na pobyt stały).
Migracje na pobyt stały to migracje wewnętrzne lub zagraniczne związane z osie- dleniem się na stałe (zameldowaniem na pobyt stały w świetle przepisów polskiego prawa), tzw. migracje definitywne.
Migracje czasowe to migracje wewnętrzne lub zagraniczne związane z pobytem czasowym trwającym dłużej niż 2 miesiące.
W szerszym ujęciu terminem tym można objąć wszystkie migracje o charakterze niedefinitywnym, tzn. nie na osiedlenie, a zatem według podziału zalecanego przez ONZ – migracje długookresowe i krótkookresowe.
Osoba migrująca (migrant) to osoba, która zmienia swoje miejsce zamieszkania.
Emigrant to osoba przemieszczająca się z kraju za granicę oraz w przypadku migracji wewnętrznych – przemieszczająca się poza granice jednostki administracyjnej na pobyt stały lub czasowy.
Imigrant to osoba przybyła z zagranicy do kraju oraz w przypadku migracji wewnętrznych – przemieszczająca się z innej jednostki administracyjnej na pobyt stały lub czasowy.
Kraj urodzenia – zgodnie z międzynarodowymi zaleceniami kraj urodzenia należało podać biorąc pod uwagę granice państw aktualne w momencie spisu, a nie w momencie urodzenia osoby, np. jeżeli osoba urodziła się w Wilnie, to – bez względu na rok jej urodzenia – jako kraj urodzenia należało wpisać Litwa. Rozstrzygnięcie takie zostało przyjęte w związku z koniecznością zabezpieczenia porównywalności, a przede wszystkim nie dublowania danych w skali międzynarodowej.
Obywatelstwo oznacza prawną wieź pomiędzy osobą a państwem. Nie wskazuje ono na pochodzenie etniczne tej osoby i jest niezależne od jej narodowości. Osoba może mieć jedno, dwa lub kilka obywatelstw. Możliwa jest również sytuacja, że osoba nie ma żadnego obywatelstwa. Osoba mająca obywatelstwo polskie i inne jest w Polsce traktowana zawsze jako obywatel polski – nie jest cudzoziemcem.
Cudzoziemcem jest każda osoba, która nie posiada polskiego obywatelstwa, bez względu na fakt posiadania lub nie obywatelstwa (obywatelstw) innych krajów.
Cudzoziemcy, przybyli do Polski na pobyt stały, są traktowani jako osoby mieszkające stale (ludność stała), pozostali zaś, w zależności od czasu faktycznego pobytu w naszym kraju, są traktowani jako:
imigranci krótkookresowi – w przypadku przebywania przez okres poniżej roku,
imigranci długookresowi oraz jako rezydenci – w przypadku przebywania przez okres
co najmniej 12 miesięcy.
Bezpaństwowiec to osoba nieposiadająca obywatelstwa żadnego kraju (bezpaństwowcy są zaliczani do cudzoziemców).
Uchodźca – osoba przebywająca poza granicami państwa, którego jest obywatelem lub które jest miejscem jej stałego zamieszkania, żywiąca uzasadnioną obawę przed prześlado- waniem z powodu swojej rasy, religii, narodowości, przynależności do określonej grupy społecznej lub z powodu przekonań politycznych, która nie może lub nie chce z powodu tych obaw korzystać z ochrony tego państwa lub nie chce do niego powrócić.
W tym miejscu należy przypomnieć, że zgodnie z rekomendacjami międzynarodowymi Unii Europejskiej oraz EKG i ONZ, osoby ubiegające się o azyl, nie były objęte spisem.
Spis nie obejmował także szefów i cudzoziemskiego personelu przedstawicielstw dyploma- tycznych i urzędów konsularnych państw obcych, członków rodzin tych osób oraz innych osób korzystających z przywilejów i immunitetów na mocy umów, ustaw lub powszechnie ustalonych zwyczajów międzynarodowych.
Strumienie migracyjne to liczba migrantów wyjeżdżających z kraju lub przyjeżdża- jących do kraju w ciągu pewnego okresu.
Zasoby imigracyjne to liczba imigrantów w kraju w danym momencie czasu.
Napływ migracyjny to liczba osób przybyłych do kraju w danym okresie.
Odpływ migracyjny to liczba osób, które opuściły kraj w danym okresie.
Saldo migracji to różnica między napływem i odpływem migracyjnym.
UWAGI ANALITYCZNE
LUDNOŚĆ WEDŁUG OKRESU ZAMIESZKIWANIA
Wyniki Narodowego Spisu Powszechnego przeprowadzonego w 2002 r. wykazały, że w województwie opolskim 568,7 tys., tj. 53,4 % osób mieszkało w swojej miejscowości od urodzenia i nie opuszczało jej na okres dłuższy niż 1 rok. Dla kraju wskaźnik ten był wyższy i wynosił 59,2 %. Ludności mobilnej spisano 452,2 tys., tj. 42,5 % ogółu mieszkańców (w kraju 39,2 %). Ludności przybyłej do miejscowości aktualnego zamiesz- kania w 1988 r. i wcześniej spisano 339,2 tys., tj. 75,0 %; pozostałe 113,0 tys., tj. 25,0 % to ludność przybyła w latach 1989-2002. Spośród całej przybyłej w latach 1989–2002 ludności 110,4 tys., tj. 97,7 % przybyło z terenu kraju, a tylko 2,6 tys., tj. 2,3 % z zagranicy. Wskaźniki te dla kraju kształtowały się podobnie i wynosiły odpowiednio:
97,9 % i 2,1 %. Dane dotyczące ludności zasiedziałej i napływowej w województwie opolskim przedstawiono na poniższym wykresie.
LUDNOŚĆ WEDŁUG OKRESU ZAMIESZKANIA W OBECNEJ MIEJSCOWOŚCI
Ludności zamieszkałej od urodzenia na wsi spisano 299,7 tys., tj. 59,4 %; natomiast w miastach – 269,0 tys., tj. 48,0 %. Wskaźnik ten dla kraju wynosił: dla wsi – 67,3 %, a dla miast – 54,2 %. Dla 44,1 tys. osób, tj. 4,1 % nie ustalono od kiedy mieszkają w swoich miejscowościach; w miastach wskaźnik ten wynosił 3,9 %, na wsi 4,4 %. Dla kraju wskaźniki te wynosiły odpowiednio: 2,4 % i 0,6 %.
Ludność:
zamieszkała od urodzenia przybyła w 1988 r. i wcześniej przybyła w latach 1989-2002
z kraju z zagranicy
nie ustalono od kiedy mieszka
0,2%
4,1%
10,6%
MIGRACJE WEWNĘTRZNE LUDNOŚCI W LATACH 1989–2002
Analizując dane w zakresie ludności przybyłej do województwa opolskiego według poszczególnych lat można stwierdzić, że najwięcej osób (14,0 tys., tj. 12,7 % wszystkich przybyłych w latach 1989–2002) osiedliło się w 2001 r., następnie w 2000 r. – 9,2 tys.
(8,4 %) i w 1989 r. – 9,4 tys. (8,5 %); natomiast najmniej w 2002 r. – 3,3 tys. (3,0 %), w 1994 r. – 6,0 tys. (5,4 %) i w 1995 r. – 6,7 tys. (6,0 %). W latach 1989-2002 więcej (o 0,3 pkt) przybyło do województwa opolskiego kobiet niż mężczyzn i to zarówno w miastach (o 0,3 pkt), jak i na wsi (również o 0,3 pkt). Dane dotyczące migracji w poszczególnych latach przedstawiono na poniższym wykresie.
LUDNOŚĆ PRZYBYŁA W LATACH 1989–2002 Z INNEGO MIEJSCA W KRAJU WEDŁUG ROKU PRZYBYCIA
W latach 1989–2002 do województwa opolskiego przybyło z terenu kraju 110,4 tys. osób, natomiast wyemigrowało do innych województw w kraju 104,1 tys. osób.
Zarówno w napływie migracyjnym jak i odpływie przeważały kobiety: przybyło ich 57,6 tys., tj. o 4,4 pkt więcej niż mężczyzn; wyjechało 54,5 tys., tj. o 4,8 pkt więcej niż mężczyzn.
Saldo migracji wewnętrznych w województwie opolskim było dodatnie i wynosiło 6,3 tys. osób.
Spośród 110,4 tys. osób przybyłych w latach 1989–2002 do miejscowości zamieszkania najwięcej, tj. 31,4 % przybyło z innych województw. Z innych powiatów województwa opolskiego przybyło 31,0 % oraz z innych gmin tego samego powiatu – 23,6 %.
0 2 4 6 8 10 12 14 tys.
1989
1990
1991
1992
1993
1994
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
Nie ustalony
Przemieszczenia ludności w ramach województwa opolskiego były największe i stanowiły 65,6 % w napływie ogółem, drugim pod względem napływu było województwo śląskie – 9,3 %, następnie dolnośląskie – 9,0 % i łódzkie – 2,5 %.
Migracje wewnętrzne między miastami a wsią przedstawia poniższe zestawienie.
Tabl. 1. Migracje wewnętrzne w latach 1989–2002 według kierunków
Poprzednie miejsce zamieszkania Obecne miejsce zamieszkania
ogółem miasta wieś nieustalone W TYSIĄCACH
Ogółem ... 110,4 53,4 53,8 3,2 Miasta ... 57,7 26,1 29,5 2,1 Wieś ... 52,7 27,3 24,3 1,1
W ODSETKACH
Ogółem ... 100,0 48,4 48,7 2,9 Miasta ... 52,3 23,7 26,7 1,9 Wieś ... 47,7 24,7 22,0 1,0
W województwie opolskim w migracjach wewnętrznych przeważał kierunek ze wsi do miasta i stanowił 26,7 % wszystkich migracji ze wsi, następnie z miasta na wieś – 24,7 % migracji z miast oraz z miasta do miasta – 23,7 %. Najmniej osób przenosiło się ze wsi na inne tereny wiejskie tj. 22,0 % wszystkich migrujących ze wsi. Saldo migracji między terenami miejskimi a wiejskimi było dodatnie dla miast. Napływ i odpływ migracyjny według powiatów przedstawia poniższy wykres.
MIGRACJE WEWNĘTRZNE W LATACH 1989–2002 WEDŁUG POWIATÓW
namysłowski
kluczborski
oleski
brzeski
strzelecki nyski
prudnicki
głubczycki
kędzierzyńsko- -kozielski krapkowicki
opolski
Napływ Odpływ
12 16
8
0 4 tys.
miasto Opole
W latach 1989–2002 największy napływ migracyjny wystąpił w powiatach: opolskim – 17,0 tys. osób, m. Opolu – 15,5 tys., powiecie nyskim – 13,3 tys. i brzeskim – 11,3 tys., a najwyższy odpływ odnotowano w powiecie nyskim – 16,9 tys., brzeskim – 12,0 tys., m. Opolu – 10,8 tys. i powiecie opolskim – 10,7 tys.
Natomiast najwyższe saldo migracji wewnętrznych w tym okresie odnotowano w powiecie opolskim – 6,3 tys., m. Opolu – 4,7 tys., powiecie strzeleckim – 1,8 tys.
i powiecie krapkowickim – 1,3 tys.; najniższe w powiecie nyskim (–3,6 tys.), głubczyckim (–2,1 tys.) i namysłowskim (–1,2 tys.).
STRUKTURA DEMOGRAFICZNO–SPOŁECZNA MIGRANTÓW
Spośród wszystkich migrujących w latach 1989-2002 zdecydowaną większość (73,8 %) stanowiły osoby w wieku produkcyjnym (wskaźnik ten dla kraju wynosił 75,1 %), 20,7 % to osoby w wieku przedprodukcyjnym, a 5,5 % w wieku poprodukcyjnym. Najwięcej, tj. 52,0 % migrujących osób było w wieku 20–39 lat. Wielkość migracji według płci i grup wieku przedstawiono na poniższym wykresie.
LUDNOŚĆ PRZYBYŁA W LATACH 1989–2002 Z INNEGO MIEJSCA W KRAJU WEDŁUG PŁCI I GRUP WIEKU
Najliczniejszą grupą wśród mężczyzn byli mężczyźni w wieku 25–39 lat i stanowili 19,2 % ogółu migrujących w latach 1989-2002, a wśród kobiet – kobiety w wieku 20–34 lata i stanowiły 23,1 % ogółu osób migrujących w omawianym okresie.
0 2 4 6 8 10 12 14 16 18
0-4 5-9 10-14 15-19 20-24 25-29 30-34 35-39 40-44 45-49 50-54 55-59 60-64 65 lat i więcej tys.
M ężczyźni Kobiety Ogółem
wiek w momencie migracji
Stosunkowo wysoki (15,4 %) był wskaźnik migrujących dzieci w wieku 0–14 lat.
Wynika to z faktu, że miejsce zamieszkania zmieniają całe rodziny.
Najliczniejszą grupę wśród ludności przybyłej, będącej w czasie Spisu Powszechnego w wieku 15 lat i więcej tworzyły osoby pozostające w związkach małżeńskich. Stanowiły 65,7 % (w kraju 64,7 %) wszystkich migrantów; drugą, co do liczebności grupę stanowili kawalerowie i panny – 26,1 %; wdowców i wdów było 4,1 %; osób rozwiedzionych – 3,6 %.
Więcej kawalerów i panien przybyło do miast niż na wieś (o 11,2 pkt), natomiast wśród osób przybyłych na wieś zdecydowanie przeważali małżonkowie (72,7 %).
W Spisie Powszechnym dla wszystkich osób w wieku 13 lat i więcej badany był poziom wykształcenia. Ustalony był według stanu w momencie spisu, a nie w momencie migracji. W latach 1989-2002 do województwa opolskiego przybyło 97,4 tys. osób w wieku 13 lat i więcej. Spośród nich 13,3 % posiadało wykształcenie wyższe, 3,5 % policealne, 30,7 % średnie (zawodowe i ogólnokształcące), 27,6 % zasadnicze zawodowe, a 21,2 % podstawowe. Poziom wykształcenia ludności w wieku 13 lat i więcej przybyłej w latach 1989–2002 z innego miejsca w kraju według poziomu wykształcenia przedstawia poniższy wykres.
LUDNOŚĆ W WIEKU 13 LAT I WIĘCEJ PRZYBYŁA W LATACH 1989–2002 Z INNEGO MIEJSCA W KRAJU WEDŁUG POZIOMU WYKSZTAŁCENIA I PŁCI
MĘŻCZYŹNI
KOBIETY
Poziom wykształcenia:
wyższe policealne średnie
zasadnicze zawodowe
podstawowe ukończone, nieukończone i bez wykształcenia
nieustalony
33,5%
27,3%
12,9% 1,6%
1,0%
23,7%
22,3% 33,7%
5,2%
13,6%
0,6%
24,6%
Ludności migrującej z wykształceniem wyższym było o 5,0 pkt więcej niż wśród ogółu ludności województwa opolskiego, co świadczy o większej mobilności tej grupy społecznej.
Wykształcenie wyższe posiadało również o 0,7 pkt więcej przybyłych kobiet niż mężczyzn.
Osoby przybyłe utrzymywały się w 72,4 % z pracy (najemnej – 61,4 % i z pracy na rachunek własny – 11,0 %). Niezarobkowe źródło utrzymania posiadało 24,6 % osób migru- jących, 0,2 % osób utrzymywało się z dochodów z własności i najmu.
Spośród wszystkich osób przybyłych w latach 1989-2002 z pracy najemnej poza rolnictwem utrzymywało się 59,2 %, a z pracy najemnej w rolnictwie 2,2 %; z pracy na rachunek własny:
poza rolnictwem – 7,3 %, w swoim gospodarstwie rolnym – 3,5 %, a 0,2 % w rolnictwie poza swoim gospodarstwem rolnym (działką rolną). Z emerytur pracowniczych, kombatanckich i pochodnych utrzymywało się 5,9 %, emerytur rolnych 0,7 %, z rent inwalidzkich 3,4 %, rent socjalnych 0,3 %, rent rodzinnych 1,6 %, z zasiłków dla bezrobotnych 3,1 %, z innego niezarobkowego źródła utrzymania 8,0 %, a z zasiłków pomocy społecznej 1,6 %.
Z dochodów z własności utrzymywało się 0,1 % przybyłych osób, a z dochodów z najmu również 0,1 %; dla 2,8 % (3,1 tys. osób) nie ustalono źródła utrzymania. Ludność przybyłą do województwa opolskiego w latach 1989-2002 według źródeł utrzymania przedstawia poniższy wykres.
LUDNOŚĆ PRZYBYŁA W LATACH 1989–2002 Z INNEGO MIEJSCA W KRAJU WEDŁUG ŹRÓDŁA UTRZYMANIA
Źródła utrzymania:
praca najemna
praca na rachunek własny niezarobkowe źródło inne dochody nieustalone
Spośród wszystkich osób migrujących do województwa opolskiego w latach 1989–
–2002 w wieku 15 lat i więcej – 42,5 %, tj. 47,0 tys. pracowało i stanowili 13,9 % wszystkich pracujących w 2002 r. Najliczniejszą grupę stanowili pracujący w przemyśle przetwórczym – 10,1 tys. (21,4 %), handlu hurtowym i detalicznym – 6,6 tys. (14,1 %), rolnictwie, łowiectwie i leśnictwie – 4,8 tys. (10,1 %), administracji publicznej i obronie narodowej – 4,5 tys.
(9,5 %), ochronie zdrowia i opiece społecznej – 4,1 tys. (8,8 %), budownictwie – 3,6 tys.
(7,6 %), edukacji – 3,3 tys. (7,1 %).
61,4% 11,0% 24,6%
2,8%
0,2%
LUDNOŚĆ PRZYBYŁA W LATACH 1989-2002 Z ZAGRANICY
W latach 1989-2002 przybyło do województwa opolskiego 113,0 tys. osób, w tym 2,6 tys., tj. 0,2 % z zagranicy. Więcej, tj. 59,3 % wszystkich przybyłych z zagranicy osiedliło się w miastach, a 40,7 % na wsi. Spośród wszystkich przybyłych z zagranicy 49,1 % stanowili mężczyźni, a 50,9 % kobiety. Nasilenie przyjazdów było rozłożone prawie równomiernie na wszystkie międzyspisowe lata (od 9,3 %, tj. najwięcej w 2001 r. po 5,2 %, tj. najmniej w 1993 r.). Dla osób przybyłych do województwa opolskiego najczęstszym krajem poprzedniego zamieszkania były Niemcy (59,7 % wszystkich przyjazdów), Ukraina (9,8 %), Stany Zjednoczone Ameryki (4,6 %), Kazachstan (2,6 %), Grecja (1,8 %), Francja (1,8 %) oraz Czechy (1,6 %).
Z zagranicy przybywali ludzie młodzi, 85,0 % przybyłych było w momencie migracji w wieku do 44 lat; dotyczy to zarówno mężczyzn, których w tym wieku było 41,6 %, jak i kobiet, tj. 43,4 %.
Spośród wszystkich przybyłych z zagranicy – 59,3 %, tj. 1,6 tys. osób osiedliło się w miastach, a 40,7 %, tj. 1,1 tys. na wsi. W miastach osiedliło się więcej kobiet niż mężczyzn (o 2,1 %), natomiast na wsi nieznacznie dominowali mężczyźni (o 0,8 %). Ludność przybyłą z zagranicy według krajów poprzedniego zamieszkania ilustruje poniższy wykres.
LUDNOŚĆ PRZYBYŁA W LATACH 1989-2002 Z ZAGRANICY WEDŁUG KRAJU POPRZEDNIEGO ZAMIESZKANIA
Według danych ze spisu w 2002 r. w województwie opolskim spisano 3,2 tys.
cudzoziemców. Stanowili oni 8,0 % wszystkich cudzoziemców spisanych w kraju.
%
0 10 20 30 40 50 60
Niemcy
Ukraina
Stany Zjednoczone Ameryki
Kazachstan
Grecja
Francja
Czechy
Wskaźnik cudzoziemców na 100 tys. ludności wynosił 303,8 (dla kraju 106,4) i był najwyższy w Polsce. Drugie miejsce zajmowało województwo mazowieckie – 156,0, następnie śląskie – 145,7 i dolnośląskie – 120,1. Najmniej cudzoziemców na 100 tys.
ludności faktycznie zamieszkałej odnotowano w województwie wielkopolskim – 49,3 i lubelskim – 56,4. Najliczniejszą grupę wśród cudzoziemców w województwie opolskim stanowiły osoby w wieku 30–44 lata, tj. 40,0 % oraz w wieku 15–29 lat, tj. 20,4 %.
Cudzoziemcy w wieku 15 lat i więcej najczęściej (w 64,3 %) byli osobami żonatymi lub zamężnymi (98,4 % spośród nich pozostawało w związkach małżeńskich), 23,8 % było kawalerami lub pannami, 8,4 % wdowcami lub wdowami.
Spośród cudzoziemców w wieku 13 lat i więcej przebywających w województwie opolskim 7,8 % posiadało wykształcenie wyższe, 23,7 % średnie zawodowe i ogólnokształcące, 35,7 % zasadnicze zawodowe, a 25,7 % podstawowe ukończone.
Cudzoziemcy przebywający czasowo powyżej 2 miesięcy stanowili 14,5 % wszystkich cudzoziemców spisanych w województwie opolskim. Najczęstszą przyczyną ich pobytu były sprawy rodzinne – 48,6 %, praca – 27,5 % oraz nauka i studia – 6,4 %; jedynie dla 2,1 % przyczyną pobytu było uchodźstwo, a dla 2,6 % warunki mieszkaniowe.
Przyjazdy cudzoziemców przebywających w 2002 r. w województwie opolskim według przyczyn przyjazdu przedstawiono na poniższym wykresie.
CUDZOZIEMCY PRZEBYWAJACY POWYŻEJ 2 MIESIĘCY WEDŁUG RZYCZYN PRZYJAZDU
Przyczyny przyjazdu:
nauka, studia
praca
sprawy rodzinne
warunki mieszkaniowe uchodźstwo
pozostałe i nieustalone
IMIGRANCI PRZEBYWAJĄCY W WOJEWÓDZTWIE OPOLSKIM CZASOWO
W 2002 r. spisano 0,9 tys. osób mieszkających na stałe za granicą, a przebywających czasowo powyżej 2 miesięcy w województwie opolskim. Imigrantów przebywało od 2 do 6 miesięcy – 0,3 tys. osób, od 6 do 12 miesięcy – 0.1 tys. osób, a 12 miesięcy i dłużej – 0,5 tys.
osób.
48,6%
12,8%
6,4%
27,5%
2,1%
2,6%
Imigranci przybyli przede wszystkim z innych krajów europejskich (89,0 %); najwięcej z krajów Unii Europejskiej – 44,2 % oraz pozostałych krajów Europy – 39,3 %; z krajów Europy Centralnej – tylko 5,5 %; z Azji przybyło 3,3 % wszystkich imigrantów, z Ameryki Północnej i Środkowej – 2,4 % (w tym z Ameryki Północnej – 2,1 %, a z Ameryki Środkowej – 0,3 %); 0,4 % pochodziło z Afryki. Spośród wszystkich przybyłych imigrantów 58,0 % mieszkało w 2002 r. w miastach, a 42,0 % na wsi. Liczba przybyłych mężczyzn była nieznacznie (o 1,4 pkt) wyższa od kobiet.
Więcej przebywających imigrantów (51,8 %), to cudzoziemcy nieposiadający polskiego obywatelstwa; 25,5 % imigrantów posiadało obywatelstwo polskie, a 22,7 % było bezpaństwowcami lub nie ustalono dla nich obywatelstwa.
Wśród cudzoziemców największą grupę stanowili Niemcy (37,9 %) oraz Ukraińcy (35,1 %).
Niewielką grupę stanowili Rosjanie (2,4 %), Anglicy (2,1 %), Amerykanie (2,1 %), Bułgarzy (1,8 %) oraz Czesi (1,7 %).
Imigranci najczęściej do Polski przyjeżdżali w sprawach rodzinnych (43,7 %), z zamiarem podjęcia pracy (23,4 %), z powodu studiów lub nauki (4,2 %). Warunki mieszkaniowe (2,9 %), uchodźstwo (1,3 %), leczenie lub rehabilitacja to przyczyny, które wskazywali rzadko.
Najważniejsze przyczyny przyjazdów imigrantów z krajów, z których przybyło ich najwięcej przedstawia poniższe zestawienie.
Tabl. 2. Imigranci przebywający w Polsce czasowo powyżej 2 miesięcy według przyczyn i wybranych krajów poprzedniego zamieszkania
Przyczyny imigracji Ogółem nauka,
studia praca sprawy rodzinne
pozostałe i nieustalone Kraj poprzedniego zamieszkania
w odsetkach
Ogółem ... 100,0 4,2 23,4 43,7 28,7 w tym:
Niemcy ... 100,0 1,5 17,0 52,0 29,5
Ukraina ... 100,0 6,6 27,1 39,4 26,9
Rosja ... 100,0 4,6 13,6 68,2 13,6
Wielka Brytania ... 100,0 – 58,0 21,0 21,0
Stany Zjednoczone Ameryki ... 100,0 5,2 21,1 42,1 31,6
Bułgaria ... 100,0 6,3 37,5 25,0 31,2
Czechy ... 100,0 – 40,0 53,3 6,7
Armenia ... 100,0 – 33,3 44,5 22,2
Gruzja ... 100,0 – 12,5 37,5 50,0
Białoruś ... 100,0 12,5 12,5 62,5 12,5
Austria ... 100,0 – 42,9 57,1 –
Słowacja ... 100,0 14,2 28,6 28,6 28,6
Osoby przybyłe z Niemiec, Rosji, Czech, Białorusi i Austrii najczęściej wskazywały sprawy rodzinne jako cel swego przyjazdu do Polski. Imigranci przybyli z Wielkiej Brytanii i Bułgarii i przyjechali głównie w celu podjęcia pracy zawodowej.
Wśród imigrantów nieznacznie przeważali mężczyźni (50,7 %). W miastach liczba osiedlonych mężczyzn i kobiet była identyczna; na wsi natomiast przeważali (o 3,4 pkt) mężczyźni.
W 2002 r. zdecydowana większość imigrantów przebywających powyżej 2 miesięcy była w wieku produkcyjnym (71,0 %), w tym w wieku produkcyjnym mobilnym (tzn. poniżej 45 roku życia) – 50,6 %; w wieku przedprodukcyjnym – 14,2 %, a w wieku poprodukcyjnym – 14,8 %.
Wśród mężczyzn 75,1 % było w wieku produkcyjnym, w tym 50,0 % w wieku produkcyjnym mobilnym; 14,9 % w wieku przedprodukcyjnym, a 10,0 % w wieku poprodukcyjnym.
Imigrantów według wieku przedstawia poniższy wykres.
IMIGRANCI PRZEBYWAJACY CZASOWO POWYŻEJ 2 MIESIĘCY WEDŁUG WIEKU I PŁCI MĘŻCZYŹNI KOBIETY
Wiek:
przedprodukcyjny produkcyjny
mobilny niemobilny poprodukcyjny
Przebywający w 2002 r. w województwie opolskim imigranci byli dobrze wykształceni: 45,7 % spośród nich (w wieku 13 lat i więcej) posiadało wykształcenie wyższe, policealne lub średnie. Odsetek imigrantów z wykształceniem wyższym był przeszło 2 razy wyższy od średniej wojewódzkiej i wynosił 17,6 %. Liczba imigrantów z wykształceniem zasadniczym zawodowym była o 10,2 pkt niższa od średniej województwa, a z wykształ- ceniem podstawowym niższa o 15,3 pkt. Jednocześnie dla 23,8 % imigrantów poziom wykształcenia nie został ustalony.
13,5%
19,8%
15,5%
51,2%
66,7%
Imigrantów przebywających powyżej 2 miesięcy w województwie opolskim aktywnych zawodowo było 30,0 %, pracowało – 24,7 %, a 5,3 % było bezrobotnych; 47,0 % było biernych zawodowo, a 23,0 % o nieustalonym statusie. Wśród pracujących 66,4 % było pracownikami najemnymi, 10,8 % pracodawcami, a 22,8 % – pracownikami pozostałymi.
Najczęściej imigranci (przebywający powyżej 2 miesięcy) pracowali w handlu hurtowym i detalicznym (25,1 %), edukacji (20,6 %), przetwórstwie przemysłowym (13,9 %) i budo- wnictwie (9,9 %). Odsetek aktywnych zawodowo był wyższy wśród imigrantów długo- okresowych (przebywających 12 miesięcy i dłużej) – w tej grupie pracujący stanowili 31,2 %, bezrobotni – 7,9 %, bierni zawodowo – 52,0 %, a osoby o nieustalonym statusie – 8,9 %. Imigranci długookresowi pracowali głównie w handlu hurtowym i detalicznym (30,4 %), edukacji (19,6 %), przetwórstwie przemysłowym (11,4 %) oraz rolnictwie, łowiectwie i leśnictwie (6,3 %).
Pracujący imigranci (przebywający powyżej 2 miesięcy) najczęściej (30,0 %) pracowali jako specjaliści, pracownicy usług osobistych i sprzedawcy (20,6 %) oraz wyżsi urzędnicy i kierownicy (12,6 %). Rzadziej pracowali jako robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy (9,9 %), pracownicy biurowi (5,8 %), rolnicy, ogrodnicy i leśnicy (5,4 %) oraz operatorzy i monterzy maszyn i urządzeń (5,0 %). Najmniej imigrantów zatrudnionych było jako pracownicy biurowi – jedynie 2,2 %.
Dla 19,2 % imigrantów przebywających powyżej 2 miesięcy głównym źródłem utrzymania była praca najemna: poza rolnictwem w sektorze prywatnym (12,1 %), w sektorze publicznym (6,2 %), w rolnictwie w sektorze prywatnym (0,8 %) i w sektorze publicznym (0,1 %). Źródła utrzymania imigrantów przedstawiono na poniższym wykresie.
IMIGRANCI PRZEBYWAJĄCY POWYŻEJ 2 MIESIĘCY WEDŁUG ŹRÓDŁA UTRZYMANIA
MIASTA WIEŚ
0 10
20 30
% 40 0 10 20 30 40 %
Praca najemna Praca na rachunek
własny Niezarobkowe źródło
Inne dochody
Utrzymywani
Nieustalone
Z pracy na rachunek własny utrzymywało się 6,5 % imigrantów (głównie mężczyźni – 67,8 %). Niezarobkowe źródło utrzymania posiadało 17,2 % imigrantów: emerytury 9,7 %, renty 3,1 %, a pozostałe niezarobkowe źródła 4,4 %. Inne dochody (z własności i najmu) posiadało 0,8 % imigrantów przebywających w województwie opolskim.
Wśród wszystkich imigrantów 41,5 % było utrzymywanych (przez osoby z gospodarstwa domowego 27,8 %, a przez osoby spoza gospodarstwa domowego 13,7 %). Na utrzymaniu pozostawała znacznie większa (58,4 %) liczba kobiet niż mężczyzn (41,6 %). Dla 14,8 % imigrantów nie ustalono źródła utrzymania.
EMIGRANCI PRZEBYWAJĄCY CZASOWO ZA GRANICĄ
Spis ludności 2002 wykazał, że 105,2 tys. osób (po 50,0 % mężczyzn i kobiet) mających stałe miejsce zamieszkania w województwie opolskim w momencie spisu przebywało powyżej 2 miesięcy za granicą, co stanowiło 13,4 % wszystkich polskich emigrantów. Pod tym względem województwo opolskie zajmowało drugą lokatę w kraju (po województwie śląskim). Emigrantów przebywających za granicą czasowo powyżej 2 miesięcy ilustruje poniższy wykres.
EMIGRANCI PRZEBYWAJĄCY ZA GRANICĄ CZASOWO POWYŻEJ 2 MIESIĘCY WEDŁUG OKRESU PRZEBYWANIA
Przebywający:
od 2 do 12 m-cy od 2 do 6 od 6 do 12 12 m-cy i więcej
Większość, tj. 89,3 tys. osób to emigranci długookresowi (przebywający za granicą 12 miesięcy i więcej), natomiast emigrantów krótkookresowych (przebywających za granicą od 2 do 12 miesięcy) było 15,9 tys. osób. Emigrantów przebywających za granicą czasowo powyżej 2 miesięcy według czasu przebywania, płci oraz miejsca zamieszkania przed emigracją przedstawia tablica 3.
15,1%
84,9%
7,1%
8,0%
Tabl. 3. Emigranci przebywający za granicą czasowo powyżej 2 miesięcy według czasu przebywania, płci oraz miejsca zamieszkania przed emigracją
Ogółem Miasta Wieś ogółem w tym
kobiety razem w tym
kobiety razem w tym kobiety Wyszczególnienie
w odsetkach
Ogółem ... 100,0 50,0 39,0 19,9 61,0 30,1
przebywający za granicą:
Od 2 do 12 m-cy ... 100,0 44,2 46,1 21,5 53,9 22,7 od 2 do 6 ... 100,0 42,2 47,6 21,7 52,4 20,5 od 6 do 12 ... 100,0 46,0 44,8 21,4 55,2 24,6 12 m-cy i więcej ... 100,0 51,0 37,7 19,5 62,3 31,5
W 2002 r. wśród osób przebywających za granicą więcej (64,2 tys., tj. 61,0 %) mieszkało przed wyjazdem na wsi niż w mieście (41,1 tys., tj. 39,0 %). Odwrotna relacja wystąpiła w skali kraju, tzn. więcej emigrantów mieszkało przed wyjazdem w miastach (488,1 tys., tj. 62,1 %) niż na wsi (298,0 tys., tj. 37,9 %). Różnice te wynikają przede wszystkim z faktu posiadania podwójnego obywatelstwa przez stosunkowo duży odsetek wiejskiej ludności autochtonicznej województwa opolskiego.
Według spisu przeprowadzonego w 2002 r. liczba emigrantów (przebywających za granicą 12 miesięcy i więcej), którzy wyjechali z województwa opolskiego w 1988 r. lub wcześniej wynosiła 19,2 tys. osób.
Stosunkowo dużo osób przebywało na emigracji od 1989 r. (10,6 tys.) oraz od 1990 r.
(10,2 tys.). Duża grupa (4,5 tys.) wyjechała w 1992 r. oraz w 2000 r. (5,6 tys.). Emigrantów przebywających za granicą według roku wyjazdu i miejsca zamieszkania przed emigracją przedstawiono na poniższym wykresie.
EMIGRANCI PRZEBYWAJĄCY W 2002 R. ZA GRANICĄ CZASOWO POWYŻEJ 12 MIESIĘCY WEDŁUG ROKU WYJAZDU ORAZ MIEJSCA ZAMIESZKANIA PRZED EMIGRACJĄ
0 3
5 8
10 13
15 18
20 23
25 tys.
