ZA PISK I
409
The System o f C entrally P lan ned E conom ics in C entral-E astern a n d South-E astern E urope after W orld W ar II a n d the C auses o f its D ecay. University o f E conom ics, Prague, March 24-26, 1994. Eleventh International Econom ic History C ongress Milan 1994. International Pre-Congress Conference, Prague 1994, s. 475.
Obszerny tom zawierający 28 referatów ukazał się pod redakcją V âclava P г ù с h y. Proble matyka ich dotyczy wybranych zagadnień teoretycznych związanych z pow staniem i ew olucją socja listycznych system ów gospodarczych Europy środkow o-w schodniej, przesłanek i zasad funkcjo nowania tych system ów (przede wszystkim w rolnictwie), podłoża gospodarczego oraz politycznego (m .in. w p ływ polityki U S A ) ich załamania się, a przede w szystkim zagadnień prywatyzacji w po szczególn ych krajach. Zw rócić należy też uw agę na porów naw cze ujęcie zagadnień prywatyzacji, z u w zględ nien iem przekształcania przedsiębiorstw państw ow ych w prywatne w X IX w. w Austrii i N iem czech oraz dyskusji prowadzonych w U SA . Jeden referat dotyczy w ykorzystania niem ieckich jeń có w w ojennych w ZSR R jako siły roboczej w latach 1941-45. Autorami referatów są historycy i ekonom iści z A nglii, Australii, Austrii, Czech, N iem iec, Polski, Rosji. Rumunii, U S A i W ęgier.
J.T.
W iesław Ch o r u ż y, B iałoruski d ru g i obieg w P o lsce I9H 1-1990, Białoruskie T ow arzystw o H istoryczne, Białystok 1994, s. 147.
W ykaz białoruskich w ydawnictw ukazujących się w P olsce poza cenzurą w latach 1 9 8 1 -1 9 9 0 obejm uje 4 9 pozycji, nie licząc — odrębnie w ym ienionych — druków zw iązanych z akcją przed wyborczą. Zdaw ać się to m oże mało, jeśli przeprowadzić porównanie z liczbą analogicznych w y dawnictw polskich, lecz zestaw ienie takie pow inno w ziąć pod uw agę stosunkow o niew ielką liczbę Białorusinów w P olsce. D o tej pory historycy dziejów najnow szych pomijali w ydaw nictw a b iało ruskie, gd yż w iedzieli o nich nieliczni, przede w szystkim zam ieszkali w Białym stoku. N iew ielką książkę, w ydaną przez pow stałe niedawno stow arzyszenie historyków białoruskich, pow itać należy z tym w ięk szym uznaniem; wprowadza ona do ogólnopolskiej św iadom ości badaczy m ało znany fragment dziejów Polski.
Autor, poza bibliografią, która stanowi część trzecią książki, zawarł w niej także inne cenne wiadom ości; tytuł m oże w ięc być dla nieuw ażnego czytelnika m ylący. O koło jednej czwartej obję tości (część 1 książki) zajmuje zarys historii Białorusinów w P olsce w latach 1 9 4 5-1990, w którym w ykorzystano m.in. zbiory dokumentów zgrom adzone przez Sokrata J a n o w i c z a , obecnie przechowywane jako depozyt w W ojewódzkiej Bibliotece Publicznej w Białymstoku oraz dokum enty znajdujące się w posiadaniu autora. Zwięzły, lecz rzeczowy i udokumentowany zarys ten jest cennym uzupełnieniem w ied zy o dziejach powojennej Polski, zw łaszcza o okresie po 1968 r.
W części 2 znajduje się zarys działalności Białoruskiego N iezależnego W ydaw nictw a, założo nego w 1980 r. w Białymstoku oraz innych białoruskich niezależnych inicjatyw w ydaw niczych. Jest to wprowadzenie do om awianego na wstępie wykazu wydawnictw. W krótkiej części 4 autor om awia publikacje wymieniające te wydawnictwa oraz ich wystawę zorganizow aną w L odzi w 1990 r. C zęść 5 szkicuje problem atykę wydaw nictw niezależnych na Białorusi radzieckiej.
U zupełnieniem całości jest w ybór dokum entów (28 pozycji), zawierający przedruki tekstów (w języku oryginałów , niektóre w e fragmentach) z w ydaw nictw niezależnych oraz reprodukcje nie których druków. Wśród dokumentów jest m.in. wrogi Białorusinom i zawierający w iele nierzetelnych inform acji, rozpow szechniany prywatnymi kanałami w odpisach i kopiach, tekst Aleksandra
410
ZA PISK IO m i l j a n o w i c z a z l 9 8 1 r . , który — jak komentuje autor — w yw ołał falę dyskusji. Szkoda jednak, że brak wzmianki o artykule tegoż autora w białostockiej gazecie a także brak choćby jednego przykładu polem iki z tym tekstem. N aw et z tym zastrzeżeniem sądzę, że w ybór został dokonany starannie i jest w artościow ym uzupełnieniem podstaw ow ych części książki.
P om ocą dla czytelników nie władających językiem polskim są krótkie (chyba nazbyt krótkie) streszczenia w językach białoruskim i angielskim; niestety, brak indeksów.
W alory inform acyjne pracy nie ulegają w ątpliw ości. Pozw ala się ona zarazem zorientować w dorobku historiografii dotyczącej Białorusinów w P olsce powojennej. Pierw sze lata po w ojn ie do czek ały się już opracowań, cytow anych w przypisach. Ostatnie d w ud ziestopięciolecie natomiast wym aga dalszych badań. Zasługą Chorużego jest przedstawienie pierw szego zarysu dziejów tych lat, w części na podstaw ie w łasnych obserwacji, dzięki czem u przyszły historyk zyskał nić przewodnią po wydarzeniach. D om yślać się m ożna, że autor — m im o wszystkich starań — m ógł nie uchw ycić w szystkich faktów, jeśli zw ażyć rozproszenie Białorusinów, także poza B iałostocczyzną. Jest to nieunikniona chyba cecha wszystkich prac pionierskich, zw łaszcza dotyczących niedaw nych w y darzeń.
J.T.
Autorzy zapisek: Jan Kancew icz (J .K .), M ichał K opczyński (M .K .), Jerzy T om aszew sk i (J.T.), W acław Urban (W .U .).
