O środkowooligoceńskim wieku iłów toruńskich na podstawie analizy sporowo-pyłkowej

(1)

Irena GRJ.A.BOlWSKA

o środkowooligoceńskim wieku iłów toruńskich na podstawie ' analizy sporowo-pyłkowei

WSTĘP

Iły tolI'UńSkie wzięły SWQiją Inazwę od mi€j:soowości, w ptOIb1iżu rororej

zostały znailezione. Rejon, z jakiego 'znane są lIlia. podstawie wierceń, to

()Ibszall" ówczesnego zbiornika śródlądowego, rozciąga.jący; się "oIkoło

165 !km w kie:rumilru WlSW--:-EN'E od Obcmnik nad WlaIl"tąprzez Cłrodzież, Kcytnię, linowrodaJW, TOil'U.ń aż po Grudziądi~' (J. Łycze'WSka, 1959), B. Areń i(1'957) podaje, że iły toruńJSkie mo.gą występcMa.ć ponadto, w o!lro- licach Warszawy, Łodzi oraz na: wschodzie Polski - nad Bugiettl,. Okreś

la je jalko Lagu:no-w""€ osady i'lasteeoocnu. R. Dadlez 1~195!8) "Nyhlie:n.ia: iły toruńskie z pómoono.-zachodmiej części Polski (BiarogaiI'd).

Iły 1:otruńskie są Osadem beozwapiennym, ilastym, ciemnłQibrun.atnym, często cienko warstwowanym, o warstwach ciemniejszych i jaśn!i.ejszych.

Czasem 'zawie!I"ają maJe ilości piaSklu kwarcowego, miiki lu.b cienkie WaT-

stewkJi. węgla. Nie znaileziono w nich falllIlY.

MiąŻ1S:OOŚć iłów tol1'uńskich (J. ŁyczewSka, 1959) jest ba!rdzo różna: od 1,14 m w lPodgórzu do 90 m w Wąlbrzeżnie. Najczęściej jedn'ak miąższość

utrzymuje się 'W ,granicach 1'2 -;- 13 m. Orriawiane w artykule riły ffia,ją I1astępują'ce miąższości: oIkoło 4 m w Kcyni . l, 1'3 m w . Koraczew1ru i 2'3,5 m w Kcyni IV'.

W i1iterauze oiboej ifjrto.nuńskie iW'yIDieniane sąp:rlZez A. JelIitsdhl9.

(191)3) i N. IPolu1lof.fa, (1933),którzy d.kreślają ~e jako osad morski wieku

eooeńskiego. Ten pogląd 00 do wieku powtaTza: się .a:ż do :rdku 1959, W. Ksią:żkiewicz i J. Saans<mowiJcz (1952) precyzują dokładniej ten wiek,

'umieszczając iły i1;1()lrullSkiew środlrowym eocem.ie :i uważając je za. osad tbiorJliilka śródlądowego. Do oIkreślenia wieku na eocen skłania' geologów sytuacja .litologiczm:a, gdyż wyżej wym1enioll'l!e iły leżą lIla ik:red:zie (se- nOlJ!l), :a pod piaskami glaukonitowymi (E. Passendorfer, 1,956, a,b; B. Areń,

195'7), jak również pD'rÓWIIlanJi€ z ana,logiczmymi osadami 'z doliny Renu i IZ SalkJsondi, IU'WIa!Żanymi .za. eoceńslrie I~J. Łyczewska, 1959~.

J. ŁyczewSkJa (1'9518, 1959) omawiając trzeciotrzęd Kujaw um,ieBZlC.Zia

iły toruńskie w eocenie górnym. S. CieślińsIci (1'95'9) uWaża. je za. oligo-

ceńskie,mniej więcej tego samego wieku 00 iły septariOlwe. RÓWIIl.ież

J. ~slro (1959) zalicza je do oligocenu.

Kwartalnik Geologiczny, t. 9, nr 4, 1985 r.

(2)

816 Irena Grabowska

R Dadlez (1958) 'ma:jduje iły toruńSkie W północno-zalCoodniej części

Polski W 'spą,gu ttrzeciOłl"zęcLu, pomiędzy oligOlceńskimi piaSkami glaukonitowymi.

PieTWsz,e ,badam:ia palynologic1lI1e iłów toruńskich przeprowadziła; H.

Grebe na' ma,teria,le z WirChosławic koło Grudziądza I(H. QuiJtzow, 1953) i na ,tej podstawie oikreśliła czas ich powstawania na górny oligocen - miocen..

Zmieniająoe się poglądy na wiek osadów pooJbawiolny'ch faumy pOlSta-

wiły przed paleobortaniką ,zadanie rozwiązania tego -problemu. W tym 'celu ,mnaliww:a:rro próbki !Z iłami tocruńskimi !Z miejsoowości: KCycrlJia i Komc:rewlro - 'z w.ierceń Zakładu Geologii Niżu TlIlJStyrt;rutu Geo- log1cznego. Podsta,wą zaś dla ostatecznych wniosków ,były spektra spo- l"()IWI()-IpyHrowe osadów śl'lOdllroWlOooigoceńJSkioh Gormwa Wiel!lropoJskiego, których' w::Le!k: Z'Osta:ł iOIlcreśLomy na rpodsbawile mUJny .(E. Woźny, 1962;

H. Wo;lańJSka" 1'962). B. Al'Ień (1'964), uwzględJniając analizę spOIOOWO ...

-pył!kową iłów toruńskich (I. Gl'I8.ibowS'ka, '1962), widzi ich staJpJowisko stratygmficzne lIlie w eocenie, lecz w oliglOCenie.

, Miło mi podziękować

w

tym miejscu doc. dr J. B()IbroWlSkiej 'm udzie- lenie, mi rad i wskazówek o.r:az za czuw,anie nad piI'zebiegiem pracy.

!METODY PRACY'

!Po.nieważ o.pracowywaJIle próbki były ilaste, zastOSCJIW\aD.O' metodę flo- t,a'cj,i mierszaniną j10dku !kadmu i jodku poltasu, w 'celu oddzielenia SiPOIOO-

ma!l'f od osadu, a polIlaldto prz,eprowadWlIlO m,a,cera,cję metodą :ac-etoaizy.

Wszystkie próbki pochodzą,ce z iłów toruńskich 'zawierały dostaieczną ilość sparomorf dla prZleprowadzen:ia obliczeń procentowyoh. Ponadto

były wyIliOltoWY'WaJne wszystlkie :foIrmyznale:rilOlIle pom am,aUzą, gdyż te z ko.lei mają znaczenie dla amalizy jakościowej badanego osadu. Oprócz

BówtoruńSkich analizo'Wa!IJ.'e były OlSady z.najdująoe się ponad nimi (Kcy-

~tliia . I) i pod nimi :(IK()(I'ac'z~o). 'W tych partia'ch ni,e wszędzie 'Z!la<jdo-

Walne były spoil'lOllllO!l'fy. W osada,ch Gorzowa WielkopolSkiego. lIla 26 prze'badaInych próbek tylko w 18 znaleZiono. dostateczną do. Qbliczenia procen1;oiwego ilość spoI"OlIOOl"i.

Stan ,zachQwania sporomorl jest różny. Dość duża ich ilość jest zgnie- oiana i skorodow,am.a. Oprócz fOll'lll trzecLorzędowych sporadycznie' wy-

stępowały spo.romorfy lJlliewroiczne, prawdopodobnie lna!I1iesiOlIle do. z1bim'- n'ik.8! wOldJnego. z wodami T'OmlywlB.jącymi skla.ły z rtego oikresu.

OZIliaczaJIlO Sporomo:rfy przede wszystltim w oparciu o pracę W. Th.oon-

@na i H. Pf1uga 1(195'3), a więc według ia'ksonomii .rnorfugn:-afic1lI1ej, uzu- pemionej !przez W. K'rurtzscbJa (1959, 1/962, 1963), uży'WalIliej p!t"zez paly- nOilogów niemieckioh dlia. oznaczaIIlia stratygraf\ii osadów.

Nie podaję o.pisów ()Jznacronyoh sporom.arf, pcmiew.aż ;były one już

niejednlO!krol1mie zamielS'zczane w pracach autorów poJ.skrlJah (J. DOIkto!ro- wi'cz-Hrebnicka, 19'59, 1960, 1961; J. Mamcza!r, 1960; T. R.omanowicz, 1961i) lub wyżej wymd,en1onych pl'lacaoh ,auilolrów niemieckich.

Oprócz sporomOlrf 'znajdow:ame równ1eż były Qrganrzmy 'plalIllktonicz- ne: Peridinae, Diatomae i Hystrichosphaeridae, dodhodzące w ,niektórych

(3)

'o środkowooligooeńskim wiem . iłówtoruńsk'iCih 817 pI'óbkia'ch do. ki'l!ktmaJstu !procent Oil"az inne, występujące spor~e, b1i~ej nie om.acZOIIlJe :fIOIrm.y na.'mvlalIle og6.lnie ,,:p1arnktonem".

Przy omawianiu POiSzoczególinyeh w~ereeń brane były pod uwagę tylko foll'llIly charakteryzująoe główny ZT~b rośHłIllności '(występujące w więk

szej Hości) oca,z f,oiI'mywprawdJ;ie pojawiające się melicZlIlJiJe, CZęstol po- jedynezo, ,al,e maj-ące wska~ikotWe 'znaczenie dla stratygrafii 1 •.

FOltog.rafi-e sporomod z Go!l"ZOtWa WielkOipoJskie:go wyIk<malIle były przy pomocy mikrof,otu firmy 'ROW, po.zosbałe przy użyciu ~bawoU - mi- kroskop MB 15 firmy IPZO i ,aparat mał()()lbraikowy "Exacta".

PAL YNOLOGl1CZNY OBRAZ OLFOOCENU ŚRODKOWEGO

W OSADACH GORzowA WrELKOPOLSKIEGO

Dotychczas nie ma: pełnego opracowania palynologicznego OISadów ()Ili-

.goceń.Sk:ich 'z obsza:ru Polski, iktórych wiek ,byłby .udOlkJumentowany fauną.

Częściowym 'UiZ'Upeh'l'ie!IJliem tego braku j'est opr:aoow:anie osadów :z Go- rzowaWiellropolmego (oz głębokości 147,3 -:- 17'5,6 ^m:).Wiek tych osadów, których opis litologiczny podaje S. GortyńSka (1962), został OIkreślOlIlY na oli,gooen środkowy (:rupel) przez E. Woźnego. (19¹621) nia podstawie fauny i przez H. WolańlSką (196'2) l1iaI podstawie m1~y. ChaTakte!l"ystylka palynologiezna tych osadów joest piezmi.lernie wa!Ż!na, ponieważ jest to pierwsza w :POilisce aIIliaIli:za sporowo-pY'łlkOlWa dobrze datowanych utWOi!'ÓW oligocenu Ś!rodkmvego. Są to iły i mułowce szarre z wtrąc,eniami piasków,

żw.itków, niekiedy z miką.

Znajdujące się tam sporomOlrfy są elementem, !kItóry wlStał przYlI1'iesio- ny przez wodę llll'b nawiany pr71ez wiatr, przede wszystkdm 'z roślinności .

rosnącej na brzegu ,base:nu mO!l"skiego lub z naj\bHższej okolicy. Najwię

cej jest 'właśnie spolI'Omorf drzew wiatropylnych z rodZiilny Taxodiaceae i Pinaceae (lnaperturopoll. dubius, I. hiatus, Pityosporites labdacus, P.

mieroalatus), przew.aŻinie ponad 500/0 wszystkich oznacZionych ziarn pybku i iSpO!l". Wyżej wym1enione SpOiromorly są lekkie, opattrrone jak w przy- padku rodziln'Y Pinaceae w1O!l"kami powietrznymi i mogą być niesiOi!l.e pr2lez wiatr w 'wolnej przestrzelIli !I1adm.oIrSkiej na dUŻJe odleg~ości. Mimo

że sporomoil'iy te nie mają znaczen"ia st!ratygrarfiocmego., nie mOlŻ'Ilia

iloo

po ....

miJnąć z powodu: masowego i. powszee'hneglO występowan'ia.

Następną ,grupę spOil"omoirf Hemie reprezentoiW',any,eh w Gorzowie

Wj.e1kopo1sk~ stanolWi zespół: Tricolporopollenites cingulum subsp. tu- sus (do 10%); T. eingulum subsp. pusillus (do. 5% z wyj.ątkiem próbek 8 i 11, ,gdzie dochOtdzi do 1'7%). 'Spośród ty1ch dwóch flOll'm prz,ewa.gę ma T. dngulum subsp. fusus.

W ,całym profilu występuj'e (do. 100/0) lnaperturopollenites polyfor- mosus (Sequoia, Cryptomeria) n:ie mająca jednak ZIOOCZem.da' stratygra- ficznego w oHgocenie.

Liczn1ej repreZiooto!Walllle są jesreze spOlromorfy: Trieolopopollenites mierohenrici (do 70/0) i T. liblarensis (do '5% z wyjątkiem próbki 11, gdzie osiąga 18%).

Spolrad~znie w większych ilościach występują: Tricolporopollenites villensis - do. 6,'5%; Triatriopollenites eoryphaeus - do '50/0, Monocol-

1 Zestawienia procentowe oznaczonych sporomorf pOdałam w pracy z 1964 r.

(4)

818 Itena Grabowska

popollenitestranquil.zus - do '5%, M. parareolatus - do, 5%. !Pozosta-

łe 6,8 (z 81 omaczotIlY'Ch) spoo-omorf występuj,e w ilościach tna1jczęściej poniżej 5%, zwykle naw'et polZiaa:nali'zą, niemniej 'j,edJnaik znajdowane są

one w wielu pI'lóbkach i na przestrzeni całego prOlfHu, a niektóre mają

znaczenie ze względu M swoją obecność.

Na podstawie .amaHzy sporowOI-'pynrowej osadów z wi'erc-enia Goa.-zów Wielkopolski .oligocen środkowy mo'ma scharaikterywwać pałyno.logicz

nie jako mntej więcej jedno,lity na całej długości profj,}u, obfity ('Po~

sporomorfami Coniferae) w na,jli'Czn~ej wyst.ę:pujące formy trój,bruzdo- we - Tricolpopollenites: T. liblaTensis, T. microhenrici: formy trójlbrU'z- doporowe- Tricolporopozz.enites: T. cingulum sulbsp. fusus, T. cingulum subsp. pusillus, T. villensi's, T. dolium :i inne, przy Jedno,czesnym wy-

stępowaniu w mniejszej ilości form Jednobruroowy~h - Moncolpopol- lenites: M. tranquillus, M. paroreolatus, M. papillosus, M. ci. Ginkgo, o!rla;z iSpOiNldYlcznie SpOi!." Ci,catricosisporites dorogensis. '

, Poza wyżej wymieniooym'i znaczenie sttaJtygrancme mają formy, któ- re nie przechodzą do oUgocenU' góm,ego, :lub występują tam ,tylko spo'"

radycZlllie. Należą tu: Triporopollenites robustus, T. undulatus IQTaZ spo- romorfy, !które dortychcza;s nie 'były illOWwa\IlJe w tI-:z;eciotrzęd'Zlie środko

wym: Laevigatosporites ci. discordatus, Concavisporites ci. Cibotium.

Z d!riugi'ej'zaś strony - w oligocenie GorwwaWielkopolskiego -za,czy-

reją pojawiać się sporadycznie sporoImorly występujące licml:ie doipiero w młodszym trzeciorzędzie: Tsuga (Zonalarpollenites sp.), Liquidambar (Periporopollenite-s stigmosus), J uglans (Mul tiporopollenites rrw,culosus), Sparganium (Monoporopollenites spa'('ganioides), Graminae (Monoporo- pollenites gTaminoides), Corylus (Triporopollenitescoryloides).

W osadach Gorzowa Wielkopolskiego wystąpiły oprócz sporomorl róż

ne fO!rlmy Ibliżej nie oozmacWIIlyC'h Hystrichosphaeridae. Organi'ZTIlY te

srtwie~dZOlllJO w kopaLnyoh osadach moa.-skiich (G. BreHe, 19'58). iZ innych farm planktJonkZllly-ch znalezioillo Dinoflagellatcte, między ,innymi Rhom- bodinium sp., Wetzellielia sp., Peridinium sp. Bpocadyc:zmd.e wystąpiły

Diatomae.

Stosunlki HóściOlW€ omówianych sporomorf i występowaJnJie-p.la!n!ktonu

są prawie jednakowe na całej długości badaJnego profil~ i ja!k:ikol'Wiiek ba:rdziej sZlc~e.gółolWY podział na. .tej podstawie Jest nierrrożHwy.

PALYNOLOGICZNY OBRAZ IŁÓW TORUŃSKICH

Badane pl'Ó'llki iłów toruńskich pochodzą z wieroeń Kcynda IiV i K'Cy- nia I (arkusz Nalkła) i KOIraczewko (arrilrusz Zni.n). Dokładne p!I'IO!fiile z wier-

-ceń w Kcyni podaje J. Dembo,wsika :(1'9¹64). 'W I()Itworze Kcym:ia I iły rto~

ruńskie l,eżą w spągu ;pa1oog00!u, bezpoIŚredni'o na PUTobe!k!u, w ortwotrze Kcynia IV zalicZiOIne są równi,eż do dolnej ,części pa'loogenu, leżą'cego na jurze (kIimerYJd dOlIny), w Kooaczewfkll' :iły -toruńskie występują między

-piasikami ,g1alukoinrl:'bowymi;któryclh dolna część leży na'kredJzie (dnfra-

walanżyn).

Oprócz tego wylronalOO analizę palynologkzną poj-edynczych próbek z wierceń: P!rzyll'uda., Jatr.am.ówelk, !Pińc:zata:, Tadzin, Szpeta!l DaWny (arkusz Włocławek) i wiercenia ZasiJn (arkusz L'ipno). Usytuo'WaJIliie ich j,est podOlbne: leżą pod miocenem na! kredzie, a w w1'e.tOen!iu ZIosiJn .;....;.. lIla ju-

(5)

o 'środk!owooli.gooeński,m wieklu iUlfwtoruńsklclh: 819 rze (malm). Z półInoCllOt-zachod.niej części Polski przebadano csady ilaste, tj. mułlti o poikroju iłów rtotruń:skich z wiercenia. M:ilenko (arkusz

lńsko).

Alnaliza. palynoJogiczna wykazała p~awie jednakowy zespół 8pOlT;IOII!locf we wszystkich badanych pró'blkaoo, wykazując jednak w poszcz,ególnych wiercenia'oh llQlkaline odrębności. Jatko podstawę do 1P000ównań wzięto prób- ki z najgil"'U!ooze'j (23,5 m) wlB.ll"stwy iłów, występują>cej w otwc!rze Kcyni.a

IV (1'51,'5

+

1'75,0 Im).

Dużą prooentolWo grupę sporomo:rf, ale 'ze stosunkowo małą iloś'cią

foam, ogtaJIllOlWią ;tu'taj Gymnospermae - Coniferaez rod:ziJną Taxodiaceae (do okolo 3'5%) i Pinaceae (oOkoło 1'5

+

2f1'/0, wyją1tlrowo 38%). Z ~y

Taxodiaceae wyodrębniono sporomorly: lnaperturopollenites dubius, I.

hiatus, I. polyformosus. Z rod'ziny Piriaceae: Pityosporites labd(1)cus, P.

microalatus, P. alatus d iIl/Ile. Ta grupa roślin, podobnie jak :i w Go!r:ww:ie Wielkopolskim, nie ma. tutaj znaczenia. strartygraficznego. Spośród pow-

stały1ch Coniferae /na uW:B.!gę z,asŁuguj-e pyłek Tsuga (Zonalapollenites sp.), który w oligclCenie występuje bardzo !rzadko.

Spośród Angiospermae, stanowią>cyCh około 5·5% oznacZ<JłIlych SpQ!l"lO ...

ml(J(I"f, najliczniejsm jest !['I()dz~ Fagaceae, z którą to TlOdzinąłączy .s:ę grupę następujących f<J!rm występują,cy,clh w wierceniu Kcyma W: Tricol- poropollenites cingulum subsp. pusillus (dkoło 1'6%, spm:adycznie d~)i 2:3%), T. cingulum su.lbsp. fusus (około 5%), T. cingulum subsp. oviformis ~do

40/0), Tricolpopollenitesmicrohenrici (otkoło 60/0), T. liblarensis (oikoło 40/&).

Slporomorly te wpodobn'YiC'h s1Josunlkach ilościowy;dh jiakio ~ charaktery,styc.zne są d!1a oligocenu środkowego. ZaróWIIlo powyżej, jak i (pO- niżej tego OIk!resu występują mniej licznie.

Z poWlSta!łych SporoIDOrf llJal uwagę 'zasługują z kLasy Monocotyle.do- nes II"Od·zin.a: Palmxte z ziarnami pyłku {do 6^fJ/o) Monocolpopcllenites pa- rareolatus; do 3% M. tranquillus; do 2% M. papillosus. Sp0!['l()lmorly M. papillosus i M. tranquillus nie występują powyżej: oligoc'eInu, pod- cz.a:s ,gdy M. parareolatus spoltykaJIla jest jeszcze w miocand,e. Z tej samej klasy występują ziarna. pyłku rodziln:y Graminae (Monopcropolle- nites graminoides) i Sparganiaceae (M. sparganioides). Obie te formy są

li.czniej l'eprezenrowa!Ile 'W młodszym trzecio["zędzie.

,Niastępne pod 'W!2lgtlędem liczebności są rod'my: Myric'aceae (około

80f0) - Triat'T'i'Opolletnites ,cf. Myrica, T.rurensis, T. quietus; Juglandaceae

(około 5%) - Carya (Subtriporopollenites simplex), Engelhardtia (Tria- triopollenites coryphaeus), Pterocarya (Polyporopollenites stellatus), Ju- glans (Multiporopollenites maculosus). Ta ostatnia Siporomorla: jest rzad-

ko spOI1:~al!lJa poniż,ej oligocenu. .

Spo!radycznie znajdorw:am.e były sporomody :n:ajstarszego trzeciorzę

du, koo1czą,ce SWIOje występOlw.a!Ilie pr.awdopodo1bnie w oligOlCeru1e ŚTod

ikowym. Są to:· Trilpo1'lopollenites me.gagranifer, T. robustus, Triatriopol- lenites d. plicatus, T. excelsus subsp. turgidus i !nie znajdowany doty~h

czas poza oligocenem Tricolporopollenites spinus.

'I>ooyć dWa pod względem llości rodzajów (19) grupa spo!r, do której

illlB.!leżą przede wszys1!kim spOlfy z rodziJny paproci Schizeaceae - Cica- tricosisporites dorogensis (nie mlajdowane powyżej oligocenu), staJIllOlWi zaledwie oikoło 5010 wszystkioh spofl'lOlmC!rf. Do grupy tej należy równ:ież

Punctatisporites adriennis, Concavisporites d. Gleicheniaceae - spo!ry

(6)

820 ^Irena,Grabowska

staxszego trzeciorzędu, jak rr-ÓWlnież nie prz,echodząea poza ołigo'OOll ŚTod

~owy -,-Trilites solidus.

SpotykaJIle sątailcie sporadyczm.ie spory neogeńskie jak: N eogenispo- rites neogenicus, Baculatisporites primarius, Reticulatisporites caelatus i inne.

Pozostałe SpOTy znajdOW:a!Il'e są zazwyczaj spcmadyczm.ie z wyjątkiem

Laevigatosporites haardti (Polypodiaceae) kt6re występują do '5% •

• Mi/enko

Fig. 1. iZaslięg pa1eogeńskich osadów la'gunowych !Według B. Aren'ia (1953) Extent of the P,ałeogene [agoonal deposits,afte.r B. Areń moo.'3) l - osady lagunowe ilaste, 2 - środkowooligoceńskie iły toruńskie

l - clayey lagoonal deposits, 2 - Toruń clays of Middle Oligocen e age

W wier:ceniu, Kcynia IV OprócZ spolI'Omorl 'znaleziono .formy pliaJnkto ...

ni'CZI1Ie: Wetzellielia, Glenodinium, Rhombodinium, Hystrichosphaera, Hy- strichosphaeridium, BaUisphaeridium OI'Iaz Diatomae ^':i.

me.

QgóJny obraz próbek z wierceń K'cynia I ,C186,0

+

1'90,0 m) dl Korr-aJczew!ko (125,6-:- -:- 138,3 m) jest baT.aro podo'bny. Z różnic wymienić IOOleży między innymi Uczm:iejszy udział Pinaceae w OItwOT2'le KOiI'!aczewlro, a w obu oltwo- ra,ch (Kcynia I, KOT,a'Czewko) dominowanie Tricolporopollenites cingulum fusus lIlad T. cingulum pusillus. We wszystkich tr2'iech otwo!l'a,ch prze-

ważają :następujące ;51pOll'lOmorly: lnaperturopollenites . dubius, I. hiatus, I. polyformosus, Pityosporites labdacus,· Tricolporopollenites cingulum suhsp. fusus, T. cingulum subsp. pusillus, Tricolpopollenites liblarensis, T. microhenrici, Triatriopollenites cf. Myricaceae, ohociaż ilro'lejność usta- lOlna napodst8lWi,e ilości sporomorl lIlie we wszystkich wierr-,ceniach jest jednakowa.

W pojedynczych pr6bka,ch .z w:ieTIceń Szpetal Dolny, Przyruda, Jara- 1l16wek, Pińcziata, TadzilIl (ialtkusz Włocławek) ora1z Zosiln: (arkUJSz Lipno) obraz pailyno,lOigiczny nie Jest już tak wyraźny 2. Być moŹle, wpłynęła na to niewielka ilość ,badmy'C:h próbek. Dominującymi tu :sporomoidami są

:r6ime fo!l'my Coniferae (Oilrolo 7'00/0). WśrM po2'JOStałych p1'rewam Tricol-

l! Dokładne dane i zestawienia procentowe podałam w 1962 r. w rękopisie "Problem· wieku

ił6w toruńskich" znajdującym· się w Archiwum I.G. w Warszawie.

(7)

o środlroWlOoliglooeńSlkilrn wieku Uów toruńskich 821 poropollenites cingulum subsp. fusus d T. cin'gulum subsp. pusillus. Na.

u'WIa:gę 'ZIalsługuje nieoo 'W'i.ęlkszy, dochOOzący ni€lk:i.edy do 25%, udZli.ał :farm p1an:ktonicZlIlych {lIiczOIIle po~ 10010/0 spO!OOffitod), przewa'Żirlie typu Dino- flagellatae i Hystrichosphaeridae.

Nieco odmienny olbraz sporomO!I'if mają .iły -i mułki wan:stwowa!ne :z MHemika 2 {aII'ilrusz IńSlro), Iktóre wedłUJg danj1lch R. Dadaezla zbli7xllIl'e

są do iłów toruńrskL~h. Tuitaj również dominują Coniferae osią.glając ,60-:- -:- 70%, lIlIie ma natomiast :OOłm chwaiktetryJsty,C'Z'IłYoh dla obrazów paly- nologicznych omówionych wyżej wiereeń. Tricolporopollenites cingulum .subsp. fusus, i T. cingulum BUbsp. pusillus występuje poza aJIlalizą. Spo-

śród powsbałych Angiospermae jedynie Tricolporopollenites pseudocin- gulum występuje w większym procencie (3¹¹/o). Znalezienie j,ednalk fo'1'- my Cicatricosisporites dorogensis wSkazywałooby na osad :tri'e mIDd.szy odgÓlrIlego oldgocenu.

Oprócz iłów .tOl~uńslcich zanalizowane ,były osady Jeżące w dcll stro- pie i spągu. Z oliwoł"U !Kooaezewkro badano (138,3 -:- 148,00 m) 3-metrową partię mułku warstwowanego i Jri,ewał"Stw<lW,anego oca'z piasku ze spą

gu iłów. Obra'zpalynolorgkZlIlY jest tu ^ubQoższyw pOorównaniu 'z iłami to-

ruńskimi. Przy niezmiennej dominacji Coniferae (Inaperturopollenites sp. div. i Pityosporites sp. div.) występuje mniejsza ilość· fOlI'm oraz mniejszy procent grupy 'z fOrnlami Tricolporopollenites i Tricolpopol- lenites.

W KcYru, Ioocaz palyJIllOlogiczny 19-metrowej serii mu~ku waJrStwo- Wian-ego, leżącego nad dłami (168,0 -:- 186,0 m), :nie różni się prawie od o:brazu iłów w!ruńskich. Również i tu poza Coniferae dominuje Tricol- poropollenites cingulum subsp. fusus i T. cingulum pusillus wra'z z po-

zostałymi z tej 'glI'Upy formami charaktery:styczm.ynni: dla oligooenu środ

k<lWego. Występuje tu nawelt większa rÓŻD.o!rodność form niż w samych

iłach toIrunJSldch.

W 13-metrowej partii mułków i piasków, występującej nad Hami w otwO!rze Kcynia 'IV (137,9 -:- 151,5 m), poza Coniferae, któIre S1tanOlWią '~decydow,am.e maximum w samej górze profilu, dominuje Nyssa (Tricol-

poropollenites kruschi), Aln'us (Polyvestibulopollenites verus) i Tricolpo~

pollenites henrici, w części dolnej ~tom:iast skład spo'romO!l"f jest 001'- dziej :zbliŻOlIly do dłów toruńskich (próJjkJa z .głęb. 146,2 -:- 15'1,5 m).

Zespoły spoir'Ol1I1iolrf z iOllIlJówioinYlch wyżej wielI'Ceń, z wyją'hlciem IOItwioI- ru Mi1etn:lro, dllal'aIkteryzują iły toruńskie, Oll'a'z oOlWiodzą jednoczesności twor~aniIa się osadów lIlIa klasycznym obszall'ze wyStępowania iłów .

. NIB! ta!beli 1 -zamieszczOny jest spis wszystkioh oznaczoiIlych sporomorf

w poszczególnych w1'e'l'ceni.ac'h.

Wyniki analiz iłów :to1I'lUń:skiClh można porownać z wyn:ikami' badań iłów z Goll'zowa! Wielkopols'k.Lego pomimo różndc w !rood'zaju osadu. Iły

zGo!rwwa Wlkp. uważane są za: osady pocłrodzeD.lLa! mOTSkiego, ooaa:Z<l- ne W morru rupelskim, iły toruńskie natomiast za osady pochodzenia

śródlądowego.. Jak wynika: z p/łlleolbotanicZln!ej alD.Jalizy m'ikroslropowej,

Oipl'ÓCZ spor:romorl 2'JIlIajdow:ane były również Hystrichosphaeridae, ikitÓ1re

we~ug ni~tórych ,badaczy (G. BTeHe, 19&81) uw:ażane są za Sklladtnik planktonu osadów jeśli nie oltWalrtego' mO!rza, to w 'każdym lI',a,zie zbiarlni.- ka podle~ającego wpływom morskim. Być może więc,:iJeiły pqll'1lń,skie

(8)

Spis sporomorf znalezionych w poszczególnych wierceniach

ł

~ ~ ^o

L.p. Sporomorfy

~

^o

l

_~

~

O ;.d'

l 2 3 4 -5

Sporites

9 Divisisporites maximus Pf.

l

^~

ł l

- -

6 7 8 9

+ + + + + + + + + + +

+ + + + + + + + + + + + + + +

+ + + +

Ta'bela l

j

^~

~

^.~ ⁵

~ ~ ~

~

-10 11 12 13

+ + + + + + + + +

+ +

+ + + + +

+ +

+ + + +

00 t.:I t.:I

....

~

III

o ł

~ III

(9)

23 Trilites solidus (R. Pot.) Th. et pr. + + +

24 Triplanosporites pseudosinuosus pr. + +

25 Triplanosporites sinuosus pr. + + 1+1+1+1+1+1+1 1+

26 Undulatisporites sp. + + +

27 Verrucatosporites alienus (R. Pot.) Th. et pr. + + 1+1 1+

Pollenites

J Cupanieidites eucalyptoides W. Kr. + + + _Ó

2 Ephedripites sp. + _rn.

3 lnaperturopollenites

er.

Cuninghamia + + +

8-

4 lnaperturopollenites dubius (R. Pot. et Ven.) Th. et pr. +

+

+ + + + + + + + + _~

5 lnaperturopollenites emmaensis (M iirr. et pr.) Th. et pr. + + + + + + + + + + +

. ~

6 lnaperturopollenites

er.

Glyptostrobus + +

7 lnaperturopollenites hiatus (R. Pot.) Th. et pr. + + + + + + +

+ +

+

,

8 lnaperturopollenitesmagnus (R. Pot.) Th. et pr. + + + + + + + + + + + B

9 lnaperturopollenites polyformosus (Thierg.) Th. et pr. + + + + +

+

+ + + ^::I>

*

10 lnaperturopollenites stellarius (R. Pot.) Th. et pr.

+

_Ił'

11 Interpollis supplingensis (pr.) W. Kr. +

12 Intratriporopollenites insculptus Mai + + + ^:l!!_(D'

13 Intratriporopollenites instructus (R. Pot.) Th. et pr. + +

+

+ + + _~

14 Monocolpopollenites

er.

Ginkgo + + + +

+ + + + +

+ + go

21 Monoporopollenites sparganioides Meyer

+

+ + + + +

22 Multiporopollenites

er.

Chenopodiaceae

+ +

+

+ + l!

23 Multiporopollenites maculosus (R. Pot.) Th. et pr.

+

+ + +

24 Oligopollis sp.

+ + +

25 Periporopollenites er. echinatus (W odeh.) Th. et pr.

+

26 Periporopollenites multipartitus Th. et pr.

+,

, 00

t.:I

CI.)

(10)

1 1 2 27 Periporopollenites stigmosus (R. Pot.) Th. et Pf.

28 Pityosporites absolutus (Thierg.) Th. et Pf.

29 Pityosporites alatus (R. Pot.) Th. et Pf.

30 Pityosporites cedroides Th.

31 Pityosporites ef. Dacrydium

32 Pityosporites labdacus (R. Pot.) Th. et Pf.

33 Pityosporites microalatus (R. Pot.) Th. et Pf.

34 Pityosporites ef. Microcachrys 35 Pityosporites podocarpoides Thierg.

36 Polyadopollenites sp.

37 Polyporopollenites carpinoides Pf.

38 Polyporopollenites stellatus (R. Pot. et Ven.) Th. et Pf.

39 Polyporopollenites undulosus (Wolf.) Th. et Pf.

40 Polyporopollenites validus (R. Pot.) Th. et Pf.

41 Polyvestibulopollenites verus (R. Pot.) Th. et Pf.

42 Porocolpopollenites rotundus (R. Pot.) Th. et Pf.

43 Porocolpopollenites ef. Symplocos

44 Porocolpopollenites vestibulum (R. Pot.) Th.et Pf.

45 Subtriporopollenites simplex (R. Pot. et Ven.) Th. et Pf.

46 Tetracolporopollenites manifestus (R. Pot.) Th. et Pf.

47 Tetracolporopollenites ef. oblongus Th. et Pf.

48 Tetracolporopollenites sapotoides Th. et Pf.

49 Tetracolporopollenites sp.

50 Tetradopollenites callidus (R. Pot.) Th. et Pf.

51 Tetradopollenites ericius (R. Pot.) Th. et Pf.

52 Tetradopollenites quatuor Pf. et Th.

53 Triatriopollenites coryphaeus (R. Pot.) Th. et Pf.

54 Triatriopollenites coryphaeus subsp. microcoryphaeus (R. Pot.) Th. et Pf.

55 Triatriopollenites excelsus (R. Pot.) Th. et Pf. subsp. turgidus Pf.

56 Triatriopollenites ef. Myricaceae

1 3 1 4

I ·

5 1 6 1 7

I

8 1 9 110111112113

+ + + +

+ + + + + + + + + + + + + + + + + + + +

+ + + + +

+ + + + + +

+ + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + +

+ + + +

+ + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + +

+ + + +

+ + +

+ + + + + + +

+ + + + + + + + + + + +

+ + + + +

+ + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + +

+ + +

+ + + . + + + + + + + + +

00 ~

11>0

....

~ ~ Il'

I _U

(11)

57 TrlIltriopollenitea

er.

^plicatus^(R.Pot.) Th. et PC.

+ +1 1+

58 TrllltrlopollenJtea quletus (R. Pot.) Th. et PC.

+ +

59 Trlatriopolletdtea rurenaia

pr.

^{et Th.}

_{+ +}

!I ¹⁺¹ ^- ^{1+1 1 1} l!

60 Trkolpopolletdtea aaper Th. et PC.

+ +

61 Trkolpopollenltea denaua PC.

+

~2 Trlcolpopollenitea henrici (R. Pot.) Th. et PC.

+ + + + + + + + +

63 Trlcolpopolletdtea liblorenaia ('rh.) Th. et PC. BUbsp. /alka (R. Pot.) Th. et PC.

+ + +

+1 I~

~ Trlcolpopollenltea liblorenala subsp. liblorenala ('rh.) Th. et PC.

+ + + + + + + + +

65 'frlcolpopollenltea indetermilllltus Rom.

+ + + + + + + + + +

6<i 1'rkolpopollenJtea mJcrohenrld (R. Pot.) Th. et PC.

+ + + + + + + + + + +

61 TrkolpopollenJtea parmalorlllll (R. Pot.) Th. et PC.

+ + + + +

68 'l'rlcolpopollenltea paeudoeuphor' PC.

+

69 Trkolpopollenltea pudicua (R. Pot.) Th. et PC.

+

70 Trlcolpopolletdtea retiformla Th. et PC.

+ + + + + + +

71 TrkolpopolletJjtea cf. Quercua

+ +

^fi.

72 Trlcolporoppllenltea cf. Araliaceae

+ + + ł

73 TrlcolporopolletJjtea cingulum BUbsp. fusus (R. PoL) Th. et PC.

+ + + + + + + + + + +

-74 Trkolporopollenlteacingulum subsp. O'Iiformla (R. PoL) Th. et PC.

+ + + +

^~.

75 Trlcolporopollenltea cingulum subsp. pusillwl (R. Pot.) Th. et PC.

+ + + + + + + + + +

-[ ^tli

76 TrlcolporopollenJtea dolium (R. Pot.) Th. et PC.

+ + + + + +

77 i'rlcolporopollenJtea edmundl (R. Pot.) Th. et PC.

+ + + + + + + +

^Iil:

18 TrIcolporopollenltea

er.

eachweileenala Th. et PC.

+ i'

i9 Tr:lcolporopollenltea genuinua (R. Pot.) Th. et PC.

+ + + +

i

BO TrIcolporopollenltea iliocus (R. Pot.) Th. et

pc. _{+ + +}

_-I:-

81 Trkolporoj,ollenltea ~ (R. Pot.) Th. et PC.

+ + + + + + + + + + +

,~

82 _ Tricolporopollenltea marcodJlrenala Th. et PC.

+ + + + + + -S-

83 TrlcolporopolletJjtea 1I'IIl1'garitatua (R. Pot.) Th. et PC.

+ + + + + + + +-

84_ _$5 TricolporopollaJtea 1MgaeJCllCtus Trlcolporopollenltea 1MgQUQCtus

eR.

sU;b&P. Pot.) Th. eJCllCtus et (R. PC. Pot.) Th. subsp. brl1hlen8la et PC. ('rh.) Th. et PC.

-+ + + + ^{+ +} + + + + + + + + + + + '+ -+

86 Trlcolpo~opollenitea microlliacus Th. et PC.

+ ⁺

87 TricolPoropollenJtea

er.

Ol"etl:Jeae

+ +

~1!l!I!I+I+I+I+I~I-

88 Tricolporopollenltea paelllloclngUlum (R. Pot.) Th. et PC.

+ + _I- _~

89 : Tricolporopollenltea pseudocrutilJtus (R. Pot.) Th. et PC.

+ ⁺

(12)

1

I

²

90 Trieoiporopollenites cf. Rhamnaeeae 91 Trieolp?ropollenites satzveyensis Pl.

92 Trieolpo.ropollenites spinus W. Kr.

pr.

103 Trudopollis subhereynieus W. Kr.

104 Zonalapollenites sp.

Varia 1 Diatomae 2 Dinof/agel/atae 3 Fungi

4 Hystriehosphaeridae 5 Leiospora

6 Ovoidites ligneolus R. Pot.

+ + + + + +

+ + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + +

+ + + + +

+ + + + + + +

+ + + + + + + + +

+ +

+ + + + + + + + + + + + + + + + + + + + +

+ +

+ + +

+ + + + + + + + + +

^4-

+ + + + + + +

+ +

,

Q:I t>:I .0)

...

'" ~

ó

ł

~ II>

(13)

OśrodlroWlOOliigooeńskim wiew iłów toruń.skiclh 827 . osadmne były w :zbiorndkaoh tWlOtrzą,eych się przy COlfa!niu się 'lIlO1l"za

środkOlWooligooensldego, ale zalewanych Jeszcze o}a!eSO'Wo przez :fiale mor- skie. Tym można wytłumaczyć obecność morsldeh mikroolI"lganizmów w liłalCh t.oruńskich. SIk~ad p1aJrilldonu w osadach GOil".ZOIWa !Wlkp. i w iłach

~ch j'est Ibalrd:ro podobny. Tabela 2 iliUStruje udzila'ł sporomorl cha.

ra!ktery;st~zn'Ych dla oUgocenu środkowe,go.

!spomdgCzneI

^do^10%

• do 1,5% do 20%

I

^{do 5,096} poWJ/iej20

Wiercenie GORZÓW WLKP.

KCYNIA IV

KORA elEWKO

KCYN/A I

, , . Sporomorfg charaktery Sporomorlj;

Sporo,,!orfy me . . styczne dla oligocenu nie Wf/stęp , wystepo/lłce powyzl1j srodkowego przez wy-. ^1:1' t:'

I." stępowonIe lub procent Jc/'c~ POntze.

o Igacenu występowania olIgocenu

Fig. 2. Zespół sporom'Orf oharakterY'zującyoh 'Olig'Ocen środkowy z '0<0- r7JOwa, lWielloopo1skiego d iłów toruńs'kich

.A&sembl:age oif the sporomorphs characteristic of the Middole Oli,goce\Ile occllriring at Gorzów' Wielkopolski and in the TOruń

clays

1 - Trteolporopotlentte8 8atztleyenBt8 P f., 2 - Laevtgato8portte8 ef •. dts- eordatu8 P f., 3 -coneamsportte8 ef. Ctbotłum, 4 - TrtatrtopoUentte8 qutetuB (B. P o t.) T h. et P f., 5 - TrteolporopOtlentte8 ef. stetnen8ts p f., 6' - PunetattsportteB adriennts B. p o t. et G e l L, 7 - Trtttte8 80lidus (B. P o t.) T h. et P f., 8 - TrtporopoUentte8 robu8tuB P f., 9 - Monocolpopottenttes papULo8u8 (M 11 r r. et P f.) T h. et P f., 10 - MonoeOlpopottentte8 ef.Gtnkgo, 11 - Ctcatrteost8portte8 dorogensts B. p o t., 12 - MonoeolpopoUenttes tranquUtus (B. p o t.) T h. et P f., 13 - TrtporopoUenttes megagrantfer (B. P o t.) T h. et p f., 14 - Trt- eolporopottenttes sptnu8 W. K r., 15 - Monoeolpopollenttea parareolatus W. K r., 16 - Trtporopollenttes undulatus P f., 17 - cupanteidttes euealyptotdes W. K r., 18 - camarozonosportte8 heskemenst8 (P f.) W.

K r., 19 - Trteolpopottentte8 tndetermtnatu8 B o m., 20 - Trteolporo- poUentte8 vtllensts (T h.) T h. et P f., 21 - TrteolpopoUenites mtcro- henrtct (B. P o t.) T h. et P f., 22 - TrteolpopoUenttes ttblaren8ts T h., 23 - Trtcolporopottentte8 ctngulum subsp. puBtllus (B. !P o t.) T h. et P f., 24 - TrtcolporopoUenttes etngulum subsp. fU8u8 (B. P o t.) T h.

et P f., 25 - PeriporopoUenttes sttgmosus (B. P o t.) T h. et P f., 28 - Zonalapottenttes sp., 27 - MulttporopoUenite8 maeulosus (B. P o t.) T h. et P f., 28 .... MultiporopoUentte8 ef. Chenopodtaeeae, 29 - Mono- poropoUenUe8 gramtnotde8 M e y e r, 30 - TriporopoUenttes eorylotdes P f., 31 - Monoporopollenites sparganioides M e y e r

Poza farmami wymieniolIl:ymiw tab. 2 występują sporadycZiIlie· we W1Szy,stldch .omawianych wi€~c,eniaoh d inne, Iktórychsama obecność jest w pewnym stop:n:iucha:rakterysłycZIlla dla tego oikresu. W kaŻid~ razie

(14)

828 Irena Graibowska

te podobieństwa, jak i brak zasadJnJiczych Tó7m:ic w spektrach S'pOII'Owo-

~pyłlrowych pozwalają u.zm:ać serię iłów toruńskich m (l"ównOlWiekOlWą

z. osadami środkoWlOOligooeńskimi z Gorwwa Wiel:lropoIskJ.ego. Wymag:a j-ednak sprawd:zen1a, czy 'WISizystkie osady. ,Htologi'CZIlie odpowiadające

Horn rtoruń:sk!im (fig. 1) są wieku śrocHrowooliJgoceńskiegp, tak jak ily to-

ruńSkrl:e z :tzJw. klliasycznegoOl1Ezaru. Figura ¹2 Hruslmutle :udziaIł najbar- dziej charakterystycmyoh sporomO(l"f, które występują w Gorwwie Wie'l- . ikopolskim i w iłach 1lotruńskich.

Tabela 2 Sporomorfy

I

^Gorzów^Wlkp.

I

^toruńskie^Iły

Trir;:olporopollenites cingulum 27% 40%

Tricolpopollenites liblarensis 18% 10%

Tricolpopollenites microhenrici 7% 10%

Monocalpopollenites (Palmae) 3,5% 4%

SZlukając porów.nań .z. innymi materiałami z Polski, opracowanymi

metodą palynologiczną, można ·by wziąć pod uIWa'gę 'jedyme osady paleo-

geńskie najstarszego polkładu z Rogo1ma {J. DolktorowiJCz .. Hre'łmi.cka, 1961) oraz osady trzecioczędowe z ok.olicZelbrzydowej (I. Romanowicz, 1961).

Wiek iob. nie jest jedriak dosta,tecznie uddkumentoWlaiIlY, przy czym wy-

stępujące tam tOiSady węgwwe mają nieco :i.ntn1e spektrum 8p()(l"()lWo-pył

lrowe.

Nie móŻIJJa !również p0!równać obraz'U' palynlOlogiC2mJego iłów toruń

skich z analizą sp~yłlrowątyChże iłów w)rlroa::liam.ą pr.ZleZ H. Grebe,

'PcmieWJaŻ w pracy· H. Qui,tzoiwia 1(1953), w której mÓW!iolIlO o 'Wy!l1ri~ach tej aJ1Ializy, nie ma danych pały:nolo1giCZinych.

W celaich po:róW1I1tawczyoh przebadano próbkę iłów septariowych z oko ...

lic SZlCZiecm (otrzymana od doc. dr K. Lubliner-Mianowskiej). Analiza

sporowo-pyłlrow.a wyk,aza'ła. :typowy obraz oliglOcenu śood'lrowego, mię

dzy d;runymi z IIla8tępującymi furmami: Tricolporopollenites cingulum sU'oop. fuętLs (211,'56/0), T. cingulum suJbsp. pusillus {6,5~/o), Tricolpopolle-

nitesmicrohenrici (7,56/0), T.liblarenSis (1,56/0). Z focm starszego trzecio-

rzędu znJaleziOlD.IO: Monocolpopollenites tranquillus (2,&'/0) li Cupanieidites eucalyptoides. A więc powtarm się tu obraz występujący w iłach 1:0-

ruńskkh.

PORÓWNANIE IŁÓW TORUŃSKICH Z OSADAMI OLIGOCEŃSKIMI Z TEREiNU. NIEMIEC I ZSRR

Na oIbSZlaTze Niemiec zbarl.anJ~ metodą anJalizy sPO!rlOW1o--pył1k:owej sze- reg pOOim pOlchodzą.cych z osadów, \lrtórycll wiek Zlostał ustaJlony na podstawie :fauny. .AnJallizy d 'zestawienia podają W. Kril.itzsc'h (1958, 1961, 196,2) W. KrutZlSoh i D. Lotsch 1(1957, 1963), G. Brelie (1'958), S. HolJtz (1961, 19(2), F. Miil1riger i G. Pflao:1zl l(19'5,5), A. H. Helal (1'958).

, .. Iły toruńrSłcie IW nJieikttóryJCh~ypadJkJaoh, jak wynillmz pcxrównań, ma-

jąp1:maz 'ha!rdzopodohny do iłów septariowych. Analiza wyłkotruma: 'z te-

g~rodm~u osadu prZJez G. Brelie(1958) ż zaoo,iki ooGinoJI'leńskiej wyod!ręb-

(15)

o

środ1rowooligooeńskim wieku iłów wruńskic1J. 829

niła 1'5 mor.:fog;rafd.cznych gatumków sporomorl araz Hystriehosphaeridae.

Wszystki,e OZillaCZO!IlJe przez wyżej wymienianego autom sporomody znaj-

dują się również w iłach toruńskich. Równi,eż duży procent ~ocm wspól- nych {85⁰

M

^wy'kazująIily septariowe :z Schaicht Ka.pellem.. Jeśli chodzi o stosun!ki procentowe fQll'lffi 1D:ójbru~dowych i :trójbrtWdopo1'lOIWYch, tto w wyżej wymieniOlIl'Y'ch iłach septaI-iowych są OIIle z :reguły ndższe, przy czym Ibrak jest Tricolporopollenites cingulum. Występuje natomiast w większej ilości Tricolpopollenites liblarensis (do '18%) i Tricolpopolle- nites fallax (do 12~/0). Jest 10 obraz nieco iDlIly niż w iSzczedMkich iłach

septariowych.

Z Na,clTenJii ibadan:y !by~ węgiel 'brUJnatny z Bergisdh G[aJd(badh (A. H.

:ReW, 1958). ,J,est tu 72% foo:m wspólnych z iłami toruńskimi. 1J3l'i8!k w p!l"acy tego au1x>ll"a: zestawień procentowych, laJe biorą'clpOd uwa:gę róż

ny rodzaj osadu (węgi~l i iły toruńskie), zgodność fO!ml jest bardzo du-

ża, przy czym wszystkie z form cwkterystycznych dla Bów toruńskich występują ,także wśrodlooiwoołi:goceńskim węglu w Bergisch Gliadbaoh.

,Z obszaru Hesji ,szczegó1:nJie ważna dJJa porównam.1a jest .anaJ.im: paly":

no1ogiczna iłów z osadów mO'l"Skich z Ahne-Tal (S. Holtz, 19,61, 1962) -

ze

środkowego oligocenu. Z analizy tej ('podobnej do ,amalizy :z osadów Goll"wwa Wlkp.) re ,sporromorl wspó-lnych wymienić należy Trieolpopolle- nites miCrohenrici (do 27%), Tricolporopollenites cingulum subsp. fusus (0028%), Tricolporopollenites cingulum sulbsp~ pusillus (<Lo 20%), Mono- colpopollenites. tranquillus (do 4'0/0), a· spośród spor - Camarozonospori- tes heskemensis, Cicatricosisporites dorogensis, Trilites asolidus. !Podob- ny ~spół sporomlOlI'f wystąpił lrÓw:niJeZ

w .

środkowooliJgoceńJSkim osadzie w WiieTceniach z Bad . Kreu:zena-ch i Kassel (S. Holtz, 19621). Wszędżie wystąpiły oboik spo!OOIriJorl trzeciJ0lr.zędowy,ch również i :formy starsze.

S. Hi()1t:z(~961,· 19621) a:naliz:ują,c · śrocl1rowooligoceńSki . osad lIll.OIrtski

ż AJme-''!'al uwaŻBJ, że dla środkowego oligocenu charakt,e!rysl;y;CZil1Y jest sto!sU!nek Trioolporopollenites cingulum su:bsp. fusus

<

^T.^cingulum^subsp.

pusillus. Jedynie w wierceniu Kcyn:ia

tv

^zależność^ta: Potwierdza się.

W Pozostałyoh natormast, tak jak ol w GQIl'ZO!Wi.e WieNropolskim - w osa-

dz~e niewątpliwie ŚliOdkowooligooeńSkim, stostLnęk ten jest odW!roitny.

F. Miirriger

i n.

^'P.flan'^zl^(19'⁵⁵⁾Wyan1ierl'iają·całY sz&eg wierceń, gdzie an:alirowan'e :były pr.ze'Wla^I2mle pojedy!I1cze próbki. Większość z nich zali- czana jest do oliJgocenu dolnego. Jest to węgiell'll!b iłymeLaa'liowe,. Wpr6'b-

karo

tyoh powtarza się dosyć wysoki IprOlCent palm (Monocolpopolleni- tes) - do 40% W Groasenpibte, do 49% w Jlhrinlghausen, do 32%W GUm- merode, do 4:5'0/0

w

'ZiegeDlhain, przy bardzo niSkdi:ni IUdziialle form Tricol- poropollenites cingulum, Tricolpopollenites liblarensis, nieco, większym

Tricolpopollenites microhenrici (do 7%) j nliew:ieIkim - CiC(LtriCosisporites dorogensis. Nie da 'się tego porównać z ,żad.ną a:naJiJzą :iłów tol"llńSk'icll :ze.

zbadanyclh wieroeń.

Również badane przez H. Piluga (1957) iły mel.am.iIOwę z OberkallliUil1- gen, ZIal'icron:e do oligooenu dolmego, zawierają więcej form .staJt'szych typu Cicatricosisporites dorogensis, MonocolpopoHenites tranquillusmż iły toIruńskie.

. Dol:nooligooeń'SImwęgiel- br:tma;J;nyz BUll'Ighiasungen (F. 1'4iirriger, H. 'Pflug, 1951) zawiera ;także duży procent . Mono:colpopoUenites typu

Kwartalnik Geologiczny - 8