Kwartalnik Geologiczny, t. 30, nr 3/4, 1986 r., str. 521-532
Wlodzimierz LAPOT
Wczesnodiagenetyczny cement w dewonskich skalach w~glanowych
p6lnocno-wschodniego obrzezenia G6rnosl,!skiego Zagl~bia W~glowego
Mimo silnej rekrystalizacji dewonskich skal w~glanowych p61nocno-wschodniego obrzezenia G6rno- sillskiego Zagl~bia W~glowego, zdolano stwierdzic relikty wczesnodiagenetycznego cementu w wapie- niach organogenicznych i organodetrytycznych. Relikty tego cementu najlepiej zachowane Sll we
wn~trzach element6w szkieletowych, rzadziej w wolnych pierwotnie porach pomi~dzy nimi. Jednym z najwazniejszych kryteri6w identyfikacji relikt6w wczesnodiagenetycznego cementu w tak zrekrystalizo- wanych skalach w~glanowych jest zachowane jeszcze zr6znicowanie strukturalne poszczeg6lnychgene- racji cementu. Cement wczesnodiagenetyczny tworzy w omawianych skalach dwie dobrze indywiduali- zujllce si~ strukturalnie generacje. SIl to: cement palisadowy (cement A, wczesniejszy, obrastajllcy brzegi por) i cement mozaikowy (cement B, p6zniejszy, wypelniajllcy wewn~trzne cz~sci por). Rozw6j rekrysta- lizacji prowadzi do zatarcia r6znic strukturalnych pomi~dzy poszczeg6lnymi generacjami cementu wczesnodiagenetycznego.
WST~P
Przedmiotem badan byly dewonskie skaly w~glanowe p61nocno-wschodniego obizezenia G6rnosl,!skiego Zagl~bia W~glowego, zlokalizowane mi~dzy Olkuszem i W oznikami. Analiza mikroskopowa skal z wiercen i odsloni~6 wykazala, ze
wyst~puj(!ce obok siebie podobne skaly w~glanowe r6zni(! si~ stopniem przeobra- zen diagenetycznych (np. dolomityzacji, rekrystalizacji, sylifikacji). Powodowalo to trudnosci w przeprowadzeniu korelacji litostratygraficznej skal pochodz,!cych z poszczeg6lnych odsloni~6 i rdzeni wiertniczych.
W rezultacie dzialania neomorfizmu i dolomityzacji, kt6re to procesy wywarly
najwi~kszy wply'Y na skaly w~glanowe dewonu z p6lnocno-wschodniego obrze- zenia GZW (S. Sliwinski, 1960, 1964; M. Narkiewicz, 1978; W. Lapot, 1982), w wi~kszosci przypadkow pierwotny charakter tla skalnego jest juz niemozliwy do jednoznacznego okreslenia (w tym i charakter wczesnodiagenetycznego ce-
r----2
Fig. 1. Relikty wczesnodiagenetycznej cementacji w biomikrycie. Pr - Br. 64, nikole =; pow. ok. 50 x Relics of early diagenetic cementation in biomicrite. Pr - Br. 64, nicols parallel; x c. 50 '
1 - cement mozaikowy (B); 2 - cement palisadowy (A); 3 - mul mikrytowy; 4 cement mozaikowy (brak cementu palisadowego pierwszej generacji); 5 - powloka mikrytowa na bioklascie; 6 - calkowicie zmikrytyzowany bioklast I - mosaic cement (B); 2 - palisade cement (A); 3 micritic mud; 4 - mosaic cement (palisade cement of the first generation missing); 5 - micritic coating on bioclast; 6 - completely micritized bioclast
mentu), pomimo obserwowanego niekiedy, sugestywnego, selektywnego (omija- j,!cego allochemy) rozwoju izometrycznego pseudosparytu w niektorych rodzajach
skal w~glanowych (kalcyrudyty, kalkarenity, kalcylutyty, niekiedy wyst,!pienia biolitytow, biosparytow, biosparrudytow, intrasparytow i intrapelsparytow).
Wedlug R.G.C. Bathursta (1971) nie budz,!cy w'!tpliwosci cement wczesno- diagenetyczny mozna stwierdzi6 jedynie wowczas, gdy obserwuje si{! przynajmniej relikty dwu generacji cementu w przestrzeniach porowych (rozni,!cych si{! struktur- ralnie).
RELIKTY WCZESNODIAGENETYCZNEGO CEMENTU
Pomimo zbadania wielu plytek cienkich reprezentuj'!cych roznorodny zespol skal w~glanowych, relikty wczesnodiagenetycznego cementu stwierdzono jedynie w nielicznych probkach pochodz,!cych z odsloni~6 w okolicy Brudzowic, Nowej Wioski i Dziewek. Najlepiej zachowane slady wczesnodiagenetycznej cementacji obserwowano w niektorych lawicach biosparrudytow, biosparytow i biomikrytow oraz w biolitytach.
W biomikrytach wczesnodiagenetyczna cementacja obj{!la jedynie pory wy- st{!puj,!ce we wn{!trzach elementow szkieletowych. Te elementy szkieletowe, kto- rych pory mialy latwiejsz,! komunikacj{! z otoczeniem, szczegolnie wskutek roznych
W czesnodiagenetyczny cement w dewonskich skalach 523 3
Fig. 2., Relikty wczesnodiagenetycznej cementacji w biosparrudycie. Pr- Br. 32, nikole =; pow. ok. 10 x Relics of early diagenetic cementation in biosparrudite. Pr - Br. 32, nicols parallel; x c. 10
1 - cement mozaikowy (B); 2 - cement palisadowy (A); 3 - powloka mikrytowa; 4 - pseudosparyt (biale pola . pomi{!dzy klastami); 5 - relikty mikrytu w pseudosparycie (kropkowanie)
1 - mosaic cement (B); 2 - palisade cement (A); 3 - micritic coating; 4 - pseudosparite (white fields between clasts);
5 relics of micrite in pseudosparite (dotted)
uszkodzen, nie ulegly przewaznie cementacji, lecz wypelnione zostaly przez mul mikrytowy (fig. 1). W biosparrudytach i biosparytach, ktore wyrozniaj~ si~ sto- sunkowo niewielk~ zawartosci~ reliktow mulu mikrytowego, slady wczesno- diagenetycznego cementu stwierdzono rowniez w porach wyst~pu.iC}cych we wn~
trzach bioklastow. Tlo skalne biosparrudytow i biosparytow zlozone jest w prze-
wazaj~cej cz~sci z pseudosparytu i zachowanych tu i owdzie reliktow mulu mikry- towego (fig. 2, 3). W biolitytach przejawy wczesnodiagenetycznej cementacji za- chowaly si~ takze w porach wyst~puj~cych mi~dzy elementami szkieletowymi (fig. 4).
We wszystkich omawianych skalach wczesnodiagenetyczny cement tworzy przewaznie dwie generacje (fig. 1 - 4): ;
- cement A, wczesniejszy, wzrastaj~cy bezposrednio lub za posrednictwem cienkiej powloki mikrytowej na brzegach por pierwotnych;
- cement B, pozniejszy, wypelniaj~cy calkowicie lub tylko cz~sciowo po- zostale, bardziej wewn~trzne przestrzenie wspomnianych por.
Cement wczesniejszy (cement A) wyst~puje w postacji sparytu 0 wydluzonych krysztalach (stosunek ich dlugosci do szerokosci czyli d: s = od 2: 1 do 3,5: 1, typ bladel - R.L. Folk, 1965), obrastaj~cego radialnie najbardziej zewn~trzn~
cz~sc przestrzeni porowych (fig. 2 - 4). Stykaj~ce si~ u podstawy, przewaznie igielkowato zakonczone, palisadowo ulozone krysztaly cementu A maj~ rozmiary
mieszcz~ce si~ w przedziale 0,03 - 0,07 mm. W niektorych porach (szczegolnie
6-~'-=":"
4 3
2
Fig. 3. Relikty wczesnodiagenetycznej cementacji w biosparycie. Pr-Br. 47, nikole =; pow. ok. 60 x Relics of early diagenetic cementation in biosparite. Pr - Br. 47, nicols parallel; x c. 60
1 pseudosparyt (biale pola); 2 - relikty mikrytu w pseudosparycie (kropkowanie); 3 - cement mozaikowy (B);
4 - cement palisadowy (A); 5 - skupienia rdzawych t1enk6w zelaza mi\!dzy generacyjami cementu i krysztalami cementu mozaikowego (B); 6 - powloka mikrytowa
1 - pseudosparite (white fields); 2 - relics of micrite in pseudosparite (dotted); 3 mosaic cement (B); 4 - pali- sade cement (A); 5 - concentrations of rusty iron oxides at boundary of different generations of cement, and between crystals of mosaic cement (B); 6 - micritic coating
cz~sto w biolitytach) obserwowano wyst~powanie sparytowego cementu A w posta- ci bardzo silnie wydluzonych, nieomaI igielkowatych krysztalow 0 stosunku d: s =
=6: 1 (typfibrous - R.L. Folk, 1965), wzrastaj,!cego na brzegach por za posred- nictwem cienkiej warstewki mikrytowej, ktorej grubosc nie przekraczala prze- waznie 0,008 mm. Przejscie od tego mikrytu do sparytu rna charakter gradacyjny (fig. 4). Powierzchnia warstewki mikrytowej jest przewaznie bardzo nierowna, zato- kowo pofalowana, ale rownoczesnie ostro wyodr~bniona od strony bioklastu. Przy- puszcza si~, ze warstewka mikrytowa jest powlok,! mikrytow'!, powstal'! w rezul- tacie dzialalnosci skalotoczy. T.A. Alexandersson (1972) uwaza, ze mikrytyzacja jest objawem wczesnodiagenetycznej cementacji. Bior,!c pod uwag~ gradacyjne przejscia mikrytu w sparyt radialny wydaje si~ to w pewnym stopniu uzasadnione.
Cement pozniejszy (cement B) wyst~puje w postaci izometrycznych, anhedral- nych lub subhedralnych krysztalow (d: s = 1: 1, typ equant - R.L. Folk, 1965), wypelniajqcych najcz~sciej calkowicie bardziej wewn~trzn,! cz~sc wielu por (fig.
1-4). Izometryczne krysztaly maj,! przewaznie rozmiary mieszcz'!ce si~ w w'!skim przedziale 0,10 - 0,35 mm. Granice mi~dzy poszczegolnymi krysztalami S,! proste i ostre, wn~trza ich Sq doskonale przejrzyste, jednorodne i nie zawieraj,! wi~kszej
ilosci wrostkow i zanieczyszczen. Ponadto· wykazuj,! one przewaznie podobne rozmiary w obr~bie calej wypelnianej przez nie przestrzeni.
Granica mi~dzy generacjami cementu (cement A i B) rna postac ostro wy-
odr~bnionej, silnie zqbkowanej linii, ktora rozgranicza obszary sparytu rozni,!cego
si~ strukturalnie (budowa radialna -. cement A oraz budowa mozaikowa - ce-
Wczesnodiagenetyczny cement w dewonskich skalach 525
Fig. 4. Relikty wczesnodiagenetycznej cementacji w biolitycie. Pr - Br. 74, nikole =; pow. ok. 20 x Relics of early diagenetic cementation in biolithite. Pr - Br. 74, nicols parallel; x c. 20
1 - cement palisadowy (A); 2 - cement mozaikowy (B); 3 - cement romboedryczny (hundezahnzement - E. Fliigel, 1978)
I - palisade cement (A); 2 - mosaic cement (B); 3 - rhombohedral cement (hundezahnzement E. Fliigel, 1978)
ment B). Powierzchnia rozgraniczaj,!ca bywa wyscielona nikl(:! smug'! rdzawo- brunatnych tlenkow zelaza (fig. 3). Niewielkie skupienia tIenkow zelaza spotykane
S(! niekiedy rowniez na brzegach krysztalow mozaikowego cementu B (fig. 3). Tylko w biolitytach, szczegolnie w niektorych wi~kszych przestrzeniach porowych, ob- serwowano ci(:!gle przejscia cementu mozaikowego w cement zlozony z euhedral- nych krysztalow kalcytu (bez wyrazniej wyodr~bnionej granicy), luzno obrastaj,!- cych najbardziej wewn~trzn,! cz~sc przestrzeni porowej, wypelnionej mas,! minera- low ilastych, mulem mikrytowym i rdzawymi tlenkami zelaza, w ktorej tkwi,!
pojedyncze, do 0,30 mm, euhedralne krysztaly kalcytu 0 doskonalej przejrzystosci (fig. 4). Opisany typ cementu tworzyl si~ tylko w szczegolnie duzych przestrzeniach porowych, w koncowej fazie formowania si~ cementu B, z rownoczesnym wprowa- dzeniem mineralow ilastych, mulu mikrytowego i tIenkow zelaza. Jego mikrosko- powa charakterystyka odpowiada cementowi wyroznionemu przez E. Fliigela (1978) jako hundezahnzement. Cementu tego typu nie stwierdzono w porach
wyst~puj,!cych we wn~trzach elementow szkieletowych.
W niektorych lawicach biomikrytu brak jest pierwszej generacji cementu (A).
Jedynym rodzajem cementu jest wowczas mozaikowy cement B (fig. I), ktory wy- pelnia calkowicie przestrzen porow'! i dobrze wyodr~bnia si~ w tIe cz~sciowo lub calkowicie zmikrytyzowanego elementu szkieletowego.
Fig. 5. Przejawy slabo zaawansowanej rekrystalizacji wczesnodiagenetycznego cementu w biolitycie.
Pr-Br. 71, nikole =; pow. ok. 60x
Traces of weakly advanced recrystallization of early diagenetic cement in biolithite. Pr - Br. 71, nicols parallel; x c. 60
1 - cement palisadowy (Al - rozrost i powi~kszenie si,. kryszta!6w: 2 - cement mozaikowy (B) I - palisade cement (A) note growth of crystals; 2 - mosaic cement (B)
Fig. 6. Przejawy silniej zaawansowanej rekrystalizacji wczesnodiagenetycznego cementu w biolitycie.
Pr - Br. 94, nikole =; pow. ok. 60 x
Traces ot:.advanced recrystallization of early diagenetic cement in biolithite. Pr - Br. 94, nicols parallel;
x c. 60
I - cement palisadowy(A) - rozpad krysztal6w, por. fig. 5; 2 - cement mozaikowy (B) I - palisade cement (A) - disinte!!ration of en'suds. compare Fig. 5: 2 mosaic cement (B)
Fig. 7. Stopniowe zacieranie roznic strukturalnych pomi~dzy dwoma generacjami wczesnodiagenetycz- nego cementu w biolitycie w rezultacie silnej rekrystalizacji. Pr - Br. 106, nikole =; pow. ok. 60 x Gradual obliteration of differences in structure of the two generations of early diagenetic cement in biolithite, in result of advanced recrystallization. Pr - Br. 106, nicols parallel; x c. 60
1 - zrekrystalizowany cement obu generacji (por. fig. 5 i 6)
I - recrystallized cement of the two generations (compare Figs. 5 and 6)
W czesnodiagenetyczny cement w dewonskich skalach 527 REKRYSTALIZACJA WCZESNODIAGENETYCZNEGO CEMENTU
Zasadniczym rezultatem dzialania rekrystalizacji jest coraz wyrazniejsze za- cieranie granicy mi~dzy rozni~cymi si~ strukturalnie generacjami wczesnodiage- netycznego cementu, uprzednio ostro wyodr~bnionej i ,silnie z~bkowanej linii (fig.
5, por. fig. 2-4).
Rekrystalizacja w pierwszej fazie prowadzi zwykle do ukierunkowanego roz- rostu krysztalow cementu pierwszej generacji (powi~kszenia ich rozmiarow nawet do 0,4 mm) i wyraznego wygladzenia silnie uprzednio z~bkowanej linii granicznej
mi~dzy oboma generacjami cementu (cementu A i B). Rownoczesnie obserwuje
si~ . wydatne ujednolicenie wielkosci krysztalow nalez~cych do cementu pierwszej generacji (cementu A). Cechy budowy palisadowej s~ jeszcze stosunkowo dobrze zindywidualizowane.
W nast~pnej fazie moze dochodzic do rozpadu rozrosni~tych krysztalow cementu pierwszej generacji. Tworzy si~ wowczas mozaika izometrycznych, subhedralnych lub nawet euhedralnych krysztalow 0 rozmiarach wyraznie mniejszych od kryszta- low mozaikowego cementu B (fig. 6). Rownoczesnie wydatnemu zatarc1u ulega linia dziell.lca 0 bszary roznil.lcych si~ strukturalnie generacji cementu. W cemencie B
nast~puje przebudowa krysztalow kalcytu na subhedralne i euhedralne, bez wyraz- niejszego powi~kszenia ich wielkosci. W procesie zacierania roznic strukturalnych
mi~dzy generacjami cementu obszary zaj~te przez mozaikowy cement B wyrozniajl.l
si~ glownie wi~kszl.l przeci~tn~ wielkoscil.l krysztalow, natomiast obszary zaj~te przez cement A - slabo zaznaczajl.lcym si~ ukierunkowaniem, szczegolnie w najbardziej
zewn~trznej strefie (fig. 6). Dalsza rekrystalizacja prowadzi juz zwykle do calko- witego zatarcia roznic strukturalnych mi~dzy obu generacjami cementu (fig. 7).
Obszary zaj~te przez powloki mikrytowe zachowujl.l si~ odpornie w procesie re- krystalizacji, zgodnie z obserwacjami R.G.C. Bathursta (1966, 1971) i A. Kos- teckiej (1976).
Wydaje si~, ze cement skal w~glanowych jako jeden z pierwszych ulega re- krystalizacji i w nieco silniej zdiagenezowanych skalach rzadko zachowuje si~
w swojej pierwotnej postaci.
Dla okreslenia kolejnosci faz rekrystalizacji wczesnodiagenetycznego cementu wykorzystano ich korelacj~ z post~pami tworzenia si~ neosparytu w obszarach nie zaj~tych przez wczesnodiagenetyczny cement. Szczegolnie przydatne dla tego celu okazaly si~ probki reprezentuj~ce skaly 0 pokroju allochemicznych wapieni mikrytowych.
Wyrozniono szereg kryteriow znamionujl.lcych najwczesniejsze przejawy re- krystalizacji w opisywanych skalach, oprocz opisanych juz wyzej zmian zachodzl.l- cych w obszarach zaj~tych przez zroznicowany strukturalnie wczesnodiagenetyczny cement. Sl.l to:
- oznaki rekrystalizacji w obszarach zaj~tych przez mul mikrytowy (wyst~
pienie w tie mikrytowym drobnych skupien neosparytu mozaikowego lub radial- nego, wyrozniajl.lcego si~ gradacyjnymi granicami);
- oznaki rekrystalizacyjnego zacierania linii kontaktowych mi~dzy a11o- chemami i cementem lub allochemami i mikrytowym Hem;
- oznaki rekrystalizacji allochemow mikrytowych (np. peloidow);
- oznaki tworzenia si~ palisadowych lub syntakcjalnych obwodek neomor- ficznego sparytu wokol niektorych bioklastow;
- dyskordantne i gradacyjne granice neosparytu z allochemami.
strzeni porowej ku jej wn~trzu;
- zachowanie si~ tu i owdzie reliktow budowy palisadowej (w cz~sci zewn~trz
nej przestrzeni porowej);
- brak reliktow mikrytu lub wi~kszej ilosci wrostkow i zanieczyszczen w obszarach zaj~tych uprzednio przez wczesnodiagenetyczny cement;
- wyst~powanie ostrych i prostych granic mi~dzy krysztalami stanowi,!cymi wypelnienie przestrzeni porowej;
- bardzo dobra przejrzystosc i jednorodnosc krysztalow stanowi,!cych wy- pelnienie przestrzeni porowej;
- wyst{'powanie wyraznej, ostrej i rownej granicy mi~dzy sparytem wypelnia- j,!cym przestrzen porow'! i ograniczaj,!cym j,! elementom szkieletowym;
- wyst~powanie wyraznej roznicy w przejrzystosci obszaru zaj~tego uprzed- nio przez cement pierwszej generacji (cement A) i obszaru zaj{'tego przez cement drugiej generacji (cement B). Obszar zaj~ty uprzednio przez cement pierwszej generacji jest gorzej przejrzysty.
Nalezy stwierdzic, ze w bardzo silnie zrekrystalizowanych odmianach skal- nych te reliktowe cechy wczesnodiagenetycznego cementu ulegaj,! celkowitemu za- tarciu i mozna w nich mowic juz jedynie 0 pseudosparycie.
WNIOSKI
W czesnodiagenetyczny cement jest skladnikiem skal w~glanowych, ktory jako jeden z pierwszych ulega rekrystalizacji i przy silniejszym zdiagenezowaniu rzadko zachowuje si~ w pierwotnej postaci. Przewaznie w utworach kopalnych mamy do czynienia jedynie z reliktami wczesnodiagenetycznego cementu. Relikty maj,!
jednak szereg cech umozliwiaj,!cych ich identyfikacj~. Cechy te, w miar~ post~pu
rekrystalizacji, ulegaj,! wydatnemu zatarciu.
W dewonskich skalach w~glanowych polnocno-wschodniego obrzezenia GZW relikty wczesnodiagenetycznego cementu stwierdzono przewaznie w wapieniach organogenicznych i organodetrytycznych. Relikty tego cementu najlepiej zacho- wane s,! we wn~trzach elementow szkieletowych, rzadziej w wolnych pierwotnie purach pomi~dzy nimi.
Cement wczesnodiagenetyczny tworzy w omawianych skalach przewaznie dwie dobrze indywidualizuj,!ce si~ strukturalnie generacje. S,! to: cement palisa- dowy (cement A, wczesniejszy, obrastaj,!cy brzegi p~r), cement mozaikowy (cement B, pozniejszy, wypelniaj,!cy wewn~trzne cz~sci p~r). W najwi~kszym uproszczeniu
Streszczenie 529 mozna stwierdzic, ze rekreystalizacja prowadzi do zatarcia roznic' strukturalnych
pomi~dzy poszczegolnymi generacjami cementu wczesnodiagenetycznego.
Katedra Geochemii, Mineralogii i Petrografii Uniwersytetu Sillskiego Sosnowiec, ul. Mielczarskiego 60 Nadeslano dnia 5 sierpnia 1985 r.
PISMIENNICTWO
ALEXANDERSSON T. (1972) - Micritisation of carbonate particles: proces of precipitation and dissolution in modem shallow-marine sediments. Bull. Geol. Inst. Uniw. Uppsala, 3, p. 201 - 236.
BATHURST R.G.C. (1966) - Boring algae, micrite envelopes and lithification of molluscan biosparites.
J. Geol., 5, p. 15 - 32.
BATHURST R.G.C. (1971)- Carbonate sediments and their diagenesis. Developments in sedimen- tology, 12. Amsterdam.
FLDGEL E. (1978) - Microfazielle Untersuchungsmethoden von Kalken. Springer.
FOLK R.L. (1965) - Some aspects of recrystalization in ancient limestones. In: Dolomitization and limestone diagenesis. Soc. Econ. Paleont. Mineral., Spec. Publ., 13, p. 14-48.
KOSTECKA A. (1976) - Osady w~glanowe. W: Sedymentologia, p. 283-336. Wyd. Geol. Warszawa.
LAPOT W. (1982) - Petrografia dolnego i najniZszych poziom6w srodkowego dewonu p61nocno- -wschodniego obrzezenia G6moslc,!skiego Zagl~bia W~glowego. Pr. Nauk. USl., nr 519, Geologia, 6, p. 54-68.
NARKIEWICZ M. (1978) - Stratygrafia i rozw6j facjalny g6mego dewonu mi~dzy Olkuszem a Zawier- ciem. Acta Geol. Pol., 28, p. 415 -470, nr 4.
SLIWINSKI S. (1960) - Skaly wulkaniczne i dOlomityzacja wapieni w Dziewkach (kolo Siewierza). Rudy i Met. Niezel., 5, p. 474-478, nr 6.
SLIWINSKI S. (1964) - Geologia obszaru siewierskiego. Pro Geol. PAN, 25, p. 7-58.
PAHHEAIIIArEHETIII .... ECI01H ~EMEHT AEBOHCKIIIX KAP60HATHbiX nOPOA HA CEBEPO·BOCTO"lHOM 06PAMnEHIIIIII BEPXHEClllnE3CKOrO
yrOnbHOrO 6ACCEHHA
nepBOHal.lanbHble l.IepTbl AeBOHCKHX Kap60HaTHbix nopOA Ha ceBepo-BOCTOI.IHOM 06paMJleHHH BepXHeCHJle3CKOro yrOJlbHoro 6acceHHa CHJlbHO 3aTyweBaHbi HHTeHCHBHblMH AHareHeTH4eCKHMH npoLleccaMH (AOJlOMHTH3aLlHH, nepeKpHCTaJlJlH3aLlHH, oKpeMHeHHft). B 60JlbWHHCTBe CJlY4aeB nepBO- Ha4aJlbHblH xapaKTep o6lJ.1ero cpoHa nopOAbl Y>Ke He nOAAaeTCft OAH03Ha4HOMY onpeAeJleHHIO (B TOM
OTHoweHMe d:s = 1 :1).
rpaHMLla Me>KAY 3TMMI1 reHepaLlMRMM LleMeHTa npeAcTaBnReT C060M O"leHb 4eTKO Bblpa>KeHHYIO Cl1nbHO 3a3y6peHHYIO nMHMlO, pa3rpaHM4MBalOl14YIO pa3nM4Hbie no cBoeMY cTpoeHMIO 06nacTM LleMeHTa (LleMeHT A - paAManbHoro cTpoeHMR, LleMeHT B - M03aM"IHOrO cTpoeHMR - <l>11r. 1-4).
B pe3ynbTaTe npOLlecca nepeKpMcTannM3aLlMM Bce 60nbwe 11 60nbwe cTMpalOTcR pa3nM"IMR B CTpO- eHMM ABYX reHepaLlMM paHHeAMareHeTM"IeCKoro LleMeHTa (<I>Mr. 5-7).
PenMKTbl nepeKpMcTannM30BaHHoro paHHeAI1areHeTM4ecKoro LleMeHTa 06naAalOT npM3HaKaMI1, KOTopble MO>KHO npMHRTb 3a KpMTepMM MX MAeHTM<I>MKaLlMI1. TaKMMM npM3HaKaMI1 RBnRIOTCR:
- nocTeneHHblM POCT Benl14MHbi KpMCTannOB B HanpaBneHMM OT BHewHeH "IaCTM nop Brny6b nopOBoro npOCTpaHCTBa;
- OTCYTCTBMe penMKTOB MMKpl1Ta MnM 60nbwero KOnM"IeCTBa BPOCTOB 11 3acopeHMR B 06naCTRX, paHee 3aHMMaeMbiX paHHeAMareHeTM"IeCKMM LleMeHTOM;
- coxpaHeHMe pacceRHHblX penMKTOB nanMcaAHoro CTpoeHI1R (80 BHewHeH 4aCTM nopOBoro npOCTpaHCTBa) ;
- 3Ha"lMTenbHaR M OT4eTnMBO Ha6ntOAaeMaR pa3HMLla B np03pa"lHOCTM 06naCTM, paHee 3aHMMaeMOH LleMeHTaM nepBOM reHepaLlMM (LleMeHT A) M 06nacTM, 3aHRToM LleMeHTOM BTOPOM reHepaLlMM (LleMeHT B).
CneAyeT OTMeTMTb, "ITO B 04eHb CMnbHO nepeKpMCTannM30BaHHbiX Pa3HOBMAHOCTRX nopOA, 3TM penMKTOBbie npM3HaKM paHHeAMareHeTM4eCKoro LleMeHTa nonHOCTbtO cTMpalOTCR M OCTaeTCR CYAMTb TonbKO 0 nceBAocnapMTe.
Wlodzimierz LAPOT
EARLY-DIAGENETIC CEMENT IN DEVONIAN CARBONATE ROCKS FROM NORTH-EASTERN MARGIN OF THE UPPER SILESIAN COAL BASIN
Summary
Primary features of Devonian carbonate rocks from north-eastern margin of the Upper Silesian Coal Basin are strongly obliterated due to advanced diagenetic transformations such as dolomitization, recrystallization, and silification. Therefore, the original character. of groundmass (including early- -diagenetic cement) usually appears impossible to define in any unequivocal way. This is even the case when a suggestive and selective (i.e. not affecting allochems) development of isometric pseudosparite is recorded. Relics of early diagenetic cement were found in some rocks (organogenic and organodytrital
Streszczenie 531
limestones) only. They are best preserved inside skeletal components or, sometimes, in originally free spaces between them (Figs. 1-4). Usually two clearly different generations of the cement relics may be identified:
- an older cement A, growing directly or indirectly, through a thin micritic coating at margins of original pores (sparite of the bladet type - R.L. Folk, 1965; the ratio of length to width of crystals, d:s, ranging from 2:1 to 3.5:1, or sparite of the fibrous type - R.L. Folk, 1965, the ratio d:s = 6.1); and - younger cement B, completely or partly infilling the remaining, more internal parts of pores (cement built of sparite of the equant type - R.L. Folk, 1965; the ratio d: s = 1: 1).
The boundary of the two generations of cement is a sharp, strongly toothed line, easy to trace be- cause of differences in structure (cement A - radial structure, cement B - mosaic structure - figs.
1-4). However, the differences become more and more obliterated along with advancement ofrecrystalli- zation (Figs. 5 - 7).
Relics of recrystallized early-diagenetic cement are characterized by some features which may be treated as criteria for its identification. The features include:
gradual increase in size of crystals, from the outermost parts of pore space towards the inner ones;
lack of relics of micrite or any greater amount of ingrowths and contaminations in areas originally occupied by early-diagenetic cement;
preservation of relics of palisade structure in some places in outer part of pore space;
- sharp and straight boundaries of crystals infilling the pore space;
- a clear difference in transparency of areas previously occupied by cement of the first (A) and second (B) generations.
It should be stated that the above mentioned features are completely obliterated in very strongly recrystallized rocks. In such a case we may speak about pseudosparite only.
