Podział litostratygraficzny utworów węglanowych retu na północno-wschodnim obrzeżeniu Górnośląskiego Zagłębia Węglowego

UKD Sll.m.l.OII .• ;55UI5.051 _:1I52.MZI.Ilł3 :1I50.8ł+55Uła3. 7(41I1,ta - 18)

Janusz POMYKALA

Podział

litostratygraficzny utworów

węglanowych

retu na

północno-wschodnim obrzeżeniu Górnośląskiego Zagłębia Węglowego

WSTĘP

Obszar _badań osad6w węglanowych retu obejmuje szeroki _pas wy- chodni utwor6w triasowych, kt6ry na południu - Ząbkowice Będzmskie wyznaczają następujące miejscowości: - Łęka - Ogrodzieniec; na p6ł­

n<;>cy - Gniazd6w - Koziegłowy - KUZnkżks Młoda; na zachodzie -

Trzebiesławice - Siewierz - Cynk6w _i na wschodzie - Kromołów -

Mrzygłód - Myszk6w. Na powyższym

obszarze odwiercono wiele otwo- rów w poszukiwaniu cynku i ołowiu. Prace wiertnicze prowadzone _były przez Zakład Zł6ż Rud Metali Instytutu Geologicznego i Przedsiębior­

stwo Geologiczne w Krakowie. _Dzięki temu powstały sprzyjające wa- runki do podjęcia badań skał węglanowych triasu, zar6wno w odniesieniu do stratygrafii, wykształcenia

litologicznego i waruilków aedymentacji, jak również do podjęcia bardziej szczegółowych badań chemicznych, pe- trograficznych, rentgenostrukturalnych itd.

Rozpoziomowania utworów retu dokonano na podstawie _oznaczeń che- micznych ₄₀₆ pr6bek pobranych w serii węglanowej 10 otworów wiert- niczych w ten sposób, aby były reprezentatywne dla całego obszaru _ba-

dań (fig. 1).

Zauważono, że zróżnicowanie składu chemicznego węglanów można

w wielu przypadkach wykorzystać dla rozpoziomowania _i korelacji osa- dów. Niekiedy _jest to jedyna możliwość wydzielenia poSzczeg6lnych po- ziomów Rozpoziomowanie i warstw w jednolitych pozornie kompleksach _{i korelację} skalnych.

utworów retu przeprowadzono na pod- stawie badań zawartości w skałach części nierozpuszczalnych i oparto na stosunku Za przedyskutowanie przedstawionych _zawartości: dolomit - część nierozpuszcza1na. zagadnień składam> WYrazy po-

dziękowania Panu doc. drowi S. Kozłowskiemu. Pragnę również podzię­

kować

Pani doc. dr H. Senkowiczowef za cenne rady 1 wskazówki oraz za wykonanie _oznaczeń

fauny cytowanej w tym opracowaniu.

Kwartaln!k GeolOl1CZZ17. t. 1', nr a. 1975 r.

624 ^Janusz Por.nyłtała

WARUNKI SEDYMENTACJI UTWORÓW WĘGLANOWYCH RETU W okresie poprzedzającym transgresję morską retu podłoże przed- triasowe omawianego obszaru cechowała urozmaicona rzeźba. Centralna

część w stosunku do pozostałego obszaru była znacznie wyniesiona i po-

krywała się z obecnie zaznaczonym na mapie tektonicznej zachodnim

skrzydłem antykliny Siewierz - Dębnik (F. Ekiert, 1971). Z obserwacji geologicznych wynika, że najbardziej strome elewacje geomorfologiczne zbudowane są z dolomitów dewońskich, głównie dolomitów żywetu, które jako ,,najtwardsze" elementy skalne głównie decydowały o uksztsłtowa­

niu powierzchni. Wszystkie obniżenia i spłaszczenia wypełniały łupki,

piaskowce i wapienie dolnego i górnego karbonu. Podobną rolę, tylko

, nieco w ^węższym zakresie, spełniały łupki sylurskie i ^zlepieńce permskie.

1~1ft Kuinlak4 I f _

oWlnDi*/t1J 6tUW

0'123 • • "-

o UZfeglfJWU

,J/~wlerz

o

oHgnkdw

Ifrrggl6d o,

oKromo/dw oZAW/ERCIE

oHłgnek fUlN

Fig. 1. Szkic ,Sytuacyjny obszaru badań z liniami korelacyjnymi przekrojów litolo- gicznych utworlrw retu

Situatlooal sketcb of tbe work 'area Witb corre1ation lInes of IItbo!ogical sectloos across tbe Roet sedlments

Transgredujące morze retu zalało w pierwszym etapie obniżone

i spłaszczone części terenu, atakując stopI!iowo większe wyniesienia mor- fologiczne. Pod koniec retu nad poziomem morza wznosiły się jedynie nieliczne wyspy i strome cokoły skał dewońskich. W ten sposób utwory retu w znacznym stopniu wygładziły. podłoże przedtriasowe, osiągając

nmiejsze lub większe miąższości, w zależności od konfiguracji terenu, na którym następowała akumulacja osadów.,

Ogólnie można stwierdzić, że pełny profil litologiczny retu reprezen-

tują utwory występujące w ,południowej części obszaru, pomiędzy Ząb­

kowicami Będzińskimi - Łęką i Niegowonicami. W kierunku NE od tego obszaru obserwuje się stopniowe wyklinowywanie się tych osadów.

Podtlal lItostratygraficzny utworów węglanowych retu 625 Otwory wiertnicze odsłaniają kolejno coraz młodsze ławice retu leżące

naj podłożu permskim, karbońskim i dewońskim. Redukcja miąższości

utworlrw retu w tym kierunku Qdbywała się więc wyłącznie kosztem zanIkania starszych ławic. Specyficzne warunki ukształtowania terenu

sprawiły, że poza wąskim pasem południowym (ciągnącym się

od

Ząb-­

kowic Będzińskich przez Łękę do Niegowonic i Ogrodzieńca) na badanym obszarze nie, ma utwor6w retu wykształconych VI facji salinarnej.

ROZWOJ POGLĄDów NA PODZIAŁ UTWOROW RETU GORNEGO SLĄSKA

Uwagi na temat podziału utwor6w retu G6rnego Sląaka zostały przed- stawione w pracach: H. Ecka (1865), F. Romera (1865), J. Ahlburga (1906), F. Różyckiego (1924), S. Czarnockiego (1935), S. Doktorowicz- -Hrebnickiego (1935), p. AS8IIlanna (1944), S. Siedleckiego (1952) i K. Łyd­

ki (1956). Nowszy rozw6j poglądów na podział tych utwor6w podano w tabeli 1.

Podziały litostratygraficzne zaproponowane przez H. Sen:kowiczową

(1965) i S. Alexandrowi~za (1966) uzupełniły dotychczasowe dane do-

~ce utwor6w retu i stały się pr6bą dopasowania serii węglanowych

retu obszaru śląsko-krakowskiego do podziału stosowanego w innych regionach kraju.

H.' Senkow\czqwa (1965) na podstawie podziału utwor6w retu, sta- sowanego w centralnej Polsce i Górach Swiętokrzyskich, przeprowadza

, korelację z podobnymi utworami obszaru śląsko-kr.akowskiego i zapad- lIska przedkarpackiego. W dolnym recie obszaru śląs'ko-krakowskiego

wydziela wa.rstwy gipsowe l i warstwy międzygipsowe, w g6rnym recie natomiast - warstwy gipsowe II i warstwy g6rnoślągkle.

Podział ten okazał się możliwy jedynie dla obszaru, na kt6rym ret

występuje w facji salinarnej. Dla obszaru leżącego między Olkuszem a Mrzygłodem podobny podział nkazaI się niemożliwy ze względu na brak serii gipsowej. H. Sen:kowiczowa obserwując profil utwor6w retu na tym obszarze stwierdza, że składa się on z dwóch r6żnych pod względem

litologicznym serii: dolnej - ilastej, miejscami piaszczystej lub mar- glistej i g6rnej - dolomitowej. Seria dolna odpowiada prawdopodobnie warstwom gipsowym l, warstwom międzygipsowym i warstwom gipso- wym II, seria dolomitowa natomiast - warstwom g6rnośląskim.

Nowych danych na temat wykształcenia utworlrw retu dostarczył

S. Alexandrowicz (1966), przeprowadżając obserwacje w Byczynie _koło Jaworzna. Autor' ten zwraca _uwagę na fakt cyklicznej budowy utwor6w retu, charakteryzujących się kolejnym, następstwem w profilu pionowym ogniw dolomitowych i marglistych. Dzieli on utwory (warstwy z _(A) śledzi się Myophoria' profil utwor6w retu costata) na dwie serie A i B. W dolnej serii według schematu: dolomit piasz-węglanowe retu

czysty - margiel dolomityczny - dolomit wapnisty z fauną. Serię g6r-

ną (B) rozpoczyna margiel dolOmityczny o wybitnie zaznaczonej poziomej

oddzielności, przechodzący stopniowo w dolomit marglisty z ławicami

dolomitu detrytycznego, organodetrytycznego, oolitowego i wapnistego.

P....w;, H~ u _ rem

Obszar !ląsko-kralcowski I

(H. Senkowi=wa, 1965) Okolice Jaworma

I

^Region

południowy

(S. Alexandrowicz, 1966) Regioo północny i centralDy

i WBChodni

J

^{warstwy. warstwy .!!} dolom,ity margliste z la-

gómoś1ą.Uje g6rnośIąilie li _{wicami dolomitów cktry-}

i

^{~ tycmycb i} organodetry-

~ ^{B tycmych}

.~ ^warstwy

ł

gipsowe II

j

margle dolomityCZDe

i ^{~ - -}

o pokroju płytkowym

warstwy

!

^N . dolomity wapniste

i _ł

międzygipoowo

f

^{· A z CaUIUI}

·9

maq1e dolomiiy=le

warstwy dolomity piaszczyste

, gipsowe I

warstwy ze Świerklańca

Tabela l

Północno-wschodnio obrzet.c.nic Górno--

śląskiego Zagłębia Węslowego

(1. Pomykala, 1914)

wantwa dolomitu m

~ warstwa marglu

m

'i warstwa dolomitu II

ł

^wantwa marglu II wantwa dolomitu l warstwa marglu I

nHszy pstry piaskowiec

~

I ł

881N

pełł

29UN

"'45 AD/B PO H2PAU,t58

~~_.--~---,,..::.a".--,"=-""~~-:r:::-1/JtJZIIII4IJO.., 1fI01fJDMlJ4IJO .a '"

---=----

^35Z 84pAD,S/'f

tP PCH

f/rHt

PCH

/111

q mlL-_ _ _ ^~=__~L_ _ _ _ _ _ ^~~~ _ _ _ _ _ ^~~ ___ ^~~~ _ _ _ _ _ ^~~ _________ ^~,~ _ _ _ _ _ _ ^~~ _ _ _ _ _ _ __

Fig. 2. Korelacje. utworów retu, oparta na wynikach badaf1 chemicznych i geofizycznych, w otworach wiertniczych usytuowanych na linii prze~' kroju I

Conelation of the Roet sediments based on chemical and geophys!cal results from boreholes situated aiOng cross-section I

PCK - profil chemiczny: PO - profilowanie oporno4c.ł; mI~III - s~ole wydzielonych warstw PCH - chemical proflle; PO - resistłvlty Protiling; mI-IUI! - symbols of the dl,UngUlshed strata

Podział litoatrat,yll1'aficzny ulwOl"ÓW węglanowych retu 627 W utworach retu tego obszaru mogą ponadto występować warstwy o nie- wielkich miąższościach, określane mianem niższego pstrego piaskowca lub jako warstwy ze Swlerklańca (p. Assmann, 1933).

Z przedstawionych wyżej poglądów wynika, że przy podziale retu sama analiza biO!ltratygra:flczna była niewystarczająca i starano się uwzględnić zmiany litologiczne osadu.

Podobnymi przesłankami kierował się autor podając (na podstawie wykonanych analiz chemicznych) próbę rozpoziomowania i korelacji utworów retu na badanym obszarze.

ANALIZA WYNIKÓW BADAN CHEMICZNYCH I GEOFIZYCZNYCH U'l'WORÓW RETU

W zestawionych profilach chemicznych utworów retu wszystkich ana- lizowanych .otworÓw wiertniczych można wyróżnić kilka warstw litolo- gicznych, z cyklicznie zmieniającą się zawartością części nierozpuszczal- nych w skałach węglanowych (fig. 2-4). Zgodnie ze schematem klasyfi- kacyjnym skał węglanowych S. G. Wiszniakowa (jide W. N. Domini- lrowskl, 1958; J. Pomykała, 1974) w utworach retu wydzielono trzy war- stwy margliste I trzy warstwy dolomitowe. Występują one w profilach retu w następującej kolejności (od góry):

. warstwa dolomitu III warstwa marglu III warstwa dolomitu II warstwa marglu II warstwa dolomitu l

warstwa marglu l .

Na podstawie ksztIlltu krzywych zawartości części nierozpuszcza1nych w utworach retu można wydzielić ponadto trzy warstwy litologiczne, od-

powiadające podziałowi węglanów na dolomity typowe, dolomity Ilaste i margle dolomitowe. Te dodatkowe warstwy reprezentują w profilach chemicznych wystąpienia dolomitów ilastych, które mają charakter po-

średni pomiędzy dolomitami typowymi I marglami dolomitowymi. Zo-

stały one włączone w zależności od miejsca, jakie zajmują w profilach pionowych i w zale'żności od zawartOŚCi części nierozpuszcza1nych bądź

to do warstw marglistych, bądź też do warstw dolomilkm>ych. . Proponowany podział litologiczny, który potwierdzają wynikl badań karotażowych, jest także możliwy do stosowania przy makroskopowym profilowaniu rdzeni wiertniczych. w warunkach polowych. Z przedsta- wionych diagramów (fig. 2-4) wynika, że kształty krzywych chemicz- nych zawartości części nierozpuszczalnych są również zbliżone i wyraźnie korelują się z proponowanymi wydzieleniami litologicznymi. Większe podobieństwo wykazują krzywe chemiąne w otworach wiertniczych usy- tuowanych równolegle. do linii brzegowej zbiornika sedymentacyjnego (fig. l, profile l-III).

Na poparcie proponowanego ^podziału utworów retu do ^zestawień dia- gramów chemicznych dołączono profile karotażowe niektórych otworów;

•

628 ^{Janusz Pomykała}

- -

karotaże wykonane były w niewielu otworach i mogły być wykorzystane w ograniczonym zakresie. Najbardziej przydatne okazały się pomiary pro- filowania oporności skał wykónywane pięcioma rozstawami: MO,5AO,lB;

M2,5AO,25B; BOAO,5M; MO,25AO,05 i M1,OAO,lB.

Wyniki pomiarów profilowania oporności skał pokrywają się również

z wynikami badań chemicznych. Na diagramach karotażowych strefom n,iskoo:i>orowym odpowiadają poziomy margliste, wysokooporowym - po- ziomy dolomitowe. Można w nich wyróżnić; podobnie jak w profilach chemicznych, trzy warstwy margliste i trzy warstwy dolomitowe.

Charakterystykę miążBzościową wraz z wynikami badań chemicznych poszczególnych warstw litologicznych w utworach retu, przedstawiono w tab. 2.

PROFIL LITOLOGlCzNO-ClłEMICZNY UTWORÓW RETU

Warstwy marglu

r

leżące w spągu retu zbudowane są z margli dolo- mitowych, margli i1asto-dolomitycznych oraz iłów dolomitycznych. Miąż­

szOŚĆ ich waha się w granicach 1,5--5,0 m. Warstwy te cechuje najwyższy wskaźnik zawa,rtości ~zęści nierozpuszczalnych wynoszący 10,3-79,5"/0,

składu wagowego skały. Występują tu otwory średniozwięzłe, o })arwach ciemnoszarych i szarych, z bardziej kruchymi przerostami mułowcowymi

,i piaszczystymi w samym spągtL 'POczątek transgresji morskiej zaznacza

się na niewielkim odcinku profilu zmiennym typem wykształcenia osadu, który pówoduje zazębianie 'się utworów lądowych, bardziej klastycznych, z utworami lagunowymi bardziej marglistymi. Ławica gipsowa ~tępuje

jedYnie w otworze 41-TN i odpowiada warstwie marglu

r

w, Innych o:twi>- rach wiertniczych.

Warstwy dolomi,tu

r,

o miąższości w granicach 1,0-7,0 m i żawartości części ruerozpuszcza1nYehod 0,2 do ,25,40/0, tworzą w więksZOŚCi dolomity ilaste. Można tu wyróżnić wystąpienia dwóch rodzajów dolomitów wza- jemnie się przerastających. Pierwszy reprezentują dolomity o znacznym stopniu -zailenia, stojące na pograniczu margli. Są to skały ciemnoszare i szare, zwięzłe, przeważnie -skrytokrystaliczne, poziomo cienkouławicone,

z licznymi przerOstami ciemnoszarych! szarych margli dolomitowych i margli ilasto-dolomitycznych. Drugi rodzaj tworzą dolomity bardziej typowe, charakteryzujące się jaśniejszymi barwami, grubszymi uławice­

niami, ziarnistymi strukturami i licznymi spękaniami. Obserwuje się dużą porowatość i kawernistość skały, co w poszczególnych przypadkach, w miejscach nieco zwietrzałych, prowadzi do ~ania doloo:ńt6w miękkich, kruchych i rozsypliwych. Z warstw dolomitu

r

oznaczono na-

stępującą faunę: Costatoria costata (Z e n k.), Gervilleia modiola F r e c h., Gervilleia cf. mytiloides S c h lot h., Gervilleia sp., Eopecten ? albeTtii Go l d f., Pecten sp. i liczne nieoznacza1ne ślimaki

Nadlegle warstwy marglu II stanowią margle dolomitowe z podrzęd­

nymi wkładkami dolomitów ilastych. Miąższości wahają się tu w grani- cach 2,2-9,1 m, a zawartości części nierozpuszczalnych od 6,6 do 56,5"/0.

Zielone zabarwienia i' cliarakterystyczny pokrój łupkowy, pozwalający

Tabela 2 Charakterystyka mfążaoścł I wyniki bada6 chemicznych wydzielonym warstw retu

.

Mią2'szość w m i zawartości części nierozpuszczalnych w otworach wiertniczych (w % wag.) Stratygrafia

I

298-TN

I

^25-Za

I

^l-P

I

^16-Za

I

^6O-CW

^I

^124-TN

^I

^{49-CW ·1-KMt}

^I

^35-Z

^I

^41-TN

Warstwa 0,3- 4,3- 3,7- I

3,8- 0,7- 2,4- 3,0- 3.4- 0,9- 2,3-

dolomitu ID 11,0 10,8 4,0 13,4 12,0 10,0 11.0 11.6 6.6 4,2 9,6 15,9 16,8 8,3 17.0 13,1 11,0 10.4 8,6 ^{_ _ _} 9.1 ^o

Warstwa 3,7- 7,0- 8,2- 4.5- 3.8- 7,3- 10,3- 10,0- 3,3- 3.1-

marglu ID 6,0 12,6 4,0 61,2 4,0 14,1 2.5 40,6 3,5 20,5 3,5 52,3 6,0 27,5 11.0 22.6 6.8 11,7 8.7 17.6

Warstwa 6.4- 7.1- 2,6- 2,9- 4.7- 2,5-. 6,8- 9.5- 3,0- 2,2-

dolomitu II 6,0 12.6 11.0 12,1 8,0 15,7 7.0 10,4 14,0 13.8 5,9 7,1 4,5 14,2 4,0 13,1 2,8 6,2 7,1 4,9

Warstwa 13,3- 20,4- 14,1- 11,4- 10,6- 11,0- 26,3-

- - -

^{16,0- 6,6-}

marglu II 6,5 56,S 2,5 40,2 5,0 38,4 6.2 35,1 5.3 31,3 2,6 36,3 5.2 42,5 3,0 34,0 2,2 16,4 9,2 39,6

- ^{_ _ o}

Warstwa 6,7- 11,0- 17,6- 7,1- 7,1- 4,5-, 17,3- 0,6- 0,2 3,4-

dolomitu I 3,0 9,5 3,0 25,4- 2,0 20,9 4,7 16,6 6,3 17,2 6,5 16.0 2,0 19,8 2,0 0,7 1,0 7,0 11,9

Warstwa 23,8- 26,1- 58,3- . 26,4- . 14,8- 10,3- 37,5- 35,1- 18.0....:

-

marglu I I 1,5 35,3 5,0 40,0 2.5 66,7 4.5 79.5 2,9 41.4 ·2.0 41,4 4,5 67,7 1,5 42,8 I,S 26.5

-

-

Podział litostratygraficzny utworów węglanowych retu 629

dzielić je na cienkie płytki O idealnie .wyrównanej powierzchni, zdecydo- wanie odr6żniają te utwory od margli pozostałych dwóch warstw. W str0- pie warstw marglu II często zaznaczają się niewielkiej miąższości wystą­

pienia jasnoSZ$rych margli ilastych, plastycznych ("tłustych" w dotyku), co świadczy, że zawierają one zwiększone ilości minerałów llastych(kao- linitu i illitu).

Z warstwą dolomitu II (miążsZOŚĆ 2;8-14,0 ID; a zawartość części nie- rozpuszczalnej od 2,2 do 15,7"/0) związane są głównie wystąpienia dolo- mitów szarych z ciemnoszarymi plamami, ziarnistych, porowatych, ka- wernistych, z licznymi okazami zniszczonej fauny. Są to przeważnie do- lomity ilaste, z podrzędnymi przewarstwieniami. dolomitów typowych o wykształceniu smużystym. Tylko w tym ogniwie obserwuje się wkładki zlepień<:6w śr6dformacyjnych. W kawernach obok kalcytu l siarczków

żelaza występuje niekiedy kwarc w postaci naciekowych form o ksztął­

tach groniastych. 'Z badań mikroskopowych wynika,' że dolomity odzna-

czają się przeważnie drobno- i średnioziarnistymi strukturami. W obrębie skupień kryształów dolomitu występują domieszki minerałów ilastych,

ułożone w formie smug i nies-egularnych przerostów. Często są to poje.- dyncze większe okruchy ilaste. Towarzyszy im niekiedy subStancja bitu- miczna i piryt. Z fauny najczęściej występują: CoBtatoria coBtata (Z e n k.) licznie, .GerlJłlleia cf . . mytiloides S c h lot h., Gervi!leia sp., Myopho- riopsis nuculaefonnis Z e n k., Hoernesia socia/iB(S c h lot h), Hoernesia socitJliB cf. jenense P a s s., Hoernesia Bp., Pleuromya rugoB4 A h l b., Eopecten ? albemi G o l d f. oraz liczne nieoznaczalneśJimaki

Warstwę marglu III (o miążS7lOści 2,5-11,0 m i zawartości części nie.,.

rozpuszczalnej od 3,1 do 61,2%) wyznaczają utwory o barwach szarych

i jasnoszarych z żółtym odcieniem. .

Podrzędnie obok margli występują szare dolomity ilaste i niekiedy przerosty szarych iłów marglistych. W porównaniu z warstwami marglu I i II, w warstwie marglu III obserwuje się zwiększoną zawartość detry- tycznego kwarcu.

Utwory zaliczane do warstwy· dolomitu III osiągają na badanym. ol>- szarze największe miąższości. - od 4,0 do 17,0 m (część nierozpuszczalna waha się w granicach 0,3-15,9"/0). Reprezentowana jest przeważnie przez dolomity jasnoszare o strukturach ziarnistych, często organodetrytyczne, kawerniste i porowate, gru\loławicowe, bez widocznych śladów uwarst- wienia. Charakterystyczna' jest tu obęcność ławic. jasnoszarego dolomitu' z ciemnymi. plamami, odpowiadającymi nieregularnie rozłożonym. stre.- fom, zawierającym rozproszony drobnokrystaliczny piryt. Obserwacje mikroskopOWE: świadczą o .przewadze struktur peeudo-oolitowych. Są to skupienia krysżtałów dolomitu ~wa1nej formy, najczęściej o średnicy

.0,5-1 mm. Spoiwo dolomityczne - najczęściej zrekrystalizowane - za- wiera większe mikrokawerny po wyługowanym cemencie. Faunę repre- zentuje głównie: Costatoria co~tata (Z e n k.), Myophoria elegam (D u n k.),

Pleuromya rugosa A h l b., Gervilleia ef. eostata· S t r o m b., Gervilleia modiola.Fr e c h, (liczne), Gertńlleia cf. ·mytiloides S c h lot h., Gervilleia sp., Pecten cf. michaeli A s s m., Pecten sp., Neritaria oolithica G e i n., Lingula tenuiBBima B r o n n., MyophoriopBiB nuculaefonnis Z e n k. i Myo- phoriopsis cf. perlonga (G r u p e).

680 ^{Janusz Pomykała} WNIOSKI

Dotychczasowe badania (S. Siedlecki, 1952; K. Łydka, 1956; S. Ale- . xandrawlcz, Z. Alexandrowlcz, 1960; S. Alexandrowicz, S. Siedlecki, 1960;

H. Senkowiczowa, 1965) utworów retu pozwalają na wyciągnięcie ogól- nego Wniosku, że prezentowane ich. profile składają się z dwóch serii lito- l.Qgicznych.: dolnej - ilasto-marglistej i górnej - dolomitowej.

Bada$ chemiczne utworów retu wykonane przez autora potwier-

dzają całkowicie uwagi zawarte w pracach cytowanych wyżej badaczy.

Uwzględniając te uwagi i obserwacje autor proponuje ^zaliczyć warstwy marglu I, .. dolomitu I i marglu II do dolnego retu, a dolomitu II, marglu III i dolomitu III - do górnego retu.

. W tep sposób ujęty podział utworów retu jest prosty 1 łatwy do prak- tycznego stosowania i powszechnego użytkowania. Odzwierciedla on rz&-

czywistą budowę skał węglanowych retu, popsrty jest bowiem odpowied- nimi dokumentami atestów chemicznych i diagramów geofizycznych.

Przedstawiony schemat podbudowuje prace prowadzone przez H. Senko-

wiczową (1965) i S. Ale:xandrowlcza (1966), pod wieloma względami uzu-

pełnia je .1 umożliwla korelowanie warstw retu na p6łnocno-wschodnfm obrzeżeniu Górnośląskiego Zagłębia Węglowego, szczególnie pomiędzy

pbszarami,

na

których brak facji salinarnej.

zakład _ _ . Metali lDIty1;utu CJeOr&oIIlc;m.eso WarllZllwa .. ul. ~O'WIleaka ł NederJłano

o-

:1.1 luteao 1J'7i r.

AHLBURG J. (1906) - Dle Trias In sildllchen Oberochleslen. ~bh. L.-A., N. F., z. 50. Berlin.

ALEXANDROWICZ S. (1966) - Stratygrafia osad6w triasowych w ByczynIe kolo Jaworzna. Kwart. geol., l', ~r 2, .p. 315-325. Wilrszawa.

ALEXANDROWlCZ S., ALEXANDROWICZ Z. (1960) - Utwory triasowe w oko- licach Strzeweszyc I Sławkowa. Biul. Inst. GeoL, 152, p. 9!1-166. Warszawa . .ALEXA.ND1l-0WICZ S., SIEDLECKI S. (1960) - Osady pstrego piaskowca w oko-

licach Rybnika. Rocz. PoL Tow. GeoL, SI, p. 1_201. Kraków.

ASSMANN P. (1933) - Dle Stratlgraphie der oberseh1eslschen Trles. 1. Der Bund- sand.teln. Preu ... GeoL, L.-A., 53, p. 731-757. Berlin.

ASSMANN P. (1944) - Dle Strat!graphie der Oberseh1es1scben Trias. 2. Der Mus~

ch"\kałk. Abh. Relcm. Bod"Dl., N. F., HI. Berlin.

CZARNOCKI S. (1935) - POlskie Zagłębie Węglowe w AwfeUe badań geologicznych ostatnich lat dwudziestu 1914-1934. W: Mapa szczegółowa Pol.klego ZlIIIłębla Wędowego. z. 1. Peństw. IMt. Geol. Warszawa.

DOKTOROWICZ-HREBNICKI S. (19'35) - Mapa szczegółowa Pohklego Za&lębia Wędowego. Arkusz Grodziec. Państw. Inst. GeoL, Warszawa.

Streszczenie 631

ECK H. (1865) - tlber clie Formationen des bun!en Sandstelns und des MuschelkaJks in Oberschlesien und fhre Versteinerungen. Berlin.

EKIERT F. (1971) - Budowa leologiczna. podpermskiego podłoza północno-wschod­

niego obrzezenla G6rnośJ.ąoklego Zadębia Węglowego. Pr. Inst.' Geol., 86.

Warażawa. .

ŁYDKA K. (19~6) - O petrografii i sedymentacji pstrego piaskowca reilonu śl4-

sk:o-kraJcowsklego. Biul. Insl Geol, U8, p. 83-148. Warszawa.

POMYKAŁA J. (1974) - Skład mineralny l chemiczny utworów węeIanowych tria- su obszaru zawierc1ailaklego. K~l geoL, 18, p. 749-760, nr 4. Warszawa.

ROMER F. (1870) - Geologie von Oberschleslen. Breslau.

RÓŻYCKI F. (1924) - Stratygrafia wapienia muszlowego w północnej części Zag!ę­

bia Dąbrowskiego. Spraw. Państw. lnsl GeoL, Z, p. 431--489, z.~ War-

szawa. .

SENKOWICZOWA H. (1965) - Podział I rozwój facjalny osadów retu na ·obszarze 'połudnlowej Polski. Kwart. geol., 9, p. 241-260, nr 2. Warszawa.' .

SIEDLECKI S. (1952) - Utwory geologiczne obszaru pomiędzy Chrzanowem a

Kwa...

czabj. Biul. Pa6stw. Insl Geol., 80. Warszawa. . . .

.o;OMHIłHKoBCKHlt B. H. (1958) - H~oBO-~ ap60samwe nopoAW.

B: CnpUO'lllOO pyxoSOAC'JllO no llOTpOrps4lBH OC8,l\O'IIIWX nopo~ 2. rocro~T.

JIe1ll1llI'pu.

JIHTOCTPATHl'PA4>H'lEClCOE ~ ICAPJiOHATHIdX OTJIOllCEHllA P3TA HA CEBEPO-BOCTO'łHOM OIiPAMJIEHHH BEPXłłECHJIE3C1COrO

ICAMEHHO)lJ'()JILHOro IiACCERHA

P0310Me

B ps60Te lJjlC,I\C'l'8BJ yCJIOBIIlI C:C,lll[MOHtallBH ""p6osaTIIWX OTJ)~ pora BIl es

oI5paM_ Bepnrao""",",oro DMCBHOyI'OJlbIIOI'O 6 8 _ (4)m'. 1). Ha oI>oe C)'II\OCTB)IO~

:B3I"~B Ba ~ p~l'CDX ornozemDł BepxacI: Clme3Jm (m61I. 1), upe,lĘJIODIIO pa3~

OI'JRmeBHJI P3'I'8. Ba 1PB MepI'CJDlC'I'loIX IIJl8CTa, pa3JVlTJP:lłBJ,11[ DOO'Iepe,rtHO TpeMJI ,o:onOMlITOBLIMB DJlBCT8.MlL K BBZBeMY p3'I'Y Omecem.I IIJ18.C'I'Ll ;a.repreJIB I, ,lJ;OlIOM:BTa I H MepreJDI U, X BOpXHCMY P3Ty OI:&eamiI mm.cI'LI J];OlIONHTa D, MepI'CJlJI

m •

.JXOlIO~

m .

.t(eJIelDIe, npe,wm.ra.eNOe OTO- poM, OCBOBBBO BB. pmym.mTBX B3}"IelDm co~ II nopo~ JHIP8C1'BOPlIMWX 1J8C1'ełł B co- rnacyerco: c pe3y""nTSMJi

'J ••

crp()lrapoTllJl8 «(Jar. 2-4).

632 Janus. Pomykala Janusz POMYKALA

LlTBOSTllATIGRAPMC DIVISION OF THE HOET CARBONATE SlIDDIBN'l'S IN THE NOIlTIJ-BA.8TEIlN BORDERLAND OF THE

UPPER SILESIA COAL BASIN

Summary

Depooitlonal conditions of the Roet carbonates.1n the north-eastern borderland of the Upper sneslA Coal Basin (FIg. 1) are discussed in the present paper. Previous vieWs on the division of the Upper Silesia Roet are followed hy the sUlllestlon to divide the Beet in10 three marl~ beds alternstillll with three dolomite beds.· The Lower Boet embraces the mar! I, dolomIte It and dolomite II beds, whereas the dolomite

n.

mar! Ill, and dolomite i l l beds have been classified into the Upper Beet. The division suggested b~ the present author i. based on Insoluble matter content In the rodl:s and COincides with electrical profillna: results.