ART. 12. USPRAWIEDLIWIONA NIEWIEDZA DŁUŻNIKA CO DO OSOBY WIERZYCIELA
§1. Jeżeli wierzytelność przeszła na osobę trzecią, dłużnikmoże wstrzymać się ze spełnieniem świadczenia, dopóki wierzyciel nie wykaże swojego uprawnienia, chyba że osobawierzycielazostała wskazana dłużnikowi przezzbywcę wierzytelności lub dłużnik wie o uprawnieniu osobytrze
ciej z innego źródła.
§2. Jeżeli powstał spór, kto jest wierzycielem, dłużnik może wstrzymać się od spełnienia świadczenia albo złożyć przedmiot świadczenia do depo zytu sądowego.
A. Podstawy regulacji
A. l. Analiza prawnoporównawcza - źródła
Proponowany przepis dotyczy materii uregulowanej obecnie w art. 467 pkt 3 k.c., a także częściowow art. 512 k.c. Są to dwa przypadki uzasadnio nych wątpliwości dotyczących osoby wierzyciela.
A. 1.1. Zmiana wierzyciela
Zakres regulacji art. 12 § 1 propozycji jedynie częściowo pokrywa się z zakresem regulacji art. 512 k.c. Przede wszystkim proponowany przepis dotyczy możliwości odmowy świadczenia przez dłużnika. Nie została w nim uregulowana kwestia skutków świadczenia do rąk cedenta. W wypadku zmianywierzyciela niewiedza dłużnika codo tożsamości nowego uprawnio nego jest uznawana za usprawiedliwioną przez wszystkie zbadane porząd
ki prawne. Podobniejak w prawie polskim, stanowisko to najczęściej znaj duje wyraz w ochronie wierzyciela, który świadczył cedentowi. W prawie austriackim problematyka ta została uregulowana w § 1395 i n. ABGB111.
Analogiczne regulacje zawierają także §407 BGB112, art. 88 szwaj. OR, art. 82 ust. 2chorwackiego ZOO z 2005 r., art. 419 ust. 2 słoweńskiego OZ z 2001 r., art. 1690 fr. c.c., art. 1572 hiszp. Código civil113, a także §526 kodeksów cywilnych Czech i Słowacji. Podobną zasadę wyraził angielski Court ofAppeal w orzeczeniuwsprawie James Talcott Ltd. przeciwko John Lewis & Co. Ltd. i North American Dress Co. Ltd. ([1940] 3 All ER 592).
W europejskich propozycjach regulacji prawa zobowiązań omawiana prob
lematyka znalazła miejsce w art. 11. 303 PECL, art. III 5.112-114 DCFR orazart. 124 ust. 3 przedprojektu Gandolfi. ACQP nie odnosi się do kwestii ochrony dłużnika w razie podmiotowej zmiany wierzyciela.
111 H. Kozioł, R. Wesler, Bürgerliches..., t. II, s. 117.
112 W. Fikentscher, A. Hienemann, Schuldrecht..., s. 356-358.
113 F. Ranieri, Europäisches..., s. 457.
Spośród omówionych regulacji tylko niektóre odnoszą się bezpośrednio do materii uregulowanej w § 1 komentowanej propozycji. Możliwość odmowy świadczenia osobie podającej się za nowego wierzyciela została uregulowa
na bezpośrednio lub pośrednio jedynie w nielicznych rozwiązaniach krajo
wych. Odpowiednie regulacje zawiera natomiast PECL, DCFR i przedpro- jekt Gandolfi. Można wyróżnić kilka grup rozwiązań. Niektóre regulacje nie konstytuująbezpośrednioprawa odmowy świadczenia, ale wprowadzają obowiązek wykazania uprawnienia przez osobę, któranabyła wierzytelność, odwracając w tym przypadku podstawową zasadę porządku legitymacyjne
go. Takie rozwiązanie przyjęto w prawie szwajcarskim,wktórymart. 88 OR wymaga, aby cesjonariusz, domagając się spełnienia świadczenia, przedsta wił dłużnikowi pisemny dokument cesji, a także wydał go wraz z pokwito waniem świadczenia114. Do tej samej grupy regulacji można zaliczyć prawo czeskie i słowackie, które w sposób negatywny rozstrzygają, że w razie gdy informacja oprzelewiewierzytelności została przekazana przezcedenta, to dłużnik nie ma prawa żądać pisemnego dokumentu przelewu (§526 ust. 2 kodeksów cywilnych Czechi Słowacji).
114 T. Guhl, A. Koller [w:J T. Guhl, Das Schweizerische..., s. 275.
115 P. Zatti, Corso..., s. 256.
Innego typu rozwiązanie legislacyjne, które może uzupełniać wyżej omówione instytucje lub stanowić samodzielne rozwiązanie, to norma, któ
ra stanowi, że w razie uzasadnionych wątpliwości dotyczącychprzysługiwa
nia długu cedentowi lub cesjonariuszowi, dłużnik może zwrócić siędo sądu o zezwolenie na złożenie przedmiotu świadczenia do depozytu. Obowiązuje ono w prawie szwajcarskim (art. 168 OR). Taki zapis został także przyjęty w przedprojekcie Gandolfi (art. 124 ust. 3).
PECL w art. 11.303 ust. 3 wprowadza zasadę, zgodnie z którą w razie przekazania wiadomości o cesji przez cesjonariusza, dłużnik może wstrzy mać świadczenie do czasu wykazania przez cesjonariusza uprawnienia.
DCFR zawiera natomiast ogólną regulację, zgodnie z którą brak informacji o cesji lub informacja nieprecyzyjna, a także informacja pochodząca wy łącznie od cesjonariusza, upoważniają dłużnika do powstrzymania się od świadczenia do czasu otrzymania odpowiedniego dowodu przejścia upraw
nienia (art. III 5.113 DCFR).
Należy wskazać także na te regulacje, które chronią dłużnika, uza
leżniając skuteczność cesji względem dłużnika od zawiadomienia go przez cedenta, jego zgody lub powzięcia przez dłużnika wiedzy o cesji z innych źródeł. Takie rozwiązanie przyjmuje prawo włoskie (art. 1264 c.civ.), któ
re przewiduje, że kolejność notyfikacji decyduje o nabyciu prawa w razie wielokrotnego scedowania tej samej wierzytelności na rzecz równych osób, a także, że spełnienie świadczenia do rąk cedenta nie zwalnia dłużnika, jeżeli przed formalną notyfikacją cesji wiedział o jej fakcie115.
A.1.2. Spór co do osoby wierzyciela
W razie wątpliwości co do tożsamości osoby wierzyciela art. 467 k.c.
zezwala na złożenie przedmiotu świadczenia do depozytu sądowego, pod
warunkiem przeprowadzenia odpowiedniej procedury sądowej (art. 692 i n.
k.p.c.). Obecnie kodeks cywilnyrozróżnia między innymi dwie odrębne pod stawy złożenia świadczenia do depozytu: spór dotyczący osoby wierzyciela (pkt 3) oraz usprawiedliwiony brak wiedzy dłużnika co do osoby, miejsca zamieszkania lub siedziby wierzyciela (pkt 1). Można przyjąć, że sytuacja sporu dotyczącego przysługiwania wierzytelności jest stypizowanym przy padkiem, kiedy dłużnik bez swojej winy nie jestw stanie ocenić, komuna leży świadczyć.
Podobne rozwiązania obowiązują w innych porządkach prawnych. Nie które prawodawstwa, podobnie jak prawo polskie, wprost odnoszą się do przypadku sporu dotyczącego osoby wierzyciela. Tak czyni to prawo szwaj carskie(art. 168 OR) i prawo Quebecu (art. 1583 ust. 2 kodeksu cywilnego)116.
Wiele z nich nie odnosi się do przypadku sporu, ale posługuje się wyłącz nie ogólną klauzulą usprawiedliwionego braku wiedzy co do osoby wierzy ciela. Takie rozwiązanie przyjęto w prawie austriackim (§ 1425 ABGB)117, niemieckim (§372 BGB), słoweńskim (art. 302 i n. OZ z 2001 r.)118, czeskim i słowackim (§568 kodeksów cywilnych). Analogiczne rozwiązania obowią
zują wprawie szwedzkim119. W prawie francuskim wart. 1257-1264 fr. c.c.
istnieją także systemyprawne, w których ani spór co do osoby wierzyciela, ani inne przypadki usprawiedliwionej niewiedzy co do podmiotu, na ręce którego należy spełnić świadczenie, nie stanowią podstawy złożenia świad czenia dodepozytu (Anglia, Szkocja)120.
116 Ten przepis chociaż dotyczy wprost cesji wierzytelności, to ma jednak zastosowanie także do innych przypadków sporu dotyczącego przysługiwania wierzytelności. Por. T. Guhl, A. Koller [w:] T. Guhl, Das Schweizerische..., s. 275.
117 H. Koziol, R. Wesler, Bürgerliches..., t. II, s. 97.
118 S. Cigoj, Teorija..., s. 437 i n.
119 Ch. v. Bar, R. Zimmermann, Grundregeln des Europäischen Vertragsrechts, cz. I i II, München 2002, s. 431.
120 Ibidem.
W prawie europejskim niewiele jest przepisów, które odnosiłyby się do instytucji depozytu w wypadku sporu co do osoby wierzyciela lub innych usprawiedliwionych przypadków niewiedzy dłużnika dotyczącej tożsamości wierzyciela. Ani PECL, ani DCFR, ani ACQP nie zawierają takich prze
pisów. Normę taką zawiera przedprojekt Gandolfi, który w art. 124 ust. 3 powiela rozwiązania obowiązujące w prawie szwajcarskim.
A.2. Uzasadnienie regulacji i założenia politycznoprawne A.2.1. Rozstrzygnięcie ogólne
Podstawowym rozstrzygnięciem prawnopolitycznym, leżącym u podstaw proponowanego przepisu, jest odrzucenie ogólnego przepisu zezwalającego na powstrzymanie się odświadczenia i złożenie przedmiotu świadczenia do depozytu w razie usprawiedliwionej niewiedzy dłużnika co do osoby, miej sca zamieszkania lub siedziby wierzyciela. Artykuły 1:10 i 1:11 wyrażają między innymi obowiązek dłużnika, którego przedmiotem jest prawidło-
wa identyfikacja osoby uprawnionej do żądania wykonania zobowiązania i do odbioru świadczenia. Konsekwencje naruszenia tego obowiązku winny być oceniane zgodnie z właściwymi przepisami o naruszeniu zobowiązania.
Jeżeli dłużnik nie świadczy w terminie osobie, która jest uprawniona do żądania świadczenia, to dopuszcza się naruszenia zobowiązania. Okolicz
ności, które usprawiedliwiająjego niewiedzę co do osoby wierzyciela, mają wpływna ocenę skutków naruszenia zobowiązania (por. pkt B.2 uzasadnie
niatego przepisu). Wprowadzenieklauzuli generalnej dotyczącej usprawied liwionej niewiedzy dłużnika co do tożsamości wierzyciela jako podstawy powstrzymania się ze świadczeniem oraz elementu przepisów o wykona
niu zobowiązania, mogłoby wprowadzać znaczącą niepewność co do oceny prawidłowości działania dłużnika. Celem projektu jest rozstrzygnięcie, że poza stypizowanymi w ustawie lub umowie przypadkami, dłużnik nie ma prawa wstrzymać wykonania zobowiązania ze względu na niewiedzę co do tożsamości wierzyciela. Wszelkie niestypizowane przypadki mają charakter naruszenia zobowiązania. Uzasadniany przepis propozycji zawiera nietak- satywną listę typów sytuacji, w których niewiedzę dłużnika można uznać za usprawiedliwioną.
A.2.2. Zmiana wierzyciela
Omawiany fragment propozycji rozstrzyga konflikt interesów między dłu żnikiema nabywcą wierzytelności.Podstawowym założeniemrozstrzygnięcia jest dążenie do niepogarszania sytuacji dłużnika w wyniku przejścia wierzy
telnościna inną osobę. Dłużnik jest obowiązany wiedziećoosobie pierwotne
go wierzyciela,niema natomiast obowiązku znać konsekwencji czynności po wodujących przejścieprawa, którychskuteczność nie zależyaniod jego woli, ani od jegowiedzy. Uzasadnia to odwrócenie zasady porządku legitymacyjne go wyrażonej w art. 1:11 projektu. Jednocześnie właściwe wyważenie intere sów dłużnika i nabywcy prawa każę przyjąć, że odmowa świadczenia osobie wtórnego wierzyciela jest usprawiedliwiona jedynie w sytuacji, gdy dłużnik nie dysponuje wiarygodnymi informacjami o przejściu prawa.
Źródłem wiarygodnych informacji nie może być samo oświadczenie na bywcy prawa, musi onwykazać swoje uprawnienie winnysposób. Wiarygod
ne informacje mogą wynikać także z oświadczenia poprzedniego wierzyciela lub z innych odpowiednich źródeł. Zrezygnowano zprzyjętego w niektórych ustawodawstwach wymogu przedstawienia przez nabywcę prawa dokumen
tu świadczącego o przeniesieniu wierzytelności. Takie ograniczenie sposobu wykazania przejścia uprawnienia nie znajduje uzasadnienia w założeniach dotyczących formy czynności przenoszącej wierzytelność (por. pkt B.2.1).
Nie ma także racjonalnych przesłanek, aby przyjąć, że wierzyciel może wy
kazać swoje uprawnienia w inny wiarygodny sposób niż na piśmie.
A.2.3. Spór co do osoby wierzyciela
Właściwe rozstrzygnięcie prawnopolityczne dotyczy wyważenia intere sów dłużnika i wierzyciela. Konieczność ochrony dłużnika przed ryzykiem świadczenia osobie nieuprawnionej, w razie błędnej oceny spornej kwestii
przysługiwania wierzytelności, nie może jednocześnie prowadzić do pozba wienia wierzyciela możliwości domagania się świadczenia w raziejakiego
kolwiek zakwestionowania jego uprawnienia przez osobę trzecią. Omawiana propozycja dotyczysytuacji, w której spór jest na tyle poważny, że uzasadnia on wątpliwości dłużnika co do osoby uprawnionej do odbioru świadczenia.
Z punktu widzenia techniki legislacyjnej trudnojest sformułowaćomawiany przepis w sposób, któryjednoznacznie wskazywałby postulowaną dystynk cję między różnymi sytuacjami, w których uprawnienie wierzyciela zostało zakwestionowane. Podstawowy ciężar rozstrzygnięcia prawnopolitycznego będzie spoczywać tutaj na sądach dokonujących wykładni proponowanej re gulacji (por. pkt B.3.2).
B. Komentarz
B.l. Cel i znaczenie regulacji
Kwestią, która uzasadnia połączenie materii uregulowanej dotychczas wdwóch różnych przepisach umiejscowionych w różnychjednostkachsyste
matycznych kodeksu cywilnego, jest ich odniesienie do uregulowanych we wcześniejszych przepisach propozycji zasad porządku legitymacyjnego. Sy
tuacje uregulowanew dwóch paragrafach proponowanego przepisu stanowią wyjątek odzasady wyrażonej w art. 11 propozycji. Sątosytuacje, w których niewiedza dłużnika co do tożsamości osoby wierzyciela jest usprawiedliwio na, a w związku z tym dłużnik może odmówić świadczenia osobie, która jako wierzyciel domaga się wykonania zobowiązania. Odmowa wykonania świadczenia nie jest w tych wypadkach naruszeniem zobowiązania.
Przepis ma charakter dyspozytywny. Możliwość umownego wskazania sytuacji, w których dłużnik ma możliwość odmowy świadczenia do czasu wykazania uprawnienia przez wierzyciela, wynika już z art. 1:11. W umo wie dłużnik może także przyjąć na siebie ryzyko prawidłowej identyfikacji wierzyciela w sytuacjach, w których art. 1:12 propozycji zezwala mu na od mowę świadczenia. Umowne zrzeczenie się przez dłużnika takiej możliwo
ści podlega zwykłej kontroli podwzględem zgodności zdobrymi obyczajami orazewentualnej abuzywności w stosunkach konsumenckich.
B.2 Kontekst regulacji - zakres zastosowania B.2.1. Założenia ogólne
Omawianą propozycję przepisu należy czytać w kontekście przepisów o naruszeniu zobowiązania. Rezygnacja z przesłanki winy warunkującej odpowiedzialność z tytułu niewykonania zobowiązania wpływa także na proponowanerozstrzygnięcie legislacyjne dotyczące sytuacji, w której dłuż
nik nie wywiązuje się z obowiązku znajomości swojego wierzyciela. Wobec obiektywnej odpowiedzialności za naruszenie zobowiązania zrezygnowano także z ogólnej klauzulizezwalającej nawstrzymanie świadczenia izłożenie
jego przedmiotu do depozytu wrazie usprawiedliwionej niewiedzyco do oso
by wierzyciela. Dłużnik, który nie świadczy osobie uprawnionej, narusza zobowiązanie. Może ponosić z tego tytułu odpowiedzialność (uprawniony może np. odstąpićod umowy). Proponowana zmiana niewprowadza jednak absolutnej odpowiedzialności dłużnika w każdym przypadku. W przypad kach stypizowanych wumowie lubw ustawie (np. art. 1:12propozycji) dłuż nik może powstrzymać się ze świadczeniem. W wypadku, w którym tożsa
mość wierzyciela nie jest znana dłużnikowi z przyczyn leżących po stronie wierzyciela, dochodzi wprawdzie do naruszenia zobowiązania, ale wierzy cielowi przysługujejedynie żądanie wykonania zobowiązania (art. 11:2 § 1 propozycji). Jeżeli dłużnik nie zna osoby wierzyciela z przyczyn leżących poza kontrolą dłużnika, których skutkom nie można było zapobiec nawet przy dochowaniu należytej staranności, to jakkolwiek dochodzi do naru
szenia zobowiązania, to wierzycielowi nie przysługuje w takim wypadku roszczenie odszkodowawcze (art. 11:18 propozycji).
B.2.2. Zmiana wierzyciela
Założeniem przyjętego rozstrzygnięcia jest konstatacja, że także na gruncie nowej regulacji przejście wierzytelności co do zasady nie będziewy
magało zgody dłużnika, a skuteczność przejścia wierzytelności nie będzie zależała od wiedzy dłużnika o tym fakcie. Rozwiązanie przyjęte w art. 1:12
§ 1 propozycji winno być także zharmonizowane z przepisami dotyczącymi skutków świadczenia dorąk cedenta. Należy postulować, abyświadczeniedo rąk cedenta zwalniało dłużnika jedynie w sytuacjach, gdy w chwili świad
czenia dłużnik nie był poinformowany przez cedenta o fakcie cesji ani fakt ten nie został wykazany przez cesjonariusza odpowiednimi, wiarygodnymi środkami, ani dłużnik nie wiedział o tym fakcie z innych źródeł. Założe
niem przyjętego rozstrzygnięciajest także brak wymogów formalnych doty
czących cesji wierzytelności oraz zawiadomienia dłużnika o przelewie. Stąd rezygnacja z obowiązującego w niektórych porządkach prawnych wymogu, aby cesjonariusz, żądając spełnienia świadczenia, okazał dokument cesji.
Ogólne sformułowanie przepisu powoduje, że w niektórych szczególnych przypadkach przejścia wierzytelności wykazanie jej nabycia będzie mogło być dokonane wobec dłużnika jedynie w określony sposób. Przykładem ta kiej regulacji są obecnie przepisy prawa spadkowego o skutkach stwierdze
nia nabycia spadku oraz poświadczeńdziedziczenia.
W przypadku przejścia wierzytelności w wyniku podziału spółki lub spółdzielni proponowany przepis należy interpretować w kontekście jawno
ści danych rejestrowych oraz skutków ogłoszeń opublikowanych w Monito
rze Sądowym i Gospodarczym.
B.2.3. Spór co do osoby wierzyciela
Proponowany przepis posługuje się pojęciem depozytu. W obecnym sta nie prawnym byłoby to odwołanie do przepisów o depozycie sądowym. Pro
ponowany przepis nie przesądza jednak obowiązywania takiej instytucji.
Użyte pojęcie depozytu jest ogólne. Potrzebne jest rozważenie niezbędno-
ści funkcjonowania instytucji depozytu sądowego. Angażowanie struktur państwowych w procedurę złożenia przedmiotu świadczenia do depozytu wydaje sięrozwiązaniem, które jest kosztowne oraz nie jest optymalne pod względem czasu, jaki zajmuje procedura. Można wskazać na potrzebę do puszczenia alternatywnych rozwiązań, którym prawo winno nadać moc równoznaczną z depozytem sądowym, takich jak złożenie przedmiotu na przechowanie na koszt wierzyciela u prywatnego przechowawcy, wpłace nie świadczenia pieniężnego na bankowy rachunek powierniczy itp. Dłuż nik składając świadczenie u notariusza, w banku lub u przechowawcy, nie musiałby uzyskać zezwolenia sądu, co przyspieszyłoby procedurę i obniży
ło koszty funkcjonowania tego systemu. W razie wątpliwości co do praw nych skutków takiego złożenia świadczenia, każdy zainteresowany, tak jak i obecnie, mógłby wnieść powództwo o ustalenie wygaśnięcia lub dalszego trwania zobowiązania dłużnika (art. 189 k.p.c.).
B.3. Wykładnia
B.3.1. Zmiana wierzyciela
Pojęcie przejścia wierzytelności dotyczywszystkich przypadków zmiany osoby wierzyciela zarówno inter uiuos, jak i mortis causa. Pojęcie wykaza nia uprawnienia nie dotyczy wyłącznie postępowania przed sądem, sądem arbitrażowym ani innym kompetentnym organem. Nabywca wierzytelności w opisanej sytuacji nie musi inicjować odpowiedniego postępowania. Wy starczy, aby przedstawił dłużnikowi dowody, które racjonalnie wykazują przejście wierzytelności. Ocenydowodówwiniendokonać w takim wypadku dłużnik. Przedstawienie przez osobę, która domaga się świadczenia, dowo
dów na okoliczność przejścia na nią wierzytelności, nie zwalnia dłużnika zryzyka związanego ze świadczeniem osobie nieuprawnionej (art. 1:10 pro pozycji). Jeżeli dłużnik pomyli się w ocenie dowodów i będzie w związku z tym świadczył osobie nieuprawnionej, nie będzie zwolniony z zobowią
zania. Jeżeli wadliwa ocena dowodów doprowadzi do odmowy świadczenia uprawnionemu, dłużnik naruszy zobowiązanie. Wskazanie osoby nabywcy wierzytelności musi być natyle precyzyjne i jednoznaczne, aby dłużnik wie dział, że zmieniłasię osobawierzyciela iposiadał dane pozwalające mu speł
nić prawidłowo świadczenie. Dla przyjęcia, żedłużnik wie o zmianie osoby wierzyciela, nie wystarczy, aby otrzymał jakąkolwiek informacjęoprzejściu wierzytelności i osobie nowego wierzyciela. Wiedzę należy przyjąć dopiero wtedy, gdy uzyskane informacje przy zachowaniu przez dłużnika należytej staranności będą uznane przez niego za wiarygodne.
B.3.2. Spór co do osoby wierzyciela
Osobą, która kwestionuje wierzytelność, nie może być sam dłużnik.
Wykładnia pojęcia sporu co do osoby wierzyciela nie przykuła dotychczas wiele uwagi orzecznictwa i literatury. Podobnie jak w niektórych innych porządkach prawnychuważa się, że spórnie musi miećcharakterusądowe
go.Wystarczynawetniesformalizowana kontrowersja dotycząca tego, komu
przysługuje wierzytelność121. Jesttorozwiązanie z wielu powodów niewłaś ciwe. Kryterium sporu pozostaje nieostre. W literaturze obcej zwraca się uwagę, że nie każde zakwestionowanie wierzytelności przez osobę trzecią wystarczy dlaprzyjęcia istnienia sporu. Chodzi tu o takie przypadki, które wystarczająco uzasadniają wątpliwości dłużnika codo osoby wierzyciela122. W rezultacie interpretacja sporu pozostawałabyprzypadkiem zastosowania ogólnej reguły usprawiedliwionego braku wiedzy co do osoby wierzyciela.
Dodatkowo należy zauważyć, że niesformalizowany charakter sporu powo duje, że trudno ustalić, czy przesłanka odmowy świadczenia i złożenia go do depozytu trwa jeszczeczyjuż ustała. Ze względu na pewność obrotu, na gruncie propozycji pojęcie sporu należy interpretować bardziej restrykcyj
nie. Chodzi tutaj wyłącznieo sformalizowane procedury sporu. Nie oznacza to wyłącznie sporu sądowego, ale także postępowanieprzed sądem polubow
nym oraz alternatywne procedury rozwiązywania sporów (ADR). Należy rozważyć, czy wobec dotychczasowej interpretacji pojęcia sporu nie należy zmienić redakcji proponowanego przepisu, wprowadzając pojęcie sformali zowanego sporu jako przesłankęodmowyświadczenia i złożenia jego przed
miotu do depozytu.
121 K. Markiewicz, Postępowanie w sprawach depozytowych, Warszawa 2007, s. 53. Sąd Najwyższy przyjął taką wykładnię w orzeczeniu z 19 maja 1951 r., C 27/51, OSN 1951, poz.
62, dotyczącym analogicznego art. 237 k.z. Por. także T. Guhl, A. Koller [w:] T. Guhl, Das Schweizerische..., s. 275.
122 BGer (szwaj. SN) w orzeczeniu z 9 czerwca 2004 r., 4C, 80/2004, teza 2.2-1.2) i T. Guhl, A. Koller [w:] T. Guhl, Das Schweizerische..., s. 275.
B.4. Przykłady
1. A jest jedynym spadkobiercą pierwotnego dłużnika z tytułu umowy pożyczki papierów wartościowych. Dokumenty dotyczące pożyczki zostały zniszczone przed śmiercią przez spadkodawcę. A dowiedział się o istnieniu długu. Nie wie jednak o osobie wierzyciela. B domaga się zwrotu pożyczki.
A, który nie świadczy w terminie, narusza zobowiązanie. Jeżeli B jest wie rzycielem, nie może domagać się z tego tytułu odszkodowania.
[W takiej sytuacji A nie może przy zachowaniu należytej staranności sam prawidłowo zidentyfikować wierzyciela. Praktycznie w interesie B po zostaje wykazanie wobec A swojego uprawnienia. W razie sporu sądowego to na nim będzie spoczywał ciężar dowodu co do przysługiwania mu wie
rzytelności. Od chwili, w której A otrzymał od B odpowiednie dokumenty, nie można przyjąć, że narusza zobowiązanie mimo zachowania należytej staranności].
2.A zobowiązał się sprzedać B sp. z o.o. trzy betoniarki. B przez pomył
kępoinformował A o tym, że ma świadczyćna rzecz C, który nabył wierzy
telność. Wrzeczywistości do umowy cesji nie doszło. C odmawia przyjęcia świadczenia, ale A nie zdążył w terminie świadczyćna rzeczB sp. z o.o.
[W ten sposób doszło do naruszenia zobowiązania. Przyczyną naru
szenia jest zachowanie wierzyciela. A jest zobowiązany świadczyć na rzecz
B niezwłocznie powyjaśnieniuwątpliwości. Do tego czasu B z tytułu naru
szenia zobowiązania nie ma żadnych innych środków, jak tylko roszczenie o wykonanie zobowiązania],
3. A zobowiązał się sprzedać B trzy betoniarki. B przeniósł wierzytel
ność wobec A na C. B przesłał A informację następującej treści: „Proszę świadczyć na rzecz C, jeśli to możliwe to w jego siedzibie”. C domaga się świadczenia. A odmawia.
[Odmowa jest uzasadniona. Informacjaprzekazanaprzez B nie wskazu
jejednoznacznie na fakt przejściauprawnienia. Dłużniknie ma obowiązku zwrócić się do wierzyciela o sprecyzowanie znaczenia złożonego przez wie rzyciela oświadczenia].
4. A zawarł z B umowę pożyczki. B scedował wierzytelność na C i po informował o tym A. C zawarł wcześniej umowę cesji wierzytelności przy
szłych z D. D utrzymuje, że jest z tego tytułu wierzycielem A i domaga się świadczenia od A. Nieco później Ctwierdzi, że umowa cesji zawarta z D jest nieważna.
[A może odmówić świadczenia narzecz D, jeżeli ten nie przedstawi dowo dów, że wierzytelnośćwobecA przeszła na niego w wynikucesji. Od chwili, w której między C i D rozpocznie się sformalizowany spór (np. procedura mediacji, minitrial), A może złożyć przedmiot świadczenia do depozytu].
