Batik kolorowy na papierze „Kwiaty w wazonie”
1. Cele lekcji
a. Wiadomości
Znajomość pojęcia batik oraz poszczególnych etapów jego wykonywania.
b. Umiejętności
Stosowanie się do zasad technologicznych, warunkujących prawidłowe wykonanie poszczególnych etapów pracy (batiku).
2. Metoda i forma pracy
Pogadanka, pokaz, praca indywidualna, ekspozycja i dyskusja.
3. Środki dydaktyczne
Materiały i przybory: biały karton, tusze (czarny i kolorowe), guma arabska, szary papier, gazety (lub inny chłonny papier), ołówek, miękkie pędzle (w tym jeden szer.
5 cm).
4. Przebieg lekcji
1. Nauczyciel pokazuje przykłady kilku prac wykonanych techniką batiku
kolorowego na papierze. Wszyscy dokładnie je oglądają i próbują rozpoznać, jakich materiałów użyto do ich wykonania.
2. Nauczyciel omawia cechy charakterystyczne tej techniki oraz kolejność czynności prowadzących do efektu finalnego, a więc:
nanoszenie projektu na karton;
malowanie wyznaczonych miejsc kolorowymi tuszami;
suszenie;
nanoszenie gumy arabskiej w miejsca, które mają być kolorowe;
suszenie;
nanoszenie czarnego tuszu na całą powierzchnię kartonu;
suszenie;
spłukiwanie pod strumieniem wody czarnego tuszu;
suszenie pod obciążeniem.
3. W trakcie oglądania prac pojawiają się pytania, na które wspólnie szukamy odpowiedzi:
a) co jest charakterystyczną cechą batików? (miejsca pokryte warstwą izolującą nie przyjmują barwników);
b) jakiej substancji izolującej używamy w tej technice? (klej – guma arabska);
c) dlaczego w niektórych miejscach czarny tusz się nie zmywa? (ponieważ te miejsca nie były pokryte klejem, a klej pod wpływem wody się rozpuszcza, powodując odpadanie kawałków zaschniętego tuszu).
4. Przygotowanie warsztatu pracy. Rozłożenie kartonów, tuszy, pędzli i ołówków.
Przed przystąpieniem do realizacji na polecenie nauczyciela każdy wykonuje szkic na kartoniku papieru.
5. Projektowanie i omówienie projektów. Nauczyciel zwraca uwagę na następujące aspekty:
a) ilość kolorów jest ograniczona, b) należy pomijać szczegóły,
c) pomiędzy plamami koloru ma być miejsce na czarny kontur,
d) szkic na kartonie wykonujemy ołówkiem HB lub 2B (aby rysunek nie był zbyt widoczny).
6. Przeniesienie projektów na karton.
7. Realizacja kolejnych czynności procesu technologicznego.
8. Każdą kolejną czynność demonstruje nauczyciel, jednocześnie omawiając i uzasadniając to co robi. Następnie czynności te wykonują wszyscy uczestnicy.
Nanoszenie kolorowych tuszy w miejsca zgodne z projektem za pomocą pędzli
(Fot. 1) Po użyciu każdego koloru dokładnie płuczemy pędzle aby nie zbrudzić kolorów. Tusz rozprowadzamy równomiernie, należy również uważać, aby nie tworzyły się zacieki.
Suszenie
Po naniesieniu wszystkich kolorów zgodnie z projektem odkładamy prace w miejsce ciepłe i suche, kładąc je na gładką powierzchnię szarego papieru. Prace schną
kilkanaście minut. W tym czasie myjemy pędzle i przygotowujemy gumę arabską.
Nanoszenie gumy arabskiej
Za pomocą pędzli nanosimy cienką warstwę kleju w miejsca uprzednio pokryte
kolorowymi tuszami. W miejsca na granicy pomiędzy różnymi kolorami nie nakładamy kleju (tu gdzie ma być czarny kontur).
(Fot. 2) Nanoszenie gumy arabskiej.
(Fot. 3) Rozprowadzanie gumy arabskiej za pomocą pędzla.
Warstwa kleju nie może być zbyt cienka, ponieważ przepuści czarny tusz i dostanie się on w miejsca niepożądane. Nie może być zbyt gruba, ponieważ przedłuża proces
schnięcia. Po zakończeniu tego etapu ponownie przenosimy prace w miejsce przeznaczone do suszenia.
Suszenie przez kilkanaście minut
W międzyczasie do spodeczka nalewamy czarny tusz, przygotowujemy szeroki pędzel i rozkładamy arkusz szarego papieru.
Nanoszenie czarnego tuszu
(Fot. 4).Nanoszenie czarnego tuszu za pomocą szerokiego pędzla.
Wysuszone prace układamy kolejno na arkuszu. Szeroki pędzel zanurzamy w czarnym tuszu, czekając chwilę aż nadmiar spłynie do naczynia. Następnie dokładnie według schematu nanosimy tusz (nie wracamy w miejsca uprzednio pociągnięte tuszem, ponieważ można naruszyć warstwę kleju).
Suszenie (tak samo jak poprzednio) Spłukiwanie czarnego tuszu
Pracę trzymamy ukośnie pod strumieniem bieżącej zimnej wody (przesuwając zależnie od potrzeby). Klej pod warstwą tuszu rozpuszcza się i powoduje odpadanie tuszu
w postaci cienkich płatków. Tam, gdzie nie położyliśmy kleju tusz pozostaje.
(Fot. 5) Spłukiwanie czarnego tuszu pod strumieniem bieżącej wody.
Następnie odkładamy prace obok siebie na arkuszach szarego papieru lub gazet.
(Fot. 6) Po spłukaniu tuszu układamy prace na chłonnym papierze.
Organizujemy wystawę wykonanych prac na podłodze.
Oglądamy efekty swojej pracy. Czy wszystko wyszło zgodnie z projektem? Pojawiają się wątpliwości i pytania:
dlaczego czarny tusz wniknął w miejsca niepożądane?
dlaczego róg pracy oderwał się przy spłukiwaniu?
dlaczego czarny kontur nie pojawił się tam, gdzie powinien?
dlaczego jest zbyt cienki?
Wspólnie szukamy odpowiedzi na te pytania. Zauważamy też efekty zadowalające.
Nauczyciel chwali uczestników za ciekawe pomysły. To, co może nie w pełni się udało, uzasadnia tym, że to pierwsze ćwiczenie i „wszystko może się zdarzyć”.
Suszenie prac
Tym razem suszenie odbywa się między warstwami chłonnego papieru i pod obciążeniem (aby wyrównać powierzchnię).
Trwa to ok. 1-2 dni.
