V Powiatowy Konkurs Języka Polskiego „W ŚWIECIE POEZJI – CZTERY PORY ROKU” (etap szkolny) czas trwania 90 minut.

(1)

V Powiatowy Konkurs Języka Polskiego

„W ŚWIECIE POEZJI – CZTERY PORY ROKU”

(etap szkolny) czas trwania 90 minut.

Drogi Uczniu,

Witam Cię wśród najlepszych i zapraszam do ŚWIATA POEZJI. Utwory poetyckie, które weszły w skład kanonu wierszy konkursowych, zwracają się ku przyrodzie. Widziana jest ona jednak szczególnie, poprzez pory roku. Na pewno i Ty doceniasz piękno naszej przyrody. A może sam miałeś ochotę sięgnąć po długopis, by własnymi słowami uchwycić urzekający czy poruszający do głębi obraz natury? Tym bliższy Ci będzie ten konkurs.

Proponuję Ci 17 różnego typu zadań. Jedne wymagają tylko wyboru właściwej odpowiedzi, drugie podania krótkiej informacji. W każdym z nich wykażesz się innego typu

umiejętnościami polonistycznymi. W dwóch dłuższych zadaniach udowodnisz, że potrafisz posługiwać się piękną, bogatą i poprawną polszczyzną. Pisz uważnie i czytelnie.

Obowiązują Cię zasady polskiej ortografii i interpunkcji. Życzę powodzenia.

autorka zadań konkursowych

START START START START

Tekst nr 1.

Gdy jesienna plucha przegania gości spod gór i owce redykują w doły, wierchy zmieniają swą przyodziewę. Nagle odsłaniają się zaprane śniegami, schodzącymi aż do ciemnych i żywych wód jeziora. Z łanów kosodrzewu wytryskają złote rózgi krzewin i drzew. Trawy nabierają płowych połysków, w reglach czuby buków płoną czerwienią. Trwa nad Tatrami wytężona pogoda, śniegi cofają się zwolna wzwyż, lecz północne urwiska pysznią się wciąż

nieskazitelną białością. Dopiero halny, gdy zakolebie całym światem, migiem upora się z mroźnym intruzem; gniazdo wierchów wyłania się zimnym fioletem skalistych żył i ścian, jakby z miedzi inkrustowanej wykute. Z biegiem dni coraz bardziej nasiąka rudymi ogniami.

Już wszystkie zbocza mienią się odmianami żółci: od zetlałego złota po gorący brąz. Kępy borowiny zrumieniły się szkarłatem gałązek i wierchy i zbocza, jak gdyby chciały ugasić ów pożar ogarniający je zewsząd, walą się w chłodne błękity stawów – lecz i tam płoną dalej krzyczącą łuną. Coraz częściej i obficiej spadają śniegi. I choć wichry halne pożerają je łapczywie, zima zaciska mroźną pętlę. Zalęgła się na stałe w północnych urwiskach, ścięła w tęczowe lodospady ściekające smugami wody, lodowym szkliwem pokrywa skały i wykwita w szczelinach ziemi snopami kryształów. Tam jeszcze, gdzie słońce zdoła wtargnąć, panują prawa lata i ziemia, ściany i wszelaki stwór nagrzewa się w upale. Ale słońce ledwo co wychyla się ponad granie i coraz bardziej krajobraz górski nabiera cech jakiejś księżycowej pustyni. Wielkie milczenie wkracza w doliny .

Wszędzie się znaczy początek końca...

Rafał Malczewski (1892-1965) Pory roku (fragment z książki Tatry i Podhale)

(2)

1. Najważniejszym składnikiem opisywanego krajobrazu są:

a. góry, b. stawy, c. lasy, d. doliny.

2. Opisywany pejzaż mieni się barwami. Wśród nich nie ma barwy:

a. niebieskiej, b. zielonej.

c. pomarańczowej, d. złotej.

3. Fragment „...w reglach czuby buków płoną czerwienią” w całości jest:

a. epitetem, b. przenośnią, c. porównaniem, d. kontrastem.

4. Co najmniej w trzech zdaniach wyjaśnij, jak rozumiesz cytat: „Wszędzie się znaczy początek końca...”

...

5. Wyjaśnij, jak rozumiesz przenośnię: „Wielkie milczenie wkracza w doliny”.

...

6. Wypisz cytaty, które sugerują, że w opisywanym krajobrazie tatrzańskim przeplatają się trzy pory roku. Pamiętaj o interpunkcji.

Lp. Pora roku Cytat

1.

2.

3.

7. Wybierz właściwą odpowiedź, uzasadnij ją. Obraz przedstawiony w tekście jest:

dynamiczny, ponieważ...

statyczny, ponieważ ...

8. Cały tekst napisany został stylem (językiem):

a. potocznym, b. urzędowym, c. literackim, d. poetyckim.

9. Dopisz po 3 wyrazy bliskoznaczne do słów:

a. wicher – ..., ..., ..., b. pejzaż – ..., ..., ..., Ilustracja

Uwaga: Z testu zostały wycięte ilustracje. Jeżeli kto ś z państwa chce je

wykorzystać, proszę o kontakt, adres e-mail: tymin0@ poczta.onet.pl

(3)

10. Przyjrzyj się powyższemu zdjęciu Tatr. Ze względów technicznych jest ono czarno- białe. Odwołaj się tylko do kształtów i:

a. napisz po jednym porównaniu, obrazowo opisującym:

ścieżkę – ...

krzewy – ... ...

halę – ...

góry – ...

b. dopisz po trzy epitety, które trafnie podkreślą cechy:

ścieżki - ..., ..., ..., gór - ..., ..., ..., nieba - ..., ..., ..., Tekst 2.

Marta Klubowicz „Spowiedź z piątego przykazania” fragment Jestem mordercą

Tysiąca roślin Mam na sumieniu Krzak czarnego bzu Dręczony na szałas Torturowałam Upartą wierzbę Przed Wielkanocą Jestem krwiopijcą (brzozowego soku)

W przedwiośnie Z miłości

Byłam sprawcą eutanazji Całych naręczy polnych kwiatów

Haniebnie katowałam listki akacji

Bezsensowną wróżbą

Z premedytacją wyrywałam z korzeniami

Noworodki pokrzyw i lebiody Klnąc je obelżywie

Chwastami

Wybaczył mi

wspaniałomyślnie Rozchodnik

Długie i romantyczne konanie w rzece

Ze względu na świecę przybitą do wianka

W Noc Świętego Jana

Więcej śmierci nie pamiętam

11. Odwołując się do całego wiersza, zinterpretuj tytuł utworu

...

12. Wymień trzy cechy podmiotu lirycznego odnoszące się do czasu przeszłego i trzy w odniesieniu do czasu teraźniejszego.

podmiot liryczny dawniej ...

podmiot liryczny dziś ...

13. Jaką funkcję pełnią wprowadzone do tekstu drastyczne sformułowania?

...

14. Wyjaśnij istotę przesłania, które głównie wynika z nagromadzonych ożywień i uosobień.

...

15. Podaj przykłady dwóch ożywień i dwóch uosobień. (z wiersza E. Klubowicz) Ożywienia ...

Uosobienia ...

16. Odwołując się do fragmentu wiersza Anny Kamińskiej „Widok z gór„

„W godzinę smutku nic ni nie trzeba, /Tę trochę ziemi i nieba.” ,

(4)

zredaguj 10 – 12 zdaniowy opis miejsca, które daje Ci ukojenie.

...

17. „Deszczowa opowieść” Napisz opowiadanie z dialogiem, w którym narratorem będzie” dżdżu wodnisty puszek, (...) słaby kapuśniaczek”. Dialog powinien zawierać co najmniej 5 kwestii i być maksymalnie jedną trzecią całej pracy.

... ...

... ... ...

... ...

... ... ...

... ...

... ... ...

...

(5)

Konkurs Języka Polskiego „ W ŚWIECIE POEZJI – CZTERY PORY ROKU””

Klucz odpowiedzi wraz z punktacją Kolejny nr

zadania

Prawidłowa/

proponowana odpowiedź

Punktacja Komentarz

1. a 1 p.

2. b 1 p.

3. b 1 p.

4.

Zbliża się zima, która kończy cykl

wegetacyjny. Jej ślady widać na stokach i szczytach gór, w dolinach, na halach, łące, w lasach.

Podobnie.

3 p. Treść – 2 p.

**Język*– 1p.**

Warunkiem zaliczenia zadania - notatka składa się minimum z trzech zdań.

Ważne, by uczeń

właściwie zinterpretował cytat.

5.

Przyroda zasypia.

(synonimicznie- wpada w letarg, umiera, przygotowuje się do corocznego odpoczynku...)

1 p.

6.

Lato, jesień, zima

4 p.

Właściwe pory roku –1 p.

Za każdy poprawny cytat – 1 p.

Warunkiem zaliczenia cytatu jest jego poprawny zapis (cudzysłów,

wielokropek...).

7.

Dynamiczny.

Widoczne zmiany zachodzące w krajobrazie, podobne.

2 p.

^Właściwy

wybór – 1 p Uzasadnienie - 1 p.

8. d

9.

Wichura, halny, orkan, wietrzysko, monsun, tajfun.

Widok, krajobraz, panorama, obraz.

4 p.

^{a. za 3}

synonimy 2 p., za 2 synonimy 1 p.

b. za 3

synonimy 2 p., za 2 synonimy 1 p.

10. B. Ścieżka kamienista, skalista, kręta,

7 p.

a. Za każde poprawne rzeczowo i językowo porównanie 1 p.

(6)

nierówna, ocieniona, ośnieżona, podobne.

Góry skaliste, strome, strzeliste, ośnieżone, poszarpane, bezleśne, niebosiężne,

Niebo pogodne, spokojne, jasne, łagodne. Podobne.

b. Za każde 3 poprawne epitety po 1 p.

11.

Podmiot liryczny spowiada się ze swoich czynów – grzechów. Piąte przykazanie – nie zabijaj.

3 p. Treść – 2 p.

Język *– 1 p.

12.

Młody, niedojrzały, niedoświadczony, nieświadomy, bezmyślny.

Dorosły, wrażliwy, kochający przyrodę, uważny, ostrożny, pełen skruchy.

4 p

. Za 3 epitety 2 p., za 2 epitety 1 p.

Za 3 epitety 2 p., za 2 epitety 1 p.

13.

a. Wartościują. b.

Podkreślają dramatyzm

opisywanych sytuacji.

c. Uświadamiają czytelnikowi ogrom czynionego zła. d.

Pokazują zmianę w sposobie myślenia podmiotu lirycznego.

2 p.

Za odnalezienie jednej z

zaproponowanych interpretacji.

Uwaga: Zadanie bardzo trudne.

14.

Podkreślają, że

przyroda żyje i czuje.

1 p.

15.

^Ożywienia:

dręczony krzak bzu, uparta wierzba, eutanazja

naręczy kwiatów, katowałam listki akacji.

Uosobienia:

noworodki pokrzyw, rozchodnik

wspaniałomyślnie wybaczył,

romantyczne konanie rozchodnika.

2 p.

2 ożywienia – 1 p.

2 uosobienia – 1 p.

(7)

16. 12 p.

Kryteria znajdują się w osobnej tabeli.

17. 12 p.

Kryteria znajdują się w

osobnej tabeli.

Razem

* Odpowiedź poprawna pod względem gramatycznym, leksykalnym, frazeologicznym i składniowym.

Zadanie 16. Opis Zadanie 17. Opowiadanie z dialogiem

I

ZGODNOŚĆ Z TEMATEM I JEGO ROZWINIĘCIE

I

ZGODNOŚĆ Z TEMATEM I JEGO ROZWINIĘCIE 1 Praca jest głównie opisem

przyrody.

1 p. 1. Praca jest opowiadaniem z dialogiem (następstwo w czasie).

1 p.

2 .

Uczeń uzasadnił bezpośrednio lub pośrednio swój wybór.

1 p. 2. Narrator w 1. osobie liczby pojedynczej - „kapuśniaczek”.

1 p.

3

. Praca charakteryzuje się szczególnymi walorami treściowymi

1 p. 3. Praca charakteryzuje się szczególnymi walorami treściowymi

1 p.

II

KOMPOZYCJA – 3 p.

4. Tekst jest spójny ( istnieją językowe nawiązania pomiędzy poszczególnymi częściami pracy),

1 p.

5. Tekst jest logicznie uporządkowany ( nie pojawiają się nieuzasadnione powtórzenia )

1 p.

III

JĘZYK I STYL – 5 p.

6. Praca jest poprawna językowo.

Uwaga: Dopuszczalne dwa błędy, niezależnie od kategorii.

1 p.

7. Praca napisana jest pięknym oryginalnym językiem. 1 p.

IV ZAPIS – 4 p.

Ortografia jest poprawna 0 b – 2 p.

1 b – 1 p.

2 b – 0 p.

. Interpunkcja jest poprawna ( dopuszczane 3 błędy) 1 p.

Czytelne pismo 1 p.

Układ graficzny.

W opisie co najmniej dwa akapity, w opowiadaniu poprawny zapis dialogu.

1 p.

Razem 12 p.

Praca nie może być oceniana w całości, gdy nie będzie zgodna z poleceniem, czyli nie ma polecanej objętości, nie jest realizacją właściwej formy

wypowiedzi. Oba te warunki muszą być spełnione.

(8)

Do nauczycieli

Szanowni Poloniści – Internauci

Oddaję do Waszej dyspozycji, czyli do wykorzystania w całości, w części lub tylko jako materiał inspirujący, standaryzowane i sprawdzone dwa zestawy zadań konkursowych.

Oczywistym jest, że poezja ani nie cieszy się wielkim zainteresowaniem uczniów, ani nie jest przez nich rozumiana. Wielu polonistów unika lekcji, w których występuje całościowo lub częściowo analiza i interpretacja utworów poetyckich. Często takie lekcje są sztampowe, schematyczne. Dlatego takie nie inny temat konkursu. Wymusza on na nauczycielach

uważniejsze i pogłębione spojrzenie na przebieg procesu dydaktycznego, efektem którego jest nie tylko lepsze rozumienie poezji, ale także uwrażliwienie uczniów na piękno języka, a może wyłonienie talentów literackich.

Z całego regulaminu konkursowego wybrałam tylko jego dwa elementy: obszary wiedzy i umiejętności oraz zestaw proponowanych lektur.

Krystyna Raszka

Etap pierwszy ( np. szkolny ) - obszary wiedzy i umiejętności:

 Czytanie ze zrozumieniem poezji,

 Słownictwo i frazeologia - na poziomie czynnym i biernym,

 Poprawność ortograficzna i interpunkcyjna,

 Umiejętność redagowania prostych pism użytkowych,

 Umiejętność redagowania dłuższych wypowiedzi – opowiadanie z dialogiem, opis,

 Odnajdywanie prostych sensów metaforycznych w utworach lirycznych,

 Podstawowe pojęcia teoretycznoliterackie, w tym szczególnie: epitet, porównanie, przenośnia ( w tym ożywienie i uosobienie), onomatopeja, podmiot liryczny, bohater liryczny, sytuacja liryczna, przeżycia podmiotu lirycznego, rym – jego rodzaje i układ w wierszu,

 Prosta analiza dzieła sztuki.

Etap II ( np. miejski, powiatowy) - obszary wiedzy i umiejętności:

 Umiejętność posługiwania się dłuższymi formami wypowiedzi, zgodnie z podstawą programową,

 Podstawowe terminy teoretycznoliterackie, w tym szczególnie: motywy obiegowe, rodzaje liryki, instrumentacja głoskowa, statyka, dynamika, kontrast.

 Odnajdywanie sensów metaforycznych w utworach lirycznych

 Analiza i interpretacja tekstu poetyckiego,

 Podobieństwa i różnice między tekstami literackimi a pozaliterackimi,

 Analiza dzieła sztuki.

(9)

Na etapie szkolnym badane obszary są zgodne z podstawą programową języka polskiego i ścieżką „Edukacja czytelnicza i medialna „

Spis proponowanych lektur:

Etap szkolny:

S. Grochowiak – „Na słotę”, J. Harasymowicz – „Las”.

A Kamieńska – „Koniec wakacji”, „Widok z gór”, M. Klubowicz – „Spowiedź z piątego przykazania”, T. Lenartowicz – „ Kalina”,

B.Obertyńska – „Czerwiec”,

H. Ozogowska - „Przyszła wiosna”,

J. Ratajczak - ”Listy jak liście”, „Lato malowane”, T. Rózewicz – „Bursztynowy ptaszek”

J.Tuwim – „Kapuśniaczek”, „Mróz”.

Etap powiatowy:

J. Baran – „Na łace”

W. Broniewski - „Pierwiosnek”, J. Kofta – „Trzeba marzyć”, M. Koralewska - „Jesień”

A. Nosalski – „Październik”,

M. Pawlikowska – Jasnorzewska – „Krokusy”, „Ogród”, „Ptaki wiosenne”, „Przymiotniki”,

„Ranny ptak”,

K. Wierzyński – „Zielono mam w głowie”,