PSYCHOLOGIA ZARZĄDZANIA W BIZNESIE Stres

PSYCHOLOGIA ZARZĄDZANIA W BIZNESIE

Stres

Małgorzata Giełda

Zakład Nauki Administracji UWr

STRES

Zagadnienia wykładu

STRES

Pojęcie stresu - badania

Hans Selye (1922-2002)

STRES

Pojęcie stresu - badania

Hans Selye

• genialny naukowiec, lekarz, fizjopatolog i endokrynolog

• opublikował ponad 1400 artykułów

• poświęcił 50 lat życia badaniu zjawiska stresu,

• wprowadził pojęcie stresu

• był 10 razy nominowany do Nagrody Nobla, której jednak nie dostał

HIPOTEZA

NIEWYDOLNOŚCI TZW. SYNDROMU OGÓLNEJ ADAPTACJI

choroby są skutkiem niezdolności do radzenia sobie z ciągłym stresem.

Hipoteza została udokumentowana w pierwszej książce na temat stresu The Stress of Life (1956).

STRES

Pojęcie stresu - definicja

Hans Selye

„Stres to nieswoista reakcja* organizmu na wymagającą sytuację.”

„ Stres to reakcja organizmu w postaci mobilizacji energii do pokonywania różnorodnych przeszkód, barier, wymagań,

bez względu na to, czy towarzyszą jej przyjemne czy przykre odczucia. ”

„Bez stresu nie byłoby życia.”

„Całkowita wolność od stresu to śmierć,

gdyż stres obecny jest w każdym ludzkim działaniu.”

Stres jest zjawiskiem normalnym i nie musi szkodzić.

Pewien poziom stresu sprzyja uczeniu się.

*Reakcja niespecyficzna – reakcja, której rodzaj nie zależy od rodzaju czynnika, jaki ją wywołuje.

STRES

Pojęcie stresu - definicja

Hans Selye

OGÓLNY ZESPÓŁ ADAPTACYJNY (syndrom ogólnej adaptacji)

szereg reakcji wywołanych

działaniem czynnikami stresowymi na organizm FAZY OZA

Normalny poziom

odporności Upływ czasu

FAZA ALARMOWA

mobilizacja FAZA ODPORNOŚCI

działanie FAZA WYCZERPANIA odprężenie

STRES

Pojęcie stresu - definicja

OGÓLNY ZESPÓŁ ADAPTACYJNY Można także przedstawić w związku

z wpływem stresu na efektywność

STRES

szczególna relacja

między osobą a środowiskiem (otoczeniem), którą osoba ocenia jako

nadwyrężającą lub przekraczającą jej zasoby i zagrażającą jej dobrostanowi

Czynnikami wywołującymi stres

nie są obiektywne cechy przedmiotów lub sytuacje, ale sposób spostrzegania ich przez podmiot.

TEORIA TRANSAKCYJNA

STRES

Pojęcie stresu - definicje

Richard Lazarus (1922-2002)

CZŁOWIEK OTOCZENIE

TEORIA TRANSAKCYJNA

RODZAJE TRANSAKCJI:

• bez znaczenia,

• sprzyjająco-pozytywna,

• stresująca.

strata/krzywda zagrożenie wyzwanie

STRES

Pojęcie stresu - definicje

CZŁOWIEK WZAJEMNE ODDZIAŁYWANIE OTOCZENIE

„TRANSAKCJE”

Dorota Molek-Winiarska

Stres jest wynikiem ciągłej interakcji

między jednostką a środowiskiem pracy.

STRES

Pojęcie stresu - definicje

Barbara Surdykowska

Stres zawodowy

(occupational stress)

to stan psychiczny wynikający z: €

• fizjologicznych,

• emocjonalnych,

• kognitywnych,

• behawioralnych

reakcji na niechętne i szkodliwe

aspekty środowiska, organizacji i otoczenia pracy.

STRES

Pojęcie stresu zawodowego

Stres w badaniach naukowych

ujmowany jest w trzech kategoriach:

• bodźca wywołującego określone stany emocjonalne (stres sytuacyjny),

• reakcji organizmu na stawiane mu wymagania (stres fizjologiczny),

• relacji między jednostką a otoczeniem (stres psychologiczny).

Najbardziej użyteczna

w wyjaśnianiu zjawiska stresu

w sytuacjach zawodowych jest kategoria trzecia.

STRES

Pojęcie stresu – 3 znaczenia

Bodziec

• przykry, przeszkadzający i odrywający od aktywności

• różnorodne, nieprzyjemne sytuacje wywołujące stres,

(hałas w miejscu pracy, przykre wydarzenie, wydalenie z pracy, choroba …)

STRES

Pojęcie stresu – 3 znaczenia

BODZIEC REAKCJA

Reakcja organizmu

• reakcja na przykry

bodziec ze środowiska zewnętrznego

• opis reakcji, które pojawiają się w ciele i umyśle człowieka w odpowiedzi na

nieprzyjemne sytuacje, (np. gorsze wykonanie zadania)

STRES

Pojęcie stresu – 3 znaczenia

Relacja z otoczeniem

relacja między umiejętnością obniżania napięcia a presją otoczenia społecznego

dotyczącego spełnienia często sprzecznych oczekiwań.

Oczekiwania mogą być oceniane przez jednostkę jako:

• wyzwania wymagająca określonego wysiłku adaptacyjnego

• zagrożenia lub przeszkody przekraczające możliwości ich pokonania

STRES

Pojęcie stresu – 3 znaczenia

STRES

Przyczyny stresu

STRESORY

Skutki stresu – straty organizacji:

• spadek wydajności, efektywności i jakości pracy,

• wypadki przy pracy

(koszty odszkodowań oraz zniszczonego materiału),

• absencja pracownika,

• fluktuacja kadry,

• wypalenie zawodowe,

• opór przed zmianami,

• obniżone morale,

• spadek atrakcyjności firmy na rynku pracy.

Skutki stresu – straty pracownika:

• skutki emocjonalne,

• skutki społeczne

• skutki zdrowotne.

STRES

Skutki stresu

STRES

Skutki stresu

ZARZĄDZANIE STRESEM

to zorganizowane działania mające na celu:

• eliminację lub redukcję stresu zawodowego

• pomoc i rozwój w zakresie metod radzenia sobie ze stresem

Zarządzanie stresem na poziomie organizacji dotyczy usuwania źródeł stresu poprzez:

• zmiany w rodzaju pracy,

• sposobie zarządzania,

• organizacji pracy.

Zarządzanie stresem oparte jest na tzw. programach.

STRES

Zarządzanie stresem

Klasyfikacja programów

Ze względu na kryterium zakresu oddziaływania:

• programy organizacyjne

• programy indywidualne Ze względu na cel działania:

• zapobieganie

(odpowiednia organizacja pracy w celu eliminacji źródeł stresu),

• reagowanie w odpowiednim czasie

(oparte na wypracowanych „zdolnościach organizacji” do dostrzegania pojawiających się problemów i ich rozwiązywania),

• rehabilitacja

(wspieranie pracowników w radzeniu sobie ze stresem i w dojściu do siebie po przeżytych doświadczeniach).

Pierwsza grupa programów dotyczy działań na szczeblu organizacyjnym, druga i trzecia zaś to oddziaływania skierowane na poprawę funkcjonowania jednostki.

STRES

Programy zarządzania stresem

ORGANIZACYJNE PROGRAMY ZARZĄDZANIA STRESEM

(organizational level interventions) dotyczą zmian w zakresie:

• ergonomii stanowisk pracy,

• wprowadzania zmian w zakresie organizacji pracy (np. ruchomy czas pracy, rotacja pracy),

• definiowania ról zawodowych,

• zwiększania poczucia podmiotowości poprzez zarządzanie partycypacyjne i sprawne systemy komunikacji,

• stałego i zorganizowanego procesu rozwoju i podnoszenia kwalifikacji pracowników.

STRES

Organizacyjne programy zarządzania stresem

NAJSKUTECZNIEJSZE PROGRAMY ORGANIZACYJNE wg. R. Graveling:

• partycypacyjne i podmiotowe zarządzanie,

• szkolenia menedżerów

w przedmiocie zarządzania stresem,

• wprowadzanie zmian systemu pracy,

• wspieranie rozwoju i podnoszenie kwalifikacji pracowników.

STRES

Organizacyjne programy zarządzania stresem

wg. Raymonda Randalla

usuwające źródła stresu poprzez zmiany w:

• rodzaju pracy,

• sposobie zarządzania

• i organizacji pracy

INDYWIDUALNE PROGRAMY ZARZĄDZANIA STRESEM

(individual level interventions)

• skierowane bezpośrednio na pracowników

• dominują w zakresie redukcji stresu w przedsiębiorstwach.

KORZYŚCI Z PROGRAMÓW INDYWIDUALNYCH:

• można je szybko wprowadzić i ocenić ich skuteczność,

• są elastyczne i można je dostosować do potrzeb różnych pracowników,

• można je wykorzystywać w pracy i poza nią,

• mogą łączyć się z innymi programami wspierania pracowników.

STRES

Indywidualne programy zarządzania stresem

NAJSKUTECZIEJSZE PROGRAMY INDYWIDUALNE

wg. J.J.L. van der Klinka

• podejście poznawczo-behawioralne

(zmiana myślenia o stresie jako szansie i wyzwaniu)

• techniki relaksacyjne uczące fizycznego i umysłowego

odpoczynku jako metody radzenia sobie ze skutkami stresu

• interwencje wieloaspektowe, wspierające nabywanie pasywnych i aktywnych umiejętności pokonywania stresu wg. K. Richardsona i H. Rothsteina

• szkolenia z rozpoznawania i radzenia sobie ze stresem oraz jego skutkami (np. szkolenia z zarządzania czasem, medytacji).

• szkolenia dla pracowników wracających do zdrowia po stresujących wydarzeniach.

Są to z reguły indywidualne lub grupowe spotkania psychoterapeutyczne.

STRES

Indywidualne programy zarządzania stresem

NAJSKUTECZIEJSZE PROGRAMY INDYWIDUALNE

wg. R. Gravelinga

• szkolenia z zakresu umiejętności radzenia sobie ze stresem,

• doradztwo psychologiczne i psychoterapia,

• treningi relaksacji i ćwiczenia fizyczne,

• promocja zdrowia w zakresie zdrowego trybu życia.

STRES

Indywidualne programy zarządzania stresem

BADANIE EFEKTYWNOŚCI WDRAŻANYCH PROGRAMÓW

zarządzania stresem opiera się na analizie:

• skutków krótkofalowych

• skutków długofalowych.

Są to zazwyczaj badania jakościowe typu studium przypadku,

co utrudnia proces oceny i porównywania programów między sobą.

W nauce zdania co do wyższości programów indywidualnych nad organizacyjnymi i odwrotnie są podzielone.

STRES

Badanie efektywności programów

Dorota Molek-Winiarska, Organizacyjne i indywidualne programy

zarządzania stresem, Współczesne Zarządzanie nr 1/2010 Kwartalnik Środowisk Naukowych i Liderów Biznesu

Skrypt pn. Radzenie sobie ze stresem oraz w sytuacjach trudnych https ://dsc.kprm.gov.pl/sites/default/files/pliki/15.pdf

http://www.psychologia.net.pl/artykul.php?level=116

Dorota Molek-Winiarska, Stres w procesach innowacyjnych – źródła, skutki, sposoby redukcji, Zarządzanie Zasobami Ludzkimi 1/2007

STRES

Źródła

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ