Wanda Szulowska
"Zdzisław Stieber (1903-1980).
Materiały i wspomnienia", pod red.
Doroty K. Rembiszewskiej, Warszawa
2013 : [recenzja]
Prace Językoznawcze 16/4, 111-114
w łasnych. P rzy tym onom astyka uznaje za słuszne w ykorzystanie dorobku obu w spom nianych teorii.
R ecenzow ana praca je s t zdecydow anie udana. M ożna m ieć do niej tylko nieliczne uw agi krytyczne. C elem autorki je s t - ja k zaznacza w e w prow adzeniu do dysertacji - now atorskie ujęcie badanej problem atyki, które m a polegać na tym , iż (zdaniem autorki) dotychczasow e ujęcia tej subkategorii nazw w łasnych były albo analityczne albo teoretyczne, a brakuje prac łączących elem enty em pi ryczne i syntetyczne. Trudno się z tym stw ierdzeniem zgodzić, poniew aż n ie m ożliw e je s t w łaściw ie napisanie analizy jakichk olw iek onim ów bez nakreślenia tła teoretycznego rozw ażań i w niosków z nich płynących.
K orpus nazw (w edług dokonanego przeze m nie liczbow ego podsum ow ania poszczególnych podrozdziałów składający się z 6500 jedn ostek) obejm uje n astę pujące grupy pseudonim ów :
- literackie,
- w ojskow e, konspiracyjne, - agenturalne,
- artystyczne, sportow e i przestępcze, - kupieckie i chirom anckie,
- prostytutek (s. 12-16).
B rakuje uw zględnienia w nim i rozw ażaniach teoretycznych najliczniejsze go obecnie nurtu w badanej kategorii nazw osobow ych, czyli pseudonim ów internetow ych (nicknam es). Pom im o zaw artego w tytule sform ułow ania [Pseu
donim p o lsk i o d czasów najdaw niejszych] „do dziś”, to ograniczenie sprawia, że
odnosi się w rażenie, że je d n a k „do w czo raj” . P ozostaje m ieć nad zieję, że K. Zaw odzińska-B ukow iec pośw ięci tej części antroponim ii ko lejn ą rozpraw ę, a ja k pokazuje analizow ana praca, badaczka posiada k u tem u zarów no odpo w iednie um iejętności analityczno-syntetyczne, ja k i w iedzę.
A lin a N aruszew icz-D uchlińska
Z dzisław S tieber (1903-1980). M ateriały i w spom nienia. P od red. D oroty K. Rem -
biszew skiej. Slaw istyczny O środek W ydawniczy. W arszaw a 2013, ss. 296.
W roku bieżącym Instytut Slaw istyki Polskiej A kadem ii N au k obchodzi ju b ileu sz sześćdziesięciolecia istnienia. K siążka, o której m ow a, pow stała na cześć założyciela tej placów ki naukow ej z „inicjatyw y D oroty R em biszew skiej
i niew ątpliw ie jej w ysiłkom jak o pom ysłodaw czyni, organizatorki prac, redak torki i w spółautorki zaw dzięcza swoje istnienie” 1.
Z kolei sam a pom ysłodaw czyni i redaktorka pisze: „P raca te nie uzurpuje sobie praw a do w yczerpującej m onografii n a tem at życia i działalności nau ko wej prof. Z. Stiebera. M a być raczej głosem pokolenia jeszcze pam iętającego P rofesora. W reszcie m a być głów nie św iadectw em osób, k tó re po zn aw ały w arsztat badaw czy sw ojego M istrza, nie tylko w zaciszu gabinetów instytuto w ych i uniw ersyteckich, ale rów nież podczas badań terenow ych”2.
K siążka składa się z ośm iu części, z których każda pośw ięcona je s t innem u zakresow i działań prof. Z dzisław a Stiebera. C ałość poprzedza W prowadzenie, obejm ujące P rzedm ow ę i O d redaktorki, a zam yk ają j ą D odatki, w których zna lazły się: Indeks osób w spom nianych w tom ie, N o ty o autorkach i autorach um ieszczonych w nim tekstów oraz Spis ilustracji tu opublikow anych.
W części zatytułow anej D ziałalność naukow a Zdzisław a Stiebera om ów io ne zostały najw ażniejsze kręgi zainteresow ań badaw czych Profesora. Janusz Siatkow ski, który był jed n y m z uczniów Z. Stiebera, przedstaw ił Jego życiorys naukow y. Jadw iga Z ieniukow a om ów iła B adania dialektologiczne Z dzisław a
Stiebera na Ł użycach w latach 1931-1932, E w a W olnicz-Paw łow ska przypo
m niała Ł em kow skie badania P rofesora [...], zaś H anna P opow ska-T aborska (rów nież uczennica P rofesora i kontynuatorka Jego badań) w artykule B ad acz
dialektów kaszubskich i inicjator p r a c n a d „Atlasem język o w y m kaszubszczy- z n y ” opow iedziała o zasługach Z. Stiebera dla rozpoznania stanu językow ego
kaszubszczyzny i dialektów z terenów jej przyległych.
W części A ktyw ność organizacyjna Zdzisław a Stiebera znajdują się dw a artykuły: W łodzim ierza Pianki U dział Profesora Z dzisław a Stiebera w tw orze
niu w arszaw skiej slaw istyki, w którym om ów ił on zasługi Profesora w tw orzeniu
środow iska slaw istycznego w W arszawie, co skutkow ało pow staniem Zakładu S łow ianoznaw stw a (później przekształconego w Instytut Słow ianoznaw stw a, a dziś Instytut Slaw istyki PAN).
Z asługi Profesora w procesie pow stania sam ej idei (pom ysł został przez P rofesora p rzedstaw iony podczas IV M iędzynarodow ego Z jazdu S law istów w 1958 roku w M oskw ie), a potem w ypracow anie podstaw organizacyjnych i przygotow anie założeń teoretycznych dla O LA om ów ili Janusz Siatkow ski i Jadw iga W aniakow a w artykule O gólnosłow ianski atlas ję z y k o w y (O LA) - p r o
je k t prof. Z dzisław a Stiebera a obecna rzeczyw istość atlasowa.
W dziale pośw ięconym K orespondencji znajdu ją się cztery artykuły, w k tó rych autorzy om aw iają korespondencję P rofesora zarów no tę oficjalną, ja k i tę przyjacielską. H anna P opow ska-Taborska je s t autorką dw óch przyczynków w tej
1 H. Popowska-Taborska: Przedmowa. [W:] Zdzisław Stieber (1903-1980). Materiały i wspo
mnienia. Pod red. D. K. Rembiszewskiej. Warszawa 2013, s. 9.
części. W artykule Z kroniki dialektologa. F ragm enty listów Z dzisław a Stiebera
do M arii O brębskiej (-Stieberowej) cytuje listy Profesora (z lat 1930-1936) do
Jego ów czesnej narzeczonej, później żony, będące sw oistą k ro n ik ą badań dialek- tologicznych początkującego w ów czas badacza. Z kolei artykuł L isty o d Profe
sora Z dzisław a Stiebera to bardzo ciepłe w spom nienie Pani P rofesor o Jej N a
u cz y cielu , P ro m o to rze, tak że P rzy jac ielu , k tó reg o p o z n a ła tu ż po w o jn ie w Ł odzi jeszcze jak o „córka profesora form ującego się Ł ódzkiego U niw ersyte tu”3. L isty te są sw oistą h isto rią „sam ą w sobie” rów nież ze w zględu n a czas ich pow staw ania. D orota R em biszew ska om ów iła listy Z dzisław a Stiebera (z lat 1929-1957) do innego w ybitnego językoznaw cy, sw ojego nauczyciela - prof. K azim ierza N itscha. Janusz R ieger w L istach Jurija Szew elow a do Z dzisław a
Stiebera opisuje korespondencję dw óch w ybitnych slawistów.
K olejny dział, zatytułow any D ziałalno ść dydaktyczna i opieka naukow a
Z dzisław a Stieb era, zaw iera w ykaz doktorów w yprom ow anych przez Profesora,
tem aty rozpraw doktorskich, rok i m iejsce obrony, a także inform acje o ukazaniu się drukiem poszczególnych rozpraw. D w a pozostałe artykuły: E w y Siatkow skiej P rofesor Zdzisław S tieber ja k o dydaktyk i opiekun naukow y (garść osobi
stych w spom nień i refleksji) i V ioletty K oseskiej-Toszew ej B yłam ostatnią dok torantką P ro feso ra to bardzo osobiste i ciepłe w spo m n ien ia o P rofesorze,
pokazanym od m niej znanej ogółow i ludzkiej, czy też pozanaukow ej strony. D w a kolejne działy om aw ianej książki, to: D orobek autorski Zdzisław a S tie
b era, w którym Z ofia R udnik-K arw atow a przedstaw iła Jego pełn ą Bibliografię p ra c naukow ych [...], oraz Spuścizna uczonego w archiw aliach, gdzie praco w
nik A rchiw um Polskiej A kadem ii N auk, Joanna A rvaniti w M ateriałach Zdzisła
w a K azim ierza Stiebera w zbiorach P A N A rchiw um w Warszawie (1903-1980) (159) om ów iła spuściznę po Profesorze p rzekazaną do A rchiw um PAN, głów nie
przez w dow ę po Nim .
W dziale W kręgu rodziny Stieberów R om an Taborski w artykule P ow iąza
nia rodziny Stieberów ze św iatem artystycznym przedstaw ia m ało znane fakty
z życia rodzinnego Profesora.
I w końcu ostatni, choć być m oże najw ażniejszy dział to W spomnienia z lat
w ojny, gdzie zostało opublikow ane Lw ow skie w spom nienie sam ego Zdzisław a
Stiebera, w którym A utor opisuje swój pobyt w e L w ow ie w czasie w ojny i tuż przed nią. Jak pisze w P rzedm ow ie H anna Popow ska-Taborska: „W spom nienia te, złożone przez A utora z klauzulą dw udziestopięcioletnią w O ssolineum , otrzy m ałam od niego rów nież i ja , czułam się zatem zobow iązana, aby po ty lu latach - w form ie sw oistego dokum entu epoki - zostały udostępnione szerszem u gronu czytelników”4. W spom nienia te, które jeszcze ro k temu, w innej m iędzynarodowej
3 H. Popowska-Taborska: Listy od Profesora Stiebera. [W:] Ibidem, s. 103. 4 H. Popowska-Taborska: Przedmowa. [W:] Ibidem, s. 9.
sytuacji politycznej, kiedy ta praca Jem u pośw ięcona pow staw ała, dziś - ze w zględu n a to czącą się n a U krainie w ojnę, nab ierają zupełnie innej, ale jak że dla nas ciekawej i pouczającej perspektyw y historycznej.
Całość, na którą składa się zbiór różnorodnych artykułów uczniów Profesora i następnych pokoleń, które ju ż Go nie znały, pokazujących z różnych płaszczyzn sylw etkę tego w ybitnego badacza i tw órcę warszaw skiej slawistyki, je s t propozy cją lektury dla w szystkich humanistów, którym droga je st pam ięć o w ybitnych postaciach polskiej nauki. M łodem u pokoleniu pokazująca, ja k bardzo ró żn ią się czasy i warunki, w których ci w ielcy tworzyli. Jest przede w szystkim hołdem dla Profesora Zdzisław a Stiebera od w ciąż pam iętających go współpracowników.
Wanda Szulow ska
Sprawozdanie z X IX M iędzynarodow ej i Ogólnopolskiej K onferencji O nom astycz- nej, P oznań - G niezno, 2 0 -2 2 w rześnia 2014 r.
W dniach 2 0-21 w rześnia 2014 r. odbyła się X IX M iędzynarodow a i O gól nopolska K onferencja O nom astyczna „Funkcje nazw w łasnych w kulturze i k o m unikacji” . Zorganizow ana została przez Instytut F ilologii Polskiej, Instytut F i lologii Słow iańskiej oraz Instytut K ultury Europejskiej U niw ersytetu A dam a M ickiew icza w Poznaniu. O rganizatorzy gościli polskich i zagranicznych n a ukow ców w K olegium E uropejskim w Gnieźnie.
O brady plenarne poprzedziło pow itanie gości przez zasłużonego onom astę prof. dr. hab. K arola Zierhoffera. N astępnie głos zabrali: dziekan W ydziału Filolo gii Polskiej i Klasycznej, prezydent m iasta G niezna oraz starosta pow iatu gnieź nieńskiego. Po przem ów ieniach przedstaw icieli w ładz G niezna nastąpiły przem ó w ienia okolicznościowe. Jako pierw sza głos zabrała prof. dr hab. A leksandra C ieślikow a - przew odnicząca Polskiej K om isji O nom astycznej, która pogratulo w ała M ilanow i H arvalikow i z czeskiej akadem ii n au k objęcia prezydentury In ternational C ouncil o f O nom astic Sciences.
P odczas obrad plenarnych zostały przedstaw ione cztery referaty. Pierw szy w ygłosił prof. M ilan H avralik, który m ów ił o funkcji nazw w łasnych. Prof. dr hab. A leksandra C ieślikow a om aw iała na w ybranych przykładach zm ianę funk cji nazw w łasnych. Prof. dr hab. R obert M rózek w ygłosił referat pt. „K ategorial- ne d eterm inan ty zróżnicow ań onim icznej fu nkcjon aln ości n az w w łasn y ch ” . O statni referat w sesji plenarnej w ygłosił prof. dr hab. B ogdan W alczak, który m ów ił o sym bolicznej funkcji nazw w łasnych.
