De vita et scriptis famosi athei Julii Caesaris Vanini tractatus singularis [...]editione secunda aucta et correcta a Johanne Mauritio Schrammio, scholae Regiomontanae in Neo-Marchia Rect

Pełen tekst

(1)

(2) M si. ^ v ( A u r r h £ a jL y H. fn ^.

(3) J. K J J L - J JL X. CiESARIS VANINI. TRACTATI. g en u s, m o res. %. & s t u d ia. CU M IPSA M O RTE HORRENDA. E. S C R IP T IS S U I S R A R I O R I B U S. E T A L IIS FIDE D IG N IS A U CTO RIBU S S E L E C T A S U N T & N E C U I O F F E N D IC U L O. F O R E N T E R R O R E S IL L IU S I. S IM U L S U N T R E F U T A T I. E d itio n e. S ecu n d a A u c ta. ET C O R R E C T A. a. JO H AN N E M A U RITIO ‘SCMRAMMIO,. *. Scholae R egio m o n tan x^ N eo-M arch ia R eft. Guftririt, Typis & Sumptibus G O D O FR. H EI-. N IC H lljR eg . Regitn, Neo-March, Typogr..

(4)

(5) SUM M E R E V E R E N D O P E R IL L U S T R I & E X C E L L E N T IS S IM O DOMINO. DOMINO. MARQUARTO LUDOVICO L IB E R O D O M IN Q. P R IN C E N * HEREDITARIO CAROVII SER EN ISSIM I. R e g is in B o r u s s ia CONSILIARIO INTIMO, EQV1TI ORDINIS BORUSSICI. CONSISTORII PRÊSIDI, RERUM FEUDALIUM £i. E C C L E SIA S T IC A R U M D IR E C T O R I CA NONICO T E M P L I M A G D EB U R G IC I CATH ED RALI. Felicitatem!.

(6) SUMME REVERENDE et PER' ILLU STRIS. DOMINE!. Ulius Csefar Vaninus, cum vi vus multos caufse malae patronos qvaefiflet, moriturus nullos invemffet,diu mortuus tutores,qvos nullos teftamento inftituit, na&us eft, & qvos non fperavit filios, ha bet heredes. Cujus v itam etfi defcripferant multi, tamen ob ali orum fententiam, qvi dubitant, polTe hominem, qvi naturam Deam credit, cocca cupiditate & fraude mali genii animum in deteriora de fle-. J.

(7) fie£tere, ante annos feptem pluri bus verbis expofuu Q y£ cum PerilluftrisD anckG lm anni ma gno nomini qvondam eflet ijn/cripta, nunc latius diducta gntiam ambit Tuam, Vir Excellentiilime, qvi fucceffione pariter atqve vir tutibus de.fun£ti munera ornas. Qvodfi qvid levitatis , dedicandi libertate committo, culpam qvidem meam non deprecor: Siqvid criminis fcribendi 'genere, rqagnitudinemanimiTiiiimploiuNec jpfe fol fuas odit umbras, licet ra diis fuis indignas videantur, qvandoqvidem aedificia, qvo altiora funt eo longius adumbrare, obje£to lumine folet* Feras ergo aeqvo animo, commentationem hanc in formem no£tu, lucem ex fplendore nominis Tui petere* N ecficvirtutum Tuarum laudiqvidqvam de rogabitur, qvoniam, qvod exargumen-.

(8) mento horridum eft, fingularis Tua humanitas & mirus favor in cos, qvi placere bonis inge ri io ftudent, eo gloriofius fuperabit. Qvod fupereft, confllia reipublicae Tua, qvibus multarum gentium falus & incolumitas nititur, ut fecundet Deus, indefinenter ex opto,. Summe Reverendo ac Perilluftri nomini Tuo Regimonti tertio Calendas Ottobris: 1 7 1 5 .. tidi&ijjlmus. JohannesMauritius Schramm, S. R. Re&or,.

(9) J. M, Schrammius ledtori S* Ûmmetypographus, qvi qvondam Vanini vitam typis exprefferat, rogaret, ut fTqva elient, qvx huic argumento addenda vi derentur, qvod iterum eandem evulgaturus elfet: fatius duxi ani mos hominum additione adverfus impietatem praemunire qvam di ductione nimia ad ejus meditati onem provocare* Hinc totum caput primum qvo crevit nunc libel lus, in probanda librorum facromm auftoritate, fere abfolvitun Non fum nefeius, effe feclatores qvosdam extremae hujus malitiae, qui, qvod fibi non probare diflia Scriptura communia Ungulorum auftorem fanfitiffimum videntur, de omnibus dubitare maluat,qvam &.

(10) ullum a Deo Infpiratum credere. Solet Prophetis hoc proprium dici, ut femper de Chrifto qvaedam prodicant futura. Hoc ex omnibus probari poffe non nego, in aliis tamen fcriptis facris omnibus non neceflarium efle duco. Qvse in fine lunt addita, adqvorundam amicorum q vxfita, ut explicate magis dicerem, qvaede Vaninofentirem, refponfa efle volui Utcunqve autem qvisqve de hoc holiiine fentire voluerit,nos nemini ea de re dicam fumus fcripturi. Haec tuo judicio, le£tor, praecipienda du x i , ne qv&ftionem hiftoricam uti fidem ipfam omnibus modis reni tendo defendendam me velle pu tes. V ale!. CaputT*.

(11) Caput I. SUMMARIA. Theorum fcripta §. !♦ importor dc tribus § .2 * 3 . Num Caefar. § .4 , Vaninus Apoftolus §. $• ejus natales §. 6 ftudia domi cccpta §, 7 , in academiis con* tinuata § .8 - 1 2 . pracceptorcs: Cardanustf. I 2 — 1 7 . atheifmi lufpe&us §. 18 - 20- Pomponacius §. 2 1 . Divinarum litcrarum au&oritas 2 2 — 2 4 . cur ab his viris fpreta § ,2 5 ,. A. M. Agnum fine detrimentum. cepit librorum incuria perdi torum aufta in dies fingulos difeentium literatura ; Sed tantum non eft qvod amisfis illorum feriptis damnum fa cit, qvi Deum negant, qvin vir Chriflianus id ferre posfit. De tribus impotioribus magnis im potior longe maximus librum qvendam exara vit, cujus cum prioribus feculis in his terris n u l la fere infpiciendi copia daretur, fuere qvi pro xim is in multas lingvas transferrent mundanae potius curiofltati lucrandi cupiditate qvam reiiA giofo.

(12) giofo filentio officio Tuo fatisfatturi, De au&ore qvaerendo non m ultam laborant, qvi primum exem plar ultim is temporibus vitio nimis curioforum indagatorum efti&um ab homine impro bo putant. x\lii aliis iisque do&is viris in Italia praefertim degentibus hoc crimen imputarunt* 0 0 Qvae licet incerta omnia ; inter Muhammedanos tamen & Barbaros primi fceleris architeftu s potius qvam inter Germanos qvaerendus vi detur, cum m ulti inter eos de Naturaliftarum fefta & Mahometem & Chriftum pari modo con temnant. Horumqve fententia maxime imbuti funt Jtali quod ex vicinitate locorum & dire* ptioneSaracenica horum mens eadem pelle infe£ta laboret* ( a ) vide $ o rtfe £ itn $ ber ^ o n a tltd je n Unterrefctm*. gen W d h eim (£ rn |lX en ije lg fcee» fcrittm R epos torii (inbCtC^ P* f98 —2 0 2 . qvi verba a pon tifice Friderico II. Caefari imputata anfam dedisfe huic libro opinatur, §. 2 .. Fruftra autem monftrofi foetus paren tem ex mendacio pontificis Gregorii noni Fridericum fecundumRomanum imperatorem qvidarn crediderunt. Nam, etfi pontifex in facra proferiptione, qva imperatorem imperio exutum vole~ bat verba ipfius fpeciofe indicare lim ulabdum , tfle Rex inqvit, fc/hlcntU, a tribus Barataroribus, ut ejus verbis utamurfctlicet CHrtfto jEfu, Moy/e M abometo, totum mundum fuisfc deceftum ; Et duobus eQ im.

(13) < ss ( 3 ) m orum in gloria mortuis ipfnmjefum in lignum fuspenfum mxnifefie proponens ftper dilucida voce affirmare vel po tilis mentiri pr<efumfit> qvod omnes fatu i funt, qvi crtdtint nafei de virgine natum Deum, qvi creavit naturam (3 omnia potuisfe. Hunc Hareftn illo errore confirmans„ qvod nullus nafii potuir, cujus conceptum viri & multe ris conjunttio non precesfit & homo debet nihil a liu i credere mji qvod potef i vi & ratione natura probare, (a). E ft tamen hscc infefti animi incufatio omnibus calumniatoribus attendentis, qvi mali qvidqvani deCaefare ad ipfum deferre poterant, ne injufte damnatus videretur inimicus, adeoqve nulla fi des illi habenda. Nam & ipfe Paris qvi verba pontificis retulit addit populo luboluisfefraudem veteratoris eumqve dixisfe : Q vid fibi vult ifiud ? retroatlis temporibus impofuit papa Imperatori qvod ipfi Machometo legiqve Saracenica plus concesjit qvam Cbrifla vel legi Chrifiiana : nunc autem in fua invettiva epifioU imponit eidem qvod tam Mahometnn qvam jE fu m vel Moyfem, qvod horribile efi recitare, vo at Barataz,em. (defraudatorem) In ep llo iis fuis humiliter de Deo f r r i * bit Imperitor & catholice nifi tantum qvod b*c ultima papali perfomt derogat, non officio: nec publice pradicat, nee procaciter fu/imet qvicqvamharetteutn, ut novimus adkuo vel prophanum. non ufurarios nobis mifit vel raptores redituum. (qvod papa fae:pe fecerat ) ( 4) Vide Matthaei Paris Monachi Aibancnfi* Hiftortam Majorem editore W> lielmo W ats Londin. in» penfis A. Mearnc ad Ann. 1 2 3 9 . p. 4 5 5 ,. (l) idem Pari* ib.p.460.. A*. $. 3..

(14) §- 3 * Sed cnm ipfe Caefar refponiione fua da ta ad purpuratos curiae Rorranae fortiter caufam fuam defenderit nec omnium in manibus epi ftola •volvatur, eandem, ut a Petro de V ineis, qvi Csefari aC oniiliis erat, confcripta elt addemus. I l lius autem haec funt verba : In exordio nafccntis mundi provida G? ineffabilis Dei providentia, cui confiiu non communicant aliena, in firmamento coeli duo Jlatu it luminaria, majus & m inus: majus, ut prteffet diei mi nus ut praejfet nocli, Gha duo fic ad propria officia in regione Zodiaca offeruntur, ut etfi fe multoties ex obiiqvo refpiciant, unum tamen alterum non offendit. Imo, qvod eft fuperius, inferiori fuam communicat claritatem. A fim ili eadem Aterna provifio in firmamento terr<zt duo voluit ineffe regimina, Sacerdotium fcilicet (3 imperium, unum ad cautelam reliqvum ad tutelam, ut homo qvi erat in duobus componentibus diutius disfolutus, duobus retina culis frenaretur & fic fieret pax orbi terra omnibus excesfibus limitatis. Sedfedens in cathedra perverfi dogma tis, Pbarifausunftus oleo nequitu pret participibusfuis noftri temporis Romanus.pontifex, quod de cceleftis ordinis amulatione defeendit, evacuare nititur. E t credit forte tum fupenoribus convenire,qu^ natura, non voluntate du cuntur , noftra majeftatisjubar intendit ducere in eclipfint, dum veritate in fabulam commutata, plent mendaciis ad diverfas mundi partes papales mittuntur epiftola. de comple xione, non de ratione accufantes noftra fidei puritatem. ScrtpfiPemmfolo nomine papa, nos beftiam afeendentem de man, plenam nominibus blaspkemia pardique varietatibus emumferiptam. (a) E t nos ipfum belluam illam afferimus.

(15) deqva legitur'. Exibat a H u s eqvus rufus de mari & qui fedebat fupereum futuebat pacem de terra, ut viventes invi cem fe interficiant. Nam a fu<t promotionis tempore, ifie pater non mifericor diarum fed difcordurum, defolationis cjjT non confolationis, folicitus procurator totum mundum ad fcandala excitavit. E t, ut verbafua redo fenfu interprete mur, ipfe draco magnus qui fe duxit univerfum orbem, A nticbrijius efi, cujus nos dixit effe precambulum & alter Balaam conductus pretio, ut malediceret nobis, princeps per principes tenebrarum, qui.abufi funt prophetiis, H ice fl angelns profiltens de abyffo, habens phialas plenas amaritu dine ut mari (3 terra noceat (b >Inferuit enim falfus CbriJ l i vicarius tabulis fuis, n o s C h r t j f t i a n a f i d t i r e lig io o n e tn r e l i e n o n c o le r e a c d i x t j j e t r ib u s f e d u t lo r ib u s m u n d u m e jje d e c e p tu m : Q/iod abfitde labiis noftris proceffiffe, cum mamfefte confiteamur unicum D ei filium, co&ternum ( $ ’co£qualem patri ac fantlo fpiritui? Dominum noftrumjefian Chriftum. ab initio & ante fecula genitum * proceffu temporis miffum in terris in fubfi dium generationis humana, non de potentia ordinata, fed de potentia ordinante: qui efi de gloriofa virgine matre natus, pajfus poflmodum & mortuus fecundum carnem & alteram naturam, quam affumfit in utero m atris: virtute deitatis, a morte poft triduum furrexiffe, Mahometivero corpus in aere pendere didicimus, obfejfum dsmonibus ani mam inferni cruciatibus deditam, cujui opera tenebrofa fu erunt et contra legem excelfi.Mofen vero amicumDei & fa miliarem, vera docente pagina fuiffe tenemus, in monte f i naicum ipfo tenentem colloquia, cui Dominus rubum accen dit : per <\vem figna & mirabilia fecit in /Egjpto ( J H e braico populo lex tradita declarat ipfumpoflmodum vocaA 3.

(16) tum adgloriam cum eleftts. ln t i s & aliis accufator nof i er i S imulus ponens adverfus filium marris ecclefufiandaium, contra nos mendaces & vcnenofas notas mundo wfcripjit. Sed fi retttrudo fenfus apoflohci non fuijfet intrinfecus im pedita nec prapofmffet impetum rationi qui domtnatur in ipfo talia non fi.npftffet-, nec ad fuggefiioncm iliorum, qui tenent lucem tenebras (3 dicunt malum bonum- qui fufpifantur mei effe fe l,p e r locum ab opinione qui eji debilis G? infirmus, cum verum ejfe falfum, cum non effe convertatur, Opinio vero fic indifferens ad utrumque, uno gradu dis tans a fide in hujusmodi papalis conficientia hoffium infrin g i minime debuijfet. Super quibus omnibus vehementer cogimur admirari & noflra mentis quietem multa vexat turbatio,qvod vos qui effis eccleffafundamenta, columna reH ituiinis affeffores, Petri urbis/enat ores orbis cardines, non jlexiffis motum judicis fulminantis, quemadmodum fuperioves planeta faciunt, qui ad retardandam magni cor poris velocitatem contrariis motibus opponuntur. Rever4 imperialis felicitas papali femper impugnatur invidia. Un de Simonides interrogatus, cur invidos non haberet? refpondit: quia nihilfelicitergefff* Etqviaprofpera ntbis^Deo be nedici o, cunila fuccedunt, pufertim cum Lombardes re belles noffros ad mortem profequimur, quos ipfe pr&dejlma* vir ad vitam. H ac eft caufa qrare pontifex ipfeapoffolicus ingemifcit £5? nunc de confilio veffro felicitati noffra inffitusrit obviare, verum dc poteffate ligandi (£ folvendi forte if fe dominus gloriatur & pungit. Sed ubi virtus deficit po+ teffatis, ibifttbfervit abujus. Hoc in eo intelligitur qui reg i* patefiatis magnus princeps, eximius propheta rum reffitutionem pofcebat fpiritus principalis, qvia pol luerat officii dignitatem. Sed fecundum quod in diffolubit u non fo ly u m r , it a & innlligibilti m n ligantur. J jjh o i HS.

(17) (73 §&■ ex eo manifefte probatur, quia facra fcripta infiruunt, mor* ttficant animas qua non moriuntur et vivificant qva non vi vunt. Potefi ergo, qua nonfunt digna potentia quantum & qvando. Nam cum Deus omniapoffit eft aliud qvodnon fotefi, Sane^ f i verus effet pontifex, innocens^ inpollutus, / 'gregatus a peccatoribus haberetur, nonjurgiorum vittim* fed hofiiarum pacificarum pacificus immolator: ( $ poneret incenfum odoris non doloris^ nec pontificium in maleficium commutaret. S i verus ejfet pontifex, verbum pradicatiofi is non traheret in fr ullum dijfenfionis. Nec ex hac accufabimur hofiis ecclefia matris nojlra^qm fancta eft in genere fuo quam cum reverentia colimus ample ftimur cum honore, divinis fitcramentis ornatam. Perfonas tamen fingulares & corruptioni Jubjetlas, a medio recedentes, penitus reprobamus. E t qvta injuria non funt tranfttoria, qv& tiojlra majefiati jugiter inferuntur (3 animum fuper iis lemre non pofftimus nec debemus utique, noftrdm potentiam relaxare cogimur ad vindittam. Vos vero qui efiis viri tdfaniora confilta conflit titi, fenfus & rationis excellenti um obtinentes, rugientem adverfariumnoflrum,* prueffu, eu jus detestabile fu it initium, penitus revocetis, verum eonfeqventias, ex caufispracedentibus attendentes, A lio quin utraque terra fentiet qvaliter inperfecutorem ac confequentes principes £$ fautores procedat Augufeus ( $ quali ter ferro Cafareas inferat ultiones, (a) Circa h x c ver. ba i n margine explicante epiftolarum edendarum au&ore Simone Schardio adfcripta typis funt ver ba qu£ fequuntur : Cum anno 12 4 2 . Eridericus Cunradum filium imperatorem Francofurti feciflet, dixiffe ibi apud pontificem Gregorium per. Laadgrafiuna Thuringi# delatus e f t ; Tres in regimi-.

(18) giminibus fuis mundum feduxilfe JVôyfen judseos, Chriftum Chriftianos. Mahometem G en tiles. qvareGregorius incitatus eum exeo m mu-' nicavit. Sed hanc delationem Henrici T h u rin gi magis falfam qvam veram fuifle ejus in Roma norum regem poftea fafta electione fatis proba tur. Chronica T h u rin g is ;(6 jN o n mirum hxc papam finxiffe qvippe avitum odium (axonum in fvevorum gentem ipfi notum erat & qvod po tentia huj9 imperatoris obrepofceudas provincias imperio fubdu&as ipfi quotidie timenda erat va riis artibus Casfari interitum moliebatur. Nam primo fulm ine anathematis eum cogebat in S y riam navigare ut bello recuperaret Hierofolyma Chriftique fepulcrum ab hoftibus vindicaret. Caefare expeditionem movente in Barbaros papa per legatos Soldanum eorum ducem follicitabat ne terram Ckfari redderet. De quo queritur C x far epiftola vigefim a fecunda Cvid: Petr. de V i neis pag. 1 5 4 J his Verbis t Dumpr&ter impedimen ta qv* nobis in Syria praparatper nuntios & legatos qui Soldanum literis fu is , qvas nos captis eorum latoribus in ■publicum teftimonium refervamus, ne nubis terram divina cultui deditam redderet, cum regni Hierofolymitani viri bus munierunt. Ciim vero jam in Syria rem contra. Sultanum ftrenue ageret papa exercitu confcriptoSiciliam regnum Friderici occupabat, prgefeciiq ueeju s, ut Caefarianos in fuas partes trahe rent jurejurando affirm abant: Csefarem inSyri^ captum elfe. Csefar audita fraude Gregorii ex Syria reverfus eft ablatum regnum recuperatu rus neque feliciter gefta cum papa vereretur ne in-.

(19) m ( 9;) m infelto animo fuas provincias perfequeretur ftatim ipfiocurrit rogans ne eccleliam iterum ter reret exercitu quas pacem quam maxime colere optaret ne ulla re caufa timoris fidelibus praeflaretur. Interea per literas omnes in Italia quos noverat homines fadtiofos contra Qefarem exci tavit filiumque cum exercitu patri fuceurrenti tranfitu in Italiam prohibuit. Sed cum praeter opinionem Fridericus feditiofos ad officium re dire cogeret, papa hortabatur eum ut Romanis bellum inferret quod libi non per omnia obedirent Cseftr di&o pontificis paruit Romanosque tanquam hoftes ecciefise armis perfequebatur. Hos cum pontifex videret m inus robuftos ad refirtendum Siculos iterum adfeditionem in Caca rem compulit ut is bello continuo distraheretur. Hanc cum ipfecompofiturus ex Romanorum di tione difcederet fuis tamen pontifici praeli dio re lictis is infcio Friderico clam foedus cum Rom a nis faciebat. Ita rediens omnia fibi in fella cum videret multa in Longobardos moliebatur Caefar* pontifice quocunque modo poterat ipfisfuppetias adferente Tandem, quod turbator pacis publicas dicebatur ipfe pontificem accedebat cum filio an im um ejusu t placaret & hoc crimen & fe amo veret. Non tamen reconciliari fe cumCaefare ante paflus eft quamcaufam Lombardorum papse componendam traderet. Quod ut fecit Cs?far& e x fententia papae pax feditiofis Lombardis conceflaerat, ne idem tamen eadem otii felicitate frueretur movit Lombardos civitates Casfarianas A 5 bello.

(20) «88 ( io ) bello invadere ipfumque iterum ad arma cogere. Haec qui confiderat videt facile multa in Caefarem, ut aegre faceret, papam efttnxifiTe. *•. 4-. Quocunque autem tempore fcriptus fitifle liber qui fecundum aliorum fententiam & h u n c titu lu m g e r it; La beftia della religione, non tamen cu aliis ej^dem farinae tantu damni in tulerunt fidei Chriftianae quam qui callide & per cuniculos eam fubruunt. Vanini liber eft de A m phitheatro infcriptus, qui nuper in manus meas calamo licet exaratus pervenit. Dici non poteft, quam inimicum fe improbo huic errori fim ulaverit homo felicis ingenii utinam & meliorum partium in hac materia fem per& ex animo fui f l e t ! Non tamen fruftra laboraverit, callide & per cuniculos fubruere divinae veritatis funda menta periculofus ille religionis hoftis fi nobis impofuerit li&o defenfionis fervore, quod & fe cit aliis nonnullis viris qui narrationes Pontificio rum de exuftis Haereticis circum fpe&e tra n a verunt. Nam quorum judicio toties damnata veritas eft iis credere teftibus, iniqui judicisefle d u c u n t: & illiu s libri Ieftio de probatione accufatorum, mirum qvantum detrahit, qvem viden tes Chriftianam religionem m ultis verbis pro pugnantem , injuriam fcriptori fieri facile indu cuntur, ut ftatuant. Ultim us vero qui cuilibet ambiguo omnem dubitationem exim ere valet, n o n elt in manibus omnium fedin fcriniislatet fele& arum bibliothecarum» dum prudenter ca'ten t.

(21) m ) fa vent viri circum fpetti ne perle&is ejusmodi fcriptis aliorum faciles in declivia animi rapian tur H ujus ergo non mihi videtur hunc librum Tuis latebris relinquendum eile llcubi argumen to elle poffit ad detegendam Vanini fraudem qua priorem compofuit, ne majori in periculo conft tuantur dubitantium animiau&orem hunc fidei Chrillianae nullam voluilFe maculam adlpergere cenfentes, quam fi impia ejusdem dog mata legerint : dum modo adverlus ejusdem êfariosaufus firm acau£e fiducia corroborentur. Neque enim de manifeftatis hujus fcurras opini onibus eft quod timeamus, dum quilibet Chriilianorum cui facrae fcripturx auftoritas infixa eft, ftultiflim aseas nulloque fuffragio dignas fa cile judicaverit. Optandum quidem foret nuncjvam mortalium pe&ora occupaife tantam de mentiam, qua creatura» creatorem nihili ducunt, omniq; conatu in id juxta incumbendum sternis poti9fepulta tenebrisjaceretabominanda infanorum fen ten tia; fed impietate jam vulgo nota: qvippe noftris temporibus lixae diflentireincaula hac ardua & argumentis Atheorum eandem op pugnare audent: minori damno objefta ipforum divulgata refutabimusquam intermififa horrebi mus. His de caufis hunc doftrinx male fana: (a) decimum quartum praedicatorem Neapoli in univerfam Europam exeuntem, quem fe faflus eft moriturus, ex au&oribus fide dignis defcribemus, infperfa breviter refponfioneadimpofturas ejusdem ubi opus erit* Non aliter rem i-.

(22) ( 1 2 ) §©►. Tam tra&aturi fumus ; hinc quicquid le&ori ob oculos ponitur de V IT A S C R IP T ISq ; V A N IN 1 aftura videbit,. 00. Arafqqugm Tolofae rogo imponeretur publice co ram Cqpremo fenatu fallas eft-Neapoli fe & tredeciri alios fuifle emiflos qvi per omnem Europam A - thcorum do&rinam diflcminarent fibi autem dcfignationc aut fortitione contigilfe Galliam in qua Lu tetiis prscipue & alibi nefario ifto apoftolatu ftrenue fu n & u i eft, referente Merfenno Comm .* gem - p. 6 7 1 . - 6 7 3 . it. Voct. difp. !>ie<a. P. I* de Atheifmo P. 4. p. 2 0 2 . 2 0 3 . ubi poftaddu&a Mercurii Galliti verba fic fcribit : Sunt & alit, qui ejus memine runt : Continuatio Mercurii Gallo-Belgici & Graum ontiusinvita Ludovici X I I I . Sed qui mitius de illo fentire & pronuntiare videntur : uti vir eruditus p tu-, ritni. lectionis mihi nunc indicat ; nam libri nunc ad manum nonfunt nec vacat inquirere. Sic ergo hic Vaninus inter eruditos Atheos tanquamaquila aut Homerus quisf a quo omnes alii denominari aut ad qvem A* theifmi omnes reduci pojfunt : Quibus verbis erudi tos quosdam patet in caula Atheifmi excufare Vaninum, cundemqve hujus impietatis ducem a multis rc& e vocari quo m agis ad evincendam e fcriptii huju* hominis veritatem amore ftudioqu« ljt«ra-v rum induoimur,. §• 5* Lu ciliu s Vaninus Neapolitanus, qui M o Ju lii Caefaris nomine vel a perfecutioneu) vel arrogantise ftim ulo tutus eruditis innotefeere.

(23) m a s ) §§*• re'voluit, Johannis Baptiftae Vanini & Beatricis Lobcz de Nbquera filius fuit. H is, cum pater 8. FrancifcoCom iteCaftrenfi comitatui qui aCaftro Minervae originem ducit, prxfeftus eliet, filius Taurilani (i>) in regione A p u lia e Hydruntina natus elt, q u e m e Baptiimo quo Romanis ritibus Pontificiae religioni initiabatur, Lucilium dici voluerunt lidem puerum ingenii dotes non fpernendas praeferentem literis imbuendum curarunt, qvibus tantum profecit, ut nemo omnium, qui viderent ipfum, aufus n o n fit de eo fperare optime"virumque eruditum augurari. Erat enim ultra maturitatem annorum acris ju dicio, ftudiorum am ator fedulus, fed & vanus fciencisc fuse oftentator. tantaque gloriae cupidi tate ut ad perniciem fui licet ignominiofiffimam inde protraheretur. Quod ut £ virtute facilius perfonam induit, tanto periculofius ducendum vitium celerique correptione in puero temperan dum fuifiet. Sic enim , credo, infignerr hunc Theologum fuiffe laudaturos qvi pelfimum ex arrogantis Atheum fa& um execrati funt. Sed ad Lucilium revertimur. (4) N am Italia Profugus in Galliam ubi pervenerat nomen mutafTe verifiniile eft, nec una contentus mutatione fuit fed parentis gen u s cutn nomine fper* nens propofuit fibi e materno poftea cognomen affumere. Quam ob caufam id fecerit bis verbis in libro de Arcanis Naturae p. 4 9 2 . deferi^fit.* Romx adeft Theologus cui meum efi vomen, pronomen (3 co.

(24) • € E c»4 ) §®>-. /. gnomen, itaque laus non magis ad, me tot ftudiorum Uhoribus defejfum, quam ad illum otiofum pertinet. Refpondet Alexander: iilufirijfmum matris tu* famili~ am : Lopez, de Noqvera: tuorum librorum infcriptioni juxta Hifpanum ritum addere debueras (b; Ego cum Tauri fanum patriam meam nobilijjimam velut in orbis annulo gemmam peterem mxjium cornicis cantum audivi ibid. diaJ- 56* p. 4 2 4 .. ... $6'. Poftqvam hic ad modum adolefcentulus rudimenta Latinarum literarum fub praecepto ribus domefticis pofuerat, in primis Ariftotelicx Philofophiae placita avide haufit, qvibus etiam ficeruditus eft ut non modo in difciplina firman dae rationi inferviente fed fublimiori ea hujus Fhilofophi de Deo rebusque cceleftibus juxta ac terrenis agente cuique facile do&iilimus habe retur. Placuit animojuvenilitranscendens fimplicitatemSacerdotum fuorum gentilis eruditio quippe fraudibus adau&a vu lgi credulitatecuivis fapientioridivino verbo morumque fanftitate nu* data fides patebat Igitur accidit huic quae mul tis calamitas Italis Machiavello Cardano, Pomponatio aliisque Catholicae do&rinae fedtatoribus ut vel parum vel nihil divinae veritatis cre dere quam in veritate male defenfa mnlta fimul fa lfa & c u ratione pugnantia recipere voluerint, dum curiae Pontificis adverfaria religio vera, ut fi Haeretica effeU ad gentes Romanis quondam inimicas fubje&asque profcriberetur. Atqueadeo non abs re eft quod notat Verulamius inter. cau-■ 4.

(25) caufas Atheism i effe fcandala facerdotum verumque effe quod Bernhardus in n u it : Non eft j*m dicere, ut populusftc ftcerdos; qvia nec ficpopulus ut fac erdos. (a). (a) Serm: Vid. §« 16»p. 1 166. §• 7 * Itaque domi in his ftudiis exercitatus paren tis juflfu Neapolim ivit ad ea continuandaqvibus animus in elegantiflimam hanc urbem R eginamque patriae fuae ad Parthenopaeos Studiolos pergere nitebatur. Quippe ftupendis tot inge niis gravida mater gem ellas poftea peperit Academias a) qux novas huic Sireni (£; Gratias non degeneres in hunc usque diem indncunt filise* L u ciliu s Philofophias ftudium ibi florere videns, omni conatu incubuit ad Phyficam, cui maxima Profeflorum opera dabatur, idque adeo fecit ut \pnecepta plenius ex ore illorum caperet qvi jun xerant experimenta do& rin*. Unde terminum Phyficorum ab initio Medicinae fixum le n tie n si qua ad perfe&iorem arcanorum naturalium noti tiam pertingim us, magna animi voluptate ad hanc ^voque Icientiam alliciebatur. In qua qui dem iic verfatus eft ut qui phyfica ejusfcripta le gerint haud difficulter teftaturi Hnt non plane nullum in naturas fcientia pariter ac Medicina fuifTe* ( 4 ) N aplcsa cleux Acadcmies, de beaux efpritsj Gi* Ardenti & Gl* O tiofi; Morer. di&ion. Hiftoriq, ( * ) Parthenopae* nomen antiquitus obtinuit ab una Si renum.

(26) < i§ c i 6 ). m -. renum Parthenope. Hinc Silius Italicusl. 12 * Sirenum dedit una fuum mcmoribile nomen Parthenope mutis Acheloias,aequore cujus Regnavere diu cantus cum dulce per undas Exitium miferiseancret non prospera nautis.. 5 . 8. Praterea nec averfatus fuit ambitiofus ho mo divinarum rerum fcientiam» ad quam pri mum incubuifife dicit,quin ad fummum in ea gra- dum honoris' infuper afpiraret ftatu Clericorum m ultis magnisque dignitatibus inter Pontifici os fupereminente. Quae, ut Philofopho,ft»dia, perfacile erat, multis non line ingenii laude finitis difputationibus arripere ; fic non tam iis qvae ad vitam pie ducendam moresque fingendos (moralia vocant) laudabili conatu multi Ponti ficiorum feri pf erunt a') fed quse refutandis Hae reticis aptaelTent, opima fibi fpolia obventura perfvadebat. Quippe norat fpefuanon fruftratos qui veftigia legerant perfequentium Rema nse fidei inimicos. H incquodifficilioripficum Atheis pugna eo majori fibi glorice eandem fore d u x it [b) ( a ) Unicus liber eft de contemnenda gloria feriptui ita tamen ut ibidem Athei refutentur. (b) H oc elucet ex praefationeAmphitheatro praefixa,ubi queftus de fterili ingeniorum Tegete Atheos refutan tium ita pergit i Mu/ta Aquinas in opusculo contra gentes erudittjfme, ut omnes fatentur, fcripfit, nec ego.

(27) m. ( 17 ) ^ -. ego inficias ivero, qvando fummus oli ut ille Romana Ecclefu Antifies divina voluntatis interpres & Do~ ttor omnium gentium Jobarmes X X I I , in illius t)iv i confecratione plenus Deo b<ec verba protulit : T o t miracula, fecit quot qv&ftiones determinavit: Nec unicam tamen ille propofuit nedum refolvit Atheorum rationem. Sed contrarium apparet cx (cri ptis Thomae 1. i . Scnt, Lombard, dift. 3 . N eque propofuit fibi Thom as cum Atheis fingulari certamine congredi. §.. 9*. Hancob caufam orationibus quoque fa ctis inclaruit praeceptorem na&us Bartholon m im Argotnm ordine Carmelitam, quem v i rum in concionibus fu ifecu li phoenicem vocat L u ciliu s, ( a ) Easque non ut exteri folebant fabellis anilibus refertas fed multiplici divina rum rerum dodtdna elaboratas declamavit. Quae fi ex animo fcripfit Vaninus, vir bonus & ex contradi&ione abufuum Romanorum da mnatus videri poteft. Sed rationem vitsefcriptorumqveconfideranti patebit illum has resfubinde librisadfperlille ut clerici timerent, ne hic cum re£te fentientibus multos & fide Romana averteret «Sc ob hanc caufam ipfi munus ali quod pingue ecclefiatlicum offerrent quo tace ret fidemque Pontificiorum defenderet. Non enim redte fentiendi ftudium fed ambitio ni mia jpfum eo abripuit ut in libris fuis multa.

(28) CiS') § ® > ftatueret quae poflea iterum, fi vera, contemne ret» ingenium , ut probaret fuis & gloriae cupi ditati fatisfaceret, nulla Dei'ratione habita qui tantae audaciae ultor voluntatem peccandi cum animo deliberatam menti ex confuetudine m alitix obduratae imperare & naturalem de Deo notitiam ultimo tempore obfufcare permiferat. Sed ut ad rem redeamus, fabulofas Romano rum conciones dicit Vaninus: at fi vitium fa* cro oratori fabellis fidem probare, non eft pru dentia; Chriftianx magnis multisque fubtilitatibus populo fe magis oftentare quam eum pie inftruere. Quod de Vanino dixerim , cum ipfe de fe olim, dicat, concionando hanc quaftionem refoivi-) cur homo a Deo fuiffet creatus, ut nempe aliquid tjfet, qvod intere*JJionefua fummis ima coaptaret. E -. andem quoque fententiam feqventibus (latim ita firmavit : Materia prima fecundum averroiftasfola potentia, attuspurus folus Deus, prope Deum fubftant u immateriales, prope materiam forma corporeitatis. Jnter hac anima brut&du&, vegetans (3 fentiens & fu per has potior intellectus minor intelligentiis: & enim tn materia exifiens immaterialis, fed a materia feparatilisfeparatus per effentiam, non feparatuspropter in formationem. (b) Nam ideo hominem creatum. effe ut reliquis imperaret animantibus negat L u ciliu s cujus fententiam uberius exponemus cum de feriptisejus atturi fuerimus» ( * ) Dia!. 3 0 . p. 2 0 5. ( 0 ib. I 4 . p» 3 3 4. §.

(29) 4§8 0 9 ■) § . IO .. ever ,c Luc:iljo per laudabilia fu tu ra gloriae r;f ■ jItla ftifna penetranti non nifi juris per>pff x-fera^ ut ^ tr‘na facultate (quoddicitur) anv i n c r e a r i Do& or poflet. Quod ut vidit L , ° P e«o re eo adfpiravit ut & hac animum Quare pontificalibus decretis, quonon }evis c°gn itio erat, juris civilis ' uti°nes Cx/areasque leges addidit, (a) Hic f e r 1 J ^ econûltos auxilio faciles expertus e £ tvV r rebus Adigentia ejus videretur 1 1 poicere, omni eruditione quam patriafubminutraverat, abunde inftru<3 us, aliam q v afivit Academiam in qua haufta domi praecepta plunbusfequeeo mag/sin omni fcientiarum sen e re perficeret; eamque invenit Patavinam. O o L L . (ludia qvoqvcfcflatum fuilTe citatij fubin-. de juris confulturum placitis elucet,. vide d« A r-. can. N at, p, 28 6t & alibi pafliau. §• I I .. j: Tanta h xc urbs i Ilum dulced ''ne cepit ftuliretlr?KfU| ®JJ-° ^rms Te conferre noluerit (^) difpinlin * videretur quae viro omni difciplinarutn genere omatisfimo convenire foent: 5 quam mdefeffa literarum indagatione fundum opinione Tua inflatu, tangeret in vafto illo Fatavm * aequore eruditionis. Nam utut.

(30) m. s». ut ea deliciarum plena in fertili folo civitas juven iles animos facile tenet, non tamen eas feftatus eft Lucilius, omn£m argenti vim , non veltibus non corpori curandis, ied v iftu atque ami£tu parcilTimus ingenio adaptando impen dit, duri (Iimus literarum folertiftimusque in dagator , ficubi fama in gloriam exftim ularetur. (&) oo. Sic enim conftitucrat ut jurisprudentia ac The ologia fludiisin Parthenopcto ac Patavino circo decurfis reliqua fe r ; omnia literarum exercitationum per totum Europ<tum orbem ere d a theatra, amphithea tra, circosque duceret freqventandos conf. pracf: Arophith,. (b ) Hinc gloriatur fequentia : Amanti omnia calida. Nenne Patavii parvula contenti togula, hyberna frt • gora perfregimus ? Tantus mihi erat addifeendi ardor. Vanin. I.d e adm .N at, p. 3 5 1 .. §* 12. Sed inter fcriptaalia quse ftudiofe perlegit prae exteris Cardanus ipli placuit (a) qvem i tamen Lu ciliu s Atheum fatetur ac id quidem inter alia multa etiam ob indagatam Salvatoris noftri genituram, cujus natalem diem non ultra natura: leges fed naturali fyderum politu miraculofam illu xifle, vitamqve pariter ac mortem eodemque modo religionem Chriftianam ortam eile atque duraturam portentoli ho.

(31) mo ingenii voluit. Hanc ipfi opinionem V aninus exprobrat, tota convitiorum plauftra in eum exonerans ut caufam Chriftianorum adverlus Atheos egifle videatur, ( b ) Nimirum in commentariis qvi Ptolomsei Pelufienfis libris ûatuor, de aftrorum judiciis annexi funt,libro fecundo (0 haec fcribit Cardanus : Exemplum maximum efi genefis Domini noftri 'j E i U Chrifti in qva tot videbis tanta mirabilia, utjudices, etfi natu ralibus rationibus folum infijtendum ejjet, Chrifti na: tivitate fuijfeadmirabile naturamq', ille tribuuijffquantuconcurfu omniu cccloru excogitari poterat et naturali ter legem noftram ejfe,legem pietatis.juftitU,fidei-fimpli citatis,cbarttatis optimeq; inftitutam: nuUantq: habitu ram finem ni/i poft reditum eclipticarum,in quofiet novus fia t 9 univerfi. Nec tamen me velle credas dicere [at id non perfuadet Lucilio nec aliis) quod vel divinitas 'tnChrifto vel miracula ejp vel vit<efanclitas vel legis pro mulgatio abaftris pendeat. Sedficut natura illu ornavit optime temperamento, pulcritudinecorporisJicetiamDeus optimus & gloriofus optima conflit titione aftr orum at~ qve admirabili geneftn illius adornavit. Q vod f i fr u ftra ejfe talem conftit titionem voluijjet, duorum alterum contigijfet : aut ut non omnino tam conftanter diem (3 horam nativitatis illius ecclefia obfervaret, imo & hora momentum: & ut lu c omnia per totfecula innotefeerent adeo diligenter: vel non adeo omniafuifjent in illius ge nitura fingulariaymagnificagloriofa & tanto concurfu di gna : tum vero omnibus qv£ fuccefferunt de vit&fanftitate, de tnoium gravitate^ de fapientia^ de perfecutt-. B3.

(32) (**) cne% de lege optima promulganda de morte denique ac mortis tempore adeo congruentia ut nil exaftius pojfet excogitari. Hac igitur fiducia y qvod divina mens velit aitcujus propofiti caufa hanc tantam rem evulgandam ( qvam jam viginti annis atqve amplius cum fltuxiffenu, nonaufus fumob religionem edere ^duxk p ro lix io r a Carda ni verba ideo adduximus quia. praefertimob ultima apud virosdo£losinfufpieionem Atheismi pervenit. â~) Cardanus virGpientiffimus eft^ne* valde credu» ius faperftitionibus IcribuVaninus lib»de Afat.Dca. p Z03. 204» w inAm phitli, Exerdt» 7. & 8( c) p» mihi 3 6 9 , edit.Lugdun* auno 1. 55$,edita.. § I? *. E x quibus quidem facile judicatu eft non cm nia tribuiffe aflris qvae circa miraculofum Chrifti natalem confideranda funt, quippe ex ceptione adjefta id extra dubitationisaleam pofitu m e ft. Imo clarius mentem explicuilTevifus efth is verbis : Sed ut famejeere, Jitire, lajfari, dolere propter plagas, mori ob refolutionem caloris na turalis : ita etiam ob Saturni & veneris dominium ma culofiim nafet & qvdcunqve alia ut c<zteri homines per peti naturaliter contigit : p u te r hcc unum qvod e jlt ex virgine nafet.' (a') Sed ailignafle plura quam. per fidem ipfi Chriftianam licuerit, ex hoc quo-. qve. 1.

(33) «. (23) W *. qveapparet, qvod refponfa Chrifti mirabilia dum in hoc degeret fe c u lo vifibilis, horum concurfuiattribuent, quod verba innuunt fequentia ; Mercurius ibi qvoqve pr&fens & cum /iole & ad-' jcendens refpiciens ingenium (3 dexteritatem maximam * c folertiam in rebus agendis declaravit. Adeo vt E v ‘ tngehum referat, turbas in refponfis ejus mirari foIitas.y qva confiat non a Divina Sapientia ( qv& nullo tali ift~ diget auxilio ) fed humana profetta ejfe. (_b) Nam. <lv x populus refponfa Chrifti mirabatur non liint haec ex aftris ei conceffa nec humana: na tu ra folum fed Divinae fim ul erant, qvippe qva; fine omnifcientia Divina plurima dari non poterant ut infra probabimus de refponllone Chrifti data Pharifeis tentantibusa£luri. Non fane egebat Chriftus auxilio admirationis noftra ut DEus effet fed nos egebamus docu m entis ipfius admirandis ut falutis noftrajcaula crederemus qvod is homo Deus nofter effeta Rebus minimisqvibus Deus ad manifeftandam gloriam fui utitur non eget» cum posfit alio m odo& m axim isagere; qvo magis falfa pro ditur pofitio Divinam naturam ea non fecilfe cum admiratione populi non indiguerit» C u jus enim rei Deus auxilio non indiget ex illo m ale infertur liberae ele&ionis ad m inifterium lftudabfoluta negatio. Non indigebat Deus M ofead imperandum Pharaoni mifiionem po puli fui? at non inde feqvitur Mofen hinc fo^ B 4. Iu m.

(34) ^§§ 04) ium fuo ex arbitrio R eg i JE g yptiorum man datum tuliffe. 0 ) ibid* p, 374*. 0 ) P* 373 ». §. 1 4 *. Qyodll vero qvisqvam fibi voluerit decem rariflima illa qvae produxit perfpicue, induci, monftra pulcerrim x fu x fcientix aftrologicae, rem ita habeat. Primum inqvit, eft conjunctio ipfa capitum Libra, ottavi noni orbis, tam in feclione ecliptica cum aqvinotfii circulo5 qvam etiam qvod caput A rietis parvi circuli, octava fpbara in una effet longitudine cum capite A rietis qvod eft tcntrum parvi cir culi ipfius non dico qva profuerit ( nam Chnfti tempo re ad ungvem celebrata fu it') hac autem ut dernonftra tum eft primum, illuftrifjima eft concurfu tot (leUarum clariffimarum oftavi orbis ££ ejfettum fuum in annos triginta fex mille, ut fuperius docuimus,adminus extendit , (*) Ita namqve confuluit optime rebus. fuis Cardanus dum tantam, fed fine probatione, vim fvderibus operandi adfcripfit qvse e x tendi ad fexies m ille annos & ( ne cura nu merandi deficeret) triginta infuperpoflet i ne fi brevius Chriftianse fidei duratura tempus adfcripllflet cum illis iim ul Prophetis qui mundi finem elapfo feculo decimo fexto praedixerunt, derifui effet mundo fuperftiti. Nam meritis hifce Cardani fatis e ft , nifi nimium e ft , ho norem veritatis fexies m ille annos tribu iile. Se cundum. i.

(35) <!§ (20 §& eundum eft Cometes ipfius fulgentifjimi prafentid qv& conturbationem in toto orbe nomen clariffimum decla rabat. Tertium erat jupiter qvi fuavitatem morutn & probitatem manfvetudinem cum eloquentia& fapientia maxima declarabat, Ita factum eft cum in adftendente ejjet, ut anno duodecimo in templo difputave* rtt* 'Jupiter enim ibi ante tempus dat fapientiam. Ja m ne antea procedamus, jupiter prdftabat gratiam ( $ cloqventtam Sfravitatcm morum : hanc cometes per oinnes populos velut fulgur repente divulgabat: fuprenut vero conjunftio in animis hominum itaftabiliebat ut neqve per turpiffimam mortem qv£ contingit, neqve per edifta Yrintipum memoria ejus qui illum cognoverant 5 poffet evelli. (b) Satis hic modefte declarandi mo. dum aut indicandi fyderibus adfcribit, modo non dandi potentiam jovi addidiiTet. Liceat enim omittamus, virtutes influendi in eas res, c\\x humana induitria comparantur im becilli fulcro niti probationis, cum aftra in animae n oftrx naturam vel fecundum perferiorem vel imperfectiorem habitudinem minimam ha bere vim operandi nullo argumento iit adhuc demon ft ratum. Si quid etiam habent virtutis itellae, qvodnum habeant aeqve incertum , in corpora nafeitura ad effingenda quorundamaptiora fapientiae, eloqventiae & morum fvavitati membra tanqvam inftrumenta qvibus vir tutes anima* fefe facilius exererent ^ non ta men eo audaciae proceiTerit facile Aftrologus qvidam Chriftianus ut hxc omnia citra huma nae.

(36) nae do& rinx omnem induilriam folo jovis im petu perfe&a eilet diceret. At Chriftus nus<jvam in fcholis magnorum Eccieliae Do&oxum , qvae tanqvam focia caufaab iis reqviruntu r, nec cum eruditis viris fuerat verfatus, nus<}vam fecretioribus judaicae religionis prxceptis imbutus erat; neqveeo fecius, id qvod la pientes cum vulgo mirati funt, de abditiflimis fidei m yfteriiscum eruditilBm is difputabat(V) Suprema qvoqve planetarum eonjun&io cum nec impedire potuerit ut prosterdifcipulos om nes fere Chriftum florentem miraculis defererent, (d) qvi qvaefo impedire potuifletquo m inus turpiffim aejus morte afflidtum defererent. V ix tum duodecim omnino erant & ii qvidem 1 udantes cum defperatione promiflse refurre&ionis neqvehi addufti funtftellarum operatione ne deficerent, fed gratia Spiritus San fti & apparitione Domini noftri vifibili perfvafifu n t ut, qvod fapientescum fluitis ri debant , hom inem fim ul Deum eflemortuumqve fua virtute refurrexiffe firmiter crederent. (4 ) lib. cit. p, 1 7 1 . ( b) ibid. { i ) omnes enim mirabantur adeoqve & fapicntifll* mi qvi norant qvid poflet naturalis aiiqva Felicis ingenii fagacitas qvid ultra eandem eflet Lucfc 2 . v , 4 2 . H oc autem ex aftris adeptum efle C h riftisra non dicere fed probare fimul debui£f«t C ar an u s. 5 .15 .. 6c.

(37) hBS (*7> Sfr 5. 15» Qvartum, pergit Italus, fuitfpica Virginis fietla magnitudinis prima & natura Veneris, ac parunt M artis, qv<e ante afcend ns fu it partibus foluin tribus, tum ob par, 2. Attfiralis latitudinis, tum qvia vertito tqvinoflii punitum afcendebat, ideo eloqventutm ($ gratiam apud gentes prajtabat, naturalemqve futurorumcognitionem. Licet enim altius Divina refideret attamen qvod fupra humanitatem fapientia efi in hu~ wanis ex veneris fulgent tjjitno fydere, fiellisqve ex ejus tiatura clarioribus habetur, Gjyintum erat punctus autumnalis aquinoctu, Nam , ut d ix i, paululum vel IHontento temporis ante nottis medium natus efi, qvod ttiam ex direttione luna ad accidentis angulum dignofcitur. Itaqvc ob id neceffefuit tropicum afiivum ejfe in coeli medio, atqve ab id Ptolomao tefie ad legem pro mulgandam aptisfimum. ib i etiam erat tnfigntsfiella, Hercules vocata^ magnitudinis fecunda natura Martis^ qv,r, tot nobiUs morti fortijjime objiciendos declarabat: tot martyres egregios, tot ordines militum Johannis, J a (obi, Michaelts, P etri, Pauliqvs Teutonicorum, Enfifelorum aliorumqve. E x occafu vero unum, fcilicet ma ■ gna conjunctio, qva in Arietis tertia parte anno ante Servatoris nativitatem fexto celebrata efi, cum primum Saturnus ac Ju piter in trigono cancrijungerentur. E aqve ju xta Arietis capita utriusqve Jphara, qva ad ungvem ut dixi in angulo fuerant occidentis. Hoc igitur ottarum efi infigne hujus genefis qvo decernebatur mors. publica.

(38) '§ § § ( 2 8 ) publica atqve famefa ob capitum Arietum conjunCtionem, principumque mandaro ($ ob populi fedttiontm propter Saturni, jovisqve conjunctionem. Significabat a morte promulgandam legem, qvia capitum A rie tum conjunCtio erat in ipfa occidentis linea♦ Duo alia, erant infignia ex cocio imo * Solis prtfentia indicans mortem prtclaram & a morte nomen cUrijfimum: M er curius qvoqve ibi prafens & cumfule & adfcendens rejpiciens ingenium & dexteritatem maximam ac folertiam in rebus agendis declaravit. Adeo ut Evangelium re ferat turbas in refponfis ejus mirari folitasqv& conflaty non a divina [apientia ( qv& nullo tali indiget auxilio ) fed humana profella effe. A tqve hac illa funt decem fingularia atqve rariffima hujusgenitur*', qvorum concurftt pene divino, effigies qvadam tam mirabilium operum^ qv£ ab&terna ferie conftituta erant, pr&monftrata eft:. (aj Pofthazcconfentientia addit Cardanus quae ibidem legi poliunt, ut Herodis (kvitiam , popu li feditionemclamoremq;hunc: Crucifige,cru cifige : Chrifhi feveritatem fi neri fu,faciem lentiginofam qvam ex relatione Jofephi fuifle feribit Cardanus, h x c omnia fignacoeli tum tempo ris portendiffe vult addens : £ Q o d fi a Deo omnia fuijfentprofetta, qvorfum erat lentigmofum creari ? ab~ foluta enim funt omnia, qv<t a Deoproficifcuntur. Qvae. cum pluribus aliis ibidem qvi cupit legere ad ipfum Au&orem cujus non raro infpiciendi copiadatur, evolvendum feconferat. O m niafiqvidem non eft animus exferibereqvae ad tra&ationem noftrse hiftoriae non funt neceflTaria*. Haec.

(39) $$3 ( 29) W fr H x c ideo notavimus ut conftaret in qvopotiffimum difienferit VaninusaCardano qvem alias in multis dudtorem fedulusle& orfecutus eft. 0 0 ‘b. p. 3 7 3 . §. 16 .. Ne vero praetermittamus qvod opponi & Cardano posfit, generalem ad progenerandum hominem itellarum concurfum non negamus fed earundem illapfum atqve effe&um rerum fingularem q v x ex libertate Divina & humana pendent ut funt legem ferre, latamqve tot pvsecife tempora perdurare, morti fponte fe fiib* jicere, cum nemo unqvam probare potuerit, nihil eft quod credamus adeoqve nec conjeftun s fallaciffimis concurfu planetarum ortis fi dem ullam habeamus. Ac proinde non Une delegatione legitur qvam ftrenue eundem V aninus iisdem principiis refutare norit, ipfe Aftrologiae judiciaria; ftudiofus. Illud qvoqve fatis ridiculum eft qvod Cardanus in fpeciem veritatis inducit argumentum, dum famefcere, fitire, lallari & alias Chrifti pasfiones utiqve miracula divina non eflfe, dicit. Nam prius id probatum dare debuifletnum fit ex operatione Saturni hominem efurire, fitire, la lla ri: poft id fa&um fimul demonftrare an fit ex effedbj hujus ftellxhom inem qvi poteft habere ciburn, potum qvietem, iis tamen fponte fe abftinet., ej us.

(40) « s eso) m jusdemqve voluntatem ita vi fua difponere ut efurire, lallari,& pati v elit: NamChriflnshaec omnia fponte fua palTus eft, cum potuilTetegeftati fefubtrahere. Absqve hocrfi fuerit puerilis haec inde refultabit pracdi£tio A ltrologi: Altrorum indicio Chriftus efuriet, qvamdiu nempe is ipfe vo lu erit; iitiet, fteilae indicant, fed fi po tu abitintierit: patietur fi placuerit. Hoc lane prophetiaeZingarorumcon venitqui fatisdiu,in quiunt,fi vixeris,fatis qvoqveconfenueris.Quae duo reltanc fundamenta: A u t ecclcfia diem harantq,: Chrifii nAt ale non diligenter obfervaffe aut non omnia trt Chrifii genitura tanto concurfu fyderum digna tamgloriofa tamqve magnifica fo re : qvxqve lingula difto. loco caufatur Cardanus ruinam non i ita fortiter fuffulciunt.De tempore natiChrifti incerta funt omnia: annus, menfis, dies, hora,agnofcentibusiftud pafTim Chronologis, adeoqve ltru&a Mathematicorum genefis incerta. Imo fi cer to nobis conltaret de omnibus, idemqve concurfusqvem Cardanus contexuit, certe fuiflet, unde probabitur ex ftellarum earundem illapfu fapientiam, potentiam, vitam mortemChrifto obveniflefeu modoiingulari has in Salvatorem influxifle* Deincerto m enfeatqvediejoachim us Hildebrandus Helmltadienllum Doftou celeberrimus haec fer ibit; (a) Ovo autem die fe ftum nativitatis Chrifii agi debeat, apud veteres non eft omnino certum. Refert enim Cajfianus in prooemio ad. Tbeopkilumt /Egyprios h&c triafefia, Epiphaniam,Na-.

(41) CsO. tiviratem T)omini, Baptifmum Chiifto uno eodemqve die egijfe. 6)upd (3 de Chriftianis in Armenia Httgo (ommethorat, tn. C i.M a t t h Apud nes confvetudo an tiqvijfima agendi feflum natale I I X . Kal. Jan>natutn fuijjc,qv£ opinioja m Augufiim avo recepta f u i t : A u guft, /, 4., de Triritt. Ghjcqvid autem de eofit , hodier ni chronologt qvortim agmen ducit Scaliger de Emend. temp, evidenti rationeofiendunt Chriftum ineunte Janu ario conceptum C5? circa confinia menfium Septemb. (3 Ottob. in lucem editum fuijfe, qvando apud jud<tos fe ftum erat tabernaculorum. - jgvotcautem dit vel qvota. tioftis hora natus fitCbriftus prtcife non confiat. Con-. curfum eu ltellaru tam gioriofura tanta conve nientia vitae Chrilti relpondentem fingit Cardanus dum Chrilti vitam ex Evangeliitarum enarratione cognitam habet, qvo modo facile eft multa praclara ex hominum genefi praedi cere omniaqve ftellis implicare qvali ex adfcenfu huj9 veldefcenfu illius figni ifteeffe& usneceflario feqvi debuiffet, qvia omnino idem eventu perfe&us eftu tu t ignores ab eadem caufa produttum efle, Qvippe fola hic vaticinan tis feveritas qvam vultu prafert, haec ipfa nobis rem firmiter perfvadebit. fcilicet. Etprofefto non facilis folum ifta divinandi ratio eft fed in ruborem dat non nunqvam ejusmodi homines qvi prius de vita ejus certiores reddi volunt, cui futura praedicunt qvam domos fua? ccelefles exftruant. Et iftum eo momento fyderum in fluxum qvi probabit foli Cbrifto obtigiffe, cum. eodem.

(42) 4 H f 3* ) m eodem tempore plures in judaea tota vel orbe toto n a tifin t pueri p u ellxq vecu r nec dealiiseadem praedicare, qvae de Ghrifto, Cardanus prae dicere potuit? Aut cur ille concurfusj qvo nafcitur puer attenditur,non ii le qvo primu m concep tuseft? Num accurate tum temporis hora fciri potuit ut ne momento qvidem erratum fit? Saepe nos clepfydrs fallunt & alii horarum in dices. ( a) Libello de diebus feftis: p .2 0 . §. 3 . Eadem con firmat. D .U rfinusin Programm.de natalitiisChrifti A ono 16 4 1 . edito ubi, non minor, fcribtt, de jnenfc & die (qvam de anno nativitatisChrifti^quse recenfita ibidem fuit) pugna ; qvem Epiphanius V , Januarii alii cumÊgyptiii G r*ci$ & Syria V I, ejusdem menfis diem, alii XX* M ajiClem entc AJexandrino tefte. alii finem menfisSeptembris cum Beroaldo, Jofepho Scaligero & SethoCalvifio, ple* riqve 2 5 . Decembris artignarunt, qvod tamen cir ca Conftantini M . tempora demum cepifle, qvem ante Afatalitiorum feftum, certo die ab univerfa Ecclefia celebratum., fuifle liqvido non conftat in Chryfoftom i in hoc feftum, Conftantinopoli habita oratione, non obfcura extant reftigia^.. §• 17 . Si dicendum qvod res eft non qvidem hoc fa fto dlre&e qvidqvam contra Deum ftatuere videtur Italus. Sunt tamen & alia qvae addu cit V aninus propiora fufpicioni qvorum non leve.

(43) (33) §§&•. leve e ll qvod ex libro Cardani (V) citavit ver bis qvidem aliqvantum immutatis. Nos fua ipiius dabimusqvae ita protulit: Cum alter (CciU Empedocles) ad comparandam gloriam in AZtnaflam mas fponte Je conjecerit: eo confilio ut vel latens tanqvam DEus in coelum ajfumtus, V E L U T D E H E L I A F E R U N T , colentur vel etiam deprehenfus opinio nem imo admirationem fui ob fortitudinem hominibus relinqveret. Qvsc verba licet aliorum de Elia 0-. pinionem proferre videantur, Cardani tamen ipfius confenfionem fufpicari qvifpiam pollet imo Vaninus fufpicatur,necfruflra, cum m ul ta Atheifino convenientia pasfim fcriptis fuis infperferit. Imprimis & iftud in eo Vaninus carpiit infolentiseqvod de divinis legibus m u l tum detraxerit, humanis easdem liberiori,qvam par ell,judicio nonnunqvam poftponens. Qvod & fecit h x c ipfa fcribendo verba: Ridemus me rito Lycurgum qvod inflituit a. fene viro pojfe uxorem juveni qyem maxime probaretfubftittii ad propagandum genus, ut qvi nafcatur pro mariti filio habeatur. A t Mofes jusftt ut, cum primus frater mortuus ejfet pro ximus illi relittam uxorem duceret, procreatiqve filii prioris fratris haberentur. Igitur inter Mofen (3 Ly curgum fatis convenit, verum ut Mofis modejlior modus cum a funere prtcip! at fratris : Sic Lycurgi irreprehenfibilior qvod fangvinem duorum fratrum in una muliere non commifceat: 6)vem morem Jatis Corneius Tacitus gentibus exprobrat invifosqve illos merito omnibus dicit qvi nonfecus ac canes fera, non a cognatis cavent fed C pro-.

(44) 4 §§ ( 34 ) ® (b) Nobis jam non eft ani mus impiam de Elia opinionem refutare cum in feqventibus iterum occurrat, probata Scripturx Sacrae divinitate illius refellendae commodior locus erit Verum qvod de ducenda fratris uxore legem non minus fine vitio ac L ycu rgi putaverit de ea re nunc di&u opus eft. Non enim poteft homini Chriftiano modus ifte irreprehenfus minusefifeqvam Lycurgi qvo injud&is fratre mortuo frater uxorem duxit. Siqvidem fraterni fangvinis miftura fecundum aftu m generandi phyficum fpe&atur tantum illa bonitatis capit qvantum conjunftio viri alienisfimi. Qvodcunqve malitise vel probita tis in ea deprehenditur abiplius voluntatis fanftitate eft qva eadem lex inllituta asleritur. Sed DEus in ipfo mundi exordio voluit, primo mortalium fuam carnem concedi, qvo fl qvid fanftius inveniri potuisfet, tum temporis utiqveprxcipi vel fieri aD EO fan& isfim o debuisfet,cum ibi omnia in fumma rerum perfedtione conllfterent. Idem poftea humano generi in virorum foeminarumqve multitudinem procrefcenti certis confangvinitatis & affinitatis gradibus interdixit tc) Neqve id fecit ultraomnem humanae rationis indaginem cum huma n s vitas fanttitas qvam obfervant inter fe, libe ri, inde fulciatur, linea adfcendens & defcendens eo majori fit religioni & immatura libido humanae vitae inimica inhibeatur. Hac autem lege. promifcue mijcentur..

(45) < € § C3 5) § f > lege (de fratris uxore non ducenda) excepit Deus, certa tamen conditione populum fuum» ne respublica judseorum alterius in alteram fa miliam hxreditate delata turbaretur, ne fine prole vidua elfet, quod in ilta gente ab infamia proximum erat, ne multiplicandae gentis Ifraeliticaeprorniffio corruere videretur: ne ullius m hac gente fiducia nafcitun MeiTiae ed efe& u prolis minueretur : nec anfam deniqve haoeret vidua deficientibus procis ad cultores ido lorum, prolis avida, fe recipere. Imo ii n u l la nobis ratio fuperelTet cur hoc fa&um dice remus, fufficeretDeoplacuifle judasos ejus le gis interdifto qvo utiq vealii tenentur populi fan&iflim e eximere. Qvid vero reprehenfionis humanas incurrere Deus jure poteft in his rebus qvae hoc latore legis fummo ejusve in* terdi&ione feu conceffione folam fibi culpam feu innocentiam trahunt ? L ycu rgi vero mo dus varia continet crimina : Lenocinium ipfiusm ariti,adulteria coeuntium , qvorum faci nore incerta proLesacper eam horrenda confulio officiorum ac juriumqvze inter parentes & liberos provida natura conflituit, humano g e neri inducitur: Si hoc averfum animum fi c u l tu fan&iflimarum legem non innuit fupinam certe ignorantiam arguit hujus viri Non poffum qvindo&iflim i qvoqveVoetii fententbm. huc referam qvi hunc fcribit ad modum Jufpeftttm/celere M agi*fuijfe, imo ab-exercitio ejus non alieG 2 nnm.

(46) « § § 1 36 ) § s^ Interim tamen num A th en sfu erit nec D e, in raedio reliquit ilie. Monet autem ju nio*. num.. res ut erudita ejus fcrtpta cum judicio perlegant & Ma thematica tantum ac? hjfica particularia ab illo difcant. In divinis enim inqvit fpiritualibus loqvitttr ut 'ctnei& fcripturarum (S interna ac fpiritualis praxios, omnis deniquefolida Theologia, tpfiusfcholaflica, ac Metaph/fica, (d) (4 ) dc lapientia fol. 5 6 . ( b) ibid. fol. 1 5 3 . (V) cujus rei veftigia apparent Lev. X IIX . 2 4 ,2 f. ( d) Voet. difp, fd e& . P. I. difp. dc Atheifmo. § . I8 -. Idem qvoqve immortalitatem anim x feripto libro aliis perfvadere dum vult, non putat iftius rei veritatem ad bene beateque vivendum conducere, qvi qvid animi feribens habuifle putandus fit e verbis fubfeqventibus patebit* Jtfunc demum videamus an forfan ad bene beateque v i• vendum anima immortalitatem credere plurimum conferat,atqve Ut video nec in koc utilis eft opinio: qvimmg ut apud Ciceronem Laertiumque Diogenem multo fan d iu sju ra, fidem ac pietatem colebant Epicurei inter ho mines qvam Stoici vel Platonici : atqve 'hujus caufam fui[Je reor qvod, ut Galenus docebat homofit confvetuditie bonus vel malus. A t vero his qvi fanttitatem vi* tx minime profitentur, nemo f i d i t : qvamobrem fide.

(47) C37) § § ► wajore uti coguntur talesqve fe apud homines praftare ut non videantur ea profejjione deteriores ! unde etiam venit ut his temporibus pauci fceneratorum fidem aquiparent cum tamen illireliqvo vitdt,genere fint perditijjiMt' J^ vin etiam apud Jud<tos, cum PhariJkorumfectA refurretttonem, nedum animorum fateretur immortalitatem, perpetuo Chriflum infectabatur: Sudducai qvi A4 tiimi interitum fatebantur vix femel aut bis illum net *no'efte admodum tentaverunt. Inde fi Plinii (3 Se~ neca, vitam, non verba comparaveris invenias Plinium cum fua animorum mortalitate tanto fuperare Senecam probitate morum quanto verbis Seneca rcligioftjjimi* £ liniam vincit, ColebantEpicurei baneftatem, pupilloru, haredes otficiofe traftabant filios defunttorum amicorum propriis pecuniisfovebant: apud omnes optimi viri pr*~ ter Deorum cultum , qvoseffe firmi negabant, habeban tur. A d hanc etiam fpem mali occafionem arripiunt, boni multa perperam patiuntur, 1 leges nutiores fla tuuntur ,fic fit, ut h<tc opinio etiam jafturam rebushu* manis afferat. Sed nec ad fortitudinem conducere vide tur , nam non Casfio Brutus fortior fu it, £? fi vera fa te ri volumus, crudeliora etiam fuere fa d a Bruti qvam Ca[fii, nam ille Rhodios infenfisfimos longe melius ha buit qvam Brutus amicas quibus praerat civitates. J^ u id tAndem ? Brutus Stoicus patriam ab Epicureo Casfio fervatam, /tntonio per leges incolumi prajlito, evertit,. ( a). His vero placitis Cardani non adftipulatur Lu ciliu s in eo libro qvem contra Atheos edidit ubi argum ento,qvod A do&ilTimorum auftoritate fum itur immortalitatem animae negantiC 3 um.

(48) (38) §§&• um-Ariftotelis. nempe Senecse Cardani & Pomponatii, his verbis inter alia refpondet : Pomponxtius qvidem (3 C a ri anus plurimis imbuti dijiiplinis (3 fcientiis fuere tantum abefiut nobis adverfentur ut et iam de immortalitate uterqve opus qvoddam confirifferit. Ego qvidem qvid ac qvomodo fcrtpferint, me ignorare nan infiteor in vitu s, nec enim unqvam tpfi. r.um h*c opufcula in manus meas venerunt, nec in ifjis Francofordianis nundinis multo minus in Lutherarus Lugdunenflbus officinis potuerunt reperiri} imfrejfa tamen accepi Baftle&. Nefcio an fortasfis imita t i fin t Agrippam qvi de d&monibtts invocandis conju randi sqve tot cempofuit libros cum tamen ipfe pejjtmus nebulo reliqvnem inftar, q vo s& Necromantiftas vu l gus appellat, nullos omnino damones ejfe ajfeveravit ut libro de vanitate fcientu & in /* qvoqve torno infinuat.. Cbj Non poffumus nifi idem de Lu cilio ferre judicium qvod de duumviris illis Pomponatio & Cardano tulit. Nam prout ipfe toto hoc li bro contra Atheos multo clamore infurrexit, fic ultim o fcripto omnia qvae fcripferatanteadfupplicium usqve negavit. (V) Cardan^de immort. anim .c. zSoL 33» VaniHUS de arcanis Naturae, p. 3 2 & ('k) Vanim isin Theatro exercit.28, §. 1 9 .. Cardam vero fententiam quod concernit non negamus Epicureos qvibusdam Stoicis fanfttus fidem ju ra , pietatemqve coiuiile licet anr-.

(49) ^ 3 ( 59) fcimam & morte fuperftitem imo Deos elFe ne garent. Id ipfum re&e ac fapienter a V erula mio notatum qvi fcripfit : FuJlat,nuHantautin-> certant de Deo habere opinionem qvam ctntumeliofairt & Deo indignam. A lterum enim infidelitatis efi, al teru m im pietatis & opprobrii . A c fuperjiitio c er te di * v in ita tis e fi dedecus. Vlutarchus non abs re inquit: Mallem fane inulto ut homines dicerent, nunqvam fuijfe talem in rerum natura virum-, qvalis‘ferebatu r Flutar thus ; qvam u t dicerent fuijfe qvendam Flutar chutn t q vi liberos fu e s recens natos comedere (3 devorare folitu s erat ; qvod Poeta de Saturno memorant. -Athei fmus non prorfus convellit diftamina fenfus non PhilofophiatH, Ajfeftus naturales , leges, bornz fam*. defiderium : qv£ omnia licet religio abeffet morali cuidam virtuti externa conducere pojjunt. A t fuperfiitio hac omnia dejicit tyrannidem abfolutam in animis hominum exercet. Itatjve Atheifm us turbdsin rebus publicis raro cie f homi nes enim cautos reddit (£ fecu ritati fu<t confulentes . 6)uin& videm us tempora ipfa in Atheijhiumpracliviora (q v a lia fu e r u n t Augufti Cafaris )tranqviUa fuijfe. A t fuperfiitio compluribus regnis rebuspublicis r u i m fu it, (a) M ulti habitu externo Platonicos fe & C u rio s fimularunt cum tamen hipefiim is moribus, alienifTimi ab ejusdem in flitutisfint deprehenfi. H is fane meliores fuere Epicurei Deos qvos vulgu s Ethnicorum credebat, ne gantes. M ulti qvoqve Chriftianorum funt Hypocritas & hi magni Athei qvi fa cr a Baconis Verba fu£lt> perpetu* trattantfed fine fenfu. Ade•. C4.

(50) C4° ) ut eos in fine cauteriz.aros evadere necejjefit. (b). Ani mae vero immortalitatem ex hujusmodi, argu mentis firmiter demonftrari non pofle verum ellfed S negatione unius alteriusqveargum en ti ad negationem rei pro qva adducuntur non valetconfeqventia. Qvinim o phirimum con ferre dicimus ad bene beateqve vivendum, ani mae immortalitatem credere. Hoc omnes fe re libri Atheorum continent religionem Chriitianam cujus pars eft animae immortalitas effiftam efle ut eo m elius regi vulgu s a magillratu & prudentioribuspoflet. A tfin em agiftratu nulia respublicafubfiftere poteft ejusqve timore beate vivere, adeoqve nec absqve ejus inventis fide nempe C h riftian a, animaeqve im mortalitate fiorebit. Eft haec quidem vana qvaedam Atheorum falfiilim aqve opinio ; fed hoc qvilibet facile perfpe&um habebit, nullum un quam gravius argum entum eiTe quo homines abfterreantur X vitiis & a d virtutes incitaripofllnt qvam voluptatis beatiflimas cruciatuumqve maximorum futura aeternitas. At vero haec eft fpes illa qvae animae immortalitati in dividuo nexu copulata eft. Qvi non credit animam fuperftitem , nullum iniqve agens ju dicem tim e t; n u llu m , cum iniqua patitur & morte fe vindicaturum fperat. Una vero inexorabiiiqve morte ll omnem ultionem finiri credit quid impedit qvo minus homo in pesfim afcelera ruat ? quid expedit ut pie vitam de gat..

(51) • ® § (41 ). |. gat. Habemus igitur absqve animse immor talitate homines (i horam mortis unicam fuftinere valuerint, rebelles in fu peri ores» in infe riores violentos, inxqvalescontentiofos, infetnet ipfos faevientes. Nam qvi qvosdam amor virtutum honeftaeqve tamae tenuit, non nili paucis admodum in republica in e ft, qvosarnor fui rapit in cun&is numerantur. Non aeqve cogunt nos ad leges obedientiae, qvae ab aliarum rerumexiftimationededucunturquam q v x 3. noftra ipforum utilitate vel perditione capiuntur : & utroque argumento nofmet ipfi cum periclitamur gloria noftri & dedecore, nemo fanae mentis i Ita magis ad officia adige tu r, haec fi temporalis, alterum aeternum* Qvum ergo vita perennis maximo pondere vir tutis ftimulos urgeat in hom inesilla ad beati tatem vitae plurimum conferre debet. Stoicis interim & platonicis& Piiarifaeis inculcatadoftrina fuit de immortalitate animae fed m elius iis vixere E picurei, modeftius decertarunt Sadducxi. Q vid in d e? notiflimum eft qvosdam melioribus legibus uti deteriorem vivendi confvetu din em feqvi, n on eftea culpa legum fed hominum eas omittentium. Sed ad.Lucilium revertamur. (4 ) BacoSerm . fidei. §. i^.defu perftitionep. 1 1 6 5 '.. (b) idemib.§, 16 ,.

(52) ■@8 (42) §©•. §• 20. Huic tamen praster exteros qvoscunqve cariflimus fuit Petrus Pomponatius Mantua nus qvi Bononiae & alibi Ariftotelis placita ma gno nifu excoluit, qvem pneceptorem femper vocare foiitus eft fiveqvod ipiius difciplinaufus effet per tempus aliqvod ab ipfius ore pen dens (Bononiae certe fu it) live qvod ejus li bros opinioni fuae apprime convenientes inveniflfet. Nam quem de Incantationibus fcripferat, aureus Vanino dicitur U ) & alius SPom ponatio de Fato elaboratus mirifice placuit (6) H is quidem libris innotuit eruditis Pompona tius. Sed & aliud Vaninus hujus opufculum -prxdicat, Petrus inquiensf Pomponatius Philofophus acuti (fimus in cujus corpus animum Averrois commigraffe Pythagoras judicaret in admirabili fuo opusculo de effettuum naturalium rerum eaufis verAfuiJfe confitetur oraculorum rcfponfa, nen tamen edita k Deo vel a Datnoneabfedanima & corpore cceli. Nam inqvit hic Man tuanu s , cum intelligentta non fit corpus nrqve virtus in corpore ex Ariftotele (c) & confeqventer proprie non fit in loco neqve in fubjetto nihil vetat dicere , illam fu iffe in fiatua idoli ibiqve facillime potuiffe mediante corpore cech ( ccelum namqve eft inftrumentum univerfale InteUigentiarum ) per os idoli vocem emittere pro ut tibicen per tubam fonum edit. Nam f i ex Chriftia.norum fententiaD&moii potuit id efficeremur non fupernx mentes immateriales cceli matrices ? cum plus virtutis. non.

(53) «D § ( 43). non f i t in illo qvam in bis ad oraculum fi/ e Holum in flandum (3 m ovendum . (\lj C<0 Divinus Pracceptor in aureo opufculo dc Incanta tionibus A rc. N at. dial. 5 1. p. 3 7 4 . (b) Exerc. 4 9 , Amphith. ubi contra Stoicos de Fato materiam tradat Pompunatinm refutaturus non diffitetur plerosqve putare fe Pomponatii partes leqvi. De coeli vero anima nu g* funt vulgari opinione turpiores qvas ridet qvicunqve fansc men tis eft qvandoqvidem omni rei veriratecaret, (0 Arift, 8, Phyfic. [d\ Exerc. 6 . Amphith. Intelligentias vero tales efle nullo unqvam argumento firmo probatum eft.. §. 2t-. Cujus vero Pomponatius fidei fuerit e defenfa Averrois deperituris cum corpore animabus fententia perfpicuum eft. Qva de re cum culparetur & fuperioribus s animas qvidem perituras ut 'Philofophum fe ftatuere fed non morituras ut Theologum credere dixit incautus ir x D ivin a qvas Philofophum incredulum fupplicii xterni damnatura nec Theologum impu nitum reliftura effet. Qvinimo Lucilium pu det aliqvando Pomponatii errores in lucem producere quando Petrus inquit ^ Pomponatius in opujculv de ejfeft ; reriim naturalium catifts Bafile& im prejfo vera ejfe dicit utriusqye legis ( id eft veteris & n o v i teftamenti) miracula. Eorum tam en cau-.

(54) ( 44^ §§£■ fam effectricem putat effe vel fjdera vel imaginationem nofiram. Sjdera qvidem, nant untverfi ordinem ac re gimen cum intendant vel religionum quoqve infiitutiones a qvibus omnis emanat ordo. Verttrn qvia gentes novo legislatori non crederent nifi (3 miracula tpfum operantem intuerentur id circo cunilas virtutes ac f a cultates qvas ipfa fjdera fejunttim impertiuntur ani malibus, herbis (3 lapidibus in unum colligunt (3 novo legislatori conferunt qvi tanta donorum ccelefiium co mitatu circumfeptus (3 communitus qvamplurimacon ficiet admirabilia Nam f i poteft prafiareilla diabo lus & hic igitur nova legis fydereus auttor. Confecutio probatur. Nam ex D ivi Augufiini fententia, nui-' lum prafiat mirabile Satanas nifi activa pajjivis appli cando qvod aliud non eft qvam patientis fenfus alterarc, phantafiain comovere (3 herbarum fuccos efficaciffimosfibi optime notos ex disjuntiifjimis terrarum par tibus confeftim allatos fubjetto applicare. H ac autem omnia (3 longe majora vi fyderum novus legifer profla re potuit, Adducit complura exempla qv* referre licet religionis gratia, (a) At unde tandem nu. gator ipfe probabit hunc qvem fyderibus tribu it illapfum ? cur non in Deo acqviefcit fyderum au&or? Miraculi vox non efl: eadem fignificatu qvas rei miras vel mirandae. Res mira e fl producere fer.pentes vel mures ubi n u lli fu n t qvia effedhium horum caufx non funt noliscognitae, & tamdiu mira dicitur qvamdiu illa: nobis non p aten t; fieri tamen poflunt» ipfa natura operante cujus effe&um res iftas non. tranf-.

(55) m. a®*. cendunt. Qyarum rerum fpeciesproduci poffunt vel prudentia fola humana vel ope dia-> botica» Miraculum vero eft operatio vim na* turx transcendens; nec arte humana nec Di abolica perfici poteft. M iraculum eft, baculum Mofis fola manuum emiiTione fieri ferpentem cundemqve attre&atu mutari in veriffimum baculum. Nam hic natura nihil agit fed vi Divina cun&a perficiuntur, Qvibus politis lententiam Pomponatii contradi&ionem in vol vere nemo non vid et, dum miracula dicit qvse vim fyderum non transcendunt atqve fic taci te negat res & Deo folo ultra vires naturales peraftas in veteri & novo teflamento effe mi racula. Qvod hoc argumento clarius patebit: Omnia miracula vim fyderum & naturae or dinem vi Divina fuperant. Nullas res miraculofie Veteris & novi tefta menti vim fyderum & natura: ordinem vi Divina fuperant. Ergo nullas res miraculofae veteris & novi teftamenti funt miracula. Haec eft ex verbis Pomponatii fafra conclufio fi nempe miracu lum id vult qvod viribus fyderum perficitur. Qvod fi negat feqvi ex prxm iflis pofitionibus contrarium ejus feqvetur adeoqve ita rectius nec abfurde argum entabitur; Omnia miracu la vim fyderum natur&qve ordinariam opera tionem ejusderaqve curfum fuperant: Omnes vero res ifhe veteris & novi teftamenti funt miracula ; omnes ergo res Ut# veteris & novi. tefta-.

(56) m u v s& teftamenti vim fyderum ordmariamqvenatu r a operationem fuperant. Qvod autem vim miracula patrandi fyderibus adfcribit Pomponatius, facit hoc ex faifade intelligentiisperfuafione qvae a PhilofophiaScholafticafeu po tius religione Ethnicorum originem trahit, qui crediderunt Deos, folem, lunam , Mercuri um aliosqve ftellaserrantes. [a] Excrcit. 8 .A m p h ith ,p . 5 2 .. 22.. Hauc & ejusdem de Fato Stoico do&rinam non difplicuifleLucilio confitebitur qvi caufam ejus propter qvain capitis damnatus fu it, ex au&oribus fide dignis cognoverit. Nos jam certioreseiTe fatis elt eum m perfeqvendis magtftri veftigiis magnopere libi placuille eundemque mira do&rinae fimilitudine retulifle ; dum ille, qvod unum intereat» ut Philofophus iim ul & Theologus animaj mortalitatem immortalitatemqve dum viveret credere, hic vero in perniciofis erroribus fuis fpreta Theologi fi de ut Philofophus mori qvoqe incredulus vo luit. Hac occaiione dicendum cur illi viri noluerint in Scripturae Sacrae relatione acqviefcere qvae rem omnem qvam illi ftellis, Deo ad fcribit. Cujus ergo momenta ponderabimus quibus facrarum literarum au&oritas vel divi nitas probari loler, lium fint tantas dignitatis. ut.

(57) m. ( 47) a ». u t iis contenti eile potuerint. Longum eftomnia enumerare, brevibus rem expediemus. Momentum omnium primum antiqvitatem in troducimus qva omnes alios fuperat facer ille codex , antiqviflimorum nempe populorum fcriptoribus: Phoeniciorum Sanchoniathone, JEgyptiorum Toauto feu H erm ete, Chaldxorumqve Zoroaftro, quod etfi veritatis divinae non direde probet, librorum tamen contradi centium minuit au&oritatem. (<*) Hoc enim ipfo veriora eiTe quae in illo continentur, cum de origine mundi aliisque rebus ab his maxime dilcrepat, cuiqve facile videbitur, qvoniam qua prior initio mundi fcriptorfuit eo probabilior apparet. Sed cum in ifto Deus qvi condidit m undum , auftor literarum earundum indice tur, clarius & veriusqvam alii longo poft tem pore nati, rem omnem ut gefta elt enunciare valebit Non eft inqvam haec probatio nulla, majori tamen vi hnmanam mentem cogit in affenfum cum fim ul relatum fuerit nullum antiqui {limorum librum clarioribus circumftantiis caufam humanae felicitatis & miferias enarrare, nullum qvoqve homini lapfo media cum Deo in gratiam redeundi necefiaria prius monftrafle qvod tamen ab initio lapfus fieri ftatim debuit nifi qvosdam absque mediorum no titia periifle oportuerit. Qvae ratio ultima ftatim innuit eundem librum talem eflfe qvalem nondum cognitum qvisquam judicat nobisque >iam.

(58) 4 t t C48) g & viam ad priftinam vitae beatitatem qva excidi mus regrediendi oftendentem, aliosque libros omnes lui omniumque feculorum hac materia - fuperantem. Alterum eft homines qvi San£ti Spiritus a manibus fuerunt fide dignillim oseife habendos, fiqvidem fcriptoris boni virtutes omnes in iplis deprehenfie. Fuit in iis neceflaria rerum traditarum cognitio ob id vel maxi me miraculofa quod fimplices & indodti fumma mylteria qvibusnemo fapiens excogitandis aptus erat fine huir ano ftudiocseteros homines edocuerunt. VeritatisqvoqveftudiofilTimosfuiffe e x iplorum vitxfan & itate cujus pars maxi ma veritatis amor coi ligitur,qvia totus mundus licet inimicillimus reprehendere eos non potuit nifiob bonitatem, juxta tritum iftud Ethnico ru m ; Cajus Sejus bonus vir, tantum quod Chrijftianus. Praeterea hoc ipfumconjici debet edefe&u caufarum qvibus perduci poliunt auftores ut fcribant rem aliter ac illa vera eft, accidiffe. Nam periculi timorem lseti fpernebant ul tima pro teftimonio patientes. Et fi quaedam adverfa minuerent animum cogebantur a Spiri tu qui agebat eos ad res vifas mundo ingratiis annuntiandas. Nec fpes commodi qvod ex lilentio vel corruptione veritatis nafci poterat, cos adegit quo minus fe qvotidianis periculis exponerent. (O Imo fi quid ab ipfisut homini, bus non re& efaftum infolita fuorum navorum recenlione detexerunt ne qvid damnofi huic ve-.

(59) ( 49 ) i r ritati ftuduiffe crederentur.(<0 Tertio loco mira cula ponimus qvibus viri illi Divini do&rinam luam toti mundo talem probarunt. Nam funt miracula ut dittum ell opera fingularia qvae non ordine naturx fed Divina virtute folummodo perficiuntur. Qvo magis indicio efthos homines cum Deo eg ille , Deumqve periplos 9peratum , ut oftenderet, hos libi placere ejusqve mandato fieri, qvi ab iis Termones de Deo aliisqve rebus coeleftibus inftituerentur. M ultavero miracula feciiTeProphetas & Apoftolos multitudine exemplorum adeo probatum Ethnicis fu it , ut non habentes qvod contra ne garent, imbecilli admodum effugio res ipfas minuere q vxiiverin t, dicentes etiam in fuis elle qvi plura patrallent qvam i pii met Apoftoli miracula. Cujus gratia Apollonium Tyaneum imprimisoppo,fuerunt, qvi tamen non tan ta perfecerat opera qvanta pofteade iplo glori abantur Porphyrius (e « & alii. Necqvisqvam tellimonio fu o , qvod maxime vero nmile de dit Flavius V.opifcus f) mortem perpeti un quam voluit ut Apoftoli pro veritate prxdicati deChrilto Evangelii omnibus hominibushoc p raftiteru nt, qui de futura laeti gloria eandem fubiere. Id quod homini duorum virorum Chrifti & Apollonii incerto fane pius excitat fidei inChriitianxreligionisqvam Tyanei illius Apollonii con-fitta miracula veritatem. Fuit enim inftitutis Philofophorum Indorum feu D Brav.