Rynek krajowy kauczuku syntetycznego i prognozy jego rozwoju do 2005 roku**

(1)

TOM 2 wrzesień-paździemik 1998 r. S C a ittM t& U f nr 5

Irena Brzęczkowskt}*, Anna Gadomska*, Andrzej Szyprowski*

Rynek krajowy kauczuku synte

tycznego i prognozy jego rozwoju do 2005 roku**

Scharakteryzowano sytuacją na między narodowym rynku kauczuków syntetycznych, przedstawiono kierunki zastosowań kauczuków i prognozy popytu i cen do 2005 roku. Prawie 60% produkcji kauczuków syntetycznych przeznaczone jest do produkcji opon samochodowych. W zużyciu kauczuków ogółem udział kauczuków syntetycznych małeje i w 1996 roku wynosił 60%.

Spadek od roku 1989 wyniósł ponad 5%. Światowe zużycie kauczuków syntetycznych ogółem w 1996 roku wynosiło 9,5 miliona ton.

Dla rynku krajowego oceniono zużycie kauczuków syntetycznych, przedstawiono produkcje krajową i handel zagraniczny kauczukami w latach 1992 -97. Opracowano prognozy popytu krajowego i cen w Polsce głównych typów kauczuków do 2005 roku. Krajowe zużycie kauczuków syntetycznych ogółem od 1993 roku rośnie i w 1997 roku wyniosło 91 807 ton, w tym kauczuku butadienowo - styrenowego 49 944 tony. Produkcja krajowa kauczuków syntetycznych ogółem rosła w latach 1993-96, aby w 1997 roku nieco spaść do poziomu 88 123 ton.

Polska eksportuje ponad 50% swojej produkcji kauczuków, ale również importuje poważnie ilości kauczuków nie produkowanych w kraju. Po raz pierwszy w 1997 roku Polska miała ujemny bilans ilościowy w handlu zagranicznym kauczukami syntetycznymi, bowiem szybko wzrastał import kauczuku butadienowo-styrenowego po cenach wyższych niż krajowe. Szacuje się, że do roku 2005 popyt na kauczuki syntetyczne w Polsce może wzrosnąć nawet 2,5-krotnie do poziomu 150 tys. ton / rok.

Słowa kluczowe: rynek kauczuku syntetycznego, prognozy

The Polish market of synthetic rubbers and prognosis of its development to 2005

Global market o f synthetic rubbers, the directions o f its applications and prognosis o f its demand, supply, consumption and prices have been presented.

About 60% o f the synthetic rubbers are used in the tire industry. Participation o f synthetic rubbers in total consumption o f rubbers is going down and in 1996 was 60%. This drop was about 5% from 1989. The global consumption o f synthetic rubbers was 9,5 million tons.

For Polish synthetic rubber market: country consumption, production, foreign trade for years 1992-97 were evaluated. Prognosis to 2005 o f Polish

* Instytut Ekonomiki Przemysłu Chemicznego, Warszawa

** Komunikat wygłoszony na Międzynarodowej Konferencji Naukowo - Technicznej ELASTOMERY’98, 13-15.10.1998, Warszawa

(2)

S ta & tw t& U f nr 5 wrzesień-paździemik 1998 r. TOM 2

consumption and prices was developed. Polish consumption o f synthetic rubbers is growing up from 1993 and in 1997 was 91 807 tons. At this amount the butadiene-styrene rubber was 49 944 tons. Polish production o f synthetic rubbers was growing up in years 1993-96 but in 1997 the drop down was observed to the level 88 123 tons. Poland exports about 50% o f its rubber production but imports the serious amount o f synthetic rubbers, especially types not produced at country. In 1997 Poland had first time negative quantitative balance at the foreign trade o f synthetic rubbers. The import o f butadiene-styrene rubbers was growing up very quickly at the prices higher than Polish prices. The Polish demand fo r synthetic rubber in 2005 was evaluated on 150 000 tons, it means 2,5 times higher than today.

Key woods: market o f synthetic rubbers, prognosis

1. Charakterystyka sytuacji na międzynarodowym rynku kau

czuków syntetycznych

• IR - kauczuk izoprenowy

• IIR - kauczuk butylowy (kopolimer izobutylowo- izoprenowy)

• BUR - kauczuk bromobutylowy

• CIIR - kauczuk chlorobutylowy Kierunki zastosowania kauczuku syntetycznego i

tendencje zmian

Podstawowe gatunki kauczuku to:

• E - SBR - kauczuk butadienowo-styrenowy (emulsja),

• S - SBR - kauczuk butadieno-styrenowy (roztwór)

• BR - kauczuk butadienowy

• EPM - kauczuk etylenowo-propylenowy (kopoli

mer etylenu z propylenem)

• EPDM - kauczuk etylenowo-propylenowy (terpoli- mer etylenu z propylenem i dienem)

• NBR - kauczuk nitrylow y (butadienowo-akrylonitrylowy)

Spośród 15 min ton kauczuków w yprodukowa

nych na świecie w 1996 roku 60 % zużył przemysł opon samochodowych.

Kolejnym co do wielkości kierunkiem zastoso

wania kauczuków syntetycznych są gumowe wyroby techniczne. Są to różnego rodzaju części samochodo

we (uszczelki, węże do paliw ciekłych i olejów itp.), jak również rozmaite elementy używane w górnictwie, budownictwie i przem yśle konstrukcyjnym. Pom ija

jąc elementy samochodowe, pozostałe gumowe w y

roby techniczne stanow ią 30% ogólnego zużycia kau

czuku syntetycznego.

Plastik

Gumowe części samochodowe

Substancje klejące 10%

1% Opony

59%

Osłony do 2%

modyfikowany

6% Budownictwo 3%

Gumowe części Obuwie niesamochodowe 4%

9%

Inne 6%

Rys. 1. Światowe zużycie kauczuku syntetycznego (źródło: Ullman s Encyklopedie o f Industrial Chemistry)

(3)

TOM 2 wrzesień-paździemik 1998 r. nr 5

przewody i rury 27%

wykładziny 9%

inne 2%

uszczelki 17%

części wytłaczane 8%

odlewnicze formy 10% , J

taśmy do przenoszenia mocy

7%

kable 16%

elementy do tłumienia drgań

4%

Rys. 2. Struktura zużycia kauczuków syntetycznych na wyroby techniczne (źródło: Ullman s Encyklopedie o f Industrial Chemistry)

Kauczuk butadienowo - styrenowy

Ponad 70 % produkcji kauczuku b u tad ien o w o-styrenow ego i butadienow ego w y k o rzy sty w a

ne je s t w przem yśle samochodowym. Kauczuk buta

dienowo - styrenowy może być używany zarówno sam, jak i razem z innymi polimerami. Stosuje się go głów

nie do produkcji opon, taśm przenośnikowych i węży gumowych. Przewiduje się największy wzrost zuży

cia tego kauczuku w Europie Centralnej i Zachodniej.

Kauczuk butadienowy

Kauczuk butadienowy jest używany do produk

cji ABS (kopolimery akrylonitrylu, butadienu i styre

nu). W mieszaninie z innymi kauczukami stosuje się go również do produkcji opon samochodowych.

Kauczuki nitrylowe

N ajczęściej w ykorzystyw ane k a u c zu k i po za przem ysłem sam ochodow ym to kauczuk nitrylowy i etylenowo-propylenowy. Kauczuki nitrylowe (kau

czuk butadienow o-akrylonitrylow y) stosuje się do wyrobu artykułów technicznych odpornych na oleje mineralne i paliwa (np. węże, uszczelki, podkładki, membrany i inne elementy używane w przem yśle sa

mochodowym, lotniczym i chemicznym).

Kauczuki etylenowo - propylenowe

International Institute o f Synthetic Rubber Pro

ducers (IISRP) przewiduje wysoki wzrost popytu na EPDM, który w ykorzystyw any jest do produkcji w y

robów prasowanych i w ytłaczanych (w ęże, u sz cz e l

ki, pasy przenośnikow e) oraz tkanin im pregnow a

nych i wykładzin antykorozyjnych.

Popyt i podaż

Do produkcji wyrobów gumowych stosuje się zarówno kauczuk naturalny jak i syntetyczny.

Zużycie kauczuków (naturalnego i syntetyczne

go) na świecie w 1996 roku wynosiło około 15,6 min ton, z czego 60 % stanowił kauczuk syntetyczny (co stanowi najniższy od 30 lat udział zużycia kauczuków syntetycznych w zużyciu elastomerów ogółem). W 1996 roku zanotowano ogólny wzrost zużycia elasto

merów o 2,4 % w stosunku do roku ubiegłego, przy czym wzrost konsumpcji kauczuku syntetycznego był o poło

wę niższy niż kauczuku naturalnego (1,6% i 3,2%).

Krajem, w którym obserwuje się wysokie zuży

cie kauczuku syntetycznego w stosunku do naturalne

go jest WNP. Tam udział zużycia kauczuku syntetycz

nego w zużyciu kauczuków ogółem wynosi około 90%.

W Afryce oraz w Azji i Oceanii poziom ten jest dużo niższy i waha się w granicach 40 - 500%.

W krajach Ameryki Północnej i Europy Zachod

niej w 1996 roku zaobserwowano niewielki wzrost udziału zużycia kauczuków syntetycznych.

Światowe zdolności produkcyjne kauczuku syn

tetycznego w ynoszą ok. 11 min ton, w tym:

• USA - 3232 tys. ton (29 % udziału zdolności pro

dukcyjnych świata),

• Rosja - 2578 tys. ton (23 % udziału zdolności pro

dukcyjnych świata),

• Japonia - 1768 tys. ton (16 % udziału zdolności pro

dukcyjnych świata).

Wykorzystanie światowych zdolności produkcyj

nych wynosi około 75 %.

W latach 1992 - 1996 produkcja kauczuków syn

tetycznych wzrosła o 4,5 %, natomiast ich zużycie tyl-

(4)

StćM totK & ity nr 5 wrzesień-paździemik 1998 r. TOM 2

1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996

Rys. 3. Udział kauczuku syntetycznego w konsumpcji kauczuków ogółem w latach 1989-1996 (źródło: oblicze

nia własne na podstawie danych z EIU Rubber Trends, 2nd quarter 1997, The Economist Intelligence Unit Limited 1997)

Kraje Unii Europ.

2 1%

Ameryka Łacińska 5%

Ameryka Północna 26%

Azja i Oceania 22%

Europa Wschodni Afryka

5% 1%

WNP 20%

Rys. 4. Udziały poszczególnych regionów świata w zdolnościach produkcyjnych kauczuków syntetycznych (źródło:

obliczenia na podstawie danych z Rubber Statistical Bulletin) ko o 1,8 %. W 1996 roku światowa produkcja kauczu

ku syntetycznego w ynosiła 9,7 min, ton a zużycie 9,5 min ton.

N ajw yższy poziom zużycia kauczuków synte

tycznych obserw ow any je st w Am eryce Północnej, Europie Zachodniej oraz w Azji i Oceanii. W latach 1995 - 1996 w Am eryce Północnej oraz Azji i Oceanii zanotowano niewielki około 2 % wzrost zużycia kau

czuków syntetycznych, natom iast w Europie Zachod

niej spadek o 1,6 %. N ajw yższy spadek zużycia kau

czuków syntetycznych nastąpił w W NP o ponad 7 %, natom iast najw iększy w zrost w Am eryce Łacińskiej (8,9 %), Europie Środkowej (7,9 %), Chinach (6,9 %), Środkowym W schodzie i Afryce (4,8 %).

Największymi światowymi eksporterami kauczu

ku syntetycznego są:

• USA - 16,5 % eksportu światowego w 1996 roku,

• Japonia -10 ,7 % eksportu światowego w 1996 roku,

• Francja -1 0 ,4 % eksportu światowego w 1996 roku,

• Niemcy - 9,1 % eksportu światowego w 1996 roku,

• Rosja - 7,8 % eksportu światowego w 1996 roku.

USA, Niemcy i Francja są również importera

mi kauczuków syntetycznych. Do znaczących impor

terów należą też Chiny.

Kauczuk butadienowo-styrenowy (SBR) produ

kowany jest w postaci kauczuku stałego, lateksu SBR oraz lateksu karbosylowanego XSBR. Światowe zdol

ności produkcyjne SBR ogółem stanow ią około 50 % zdolności produkcyjnych wszystkich kauczuków syn

tetycznych.

Największe zdolności produkcyjne SBR stałego znajdują się w Ameryce Północnej oraz Azji i Oceanii.

(5)

TOM 2 wrzesień-paździemik 1998 r. StcultM i& U f, nr 5

Rys. 5. Produkcja kauczuków syntetycznych w latach 1992-1996 (źródło: Rubber Statistical Bulletin) Połowa światowych zdolności produkcyjnych

kauczuku butadienow ego znajduje się w A m eryce Północnej oraz Azji i Oceanii.

Głównym producentem kauczuku izoprenowego jest WNP, gdzie znajduje się ok. 80 % światowych zdolności produkcyjnych.

Ponad 70 % światowych zdolności produkcyj

nych EPM /EPDM znajduje się w Am eryce Północnej i krajach Unii Europejskiej.

Czołowymi producentam i N B R oraz CR są kra

je Unii Europejskiej, Azji i Oceanii oraz Ameryki Pół

nocnej.

Prognozy popytu na kauczuki syntetyczne do 2005 roku

International Institute o f Synthetic Rubber Pro

ducers (IISRP) szacuje, że światowe zapotrzebow a

nie na kauczuki będzie wzrastać o 2,3 % rocznie do 2001 roku. Według IISRP zużycie kauczuków w świę

cie wzrośnie z 15,9 min ton w 1997 roku do 17,5 min ton w 2001 roku. Ocenia się, że wzrost zapotrzebow a

nie na kauczuk naturalny będzie wyższy (2,38 % na rok) niż na kauczuk syntetyczny (2,24 % na rok).

Szacuje się, że światowe zużycie kauczuku syn

tetycznego wzrośnie z 9,8 min ton w 1997 roku do 10,8 min ton w 2001 roku. Największy wzrost ma być obserwowany w Chinach i krajach WNP (średni rocz

ny wzrost odpowiednio 7 % i 6 %). W WNP zużycie kauczuków w 1996 roku spadło o 7,2 %. IISRP prze

widuje poprawę w przem yśle krajów WNP i z tym wiąże wysoki wzrost zapotrzebowania na kauczuki.

Wzrost zużycia kauczuków syntetycznych o oko

ło 3,7 % przewidywany jest w Europie Centralnej i Środkowym Wschodzie. Zapotrzebowanie na kauczuki w Europie Centralnej będzie związane ze wzrostem

produkcji przem ysłu samochodowego na skutek prze

m ieszczania się tego przem ysłu z Europy Zachodniej.

W 2001 roku zużycie kauczuków syntetycznych w Europie Środkowej szacowane jest na 376 tys. ton.

Przewiduje się, że w Europie Centralnej konsump

cja kauczuków nie związanych z przemysłem samocho

dowym będzie wzrastać szybciej niż w Europie Zachod

niej ( EPDM - 12 %, NBR - 5 %, CR - 5%).

Tabela 1. Średni roczny wzrost zużycia kauczuków syn

tetycznych na świecie

Rejon Wzrost roczny, % 1997 - 2001

Wzrost roczny, % 2001-2005

Ameryka Północna 1,02 1,02

Europa Zachodnia 1,36 1,49

Azja/Oceania 2,07 2,03

Ameryka Łacińska 2,91 2,59

Środkowy Wschód/Afryka 3,75 4,12

Europa Środkowa 3,67 4,36

WNP 5,91 7,44

Chiny 7,04 7,05

Razem 2,24 2,38

Źródło: European Rubber Journal, March 1997 i obliczenia własne

W Europie Zachodniej w latach 1996 - 2001 sza

cowany jest średni wzrost zapotrzebowania na kauczuki syntetyczne o około 1,4 % rocznie. W 2001 roku zuży

cie kauczuków syntetycznych w Europie Zachodniej ma wynosić 2432 tys. ton. IISRP przewiduje, że w Europie Zachodniej nastąpi wysoki wzrost zapotrzebowania na kauczuk butadienowo-styrenowy stały (o 6,8 % rocznie do 2001 roku). Przewidywany jest również wzrost zapo

trzebowania na EPDM - o 2,4 %, na BR - o 2%.

(6)

S la a fo n ten ty nr 5 wrzesień-paździemik 1998 r. TOM 2

Wszystkie rejony Ameryki Łacińskiej w 1996 roku odnotowały wzrost zużycia kauczuków syntetycznych, średnio o 9 %. Najwyższy bo 23% wzrost zaobserwowano w Meksyku, 8,3 % w Argentynie i 5,9 % w Brazylii.

Do 2001 roku przewiduje się średni roczny wzrost zapotrzebowania na kauczuki syntetyczne o 2,9 %.

N ajw yższy wzrost m a wystąpić w Argentynie - o 3,5 %, Brazylii - o 3,0 % i M eksyku - o 2,5 %.

IISRP przewiduje, że w Ameryce Łacińskiej naj

większy w zrost zapotrzebow ania wystąpi na kauczuk etylenowo-propylenowy.

W ielkość produkcji w latach 1992 - 1997 podaje tabela 2. N ajwiększy udział w produkcji (95 %) sta

nowi kauczuk butadienow o-styrenow y, a pozostałe dwa rodzaje kauczuków po 2-3%.

W latach 1992 - 1997 znacznie, prawie cztero

krotne, w zrosła produkcja kauczuku butadienow o- akrylonitrylowego. Produkcja pozostałych kauczuków, aczkolwiek z pewnym i wahaniam i w poszczególnych latach, utrzym uje się mniej więcej na stałym pozio

mie. W latach 1993-1994 stosunkowo niska była pro

dukcja kauczuku butadienowo-styrenowego.

Tabela 2. Wielkość produkcji kauczuków w Polsce (tony)

1992 1993 1994 1995 1996 1997

Kauczuk butadienowo- styrenowy (SBR) 72554 61358 66889 87681 89678 83265

Kauczuk butadienowy (BR) 2853 2173 2326 3106 2631 2449

Kauczuk butadienowo-akrylonitrylowy (NBR) 643 1277 968 1964 2138 2409

Razem: 76050 64808 70183 92751 94447 88123

wg danych z FCh DWORY

Najniższy, bo około 1% roczny wzrost zapotrze

bowania na kauczuki syntetyczne przewidywany jest w Ameryce Północnej. IISRP szacuje, że do 2001 roku wzrost zapotrzebowania na kauczuki syntetyczne uży

wane w przemyśle samochodowym będzie wynosił średnio około 1,1 % (SBR - 2,2 %, BR -1,4 %, HR i IR -1,3 %).

Średni roczny w zrost zapotrzebowania na pozo

stałe gatunki kauczuków syntetycznych do 2001 roku, w Ameryce Północnej, szacuje się na 1,2 % (EPDM -

1,6 %, NBR - 1 %).

IISRP przew iduje, że najwyższy średni roczny wzrost zapotrzebowania na świecie będzie na kauczuk butadienowy BR, nitrylow y NBR stały i etylenowo- propylenowy.

2. Rynek krajowy kauczuku syntetycznego

Produkcja

Kauczuki syntetyczne w Polsce produkowane są przez jednego producenta - Firmę Chem iczną DW O

RY S.A. ( dawniej Zakłady Chemiczne OŚWIĘCIM).

Produkowane są trzy rodzaje kauczuków synte

tycznych:

• kauczuk butadienow o-styrenow y (SBR)

• kauczuk butadienowy (BR)

• kauczuk butadienowo-akrylonitrylowy (NBR);

Handel zagraniczny Import

Do Polski im portow ane są w szystkie rodzaje kauczuków. W ielkość importu w latach 1992 - 1997 podano w tabeli 3.

W ielk o ść im p o rtu k a u c zu k ó w w roku 1992 w y n o siła 29 ty s. to n i o d p o w ia d a ła 38% w ie lk o ści p ro d u k c ji k ra jo w e j. W ro ku 1993 sp ad ła do n ie c a ły c h 20 tys. ton (30 % p ro d u k c ji). Od roku 1994 w ie lk o ść im p o rtu k s z ta łtu je się na p o z io m ie 40 tys. ton, ze s ta łą te n d e n c ją w zro sto w ą.

W ro k u 1997 im p o rt k a u c zu k ó w s y n te ty c z n y c h o sią g n ą ł 49 ty s.to n .

W roku 1992 najw iększą pozycję - 8,7 tys. ton - stanowił import kauczuku izoprenowego. W 1997 roku import tego kauczuku spadł do 5,6 tys. ton.

System atycznie w zrasta import kauczuków:

• butadienowego, z 6 tys. ton w roku 1992 do 10,5 tys. ton w roku 1997,

• chloroprenowego, z niecałych 2 tys. ton w 1992 r.

do 5,4 tys. ton w 1997 r,

• etylenowo-propylenowego, z 1,5 tys. ton w roku 1992 do 3,4 tys. ton w 1997 r.

W roku 1997 wzrósł znacznie w porównaniu z rokiem 1996 import kauczuku butadienowo-styreno

wego. W zrost ten wyniósł 70%, z 6,7 tys. ton w roku 1996 do 11,3 tys. ton w roku 1997.

(7)

TOM 2 wrzesień-paździemik 1998 r. SfaA totH & ity nr 5

W imporcie stosunkowo wysoki jest udział ro

dzajów kauczuków, które są również produkowane w Polsce. W kolejnych analizow anych latach kształto

wał się on następująco: patrz tabela 4.

takimi jak: PCW (NBR+PVC), poliuretany (TPU), p o listy ren (SBC ), p o lio lefin y (TPO ), k o p oliestry (COPE). W latach 90. na świecie średni roczny wzrost sprzedaży TPE kształtował się na poziom ie 10-15 % .

Tabela 3. Import kauczuków syntetycznych do Polski (tony)

PCN Nazwa kauczuku 1992 r. 1993 1994 1995 1996 1997

40021900 Kauczuk butadienowo-styrenowy (SBR) 6602 4273 10758 6678 6651 11300

40022000 Kauczuk butadienowy (BR) 6086 4737 9768 11527 10476 10482

40023100 Kauczuk izoprenowo-izobutenowy (butylowy) (IIR) 2575 1483 3680 3404 3693 6254 40023900 Kauczuk halo-izobutenowo-izoprenowy (CIIR lub BIIR) 176 136 147 367 661 1004 40024900 Kauczuk chloroprenowy (chlorobutadienowy) (CR) 1975 2483 3560 3860 4798 5363 40025900 Kauczuk butadienowo-akrylonitrylowy (NBR) 598 772 627 757 897 912

40026000 Kauczuk izoprenowy (IR) 8705 1962 7744 7859 6963 5601

40027000 Kauczuk etylenowo-propylenowy niesprzężony (EPDM) 1574 1898 2144 3021 3234 3412 40028000 Mieszaniny kauczuków naturalnych z syntetycznymi 73 9 81 13 15 11 40029910 Produkty modyfikowane przez dodatek tworzyw sztucznych 139 134 651 1548 1966 1467 40029990 Kauczuk syntetyczny, inny niż produkty modyfikowane

tworzywami sztucznymi, GINW 584 930 1232 764 1793 3228

Import ogółem 29087 18817 40392 39798 41147 49034

Tabela 4. Udział w imporcie do Polski (%)kauczuków produkowanych również w Polsce 1992 r. 1993 r. 1994 r. 1995 r. 1996 r. 1997 r.

Kauczuk butadienowo-styrenowy (SBR) 23 24 27 17 17 23

Kauczuk butadieno-akrylonitrylowy (NBR) 2 4 2 2 2 2

Razem 46 53 53 48 46 46

W przypadku kauczuków dominujący jest import z krajów Unii Europejskiej. Wyjątek stanowią kauczuki izoprenowo-izobutenowy (izobutylowy) i izoprenowy, prawie całkowicie importowane z Rosji. Również znaczący (ok.

50%) jest import z Rosji kauczuku butadienowego.

Z pozostałych krajów, istotniejszy udział w imporcie kauczuków do Polski ma Japonia, dotyczy to głównie kau

czuku chloroprenowego (500 ton w 1992 r. do 2,5 tys. ton w roku 1997) i kauczuku butadienowo-akrylonitrylowego.

Od roku 1995 wzrasta znacznie import kauczu

ków sy n te ty c zn y c h z a lic z a n y c h do grupy PCN:

40029910 noszącej ogólną nazwę “Produkty m odyfi

kowane tworzywami sztucznym i” . Do grupy tej zali

czane sątzw . elastomery term oplastyczne (TPE)1. Są to kauczuki m odyfikowane tworzywami sztucznymi

1 wg UUman’s Encyclopedic o f Industrial Chemistry

Szacunkowa struktura zużycia TPE przedstaw ia się następująco:

przemysł samochodowy 32%

wyroby techniczne 18%

podeszwy 15%

wyroby bitumiczne 12%

powłoki kabli 4%

węże 4%

wyroby medyczne 3%

Eksport

Eksportow ane są przede w szystkim kauczuki produkowane w kraju. Reeksport innych kauczuków stanowi około 1%.

G łów nąpozycję w eksporcie (98%) stanowi kau

czuk butadienowo-styrenowy.

Eksport pozostałych kauczuków: butadienowe -

(8)

S(*At04H&Uf, nr 5 wrzesień-paździemik 1998 r. TOM 2

go i butadienowo-akrylonitrylowego, jest minimalny.

Eksport kauczuku butadienow o-styrenow ego odbyw a się głów nie do krajów U nii Europejskiej.

Udział tego regionu w latach 1992 - 1996 w całkowi

tym eksporcie tego kauczuku stanowił ok. 75 - 79 %.

Drugim kierunkiem o znaczącym udziale w eksporcie jest Słowenia, jej udział kształtuje się na poziomie ok.

10%.

Eksport do innych krajów jest bardzo zróżnico

wany i rozproszony.

w yniósł 25 % (odpow iednio z 72 tys. ton do 92 tys.

ton). Od roku 1993, k iedy w y stąp ił w y raźny spa

dek zużycia, w zrost ten w stosunku do roku 1997 w yniósł 72'% .

N ajwiększy udział w zużyciu kauczuków synte

tycznych w Polsce ma kauczuk butadienowo-styreno

wy: od roku 1995 wynosi on 55 %. Następne w kolej

ności są k a u c z u k i: butadienowy -13 do 17 % i izoprenowy, którego udział m aleje z 15 % w 1994 r. do 6 % w roku 1997.

Tabela 5. Eksport kauczuków syntetycznych z Polski (tony)

PCN Nazwa kauczuku 1992 r. 1993 r. 1994 r. 1995 r. 1996 r. 1997 r.

40021900 Kauczuk butadienowo-styrenowy (SBR) 44984 31393 38572 47967 49260 44621

40022000 Kauczuk butadienowy (BR) 450 58 32 2 4 74

40024900 Kauczuk chloroprenowy (chlorobutadienowy) (CR) - 29 1 20 21 26

40025900 Kauczuk butadienowo-akrylonitrylowy (NBR) 0 7 2 0 203 2

40026000 Kauczuk izoprenowy (IR) - - 59 18 275 123

4002991 Produkty modyfikowane tworzywami sztucznymi 105

40029990 Kauczuk syntetyczny, inny niż produkty modyfikowane

Eksport ogółem 45434 31664 38700 48176 50155 45350

Bilans handlu zagranicznego

W latach 1992 - 1996, z wyjątkiem roku 1994, bilans w polskim handlu zagranicznym kauczukami syntetycznymi był dodatni. W roku 1997, podobnie jak w roku 1994, wystąpiło ujemne saldo - przewaga importu nad eksportem. W zrósł import i zmalał eks

port kauczuku butadienowo-styrenow ego, będącego głównym składnikiem polskiego eksportu kauczuków.

Sumaryczny import pozostałych rodzajów kau

czuków utrzymał się na zbliżonym poziomie jak w la

tach 1995 i 1996, ze zmiennymi tendencjami w dwóch rodzajach: wzrósł import kauczuku butylowego, nato

miast zmalał import kauczuku izoprenowego.

Tabela 6. Bilans w handlu zagranicznym kauczukami ogółem (tony)

1992 1993 1994 1995 1996 1997 Import 29088 18818 40390 39798 39181 49034 Eksport 45434 31664 38700 48176 50155 45350 Saldo (E -1) 16346 12846 -1690 8378 10974 -3684 Zużycie krajowe

Całkowita wielkość zużycia kauczuków w Pol

sce stale wzrasta. W latach 1994 - 1997 wzrost ten

K auczuki produkcji krajowej stanow ią około 70% całkowitego zużycia.

W krajowym zużyciu kauczuku butadienowo- styrenowego w latach 1995 - 1996 udział produkcji krajowej stanowił 86%, w roku 1997 spadł do 77%.

Równocześnie wzrósł import tego kauczuku. Udział importu kauczuku butadienowo - styrenowego w kra

jow ym zużyciu wzrósł z 14% w roku 1996 (podobnie było w roku 1995) do 23% w roku 1997.

M aleje u d ział krajow ej produkcji kauczuku butadienow ego, choć zarów no w ielkość udziału w krajow ym rynku (ok. 20% ), ja k i stopień obniża

nia się, są n iew ielkie (z 21% w roku 1995 do 18%

w roku 1997).

W przypadku kauczuku butadienowo-akryloni

trylowego sytuacja jest odmienna. Udział produkcji krajowej utrzym uje się na poziomie 70% z tendencją wzrastającą.

Prognoza popytu do 2005 r.

W latach 1992 - 1997 średnie roczne tempo wzro

stu zużycia kauczuków syntetycznych w Polsce w y

nosiło 7%, w tym przypada:

• na kauczuk butadienowo-styrenow y (SBR) - 6%,

• na kauczuk butadienowy - 8%,

(9)

TOM 2 wrzesień-paździemik 1998 r. SfaA tM t& U f, nr 5

Tabela7. Wielkość zużycia kauczuków syntetycznych w Polsce (tony)

1992 1993 1994 1995 1996 1997

Zużycie ogółem 59702 52167 71966 84580 86126 91806

w tym:

Kauczuk butadienowo-styrenowy (SBR) 34172 34238 39074 46392 47069 49944

Kauczuk izoprenowo-izobutenowy (butylowy) (IIR)0023100 2575 1483 3679 3404 3693 6254 Kauczuk halo-izobutenowo-izoprenowy (CIIR lub BIIR) 176 136 146 367 661 1004 Kauczuk chloroprenowy (chlorobutadienowy) (CR) 1975 2483 3560 3860 4798 5337

Kauczuk butadienowo-akrylonitrylowy (NBR) 1241 2042 1593 2721 2833 3319

Kauczuk izoprenowy (IR); 8705 1962 7744 7859 6963 5478

Kauczuk etylenowo-propylenowy niesprzężony (EPDM) 1574 1898 2144 3021 3234 3412 Mieszaniny kauczuków naturalnych z syntetycznymi

Produkty modyfikowane przez wprowadzenie tworzyw

73 9 81 13 15 11

sztucznych

Kauczuk syntetyczny, inny niż produkty modyfikowowane

139 134 651 1548 1964 1362

• na kauczuk butadienowo-akrylonitrylowy - 7 %

• na pozostałe kauczuki - 7,3 %.

Przyjmując, że rozwój gospodarczy w następ

nych latach będzie przebiegał w podobnym tempie jak dotychczas, dla opracowania prognozy popytu na kau

czuki do roku 2005 przyjęto takie same tem pa w zro

stu popytu.

Przy tak przyjętych założeniach, wielkość popy

tu na kauczuki syntetyczne w Polsce będzie się kształ

tować na następująco:

M iernikiem wzrostu gospodarczego jest wzrost dochodu narodowego m ierzony w artością produktu krajowego brutto (PKB).

W analizowanym okresie lat 1992 - 1997 współ

czynnik korelacji pomiędzy wartością PKB (liczoną w cenach stałych 1995 r.) a wielkością zużycia kauczuków wynosił 0,92. Przy tak wysokim współczynniki korela

cji można przyjąć, że istnieje liniowa zależność między wielkością zużycia kauczuków a wielkością PKB. Za

leżność tę opisuje równanie:

y = 0,4955x - 64,1 gdzie:

y - wielkość zużycia kauczuków, x - PKB w cenach stałych.

Przy wyliczeniu prognozy zapotrzebowania przy

jęto, że średnioroczne przyrosty PKB w latach 1998 - 2000 będą na poziomie 6 % rocznie, natomiast w okre

sie 2001 - 2005 w yniosą 5 % .

W yliczona wg powyższej zależno

ści prognoza zapotrzebowania na kauczu

ki syntetyczne w Polsce będzie kształto

wała się na poziomie:

1992 1997 2000 2005 Kauczuki syntetyczne

nnńłfim 60 92 121 172

Zaprezentowane prognozy przew i

dują w roku 2005 w stosunku do roku 1992 przeszło 2,5-krotny wzrost popytu na kauczuki. W rzeczyw i

stości wzrost ten będzie zależał w głównej mierze od rozwoju przem ysłu wyrobów gumowych. W chodze

nie kapitału zagranicznego do polskiego przemysłu gu

mowego pozwala sądzić, że rozwój ten będzie znacz

ny, wówczas popyt na kauczuki może być większy niż w proponowanej prognozie.

Prognozow ane przyrosty m ogą w ydaw ać się wysokie, jednak porównanie wielkości zużycia kau- Tabela 8. Prognoza popytu na kauczuki syntetyczne w Polsce (tys. ton)

1992 1997 2000 2005 Kauczuki syntetyczne ogółem 60 92 110 151 Kauczuk butadienowo - styrenowy (SBR) 34 49 59 78

Kauczuk butadienowy (BR) 8,5 13,5 17,0 25,0

Kauczuk butadienowo - akrylonitrylowy (NBR) 1,2 2,4 4,1 5,7

(10)

S fa A to tften ty nr 5 wrzesień-paździemik 1998 r. TOM 2

— ♦— kauczuki stałe (ogółem ) — SBR — BR NBR —* — pozostałe kauczuki

Rys. 6. Prognoza popytu na kauczuki syntetyczne w Polsce do roku 2005

— ♦— P K B (m id P LN ), c e n y s ta łe z 1 9 9 5 r.

-hi— Z u ż y c ie k a u c z u k ó w rz e c z y w is te

— ....Z u ż y c ie k a u c z u k ó w w y lic z o n e z ró w n a n ia

P ro g n o z a z u ż y c ia k a u c z u k ó w w g p rz y ro s tó w 1 9 9 2 -9 7

Rys. 7. Prognozy zużycia kauczuków syntetycznych w Polsce do roku 2005 czuków syntetycznych w niektórych krajach europej

skich, które w roku 1996 wynosiły: w Hiszpanii 196 tys. ton, we W łoszech 291 tys. ton, a w Niem czech i we Francji po ponad 400 tys. ton, pozw alają sądzić, że wielkości te m ogą być realne.

3. Podsumowanie i wnioski

• Sytuacja na rynkach m iędzynarodowych kauczu

ków syntetycznych jest stabilna. Popyt światowy na kauczuki syntetyczne rósł w ostatnich latach sto

sunkowo wolno - o 1,6 % w 1996 roku. Stopień wykorzystania zdolności produkcyjnych w skali

globalnej wynosi około 75 %.

• Prognozy popytu na kauczuki syn

tetyczne na ry n kach międzynaro

dowych są um iar

kowanie optym i

styczne - przewi- d u je się w z ro st p o p y tu o o koło 2,2 % ro c z n ie , p rz y czym n a j

sz y b sz y w z ro s t popytu wystąpi w Chinach i krajach W N P

• Polski rynek kau

c z u k ó w s y n te tycznych szybko rośnie - od 1993 roku średniorocz

ny w z ro s t w y niósł 7 %. Polski rynek kauczuków syntetycznych w 1997 roku w yno

sił 91,8 ty się c y ton (kauczuku butadienow o-styreno w e g o p ra w ie 50 tys. ton).

• Produkcja krajowa kauczuków synte

tycznych rosła w latach 1993-96, a w 1997 roku nieco spadła i wyniosła ponad 88 tys.

ton.

• Polska eksportuje ponad 50 % swojej produkcji kau

czuków syntetycznych, ale również importuje po

ważne ilości kauczuków, szczególnie gatunków nie produkowanych w kraju.

• W 1997 roku Polska po raz pierwszy miała ujemny bilans handlowy w obrotach kauczukami syntetycz

nymi z zagranicą, głównie z powodu dużego im portu kauczuku butadienow o-styrenow ego, kupo

wanego do kraju po cenach wyższych niż krajowe.

• Szacuje się, że polski rynek kauczuków syntetycz

nych będzie nadal szybko rósł i osiągnie w 2005 roku od 150 do ponad 170 tys. ton.

Rynek krajowy kauczuku synte­tycznego i prognozy jego rozwoju do 2005 roku**