Wojciech Góralski
Uprawnienia udzielone trybunałom kościelnym w Belgii oraz Anglii i
Walii w zakresie procesu małżeńskiego
Prawo Kanoniczne : kwartalnik prawno-historyczny 17/3-4, 107-115
1974
KS. WOJCIECH GÓRALSKI
UPRAWNIENIA UDZIELONE TRYBUNAŁOM KOŚCIELNYM BELGII ORAZ ANGLII I WALII W ZAKRESIE PROCESU MAŁŻEŃSKIEGO
T r e ś ć : Wstęp. I. U praw nienia udzielone trybunałom Belgii. II.
U praw nienia udzielone trybunałom Anglii i Walii. Zakończenie.
Wstęp
D o k o n u jąca się ew o lu cja m ałżeń sk ieg o p ra w a procesow ego o sią
g n ę ła o sta tn io p e w ie n eta p , ja k i sta n o w i w y d a n e w d n iu 28 m a rc a 1971 r. m o tu p ro p rio Causas m a trim o n ia le s t. N im je d n a k doszło do w y d a n ia tego d o k u m e n tu , K o n fe re n c je B isk u p ó w w ielu k ra jó w z w ra c a ły się do S to licy A postolskiej o p rz y z n a n ie try b u n a ło m k o ś
cieln y m sw oich te ry to rió w sp e c ja ln y c h n o rm , k tó re b y u c h y liły n ie k tó re p rz e p isy p ra w a k o deksow ego (w g ru p ie k a n . k a n . 1960—
— 1992) o ra z in s tr u k c ji P rovida, i p rz y c z y n iły się w te n sposób do sk ró c e n ia i up ro szcen ia p ro c e d u ry w sp ra w a c h m ałżeńskich. P oza ty m w ie lu k a n o n istó w a tak że p ra k ty k ó w sądow ych, a zw łaszcza oficjałó w , p o stu lo w ało — w la ta c h sześćd ziesiąty ch — re fo rm ę p ro cesu w w y m ie n io n y ch sp ra w a c h 2.
J a k o p ierw sza, z o fic ja ln y m w n io sk ie m o u p roszczenie postępo- w a n a i w sp ra w a c h m ałżeńskich, zw ró ciła się do S to licy A postolskiej, w r. 1969, K o n fe re n c ja E p isk o p a tu S ta n ó w Z jed noczonych A m e ry k i P ó łn o c n ej. S tolica A postolska (U rząd d la M ię d zy n aro d o w y ch S p ra w K ościoła), p rz y c h y la ją c się do pro śb y , u d zie liła — w d n iu 28 k w ie tn ia 1970 r. — diecezjom tego k r a ju sp e c ja ln y c h n o rm 3. W d n iu 1 AAS 63 (1971) 441—446; Por. L e f e b v i e С.,11 m otu proprio „Cau
sas m atrim oniales”, Torino 1972, s. 24.
2 Por. L e f e b v r e C., dz. cyt., s. 22; Por. Entschliessungen der Deu
tschen O ffizialenkonferenz 1966 zur Reform des Eheprozessrechts, A rchiv fü r Katholisches K irchenrecht 136 (1967) 40—45.
3 Por. P i e r o n e k T., Norm y postępowania w sprawach m ałżeńskich w ydanych przez Stolicę Apostolską dla diecezji Stanów Zjednoczonych, Praw o Kanoniczne 16 (1973) n r 1—2, s. 177—204; Por. L e f e b v r e , De procedura in causis matrimonialibus concessa Conferentiae Episcopali U SA , Periodica de re m orali canonica liturgica 4 (1970) 566—590.
108 Ks. W. Góralski [21
31 s ie rp n ia tego sam eg o ro k u id e n ty c z n e n o rm y zo stały p rz y z n a n e d iecezjo m A u stra lii, n a w n io sek ta m te jsz e j K o n fe re n c ji B isk u p ó w 4.
O sp e c ja ln e u p ra w n ie n ia d o ty czące u p ro szczen ia p ro c e d u ry s ą do w ej w s p ra w a c h m ałże ń sk ich odn io sły się do S tolicy A p o sto lsk iej ta k ż e K o n fe re n c je B isk u p ó w in n y c h k ra jó w : B elgii, A n g lii i W a lii, F r a n c ji o raz K an a d y . S y g n a tu r a A po sto lsk a, re s k ry p te m z d n ia 10 listo p a d a 1970 r., p rz y z n a ła n ie k tó re z p o stu lo w a n y c h u p ra w n ie ń K o n fe re n c ji B isk u p ó w B elgii, zaś re s k ry p te m z 2 sty czn ia 1971 r . ■— K o n fe re n c ji B isk u p ó w A n g lii i W a l i i 5. W odpow iedzi n a to m ia st n a w n io sk i b isk u p ó w F r a n c ji o ra z K a n a d y S tolica A p o sto lsk a p o le ciła oczekiw ać now ego d o k u m e ïitu w d zied zin ie p ro cesu m a łe ń - skiego, k tó ry m — w k ró tc e ■— okazało się m oto p ro p rio C au sa s m a trim o n ia le s 6.
U p ra w n ie n ia u dzielone try b u n a ło m B elg ii oraz A n g lii i W a lii z a w ie ra ją szereg p o stan o w ie ń u p ra sz c z ają c y c h n ie k tó re m o m e n ty do ty czące p o stę p o w a n ia w sp ra w a c h m ałżeń sk ich . J e s t rzeczą ch a ra k te ry s ty c z n ą , że n ie m a l żad n e z ty c h p o stan o w ień nie zn ala zło się w ra m a c h n o rm w sp o m ian eg o m o tu p ro p rio , w y d a n eg o nieco pó źn iej d la try b u n a łó w całego K ościoła.
I. Uprawnienia udzielone trybunałom Belgii
U p ra w n ie n ia z a w a rte są w n a s tę p u ją c y c h p u n k ta c h n ie p o sia
d a ją c y c h n u m e ra c ji cią g łej: 7
1) A d c e r titu d in e m m o ra le m a cq u iren d a m , iu d icia li d e p o sitio n i concordi p a r tiu m fid e d ig n a ru m , o m n i specie collusionis a b se n te , vis p ro b a tiv a contra v a lo rem m a tr im o n ii d eneganda n o n est, d и то- т о d о s a l t e m u n u s t e s t i s o m n i e x c e p t i o n e m a i o r h a b e a t u r a tq u e p ra e su m p tio n e s, indicia aliaque a d m in icu la co n cu rra n t (p o d k re ślen ia w tek ście, p o d o b n ie w p ozostałych p u n k ta c h ).
A rt. 117 in s tru k c ji P ro vid a w y k lu c z a m ożliw ość dow odu p rz e ciw ko w ażności m a łż e ń stw a z sądow ego zezn an ia sam y ch m ałżo n k ó w 8. P rz y to c z o n a zaś n o rm a b e lg ijsk a ta k ą m ożliw ość u z n a je za
4 L e f e b v r e C., U m otu proprio..., s. 23 i 73.
5 Tekst upraw nień nie został opublikowany w AAS. Posługuję się tekstem zamieszczonym przez C. L e f e b v r e w dodatku n r 3 i n r 4 jego książki II motu proprio..., s. 74—76.
6 Tamże, s. 23.
7 B rak ciągłości num eracji poszczególnych upraw nień nasuw a uza
sadnione przypuszczenie, że nie wszystkie wnioski Konferencji Biskupów (oznaczone brakującym i num eram i) zostały przez Stolicę Apostolską, za
łatwione pozytywnie.
8 Depositio iudicialis coniugum non est apta ad probationem contra valorem m atrim onii constituendam·, Por. C a p p e l l o F. M., Sum m a Iuris Canonici, t. III, Romae 1955, s. 372; Por. S. Romanae Rotae Deci-
do p u szczaln ą, je d n a k pod w a ru n k ie m , że będzie to zgodne — z w y k lu c z e n ie m w szelk iej fo rm y zm ow y — zezn an ie o b y d w u stro n , po
p a r te tw ie rd z e n ie m p rz y n a jm n ie j jed n eg o św ia d k a w oln eg o od po
d e jrz e ń o ra z d o m n iem an iam i, p o szlak am i i in n y m i d ow odam i po
m ocniczym i 9.
N ow y p rz e p is u ła tw ia o grom nie p rz e p ro w a d ze n ie dow odu sąd o w ego p rz eciw k o w ażności m a łż e ń stw a z zeznań stro n . K o n sek w en c ją zasto so w a n ia tej n o rm y będzie z pew nością — w w ie lu p rz y p a d k a c h — sk ró c e n ie czasu trw a n ia in s tru k c ji dow odow ej, a ty m sam y m całego procesu. T ak np. w sp ra w ie o niew ażność m a łż e ń s tw a z ty tu łu p rz y m u su i bojaźni, d la u ro b ie n ia so b ie przez sędziego m o ra ln e j pew n o ści o niew ażności z w iązk u w y sta rc zy ło b y , w m y śl n o rm y , zgodne zezn an ie s tro n y p rz y m u sz a n e j i w spółm ałżonka, p o p a r te zezn an iem choćby sp ra w c y p rz y m u su o raz do m n iem an iam i, p o szlak a m i itp.
W y p ad a n ad m ien ić, iż cy to w an e w y żej n o rm y sp e c ja ln e d la S ta n ó w Z jed n o czo n y ch n ie z a w ie ra ją tego ro d z a ju p rzep isu , nie z a w ie ra ją go ró w n ie ż p o stan o w ien ia Causas m a trim o n ia les.
2) Iu d e x , a u d ito d efen so re v in c u li, de n e c essita te in terro g a tio n is iu ra ta e p e r ito r u m iu d ica t, si e o ru n d e m re la tio n es scriptae concor
des a p e rta e q u e sin t, e t d u m m о d a c o n s t e t d e a u t h e n t i a s u b s c r i p t i o n i s p e r i t a l i s r e l a t i o n i s .
P rz y to c z o n a n o rm a stan o w i u c h y le n ie p rz e p isu a rt. 152 in s tr u k c ji P ro v id a , n a k a z u ją c e g o — w s p ra w a c h z ty tu łu niem ocy p łc io w e j lu b c h o ro b y u m y sło w ej — sądow e, zap rzy siężo n e zeznanie biegłych, po u p rz e d n im złożeniu p rzez n ic h sąd o w i re la c ji p isem n y ch z w y n ik a m i d o k o n an y ch e k sp e rty z 10. G dy bow iem — w m y śl n o r
m y — p isem n e re la c je b ieg ły c h są zgodne i szczere i n ie m a w ą tp li
w ości co do ich au ten ty czn o ści, sędzia, po zap o zn a n iu się z o p in ią o b ro ń cy w ęzła m ałżeńskiego, m oże zrezy g n o w ać z sądow ego zezna
n ia ty ch że bieg ły ch . T y lk o w ów czas ta k ie zezn an ia w in n y m ieć m iejsce, g d y -— m im o zgodnych p isem n y ch re la c ji b ieg ły ch — sę
dzia u z n a to za konieczne. N ie w olno zaś sęd ziem u pom inąć u stn y c h zeznań b ieg ły ch , g d y ich op in ie w y rażo n e n a piśm ie n ie są zgodne siones seu Sententiae, vol. LI, dec. 17. IV. 1959 coram Filipiak, η. 3—4, p. 214.
0 Norma przyznaje tym samym — im plicite — moc dowodową prze
ciw ko ważności m ałżeństwa zeznaniu jednego wiarogodnego świadka, gdy zbiega się ono ze zgodnym zeznaniem obydwu stron oraz dom niem a
niami, poszlakami i innymi dowodami pomocniczymi. Por. kan. kan.
1789, 1790 i 1791 K.P.K. oraz art. 136 § 1 instrukcji Provida.
10 E xhibitis relationibus, instructoris erit peritos vocare, ut singillatim suas conclusiones recognoscant et iuram ento confirm ent et quaestionibus a vinculi defensore opportune concinnatis respondeant.
110 Ks. W. Góralski [41
lu b is tn ie je w ątp liw o ść co do ich a u te n ty c z n o śc i n . T ak w ięc p rz e p is n ie u c h y la w k ażd y m p rz y p a d k u a r t. 152 c y to w an ej in stru k c ji.
N o rm y a m e ry k a ń sk ie , m ó w iąc o u d ziale b ieg ły c h w p ro cesie m a łż e ń sk im id ą zn acznie d a lej, znosząc m . in. całk o w icie tj. d la k ażd eg o p rz y p a d k u obow iązek u stn y c h , sąd o w y ch św iad ectw rz e czoznaw ców 12.
3) A d m u lie ris in sp e c tio n e m co rp o ra lem duo g ynaecologi v e l duae o b ste trices e x oficio d e sig n e n tu r. Q uae inspectio, se rv a tis Chri
stia n a e m o d estia e reg u lis, p era g a tu r, p r a e s e n t e a l i q u a h o n e s t a m u l i e r e s i i d, a t t e n t i s c o n d i t i o n i b u s l o c i e t m o r i b u s p o p u l o r u m , v e l г и d e x p r u d e n t e r e x i s t i m a v e r i t v e l m u l i e r i n s p i c i e n d a p e t i e r i t .
K an . 1979 § 2 i 3 K .P.K . p rz e p isu je — w sp ra w a c h z ty tu łu n iem o cy płciow ej — b a d a n ie k o b ie ty p rzez d w ie b ieg łe a k u sz e rk i lu b d w óch b ie g ły ch le k a rz y w obecności ja k ie jś pow ażnej kobiety,, zw a n ej m a tro n ą . P o d o b n e sfo rm u ło w an ie w ty m w zględzie zaw ie
r a a rt. 150, 2° in s tr u k c ji P ro vid a 13.
P o d a n y w y żej p rzep is n o rm b e lg ijsk ic h m o d y fik u je re g u łę p r a w a pow szechnego w y m a g a ją c obecności m a tro n y podczas og lęd zin le k a rs k ic h k o b ie ty je d y n ie w ów czas, g d y ta k zad ecy d u je ro z tro p n ie sędzia, u w z g lę d n ia ją c w a r u n k i m iejsco w e i obyczaje ludności, lu b g d y zw róci się o to sa m a b a d a n a k o b ie ta . M ożna p rzeto powiedzieć,, że obow iązek obecności m a tro n y zo staje — w zasadzie — u chylony.
P oza ty m w now y m p rz ep isie m ożna d o strzec jeszcze in n ą zm ia
n ę w sto su n k u do c y to w a n y c h w yżej p rzep isó w K .P.K . oraz in s tr u k cji P rovida. K odeks m ianow icie a za n im „ P ro v id a ”, m ów iąc o b a d a n iu k o b ie ty przez biegłych, n a p ierw sz y m m iejscu sta w ia ją b ie g łe — k o b ie ty , a d o p ie ro n a d ru g im p la n ie p rz e w id u ją u d zia ł b ie g ły ch — m ężczyzn, p rzy czym zasto so w an ie te j d ru g ie j m ożliw ości w y m a g a w zasadzie w y ra ż e n ia zgody przez b a d a n ą k o b ietę (nie
k ie d y je d n a k ta k ą fo rm ę m oże w yznaczyć k o leg iu m sędziow skie).
T ym czasem n o rm a b e lg ijsk a n a p ierw szy m m iejscu sta w ia tu d w ó ch le k a rz y , n a z y w a ją c ich zresztą w y ra ź n ie g inekologam i, a d o p ie ro w d alszej k o lejn o ści p rz e w id u je u d z ia ł d w óch b ieg ły ch k o b ie t (ak u
11 Norma mówi o biegłych w liczbie mnogiej. Jednak w spraw ach o nieważność m ałżeństwa z tytułu choroby umysłowej wystarczy udział jednego biegłego. Por. art. 151 Provida.
12 Por. P i e r o n e k T., art. cyt., s. 193—194.
13 A d inspiciendam m ulierem deputentur duae mulieres, si adsint, quae in arte medica laurea doctorali et experientia sint praeditae vel, ex m ulieris consensu aut ex decisione collegii, duo medici, sin m inus duae obstetrices vere peritae. Corporalis mulieris inspectio fieri debet regulis christianae modestiae plene servatis et adstante sem per honesta, matrona e x o f f i c i o designanda.
szerek). K o n te k st i sfo rm u ło w a n ie p rz e p isu s u g e ru ją je d n a k , że w y b ó r b ie g ły c h — m ężczyzn lu b k o b ie t — n a le ż y do sam ej z a in te re so w a n e j, k tó ra m a być p o d d an a e k sp e rty z ie .
5) A p p e lla tio n e a d efen so re v in c u li p rio ris in sta n tia e interposita,, in d ices secundae in sta n tia e, post d e b itu m e x a m e n , in te r v e n ie n te d e
fe n so re v in c u li secundae in sta n tia e, p ro n a tu ra causae, a u t i n t r a b r e v i s s i m u m t e r m i n u m , c o l l e g i a l i t e r s e n t e n t i a m f e r u n t , a l l a t i s , s a l t e m s u m m a r i o m o d o , m o t i v i s d e c i d e n d i , a u t iu x ta p r a x im c o m m u n e m p r o c e d a n t .
P rz e d e w szy stk im n ależy stw ierd zić, iż o b o w iązek a p e la c ji przez o b ro ń cę w ęzła I in s ta n c ji — w w y p a d k u o rzeczen ia niew ażności m a łż e ń stw a — został zachow any, p o d o b n ie z re sz tą ja k w n o rm a c h w y d a n y c h d la S ta n ó w Z je d n o c z o n y c h l ł . O d ręb n o ścią n o rm y b e l
g ijsk ie j w sto su n k u d o p ra w a pow szechnego — k an . 1595 oraz a rt. 213 in s tru k c ji P ro vid a — je st upro szczen ie p ro c e d u ry II in s ta n cji, w k tó re j zn ajd zie się sp ra w a n a s k u te k a p e la c ji o b ro ń cy w ęzła I i n s t a n c j i 13.
W ta k im p rz y p a d k u a k ta s p ra w y s tu d iu je n a jp ie rw o b ro ń ca w ęzła p rz y g o to w u ją c sw oje uw agi. Z k o le i ze s p ra w ą zap o zn ają się sędziow ie, k tó rz y b ąd ź t o — w b ard zo k ró tk im te rm in ie czaso
w y m — w y d a ją w y ro k p rz y ta c z ają c , p rz y n a jm n ie j su m a ry c z n ie , m o ty w y ro zstrzy g n ięc ia, bąd ź to p o stę p u ją z w y k ły m try b e m II in sta n c ji. Ja k k o lw ie k n ie m a o ty m w y ra ź n e j w z m ia n k i w tekście, to je d n a k n a leży przypuszczać, że w sp o m n ian e w y d a n ie w y ro k u w b ard z o k ró tk im czasie do ty czy e w e n tu a ln e g o z a tw ie rd z e n ia w y ro k u I in s ta n c ji orzek a jąceg o nie w ażn o ść m a łż e ń stw a . D otyczyłoby to s p ra w n ie b u d zący c h pow ażn iejszy ch w ą tp lw io ści co do słu sz
ności ich ro z strz y g n ię c ia przez niższą in sta n c ję . W p rz y p a d k u zaś istn ie n ia teg o ro d z a ju w ątp liw o ści p o zo stałb y sędziom z w y k ły tr y b po stęp o w an ia, p rz e w id z ia n y przez p ra w o pow szechne d la II in sta n c ji.
P rz e p is zaznacza, że I in sta n c ja , ta k ż e w w y p a d k u skró co n eg o tr y b u działan ia, w y d a je się w y ro k k o le g ialn ie. N ie w y sta rc z y zate m ro z strzy g n ięcie sam eg o ty lk o p rzew odniczącego kolegium . N ależy p o n a d to zau w aży ć, że o m aw ian a n o rm a m ów i w y ra ź n ie o w y ro k u
a nie o d e k re c ie k o leg iu m II in stan cji.
W y p ad a zaznaczyć, że n o rm y a m e ry k a ń sk ie jeszcze b a rd z ie j s k ra c a ją i u p ra sz c z a ją p o stęp o w an ie II i n s t a n c j i 16. Z aś p rz e p is
14 Por. P i e r o n e k T., art. cyt., s. 198.
15 In gradu appellationis eodem modo et ratione ас in prim a instan
tia...; Por. T o r r e J., Processus matrimonialis, Neapoli 1956, s. 408.
16 Por. P i e r o n e k T., art. cyt., s. 197—199.
112 Ks. W. Góralski {6]
rozdz. V III m o tu p ro p rio C ausas m a trim o n ia le s m o d y fik u je i u p raszcz a p ro c e d u rę I I in sta n c ji —- w w y p a d k a c h a p e la c ji od w y ro k u niższej in s ta n c ji o rz e k ająceg o niew ażn o ść m a łż e ń stw a — w try b u n a ła c h całego K ościoła. N a leż y p rz y ty m pow iedzieć, iż te n ż e p rz e p is m o tu p ro p rio za m y k a w sobie to w szystko, o czym m ó w i n o rm a b e lg ijsk a w p ro w a d z a ją c n a d to — poza w ięk szą p re c y z ją sfo rm u ło w a n ia — p ew n e now e e le m e n ty w z a k resie sam ego u p ro szczen ia p o stę p o w a n ia II i n s t a n c j i 17.
P o n a d to „ U p ra w n ie n ia ” in fo rm u ją , że n a w n io sek K o n fe re n c ji E p isk o p a tu B elgii, K o n g re g a c ja d la D y scy p lin y S a k ra m e n tó w św., re s k ry p te m z d n ia 7 listo p a d a 1970 r., u d z ie liła zezw olenia o rd y n a riu sz o m m iejsc n a te re n ie B elgii za in ic jo w a n ie p ro cesu m ałżeń-*
skiego „ su p e r r a to e t n o n c o n su m m ato ” 18. Z ezw olenie to zostało n a stę p n ie rozszerzo n e w o d n ie sie n iu do o rd y n a ru isz ó w m iejsc całego K ościoła, zgodnie z p o stan o w ien ie m in s tru k c ji w y m ien io n ej K o n g re g a c ji D isp en sa tio n is m a trim o n ii z 7 m a rc a 1972 r. 19.
II. Uprawnienia udzielone trybunałom A nglii i Walii
A rc y b isk u p W e stm in ste ru , w im ie n iu o rd y n a riu sz ó w A n g lii i W alii, zw ró cił się do S to licy A p o sto lsk iej o n a d a n ie trz e c h o k re ślo n y ch u p ra w n ie ń d la ta m te jsz y c h try b u n a łó w , ty tu łe m p ró b y (ad e x p e r im e n tu m ), n a o k res trz e c h lat. D w a z n ic h zo stały u d zie
lo n e w m y śl p ety c ji, zaś trz ecie — z p e w n y m i m o d y fik a c ja m i w sto su n k u d o prośby.
W nioski, k tó re po w y ra ż e n iu zgody S y g n a tu ry A postolskiej s ta ły .się n o rm a m i, b rz m ia ły n astę p u ją c o :
1) U t ca p itib u s c o m p e te n tia e in can. 1964 s ta tu tis a d d a tu r ca p u t d o m ic ilii p a rtis actricis etia m si acatholica sit.
K an . 1964 w sk a z u je ja k o sąd k o m p e te n tn y do p rz y ję c ia sp ra w y o niew ażn o ść m a łż e ń stw a try b u n a ł m iejsca z a w a rc ia ślu b u o ra z t r y b u n a ł stałe g o lu b czasow ego m iejsca zam ieszk a n ia s tro n y pozw anej.
17 M. in. m otu proprio, w norm ie V III-ej, mówi o dekrecie II in stan cji zatw ierdzającym , lub nie, w yrok I instancji, od którego apelował obrońca węzła. Por. G r z y w a c z J., Zm iany w procesie m ałżeńskim wprowadzone przez m otu proprio „Causas m atrim oniales”, Roczniki Teo- logiczno-Kanoniczne 19 1972) z. 5, s. 46—47.
18 Praeter has im m utationes iuris processualis, sequens petitio facta est a Conferentia Episcopali Belgica: „Perm ittatur Ordinario loci ut, sine praevio recursu ad S. Congregationem, causa inconsummationis im m ediate instruatur in Curia episcopali ac dein omnia acta et documenta huius causae S. Congregationi transm ittantur”. S. Congregatio de disei- plina Sacram entorum , rescripto diei 7 novem bris 1970, gratiam concessit.
13 AAS 64 (1972) 244—252.
Je d n a k , g d y chodzi o m ałżeń stw o m ieszane, te n sa m p rzep is w sk a z u je — obok tr y b u n a łu m ie jsca z a w a rc ia ślu b u — sąd stałeg o łu b czasow ego m iejsc a zam ieszk an ia s tro n y k a to lic k ie j, choćby s ta n o w iła o na s tro n ę pow odow ą 20.
A rt. 6 § 3 in s tru k c ji P ro vid a z ezw ala m ałżonce k a to lic k ie j, ch o ćb y p ra w n ie n ie se p a ro w a n e j od m ęża — a k a to lik a , n a w n ie sien ie s k a rg i do są d u w łasnego czasow ego m iejsca zam ieszk an ia lub d o s ą d u sta łe g o m iejsca zam ieszk an ia m ęża 2ł.
N ow ością n o rm y an g ielsk iej je s t zezw olenie n a w noszenie s p ra w m ałż e ń sk ic h p rzez p ow oda do tr y b u n a łu w łasn eg o stałeg o m iejsc a zam ieszk an ia, n iezale żn ie od te g o czy je s t n im s tro n a k ato lick a, czy ak a to lic k a . W a ru n k ie m do w n ie sie n ia s k a rg i je s t tu je d y n ie p o sia
d a n ie p rzez p ow oda stałeg o m ie jsca zam ie sz k an ia; zam ieszkanie czasow e n ie u p ra w n ia do w n oszenia s p r a w do try b u n a łu tegoż m ie j
sca z am ieszk an ia. Ł a tw o w ięc zauw ażyć, że w s to s u n k u do k o b ie t — katoliczeik n o rm a a n g ie lsk a m a t u w ęższy z a k re s od n o rm y a rt. 6 § 3 in s tru k c ji P rovida, k tó ra , ja k w yżej zaznaczono, u p ra w n ia ta k ą po
w ó d k ę d o w n ie sie n ia s p ra w y d o są d u sw ego czasow ego, a nie k o n ieczn ie sta łeg o m ie jsc a zam ieszk an ia.
M ożna p rzypuszczać, że pow ięk szen ie m ożliw ości w y b o ru są d u k o m p e te n tn e g o w sp ra w a c h m ałż e ń sk ic h w iąże się z okolicznością licz n y ch m a łż e ń stw m ieszan y ch istn ie ją c y c h n a te re n ie A nglii i W alii.
N o rm y a m e ry k a ń sk ie z a w ie ra ją p o d o b n y p r z e p is 22. N ie z n ają go zaś n o rm y m o tu p ro p rio „C ausas m a trim o n ia le s ” .
2) U t p ra evio co n sen su O rd in a rii dioecesis c o m p e te n tis, eiu sd em n a tio n is, fa s s it tr a n s fe r r e c o m p e te n tia m ad q u o d lib e t a liu d T r ib u n a l, in tra fin e s A n g lia e e t V alliae, quod p a ra tu m sit ad causam acc ep ta n d a m , q u o tie sc u m q u e va lid a e a d sin t g ra v e s ra tio n es, p ra e
s e r tim ra tio n es iu s titia m c eleriu s a d m in istra n d i.
P rz e p is zezw ala n a p rz en ie sien ie sp raw y , toczącej się w je d n y m z k o m p e te n tn y c h try b u n a łó w , do jak ie g o k o lw ie k in n eg o są d u z n a jd u ją c eg o się w g ra n ic a c h A n g lii i W alii, gotow ego ją p rzy jąć.
T a k ie p rz e n ie sie n ie s p ra w y , poza zgodą tr y b u n a łu „ad q u e m ”, u w a ru n k o w a n e je s t n a d to zgodą o rd y n a riu sz a , w k tó re g o try b u n a le ro z-
20 Por. T o r r e J., dz. cyt., s. 41—42.
21 Uxor catholica, etsi a viro non legitime separata, virum acatho- licum convenire potest vel coram Ordinario proprii ac distincti quasi — domicilii, vel coram Ordinario domicilii viri (Comm. Pont., 14 Iulii 1922 ad can. 93 et 1964).
22 Por. P ie r ο n e к T., art. cyt., s. 185—186.
8 — P raw o kan o n iczn e
114 Ks. W. Góralski [8]
p a tr y w a n a je s t ona a k tu a ln ie o ra z is tn ie n ie m b a rd zo p o w ażn y ch ra c ji, do k tó ry c h p rz e d e w szy stk im zalicza się m o m en t szybszego w y m ia ru sp raw ied liw o ści.
N o rm ę n a leży uznać za w y ją tk o w o d a le k o o d b ieg ającą od p ra w a pow szechnego, nie z a w a rtą zre sz tą — w ta k im u ję c iu a n i w u p ra w n ie n ia c h sp e c ja ln y c h d la try b u n a łó w S ta n ó w Z jednoczonych, an i w m o tu p ro p rio Causas m a tr im o n ia le s 23. M oże m ieć ona b a rd z o d u że znaczen ie w p ra k ty c e p rz y c z y n ia jąc się sk u tec zn ie do sz y b szego ro z strz y g a n ia s p ra w m a łżeń sk ich .
K o le jn y m i n o rm a m i są c z te ry dalsze p rz e p isy b ędące d o sło w n y m p o w tó rz e n ie m n o rm y 1-szej, 2-ej, 3-ej i 5-ej om ów ionych w y żej u p ra w n ie ń belg ijsk ich .
Zakończenie
U d zielo n e try b u n a ło m B elg ii o raz A n g lii i W alii u p ra w n ie n ia w z a k resie p ro c esu m ałżeń sk ieg o są w y ra z e m p a n u ją c y c h w tej d zied zin ie te n d e n c ji, z m ierzający ch w p ierw szy m rzęd zie do u p ro sz czen ia i sk ró c e n ia p o stęp o w an ia sądow ego. N o rm y u w z g lz d n ia ją po
trz e b y lo k aln e te ry to rió w , d la k tó ry c h zo stały w ydane. P rz y c z y n ią się one z p ew n o ścią do szybszego ro z strz y g a n ia przez ta m te jsz e t r y b u n a ły s p ra w m a łżeń sk ich , re je s tro w a n y c h zresztą coraz liczniej przez są d y k ościelne n a cały m św iecie 24.
N e ik tó re z p o stan o w ień z a słu g u ją n a szczególniejsze u w zg lęd - n ieoie g d y chodzi o le x feren d a , a zw łaszcza te, k tó ry c h z a b ra k ło w d y sp o zy cjach m o tu p ro p rio „C ausas m a trim o n ia le s” 25. Do n ich n a leży zaliczyć: p ie rw sz ą i d ru g ą n o rm ę b e lg ijsk ą o ra z d ru g ą n o r m ę u sta n o w io n ą d la A n g lii i W alii.
23 Por. Tamże, s. 196.
24 W r. 1961, w trybunałach całego Kościoła, było rozpatrzonych 3519 spraw małżeńskich, w r. 1962 — 3540, w r. 1963 — 3647, w r. 1964 — 3677.
Por. L e f e b v r e C., Ii m otu proprio..., s. 21, przyp. 4.
25 Postanow ienia m otu proprio Causas matrimoniales nie uchyliły w y
danych wcześniej norm specjalnych dla Stanów Zjednoczonych, jak to w ynika ze sform ułowania końcowej klauzuli tegoż m otu proprio oraz przyjętej interpretacji kan. kan. 71 i 60 K.P.K. Por. V a n H o v e A., De rescriptis, Mechliniae — Romae 1936, s .265. Potw ierdziła to oficjalna odpowiedź udzielona przewodniczącemu Konferencji Biskupów USA w dniu 19 lipca 1971 r. Por. L e f e b v r e C., II motu proprio..., s. 63^
Analogicznie należy powiedzieć o upraw nieniach udzielonych try b u n a
łom Belgii oraz Anglii i Walii.
Facultates concessae tribunalibus ecclesiasticis Belgiae, Angliae et W aliae in processu m atrim oniali instruendo
SUMMARIUM
A ttentis precibus Confer entiarum Episcopalium Belgiae nec non Angliae et Valiae, Suprem um Tribunal S ignaturae Apostolicae, respec- tivis rescriptis diei 10 novembris 1970 an. et 2 ianuarii 1971 an., trib u nalibus ecclesiasticis earundem nationum aliquas facultates in causis m atrim onialibus petraotandis ac definiendis concedit. Hae facultates ad iustitiam celerius adm inistrandam tendunt atque ipsum processum m a
trim onialem simpliciorem ac faciliorem reddunt.
Normae concessae tribunalibus Belgiae ad sequentes quaestiones a tti
nent: 1) vis probativa contra valorem m atrim onii ex depositione partium , 2) interrogatio iudicialis peritorum , 3) inspectio corporalis m ulieris, 4) appellatio a defensore vinculi prim ae instantiae interposita, 5) instruc
tio causarum inconsummationis matrim onii.
Facultates pro tribunalibus Angliae et Valiae de sequentibus quaes
tionibus tractan t: 1) com petentia tribunalis ex capite domicilii partis actricis, 2) possibilitas transferrendi com petentiam ad aliud tribunal.
P raeteraa de quaestionibus prim a, secunda, te rtia et quinta ex normis belgicis sumptis dicitur.
Facultates de quibus agitur non faciunit obiectum dispositionum litte ra ru m apostolicarum motu proprio datarum „Causas m atrim oniales”
diei 28 m artii 1971 an.
