Weryfikacja rozstrzygnięć w toku instancji i poza tokiem instancji

Weryfikacja rozstrzygnięć w toku instancji i poza tokiem instancji

oprac. mgr Łukasz Kląskała Zakład Postępowania Administracyjnego i Sądownictwa Administracyjnego

System weryfikacji decyzji administracyjnych

Wspólny cel wszystkich środków składających się na ten system: wyeliminowanie z obrotu prawnego

wadliwych decyzji przez ich kasację lub reformację

1. Weryfikacja w toku instancji: odwołanie/wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy, zażalenie

2. Weryfikacja poza tokiem instancji w tzw.

nadzwyczajnych trybach postępowania: wznowienie postępowania, stwierdzenie nieważności decyzji

(postanowienia), postępowanie ws. uchylenia lub zmiany decyzji dotkniętych wadami

niekwalifikowanymi bądź decyzji prawidłowych

Odwołanie

- Prawo zagwarantowane w Konstytucji art. 78: „Każda ze stron ma prawo do zaskarżenia orzeczeń i decyzji wydanych w pierwszej

instancji. Wyjątki od tej zasady oraz tryb zaskarżenia określa ustawa”.

- Służy od każdej decyzji nieostatecznej, moc środka bezwzględnie suspensywnego: wniesienie odwołania w terminie wstrzymuje wykonanie decyzji

- Wyjątki: od decyzji wydanych w I instancji przez ministra oraz przez samorządowe kolegia odwoławcze służy wniosek o ponowne

rozpatrzenie sprawy. Do rozpatrzenia wniosku stosuje się

odpowiednio przepisy dotyczące odwołania od decyzji (art. 127 §3 zdanie drugie). W post. podatkowym od decyzji wydanych w I

instancji przez ministra właściwego ds. finansów publicznych, dyrektora izby skarbowej, dyrektora izby celnej oraz przez samorządowe kolegium odwoławcze służy odwołanie

Podmioty uprawnione do wniesienia odwołania:

1. Strona

2. Podmiot, który twierdzi, że nie ma w sprawie interesu prawnego lub obowiązku prawnego, a decyzja została do niego skierowana

3. Podmioty na prawach strony (prokurator, organizacja społeczna, jeżeli brała udział w postępowaniu w I

instancji)

4. Rzecznik Praw Obywatelskich, Rzecznik Praw Dziecka Strona może cofnąć odwołanie ze skutkiem prawnym przed wydaniem decyzji przez organ odwoławczy tylko wtedy, gdy nie dorowadzi to do utrzymania w mocy

decyzji naruszającej prawo lub interes społeczny

Brak przesłanek materialnych: jedyną przesłanką jest niezadowolenie z decyzji

Forma: nie wymaga zachowania szczególnej formy ani szczegółowego uzasadnienia – powinno odpowiadać ogólnym wymaganiom stawianym podaniom –

wystarczy w nim wyrażenie niezadowolenia z decyzji, może być wnoszone w takiej formie jak podanie

Warunek formalny: termin 14 dni od dnia

doręczenia/ogłoszenia decyzji stronie (art. 129 §2 k.p.a., art. 223 §2 o.p.)

Tryb: odwołanie wnosi się do organu odwoławczego za pośrednictwem organu, który wydał decyzję (art.

129 §1 k.p.a., art. 223 §1 o.p.)

Postępowanie odwoławcze:

Wniesienie odwołania w terminie wstrzymuje

wykonanie decyzji, oprócz przypadku, gdy decyzji został nadany rygor natychmiastowej wymagalności oraz gdy decyzja podlega natychmiastowemu wykonaniu z mocy ustawy.

Decyzja podlega wykonaniu przed upływem terminu do wniesienia odwołania, gdy jest zgodna z żądaniem

wszystkich stron

Jeżeli organ adm. publicznej, który wydał decyzję, uzna, że odwołanie zasługuje na uwzględnienie, może wydać nową decyzję, w której uchyli lub zmieni zaskarżoną

decyzję – od nowej decyzji stronom służy odwołanie

Jeżeli organ nie wydał nowej decyzji, w ciągu 7 dni odwołanie wraz z aktami sprawy przekazuje

organowi odwoławczemu

Organ odwoławczy może przeprowadzić dodatkowe postępowanie dowodowe

Rodzaje decyzji organu odwoławczego:

1. Utrzymanie w mocy zaskarżonej decyzji

2. Uchylenie zaskarżonej decyzji w całości lub części i w tym zakresie orzeczenie co do istoty sprawy albo uchylenie decyzji i umorzenie postępowania w I instancji w całości lub części, albo umorzenie postępowania odwoławczego

Organ może uchylić zaskarżoną decyzję w całości i przekazać sprawę do ponownego rozpatrzenia

organowi I instancji, gdy decyzja ta została wydana z naruszeniem przepisów postępowania, a

konieczny do wyjaśnienia zakres sprawy ma istotny wpływ na jej rozstrzygnięcie. Przekazując sprawę, organ ten powinien wskazać, jakie okoliczności należy wziąć pod uwagę przy ponownym

rozpatrzeniu sprawy

Organ nie może wydać decyzji na niekorzyść strony odwołującej się, chyba że zaskarżona decyzja rażąco narusza prawo lub rażąco narusza interes społeczny

Zażalenie

Służy na wydane w toku postępowania postanowienia, charakter względnie suspensywny – wniesienie zażalenia nie wstrzymuje wykonania zaskarżonego postanowienia, jednak organ może wstrzymać wykonanie, gdy uzna to za uzasadnione

Termin: 7 dni od doręczenia postanowienia stronie, bądź ogłoszenia go ustnie

Postanowienie, na które nie służy zażalenie, strona może zaskarżyć tylko w odwołaniu od decyzji (art. 142 k.p.a.) - charakter niesamoistny Legitymacja do wniesienia: szerszy krąg podmiotów niż do wniesienia odwołania – przysługuje stronie, podmiotowi na prawach strony,

osobie trzeciej, biegłemu, świadkom, itp.

Do rozpatrywania zażaleń stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące odwołania

System weryfikacji decyzji w trybach nadzwyczajnych 1. Postępowanie ws. wznowienia postępowania

2. Postepowanie ws. stwierdzenia nieważności decyzji 3. Postępowanie ws. uchylenia lub zmiany decyzji

dotkniętej wadami niekwalifikowanymi bądź decyzji prawidłowej

System oparty na zasadzie niekonkurencyjności, tzn. że poszczególne tryby nadzwyczajne mają na celu

usunięcie tylko jednego określonego rodzaju wadliwości decyzji i nie mogą być stosowane zamiennie

Pierwszeństwo ma tryb najdalej idący, tj. tryb

postępowania ws. stwierdzenia nieważności decyzji

Wznowienie postępowania

Przesłanki:

1. dowody, na których podstawie ustalono istotne dla sprawy okoliczności faktyczne, okazały się fałszywe

2. decyzja została wydana w wyniku przestępstwa 3. decyzja została wydana przez pracownika lub

organ administracji publicznej, który podlega wyłączeniu

4. strona bez własnej winy nie brała udziału w postępowaniu

5. na jaw wyjdą nowe okoliczności istotne dla sprawy lub nowe dowody istniejące w dniu

wydania decyzji, nieznane organowi, który wydał decyzję

6. decyzja wydana została bez uzyskania

wymaganego prawem stanowiska innego organu

7. zagadnienie wstępne zostało rozstrzygnięte przez właściwy organ lub sąd odmiennie od oceny

przyjętej przy wydaniu decyzji

8. decyzja została wydana w oparciu o inną decyzję lub orzeczenie sądu, które zostało następnie

uchylone lub zmienione

Postępowanie może być wznowione także przed

stwierdzeniem sfałszowania dowodu lub popełnienia

przestępstwa orzeczeniem sądu lub innego organu, jeżeli sfałszowanie dowodu lub popełnienie przestępstwa jest oczywiste, a wznowienie postępowania jest niezbędne dla uniknięcia niebezpieczeństwa dla zdrowia lub życia ludzkiego albo poważnej szkody dla interesu społecznego Można żądać wznowienia także, gdy Trybunał

Konstytucyjny orzekł o niezgodności aktu normatywnego z Konstytucją, umową międzynarodową lub z ustawą, na podstawie którego została wydana decyzja – skargę

wnosi się w terminie 1 miesiąca od dnia wejścia w życie orzeczenia TK

Można żądać wznowienia także, gdy zostało wydane orzeczenie sądu stwierdzające naruszenie zasady

równego traktowania, zgodnie z ustawą z 3 grudnia 2010 r. o wdrożeniu niektórych przepisów Unii

Europejskiej w zakresie równego traktowania (Dz.U. Nr 254, poz. 1700), jeżeli naruszenie tej zasady miało

wpływ na rozstrzygnięcie sprawy zakończonej decyzją ostateczną – termin na wniesienie skargi: 1 miesiąc od uprawomocnienia się orzeczenia sądu

Inicjatywa wznowienia: z urzędu lub na żądanie strony Ograniczenie dopuszczalności wznowienia: art.146 §1 k.p.a. – niedopuszczalne, gdy upłynie 10 lub 5 lat od dnia doręczenia lub ogłoszenia decyzji stronie

Właściwość: podanie o wznowienie wnosi się do organu administracji publicznej, który wydał w

sprawie decyzję w I instancji w terminie miesiąca od dnia, w którym strona dowiedziała się o okoliczności stanowiącej podstawę do wznowienia

Forma: wznowienie postępowania/odmowa

wznowienia następuje w drodze postanowienia, na które służy zażalenie

Nie uchyla się decyzji w przypadku, jeżeli w wyniku

wznowienia postępowania mogłaby zapaść wyłącznie decyzja odpowiadająca w swej istocie decyzji

dotychczasowej (art. 146 §2 k.p.a.)

Rodzaje decyzji kończących postępowanie o wznowienie postępowania:

1. Odmowa uchylenia decyzji dotychczasowej w przypadku stwierdzenia braku podstaw do jej uchylenia

2. Uchylenie decyzji dotychczasowej w przypadku

stwierdzenia istnienia podstaw do jej uchylenia i wydanie nowej decyzji rozstrzygającej o istocie sprawy

3. W przypadku gdy nie można uchylić decyzji z uwagi na upływ czasu (5/10 lat od dnia doręczenia decyzji stronie), organ administracji publicznej ograniczy się do

stwierdzenia wydania zaskarżonej decyzji z naruszeniem prawa oraz wskazania okoliczności, z powodu których nie uchylił tej decyzji – takie stwierdzenie może być dla

strony podstawą do ubiegania się o odszkodowanie przed sądem

Stwierdzenie nieważności decyzji (postanowienia) Instytucja stwierdzenia nieważności głównie ma

charakter materialnoprawny – daje możliwość prawną eliminacji z obrotu prawnego decyzji dotkniętych wadami materialnoprawnymi

Przesłanki stwierdzenia nieważności decyzji:

1. wydana została z naruszeniem przepisów o właściwości

2. wydana została bez podstawy prawnej lub z rażącym naruszeniem prawa

3. dotyczy sprawy już poprzednio rozstrzygniętej inną decyzją ostateczną

4. została skierowana do osoby niebędącej stroną w sprawie

5. była niewykonalna w dniu jej wydania i jej niewykonalność ma charakter trwały

6. w razie jej wykonania wywołałaby czyn zagrożony karą

7. zawiera wadę powodującą jej nieważność z mocy prawa

Termin: nie stwierdza się nieważności, jeżeli upłynęło 10 lat od dnia doręczenia lub ogłoszenia decyzji, a

także gdy decyzja wywołała nieodwracalne skutki prawne

Właściwość: do stwierdzenia nieważności decyzji właściwy jest organ wyższego stopnia, a gdy decyzja została wydana przez ministra lub samorządowe kolegium odwoławcze – ten organ.

Inicjatywa: postępowanie wszczyna się na żądanie strony lub z urzędu

Forma rozstrzygnięcia: decyzja

W przypadku gdy nie można stwierdzić nieważności decyzji z uwagi na upływ czasu (10 lat od dnia doręczenia decyzji stronie), organ administracji publicznej ograniczy się do stwierdzenia wydania zaskarżonej decyzji z naruszeniem prawa oraz wskazania

okoliczności, z powodu których nie stwierdził nieważności decyzji – takie stwierdzenie może być dla strony podstawą do ubiegania się o odszkodowanie przed sądem

Postępowanie ws. uchylenia lub zmiany decyzji dotkniętych wadami niekwalifikowanymi bądź

decyzji prawidłowych

3 typy uchylania lub zmiany decyzji:

1. Uchylenie lub zmiana decyzji nietworzącej praw dla stron

2. Uchylenie lub zmiana decyzji tworzącej prawa dla strony

3. Nadzwyczajny tryb uchylenia lub zmiany decyzji

1. Uchylenie lub zmiana decyzji nietworzącej praw dla stron - decyzja taka może być w każdym czasie uchylona lub

zmieniona przez organ administracji publicznej, który ją

wydał, jeżeli przemawia za tym interes społeczny lub słuszny interes strony

2. Uchylenie lub zmiana decyzji tworzącej prawa dla strony - Decyzja ostateczna, na mocy której strona nabyła prawo, może być w każdym czasie za zgodą strony uchylona lub zmieniona przez organ administracji publicznej, który ją wydał, jeżeli przepisy szczególne nie sprzeciwiają się

uchyleniu lub zmianie takiej decyzji i przemawia za tym interes społeczny lub słuszny interes strony, a w

postępowaniu podatkowym – interes publiczny lub ważny interes strony

W postępowaniu podatkowym przepisy o.p.

wyłączają zastosowanie tego trybu do decyzji

ustalającej lub określającej wysokość zobowiązania podatkowego, o odpowiedzialności podatkowej,

określającej wysokość należnych odsetek za zwłokę, o odpowiedzialności spadkobiercy, określającej

wysokość zwrotu podatku

Uchylenie lub zmiana decyzji w trybie art. 155 k.p.a.

może nastąpić w każdym czasie

W postępowaniu podatkowym dodatkowa

przesłanka termin – nie może zostać wszczęte zarówno z urzędu, jak i na wniosek, jeżeli od doręczenia decyzji upłynęło 5 lat

Nadzwyczajny tryb uchylenia lub zmiany decyzji

tryb wywłaszczenia praw nabytych na podstawie decyzji Występuje tylko w k.p.a, nie występuje w o.p.

Oparty na 2 przesłankach, które muszą wystąpić łącznie:

1. Dalsze utrzymanie decyzji w obrocie prawnym powoduje stan zagrożenia dla życia lub zdrowia ludzkiego albo grozi poważnymi szkodami dla

gospodarki narodowej lub dla ważnych interesów Państwa

2. Jeżeli poza uchyleniem (zmianą) decyzji w tym trybie nie ma innego sposobu usunięcia zagrożenia

Właściwość:

- minister

- wojewoda, w stosunku do decyzji wydanych przez

organy jst w sprawach należących do zadań z zakresu administracji rządowej

Stronie, która poniosła szkodę wskutek uchylenia (zmiany) decyzji, przysługuje odszkodowanie za rzeczywiście poniesioną szkodę – organ orzeka w drodze decyzji o odszkodowaniu

Termin przedawnienia roszczenia o odszkodowanie: 3 lata od dnia, w którym stała się ostateczna decyzja

uchylająca lub zmieniająca decyzję