Prawo dowodowe
Wprowadzanie dowodów do procesu
Dr Dagmara Gruszecka
Wprowadzanie dowodów do procesu
Inicjatywa wprowadzania dowodów do procesu służy zarówno organom prowadzącym postępowanie (choć w postępowaniu sądowym wszczętym z
inicjatywy strony w ograniczonym zakresie), jak i stronom w tym postępowaniu uczestniczącym.
Strony realizują swoją inicjatywę dowodową poprzez zgłaszanie wniosków dowodowych
Inni uczestnicy postępowania mogą informować organ prowadzący o istnieniu dowodu, lecz taka informacja nie obliguje organu do wypowiedzenia się w
formie procesowej w przedmiocie złożonego oświadczenia, a co najwyżej może stanowić przesłankę do tego, aby organ dopuścił dowód z urzędu
INICJATYWA DOWODOWA
Wprowadzanie dowodów do procesu
Po noweli z 27.9.2013 (1.7.2015)
Art. 167 § 1. W postępowaniu przed sądem, które zostało wszczęte z inicjatywy strony, dowody przeprowadzane są przez strony po ich dopuszczeniu przez
przewodniczącego lub sąd. W razie niestawiennictwa strony, na której wniosek dowód został dopuszczony, a także w wyjątkowych wypadkach, uzasadnionych szczególnymi okolicznościami, dowód przeprowadza sąd w granicach tezy
dowodowej. W wyjątkowych wypadkach, uzasadnionych szczególnymi okolicznościami, sąd może dopuścić i przeprowadzić dowód z urzędu.
inicjatywa dowodowa należy do samych stron – zob. art. 366 § 1
dowody dopuszcza jednak nadal na wniosek stron sąd!
rozpatrzenie wniosków dowodowych stron:
- art. 352 KPK, art. 368 KPK - też art. 349 § 6 i 7 KPK
Wprowadzanie dowodów do procesu
KU KONTRADYKTORYJNOŚCI ROZPRAWY GŁÓWNEJ
Sąd zostaje zwolniony z obowiązku poszukiwania i
przeprowadzania dowodów z urzędu, dbania o wyjaśnienie wszelkich okoliczności sprawy, w tym pojawiających się wątpliwości, które uzasadniają ewentualne wyjście poza
zaoferowany mu przez strony procesowe materiał dowodowy,
gdyż w ocenie ustawodawcy obowiązki te powinny spoczywać w pierwszej kolejności na oskarżycielu publicznym, co z kolei
pozwoli na stworzenie lepszych warunków do bezstronnego
orzekania z zachowaniem wymogów rzetelnego procesu karnego.
Wprowadzanie dowodów do procesu
Inicjatywna dowodowa stron obecnie
Art. 167 k.p.k.: Dowody przeprowadza się na
wniosek stron albo z urzędu.
Wprowadzanie dowodów do procesu
Inicjatywna dowodowa w postępowaniu przed sądem
art. 366 § 1 k.p.k. – przywrócenie obowiązków przewodniczącego składu orzekającego do dążenia do wyjaśnienia wszystkich istotnych okoliczności sprawy.
art. 370 k.p.k. - zmiana przepisu określającego zasady przeprowadzania przesłuchania.
W wypadku przeprowadzania dowodu przez stronę, zadaje ona pytania osobie przesłuchiwanej przed innymi stronami, ale już nie jako pierwsza, bo
§ 2a. W razie potrzeby członkowie składu orzekającego mogą zadawać dodatkowe pytania poza kolejnością.
§ 3. W przypadku dopuszczenia dowodu z urzędu pytania jako pierwsi zadają członkowie składu orzekającego.
Art. 352 k.p.k. Przewodniczący składu orzekającego po rozważeniu wniosków stron albo sąd z urzędu dopuszcza dowody i zarządza ich sprowadzenie na rozprawę. Przepis art. 368 stosuje się odpowiednio czyli: „O przychylnym załatwieniu wniosku dowodowego strony, któremu inna strona się nie sprzeciwia rozstrzyga ostatecznie przewodniczący. W innych wypadkach, a więc gdy nie uwzględnia wniosku, sąd wydaje postanowienie.”
Wprowadzanie dowodów do procesu
W postępowaniu przygotowawczym dowody przeprowadzane są z inicjatywy organu
procesowego prowadzącego postępowanie, co nie wyklucza prawa do zgłaszania wniosków
dowodowych przez strony.
Wprowadzanie dowodów do procesu
Wnioski dowodowe stron
Wnioski dowodowe w formie pisma procesowego zgłaszane przez oskarżonego lub oskarżyciela posiłkowego
- Wymogi formalne i konstrukcja wniosku dowodowego – art. 169 - oskarżony też w odpowiedzi na akt oskarżenia – 338 § 2
Art. 333 § 1 k.p.k. - dla oskarżyciela Akt oskarżenia
• powinien także zawierać
1) listę osób, których wezwania oskarżyciel żąda;
2) wykaz innych dowodów, których przeprowadzenia na rozprawie głównej domaga się oskarżyciel.
Wprowadzanie dowodów do procesu
WNIOSEK DOWODOWY-ART. 169 K.P.K.
forma pisemna lub ustna
• przy formie pisemnej – art. 119 k.p.k (wymogi dla wszystkich pism procesowych)
• przy formie ustnej – składany ustnie do protokołu
Wniosek dowodowy to postulatywne oświadczenie woli kierowane przez stronę procesową do organu procesowego w celu zainicjowania czynności dowodowej.
CEL - PRZEPROWADZENIE DOWODU,
ALE I DO JEGO WYKRYCIA LUB DO OCENY WŁAŚCIWEGO DOWODU
We wniosku dowodowym należy przede wszystkim podać
• oznaczenie dowodu (środka dowodowego, np. zeznania świadka)
• okoliczności, które mają być udowodnione (tj. tezy dowodowe).
Można także określić sposób przeprowadzenia dowodu..
Wprowadzanie dowodów do procesu
III KK 503/07 - wyrok SN - Izba Karna z dnia 08-05-2008
1. Kodeks nie ogranicza żadnym terminem o charakterze prekluzyjnym prawa oskarżonego do przedstawiania wniosków dowodowych, a fakt odmiennej
dotąd linii obrony nie ogranicza inicjatywy dowodowej oskarżonego i rodzaju tej inicjatywy.
Zgodnie wprawdzie z art. 405 k.p.k. strony mogą zgłaszać wnioski dowodowe do zamknięcia przewodu sądowego w I instancji, ale gdy np. wniosek w
głosach stron (406 k.p.k.), to należy pamiętać, że przewód zawsze można wznowić (409 k.p.k.) i dowód przeprowadzić.
Stosownie do art. 401§1 przewodniczący może przerwać rozprawę główną w celu przygotowania przez strony wniosków dowodowych lub sprowadzenia dowodu albo dla wypoczynku lub z innej ważnej przyczyny.
Każdorazowa przerwa w rozprawie może trwać nie dłużej niż 35 dni.
Oddalenie wniosku dowodowego
Art. 170 KATALOG ZAMKNIĘTY PODSTAW – F. GWARANCYJNA !!!
§ 1.Oddala się wniosek dowodowy, jeżeli:
1) przeprowadzenie dowodu jest niedopuszczalne,
2) okoliczność, która ma być udowodniona, nie ma znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy albo jest już udowodniona zgodnie z twierdzeniem wnioskodawcy,
3) dowód jest nieprzydatny do stwierdzenia danej okoliczności, 4) dowodu nie da się przeprowadzić,
5) wniosek dowodowy w sposób oczywisty zmierza do przedłużenia postępowania.
§ 2. Nie można oddalić wniosku dowodowego na tej podstawie, że dotychczasowe dowody wykazały przeciwieństwo tego, co wnioskodawca zamierza udowodnić.
§ 3. Oddalenie wniosku dowodowego następuje w formie postanowienia.
§ 4. Oddalenie wniosku dowodowego nie stoi na przeszkodzie późniejszemu dopuszczeniu dowodu, chociażby nie ujawniły się nowe okoliczności.
Oddalenie wniosku dowodowego
• przeprowadzenie dowodu jest niedopuszczalne – tj. gdy ustawa zabrania przeprowadzenia pewnego rodzaju dowodów:
• zakaz dowodzenia określonych faktów, np. przebiegu narady i głosowania nad orzeczeniem,
• bezwzględny lub względny zakaz dowodzenia za pomocą pewnych dowodów (źródeł i środków dowodowych) (np. przesłuchanie
duchownego co do faktów, o których dowiedział się w czasie spowiedzi)
• zakaz dotyczący sposobu przeprowadzania dowodu(np. przesłuchanie w stanie hipnozy)
Oddalenie wniosku dowodowego
• 2. okoliczność, która ma być udowodniona, nie ma znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy albo jest już udowodniona zgodnie z twierdzeniem wnioskodawcy.
Granice postępowania:
• przygotowawczego –zakreśla postanowienie o przedstawieniu zarzutów;
• sądowego w I instancji –treść zarzutów w treści aktu oskarżenia
• odwoławczego – granice i zarzuty w treści środka zaskarżenia, a szerzej tylko gdy ustawa przewiduje
Sąd nie może dowolnie badać innych okoliczności, niezwiązanych z przedmiotem postępowania oraz niemających znaczenia dla rozstrzygnięcia
Oddalenie wniosku dowodowego
• 3. dowód jest nieprzydatny do stwierdzenia danej okoliczności,
= nie pozwala na udowodnienie określonej tezy dowodowej, czyli w następstwie konfrontacji oznaczonego we wniosku dowodu z
okolicznością, jaka ma być za jego pomocą udowodniona, organ procesowy dochodzi do
wniosku, że nie sposób za pomocą tegoż dowodu
udowodnić tego, czego oczekuje wnioskodawca.
Oddalenie wniosku dowodowego
4.dowodu nie da się przeprowadzić.
• Tylko faktyczna niemożność przeprowadzenia dowodu, np. gdy podany we wniosku świadek zmarł, a nie koszty czy utrudnienia organizacyjne.
• jeśli bowiem np. miejsce pobytu świadka jest znane, ale znajduje się ono bardzo daleko od miejsca toczącego się postępowania, to organy
procesowe mogą skorzystać z instytucji: międzynarodowej pomocy prawnej lub sędziego delegowanego.
5. wniosek dowodowy w sposób oczywisty zmierza do przedłużenia postępowania.
• Intencja wnioskodawcy, który złożeniem wniosku zmierza „w sposób
oczywisty” do przedłużenia postępowania musi być dla sądu niewątpliwa!
Oddalenie wniosku dowodowego
Forma decyzji organu:
Postanowienie o oddaleniu + uzasadnienie!
• Oddalenie wniosku dowodowego nie stoi na przeszkodzie późniejszemu dopuszczeniu dowodu, chociażby nie
ujawniły się nowe okoliczności. (art. 170 § 4 k.p.k.)
• Na postanowienie o oddaleniu wniosku dowodowego nie
przysługuje zażalenie, niezależnie od tego czy zapadło w
postępowaniu przygotowawczym, czy też w postępowaniu
sądowym
Dowody prywatne
• Dowód prywatny – każdy środek dowodowy zgromadzony, wyszukany, zebrany, utrwalony, stworzony, zamówiony lub zabezpieczony przez podmiot prywatny czyli podmiot, który nie jest organem prowadzącym postępowanie karne
(zwykle będą to strony i ich przedstawiciele
procesowi – obrońca, pełnomocnik, ale mogą to być też inne podmioty – np. dziennikarz w
ramach „śledztwa dziennikarskiego”.
Dowody prywatne
• 393 § 3. Mogą być odczytywane na rozprawie wszelkie dokumenty prywatne, powstałe poza postępowaniem
karnym, w szczególności oświadczenia, publikacje, listy oraz notatki.
Istotna modyfikacja art. 393 § 3 k.p.k. daje możliwość
przeprowadzania dowodów z dokumentów prywatnych, które powstały poza postępowaniem karnym, choć już bez
dotychczasowego warunku by miało to miejsce „nie dla jego celów”.
Takimi dokumentami mogą być zatem wszelkie prywatne listy, notatki, itp
.
Dowody prywatne
PRYWATNE „OPINIE BIEGŁYCH”
prywatne opinie biegłych to opracowania zlecane przez same strony podmiotom będącym ekspertami w danej dziedzinie pozaprawnej – np. medycynie,
mechanoskopii, rachunkowości, sztuce budowlanej, itp., dla uzyskania informacji specjalistycznych w interesującym je zakresie, mającym znaczenie dla
rozstrzygnięcia sprawy.
Takie opinie nie są opiniami biegłych w ścisłym procesowym znaczeniu, gdyż POSTANIWIENIE O POWOŁANIU BIEGŁEGO może wydać jedynie organ.
Stronom wszakże może zależeć, by poprzeć swoje racje wypowiedziami specjalisty, nawet gdy sam sąd nie powołał go w charakterze biegłego.
Przygotowaną opinią strony będą się mogły posłużyć jako dowodem z dokumentu, a to oznacza nałożenie na sąd obowiązku rozważenia i ustosunkowania się do
treści tego dowodu.
Dowody prywatne
ODCZYTYWANIE DOKUMENTÓW PRYWATNYCH – art. 393 § 3 k.p.k. –
OTWORZENIE MOŻLIWOŚCI WPROWADZANIA DO PROCESU TZW. DOWODÓW PRYWATNYCH
Nie oznacza to jednak, że obrona będzie mogła bez ograniczeń prowadzić własne „postępowanie przygotowawcze”.
Granicą dla dowolności wprowadzania takich dowodów jest po pierwsze art. 167 i 170. Strona obowiązana jest złożyć wniosek o przeprowadzenie dowodu i dopiero po uwzględnieniu wniosku, przeprowadza dowód.
art. 168 a KPK
Dowody prywatne
nagrania z „prywatnych przesłuchań” np. telefonem, też w formie zapisu obrazu
• nośnik z zapisem dźwięku lub obrazu jest dokumentem w rozumieniu przepisów Kodeksu karnego.
• przepisy nie przewidują jednak odtwarzania zapisów prywatnych, a jedynie mówią o możliwości ich odczytania. Odczytać można zaś co najwyżej transkrypcję z nagrania.
• Jest to wykluczone poprzez przepisy zakazujące substytuowania dowodu z zeznań i wyjaśnień treścią pism, zapisków lub notatek (zakaz z art. 174 k.p.k.).
(Taka regulacja może stanowić tamę dla praktyk prywatnych inwigilacji, które choć
niezabronione przepisami prawa karnego procesowego – reguły przeprowadzania dowodów odnoszą się do organów, to jednak godziłaby w podstawowe konstytucyjne prawo do
prywatności. zob. R. Ponikowski, [w:] S. Skorupka (red.), Kodeks…, s. 1013.)
Literatura
• 1) T. Grzegorczyk, J. Tylman, Polskie postępowanie karne, wydanie 8, Lexis Nexis, Warszawa 2011.
• 2) J. Grajewski, Przebieg procesu karnego, wydanie 5, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2012.
• 3) A. Gaberle, Dowody w sądowym procesie karnym. Teoria i praktyka, 2. wydanie, Wolters Kluwer Polska, Warszawa 2010.
• 4) A. Bojańczyk, Dowód prywatny w postępowaniu karnym w perspektywie prawno porównawczej, Wolters Kluwer Polska, Warszawa 2011.
• 5) K.J. Pawelec, Proces dowodzenia w postępowaniu karnym, Lexis Nexis, Warszawa 2010.
• 6) K. Woźniewski, Inicjatywa dowodowa w polskim prawie karnym procesowym, wyd. Fundacja Gospodarcza, Gdynia 2001.
• 7) J. Skorupka (red.), Postępowanie karne. Część szczególna, Wolters Kluwer, Warszawa 2013.
