ZAGOSPODAROWANIE NISZY RYNKOWEJ
W AGROTURYSTYCE PRZEZ UWZGLDNIENIE
W YWIENIU POSIKÓW WOLNYCH OD ALERGENÓW
Anna Mazurek-Kusiak
Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie
Streszczenie. Okoo dwie trzecie turystów przybywa do gospodarstwa agroturystycznego
z rodzin (gównie maymi dziemi), a wic oferta ywieniowa gospodarstw, która stano-wi istotny skadnik rzeczystano-wistego produktu w agroturystyce, postano-winna by dostosowana do tego segmentu. Tutaj pojawia si kolejny problem, wedug Europejskiej Biaej Ksigi Alergii okoo 45–50% maych dzieci i niemowlt jest tzw. alergikami pokarmowymi. Tak duy odsetek wystpowania alergii pokarmowych i nietolerancji pokarmowej powoduje, e zarówno mae dzieci, jak i matki karmice niemowlta musz przestrzega specjalnych diet. Niestety, tylko 6% gospodarstw agroturystycznych zlokalizowanych na terenie woje-wództwa lubelskiego jest w stanie zaoferowa wyywienie dla alergików. Brak moliwoci wykupu specjalnych posików wolnych od alergenów jest powan barier, która unie-moliwia wyjazd wakacyjny czy weekendowy rodzinom z dziemi, u których stwierdzono wystpowanie alergii pokarmowej lub nietolerancji pokarmowej. Pojawia si tutaj nisza rynkowa, któr warto zagospodarowa.
Sowa kluczowe: gospodarstwo agroturystyczne, diety dla maych dzieci, wyywienie,
ni-sza rynkowa
WSTP
Najwaniejszym elementem zagospodarowania turystycznego jest baza noclegowa. Wielko bazy noclegowej decyduje o moliwociach recepcyjnych danej gminy czy województwa. Baza noclegowa województwa lubelskiego jest uboga, mao zrónicowa-nia oraz charakteryzuje si wysokim stopniem sezonowoci. Wane jej uzupenienie na Lubelszczynie stanowi kwatery agroturystyczne, szczególnie na obszarach bogatych w atrakcje przyrodnicze czy kulturowe. Usugi noclegowe w agroturystyce róni si od usug hotelowych przede wszystkim ze wzgldu na relacje, jakie zachodz midzy
Adres do korespondencji – Corresponding author: Anna Mazurek-Kusiak, Uniwersytet Przyrod-niczy w Lublinie, Wydzia Agrobioinynierii, Katedra Turystyki i Rekreacji, ul. Akademicka 15, 20-950 Lublin
gospodarzami a gomi. Kiedy do gospodarstwa agroturystycznego przybywaj turyci, waciciele tych gospodarstw powinny dostosowa organizacj swojej pracy do potrzeb goci [Nacka i in. 2008].
Ponadto, w agroturystyce wyywienie stanowi istotny skadnik rzeczywistego pro-duktu, czsto moe mie wpyw na wybór miejsca noclegowego przez turystów. Wyy-wienie dla goci mona zorganizowa w róny sposób:
Turyci mog samodzielnie przygotowywa posiki, ale wówczas musz mie zapew-niony dostp do kuchni. Moe to by kuchnia wspólna z gospodarzami lub wydzie-lona tylko dla goci.
Gospodarze mog przygotowywa posiki i zaprasza goci do wspólnego stou. Naj-lepiej, jeeli podczas takich posików nastpuje pokazanie gociom tradycji wspól-nego biesiadowania. Wan rol podczas takich posików peni rozmowa, któr musi inicjowa gospodarz domu.
Przygotowanie posików tylko dla goci, bez udziau gospodarzy. Warto zadba, aby posiki byy przygotowywane ze zdrowych, ekologicznych produktów. Mona take pokusi si o przygotowanie specjalnych posików, np. dla osób alergicznych, dla maych dzieci i matek karmicych, dla osób starszych itp., lub serwowa gociom produkty tradycyjne i regionalne, pokazujc zarazem dziedzictwo kulinarne danej miejscowoci.
Gospodarze mog zorganizowa dla goci pikniki ze spoywaniem posików na wie-ym powietrzu, jednak oferta taka jest moliwa tylko podczas sprzyjajcej pogody. W okresach witecznych gospodarze mog przygotowa dania specjalne. Warto wówczas zadba o pokazanie gociom tradycyjnego sposobu obchodzenia wit, za-proszenie goci do udziau w zabawach i obrzdach witecznych.
Posiek oferowany przez gospodarzy moe by gówn ofert gospodarstwa agrotu-rystycznego, naley jednak pamita o tym, e musi by to posiek oryginalny, nigdzie indziej niespotykany lub podawany w nietypowy sposób. Wane s wystrój miejsca, w którym bdzie spoywany posiek, sposób nakrycia stoów, rodzaj naczy , w których posiek bdzie serwowany, oraz inne atrakcje oferowane podczas spoywania posików [Sawicki, Mazurek-Kusiak 2010].
Naley pamita o tym, e dziaalno gastronomiczna w gospodarstwach agrotury-stycznych kieruje si nieco innymi zasadami ni gastronomia restauracyjna czy bufeto-wa. Jej oferta przeznaczona jest przede wszystkim dla goci gospodarstwa i zazwyczaj nie jest kierowana do turystów nieprzybywajcych w danym gospodarstwie. Wedug ba-da Sawickiego [2007], okoo dwie trzecie turystów przybywa do gospodarstwa agro-turystycznego z rodzin (gównie z maymi dziemi), a wic oferta ywieniowa tych gospodarstw powinna by odpowiednia dla maych dzieci i matek karmicych. Tutaj pojawia si kolejny problem, wedug Europejskiej Biaej Ksigi Alergii w 2008 roku okoo 45–50% maych dzieci i niemowlt byo alergikami pokarmowymi. Warto zwróci uwag na fakt, e choroby alergiczne stanowi jeden z podstawowych problemów zdro-wotnych wspóczesnych spoecze stw ze wzgldu na coraz czstsze ich wystpowanie, przewleky charakter oraz czst konieczno hospitalizowania.
Ameryka ska Akademia Alergii w 1995 roku usystematyzowaa pojcia zwizane z reakcj nietolerancji pokarmowej oraz podzielia je na toksyczne i nietoksyczne. Re-akcje toksyczne s zalene od dawki danego produktu, a niezalene od indywidualnej 1.
2.
3.
4. 5.
wraliwoci (tzw. zatrucie pokarmowe), z kolei reakcje nietoksyczne to reakcje na pro-dukty spoywcze powizane z indywidualn wraliwoci [Borelli, Mayenburg, Polster 1995]. Do nietoksycznych mona zaliczy nietolerancj pokarmow i alergi pokarmo-w. Nietolerancja pokarmowa zwizana jest z mechanizmami nieimmunologiczny-mi, do których nale wrodzone lub nabyte zaburzenia enzymatyczne w jelicie cienkim [Jarosz, Dzieniszewski 2004]. Inaczej s to wszystkie niepodane reakcje na jedzenie, niepodlegajce modulacji przez system odpornociowy. Wedug mechanizmu, który je podtrzymuje, s one sklasy kowane jako nietolerancje enzymatyczne, farmakologicz-ne i niezde niowafarmakologicz-ne. Z kolei alergia pokarmowa jest to reakcja immunologiczna, tzn. uwarunkowana nadwraliwoci po spoyciu produktów lub dodatków pokarmowych. Reakcja ta wystpuje tylko u niektórych ludzi i moe by wywoana nawet przez ma lub ladow ilo substancji. Ponadto nie ma adnego zwizku z waciwymi dla niej zjologicznymi dziaaniami. Alergia pokarmowa jest czciej spotykana u niemowlt i maych dzieci ni u dorosych. Teoretycznie wszystkie produkty spoywcze mog wy-woa reakcje alergiczne, ale w rzeczywistoci jedynie niewielka ich cz odpowiada za alergie pokarmowe (mleko, jaja, zboe, ryby, soja oraz orzeszki arachidowe). Uczula mog take niektóre dodatki do ywnoci, takie jak barwniki, substancje zapachowe, konserwanty [Conti 2005]. W wikszoci przypadków dzieci „wyrastaj” z alergii zanim rozpoczn nauk w szkole.
Tak duy odsetek wystpowania alergii pokarmowych i nietolerancji pokarmowych wród maych dzieci i niemowlt powoduje, e zarówno mae dzieci, jak i matki karmice niemowlta musz przestrzega specjalistycznych diet.
Celem artykuu jest, z jednej strony, przedstawienie zainteresowa turystów z woje-wództwa lubelskiego dietami dla maych dzieci, matek karmicych oraz alergików pod-czas pobytu w gospodarstwach agroturystycznych, a z drugiej strony – przedstawienie ofert gospodarstw agroturystycznych pod tym wzgldem. Problem zosta przeanalizowa-ny w kontekcie nastpujcej hipotezy: Obecnie waciciele gospodarstw agroturystycz-nych z województwa lubelskiego nie s w stanie zapewni gociom poywienia wolnego od alergenów.
METODY BADA
Badania przeprowadzono metod marketingow „tajemniczy klient” oraz metod sondau diagnostycznego, stosujc technik ankietow.
Metod tajemniczy klient zastosowano wród gospodarstw nalecych do stowa-rzysze agroturystycznych zlokalizowanych na terenie województwa lubelskiego, po-siadajcych elektroniczne konto pocztowe. A 83 wacicielom gospodarstw agrotury-stycznych zoono propozycj przyjazdu rodziny z dwójk dzieci, u których stwierdzono wystpowanie alergii (na mleko i produkty mlekopochodne – dziecko 1-roczne oraz na yto i pszenic – dziecko 3-letnie) na dwutygodniowy pobyt w drugiej poowie wrze-nia. Warunkiem przyjazdu 4-osobowej rodziny byoby przygotowanie posików, które nie zawierayby mleka krowiego, koziego, owczego i produktów pochodzenia mlecznego oraz posików, które nie zawierayby produktów zboowych. Wacicielom gospodarstw
agroturystycznych zosta wysany dokadny wykaz produktów, których dzieci nie mog je. Badania przeprowadzono w sierpniu 2009 roku.
Ankiet bezporedni przeprowadzono wród 325 mieszka ców województwa lubel-skiego majcych dzieci w wieku od 0 do 6 lat. Badania przeprowadzono w padzierniku 2009 roku.
WYNIKI BADA
Na podstawie przeprowadzonego badania wród wacicieli gospodarstw agrotury-stycznych stwierdzono, e przedsibiorcy ci nie s w stanie przygotowa posików wol-nych od alergenów. Na wysane drog elektroniczn zapytanie ofertowe odpowiedzi uzy-skano tylko od 52 z 83 gospodarstw agroturystycznych, w tym tylko dwóch gospodarzy zaoferowao przygotowanie posików dietetycznych. Kolejne 3 gospodarstwa zaoferowa-y przygotowanie takich posików po otrzymaniu wskazówek i pomocy od matek alergi-ków. 47 odpowiedzi byo negatywnych, waciciele gospodarstw odpowiadali, e nie s w stanie przygotowa specjalnych posików wolnych od alergenów dla maych dzieci.
Podczas zapytania ofertowego rodzina nie sugerowaa cen, a wic gospodarze mogli okreli tak cen, jaka pokryaby ich koszty za przygotowanie specjalnych posików. Jednak gospodarze woleli odmówi pobytu potencjalnym klientom lub zaprosi ich na pobyt bez wyywienia ni stara si sprosta wymaganiom goci. A 31 gospodarstw (39%) w ogóle nie odpisa na zoone zapytanie ofertowe, co wiadczy o nieznajomoci zasad marketingu.
Wród badanych mieszka ców województwa lubelskiego 59% rodzin spotkao si z nietolerancj lub alergi pokarmow przynajmniej u jednego dziecka, w tym 3% bory-kao si z alergi przewlek wród swoich dzieci – bya to gównie alergia na pszenic i yto. A 39% rodziców wskazao, e u dzieci wystpuje reakcja nietolerancji pokar-mowej, ale jest ona raczej niegrona, gdy objawia si wysypk lub zaczerwienionymi policzkami. Dzieci te spoywaj specjalne posiki, które nie zawieraj produktów mlecz-nych lub zboowych; u czci dzieci wystpia te alergia na pomidory, selery i jajka. 17% respondentów wskazao, e reakcja nietolerancji pokarmowej u dzieci wystpuje tylko czasami, a 32% badanych rodzin nie spotkao si ani z nietolerancj pokarmow, ani z alergi pokarmow (rys. 1).
Najlepszym sposobem na walk z alergi jest unikanie alergenów, a wic osoby aler-giczne musz przebywa na specjalnych dietach eliminacyjnych lub rotacyjnych, dosto-sowanych do ich wieku i zdrowia.
Na podstawie danych z rysunku 2 wida, e rodziny z dziemi w wieku 0–6 lat najcz-ciej jako miejsce zakwaterowania podczas wakacji i urlopów wybieraj gospodarstwa agroturystyczne (29% odpowiedzi), na drugim miejscu znalazy si pensjonaty (16% wskaza ). Niestety, a 38% respondentów wcale nie wyjeda na wakacje z maymi dziemi gównie niemowlakami. Osoby, które rezygnuj z wakacji jednoczenie wska-zay, e u ich dzieci stwierdzono albo reakcj nietolerancji pokarmowej, m.in. na mleko, jajka, pomidory, produkty zboowe, albo byy to matki karmice piersi. Jako powód podaj trudnoci z wyywieniem dzieci podczas pobytu wakacyjnego, gdy niewiele re-stauracji oferuje w swoim menu posiki wolne od alergenów oraz lekkostrawne.
Dane z rysunku 3 wskazuj, e rodziny z maymi dziemi najchtniej podczas wakacji chciayby spróbowa da regionalnych (51% wskaza ). Matki karmice piersi nato-miast stwierdzay, e chciayby mie moliwo wykupu specjalnych diet dla nich (42% wskaza ), gdy prawidowe odywianie matki jest gwarancj posiadania doskonaego pokarmu dostarczanego niemowlakowi. Ma to szczególne znaczenie dla zdrowia i rozwo-ju dziecka. Takie diety powinny uwzgldnia produkty bogate w wglowodany zoone
17% 32%
9%
39% 3%
tak, silna przewleka tak, ale wida tylko zmiany na skórze
czasami nie
trudno powiedzie
Rys. 1. Wystpowanie alergii pokarmowych lub nietolerancji pokarmowych wród dzieci re-spondentów
Fig. 1. Outbreaks of nutrition allergies or food intolerance among children of respondents ródo: Badania wasne.
Source: Author’s research.
16%
29% 38%
2%
15%
hotel, motel pensjonat gospodarstwo agroturystyczne namiot nie wyjedam z maymi dziemi
Rys. 2. Miejsce wyboru zakwaterowania przez rodziny z maymi dziemi podczas wakacji Fig. 2. Preferred residential places for families with small children during holidays ródo: Badania wasne.
(pieczywo razowe, ziemniaki, kasza, ry, ryby morskie), owoce, warzywa oraz produkty zawierajce elazo. Jednoczenie z diety matek karmicych naley wyeliminowa sody-cze, roliny cebulowe, kapust, groch, tuszcze zwierzce. Z moliwoci wykupu diet dla alergików zadowolonych byoby 37% respondentów. Badane osoby wskazyway, e takie diety znacznie uatwiyby ich pobyt wakacyjny lub nawet spowodowayby, e rodziny wybrayby si na wakacje, jeeli kto by zaoferowa takie wyywienie. Respondenci by-liby nawet w stanie zapaci za takie posiki o okoo 15% wicej ni za normalne.
Respondenci podczas pobytów wakacyjno-urlopowych najchtniej wykupuj trzy posiki dziennie, tj. niadanie, obiad i kolacj (47% wskaza ), lub tylko dwa: niadanie i obiadokolacj (26% wskaza ). 11% respondentów wskazao, e wystarczy im tylko dostp do kuchni, eby mogli samodzielnie przygotowywa posiki (rys. 4).
Rys. 3. Rodzaje diet, które potencjalni turyci chcieliby zakupi podczas wakacji i urlopów Fig. 3. Types of diets that potential tourists would like to have during holidays and vacations ródo: Badania wasne.
Source: Author’s research. 51% 42% 37% 36% 1% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60%
dania regionalne dieta dla matek karmicych
posiki dla alargików
dania normalne inna dieta
Rys. 4. Preferowana liczba posików dziennie zamawianych przez turystów podczas pobytów wakacyjno-urlopowych
Fig. 4. Preferred number of daily meals for tourists during holidays and vacations ródo: Badania wasne.
Source: Author’s research.
47%
27% 9%
4%
11% 2%
niadanie, obiad, kolacja niadanie, obiadokolacja obiad
DYSKUSJA
W województwie lubelskim znajduje si 131 kwater agroturystycznych zrzeszonych w 12 stowarzyszeniach:
Krasnobrodzkie Stowarzyszenie Turystyczne, Lubelskie Stowarzyszenie Agroturystyczne, Nadbua skie Stowarzyszenie Agroturystyczne,
Podlaskie Stowarzyszenie Agroturystyczne – Janów Podlaski,
Powiatowe Centrum – Stowarzyszenie Agroturystyki w Hrubieszowie, Roztocza skie Stowarzyszenie Agroturystyczne w Sucu,
Stowarzyszenie Agroturystyczne Pojezierza czy sko-Wodawskiego, Stowarzyszenie Agroturystyczne Ziemia Janowska,
Stowarzyszenie Agroturystyczne Ziemia Lubartowska,
Stowarzyszenie Gospodarstw Agroturystycznych Gminy Adamów, Stowarzyszenie Kwaterodawców Gminy Nielisz,
Stowarzyszenie Kwaterodawców Miasta i Gminy Zwierzyniec.
Jednak nie ma ani jednego gospodarstwa, które miaoby kategori trzech soneczek, 6 kwater ma kategori dwa soneczka, a 14 – jedno soneczko. Najwicej, bo 17, kwa-ter agroturystycznych ma kategori standard. Tak maa liczba kwakwa-ter (tylko 28%) pod-dajcych si kategoryzacji pokazuje, e baza noclegowa nie ma wysokiego standardu. Z „Raportu z badania rolników prowadzcych dodatkowo dziaalno agroturystyczn” opublikowanego przez Centrum Bada i Analiz Rynku Sp. z o.o. w 2007 roku wynika, e rolnicy nie poddaj gospodarstw agroturystycznych kategoryzacji, gdy nie widz ad-nych korzyci z posiadania soneczek. Takie podejcie rolników wiadczy o nieznajomo-ci zasad marketingu. Przeprowadzone na potrzeby tego artykuu badanie wród wanieznajomo-ci- waci-cieli gospodarstw agroturystycznych take wskazuje, i kwaterodawcy nie potra wyj naprzeciw potrzebom klientów i dostosowa swojej oferty do wymaga rynku.
Zdaniem Dryja skiej [2004], specjalizacja w agroturystyce jest niezbdna, gdy nie mona zaspokaja na wysokim poziomie potrzeb wszystkich grup klientów w kadym gospodarstwie agroturystycznym. Przy duej poday w agroturystyce istnieje koniecz-no wyrónienia si od konkurencji. Najlepszym na to sposobem jest znalezienie niszy rynkowej i jej zagospodarowanie. Najbardziej wdzicznymi odbiorcami agroturystyki s dzieci, ale jest to grupa klientów najbardziej wymagajca. Opisane w tym artykule bada-nie turystów pokazuje, e w województwie lubelskim istbada-nieje dua grupa potencjalnych turystów, którzy chc podczas swoich wczasów mie moliwo kupienia specjalnych posików dla dzieci alergicznych. Jest to nisza rynkowa, któr gospodarstwa agrotury-styczne w naturalny sposób powinny zagospodarowa, dziki czemu zwikszyyby popyt na swoje usugi i jednoczenie mogyby zmniejszy sezonowo wiadczonych usug.
WNIOSKI
Gospodarstwa agroturystyczne w województwie lubelskim maj niski standard (tylko 28% gospodarstw zrzeszonych w stowarzyszeniach ma kategoryzacj, nie ma ani jed-nego gospodarstwa posiadajcego trzy soneczka).
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
1.Gospodarze nie s w stanie przygotowa specjalnych posików wolnych od alerge-nów oraz posików dla matek karmicych niemowlta na yczenie goci. Tylko 6% wacicieli gospodarstw agroturystycznych w województwie lubelskim potra dosto-sowa oferowane wyywienie do potrzeb swoich klientów.
Brak moliwoci wykupu posików dla alergików pokarmowych w gospodarstwach agroturystycznych jest powan barier na wyjazd wakacyjny czy weekendowy dla rodzin z dziemi, u których wystpuje reakcja nietolerancji pokarmowej. Jest to nisza rynkowa, któr warto zagospodarowa.
PIMIENNICTWO
Borelli S., Mayenburg J., Polster E., 1995. Dieta dla alergików. wiat Ksiki, Warszawa 11–12. Conti L., 2005. Alergie i nietolerancje pokarmowe, Wyd. Bellona, Warszawa, 16, 34.
Dryja ska E., 2004. Agroturystyka – oferta specjalna. Serwis Agroturystyczny, 3.
Jarosz M., Dzieniszewski J., 2004. Alergie pokarmowe. Porady lekarzy i dietetyków, Wyd. Lekar-skie PZWL, Warszawa, 26.
Nacka E., Stpie E., Chmiel K, 2008. Standard agroturystycznej bazy noclegowej w wybranych gminach województwa lubelskiego w opinii turystów, [w:] Begier J., bikowski J., Hote-larstwo. Stan i kierunki rozwoju. Wyd. PWSZ, Biaa Podlaska, 171.
Sawicki B., Mazurek-Kusiak A., 2010. Agroturystyka w teorii i praktyce. Wyd. Uniwersytetu Przy-rodniczego, Lublin, 36.
Sawicki B., 2007. Agroturystyka w aktywizacji obszarów wiejskich, wyd. Integraf, Lublin, s. 121. Raport z badania rolników prowadzcych dodatkowo dziaalno agroturystyczn, 2007. Centrum
Bada i Analiz Rynku Sp. z o.o., Kutno, 37.
FILLING THE MARKET NICHE IN AGRITOURISM BY TAKING INTO ACCOUNT ALLERGEN-FREE MEALS
Abstract. About two-third tourists arrive to an agritouristic farm with their families
(name-ly with little children), thus the nutritional offer – that is the important component of a real product in agritourism – of these farms should be adjusted to that segment. There is another problem: according to European White Allergy Book, about 45–50% of little children and infants are food allergy sufferers. Such considerable percentage of nutritional allergies ma-kes both little children and breastfeeding mothers must keep special diets. Unfortunately, only 6% of agritouristic farms located in Lublin region are able to offer nutrition for allergic people. The lack of special diets during the holiday stay is a serious barrier that makes the vacation or weekend in agritouristic farms impossible for families with allergic children. It forms a market niche that should be lled.
Key words: agritouristic farms, diet for children, nutritional offer, market niche
Zaakceptowano do druku – Accepted for print 12.09.2010
2.
