Bakterie przewodu pokarmowego a schorzenia proktologiczne

Bakterie przewodu

pokarmowego, a schorzenia

proktologiczne

Dr n. med. Piotr Kochan

Uniwersytet Jagielloński 1364 A.D.

Mikrobiota 2015: Znaczenie prawidłowej mikroflory przewodu pokarmowego w zdrowiu i chorobie.

Badania nad mikrobiotą

• Coraz częściej mówi się o ogromnym znaczeniu

mikroflory przewodu pokarmowego albo szerzej – o

mikrobiocie człowieka, jako kształtującej nie tylko nasz rozwój, ale także podatność na choroby lub ich rozwój w życiu późniejszym.

• Ostatnie doniesienia wskazują, iż obecność lub brak niektórych gatunków drobnoustrojów oraz substancji przez nie wytwarzanych w ludzkim przewodzie

pokarmowym, może być związana z rozwojem wielu chorób cywilizacyjnych oraz schorzeń metabolicznych.

2

Badania nad mikrobiotą c.d.

• Istnieją badania wskazujące, iż nadmierna higienizacja

naszego życia i brak ekspozycji na niektóre antygeny i drobnoustroje w dzieciństwie powoduje większą

zapadalność na choroby w życiu późniejszym (Liu AH. J Allergy Clin Immunol 2015;136:860-5): alergie i astma.

• Ciekawostki o florze wg badań:

1. Lepiej myć naczynia ręcznie niż w zmywarce. „Kochanie, pamiętaj że pracujesz na zdrowie naszych dzieci”

2. Noworodki muszą być w kontakcie z otaczającym światem i mikrobami. Ekspozycja na endotoksyny we

wczesnym życiu jest ważna w zapobieganiu alergii i astmie

Badania nad mikrobiotą c.d.

• Ciekawostki c.d.:

3. Czyszczenie przedmiotów (smoczka) które spadły na ziemię przez oblizanie przez rodzica chroni przed alergią, egzemą i astmą (poprzez przekazywanie flory j. ustnej).

„Czyli żona nie miała racji mówiąc żebym

nie podjadał dziecku kaszki lub obiadku tą samą łyżeczką”*

4

Badania nad mikrobiotą c.d.

• Ciekawostki c.d.:

4. Lepiej być Amiszem aniżeli podążać z duchem czasu:

astma, katar sienny, egzema w porównaniu do dzieci innych rolników czy dzieci z miast są rzadsze.

„zob. "Weird" Al Yankovic - Amish Paradise” i Cięciwa

Badania nad mikrobiotą c.d.

• Ciekawostki c.d.:

5. Lepiej urodzić się siłami natury i mieć starsze

rodzeństwo – rezultat to zdrowsza mikrobiota jelitowa (więcej Bifidobacterium, Lactobacillus, E. coli i

Bacteroides , mniej Clostridium)

6

Badania nad mikrobiotą c.d.

• Ciekawostki c.d.:

6. Ekspozycja na endotoksyny z kurzu u dzieci korzystna, (↓ atopia, uczuleń na sierść i pyłki), u dorosłych wręcz

szkodliwa (atopia i astma ↑). Dorośli mają gorzej ↓

Badania nad mikrobiotą c.d.

• Ciekawostki c.d.:

7. Ekspozycja na alergeny karaluchów, kotów i myszy w pierwszym roku życia zapobiega świszczącemu

oddechowi (17% vs. 51% u dzieci bez ekspozycji), inne badanie pokazuje korzyści z posiadania psów.

8

Badania nad mikrobiotą c.d.

• Dla przykładu, uważa się że lipopolisacharydy (LPS) ze ścian komórkowych bakterii Gram(-) w świetle przewodu pokarmowego promują powstawanie zbilansowanej

odpowiedzi immunologicznej. Z kolei przewlekle niskie poziomy LPS mogą przyczyniać się do nieprawidłowej odpowiedzi immunologicznej i co za tym idzie rozwoju chorób metabolicznych jak:

- insulinooporność, - cukrzyca typu 2, - oraz miażdzyca,

- i choróby sercowonaczyniowe.

Badania nad mikrobiotą c.d.

• Kolejnym polem badanym jest wpływ drobnoustrojów przewodu pokarmowego na choroby neurologiczne, np.

choroba Parkinsona. U pacjentów cierpiących na chorobę Parkinsona, obecność bakterii z rodzaju Prevotellaceae w próbkach kału była zmniejszona o 77,6% w porównaniu do grupy kontrolnej osób zdrowych.

• Odsetek tych bakterii na poziomie 6,5% lub mniejszym wykazał 86,1% czułości i 38,9% swoistości dla choroby Parkinsona. Z kolei analiza 4 rodzin bakteryjnych wraz z stopniem zaparcia pozwoliła na identyfikację pacjentów z 66,7% czułością i aż 90,3% swoistością. Wg badaczy, w przyszłości będzie można wykorzystywać te parametry jako markery choroby Parkinsona. ¹⁰

Badania w proktologii

Obok wyżej wymienionych chorób, badania są prowadzone także nad mikrobiotą przewodu pokarmowego w odniesieniu do schorzeń tego systemu, jak np.:

• nowotworów jelita grubego,

• nieswoistych zapaleń jelit (IBD) oraz ich powikłań,

• zepołu jelita drażliwego,

• zapaleń uchyłków,

• zaparć (w tym w nawiązaniu do guzków krwawniczych i szczelin odbytu),

• zakażeń Clostridium difficile.

Badania a nowotwory jelita grubego

Mikrobiota jelitowa nie jest tylko widzem „trawiennym” lecz pełni ważne fukcje immunostymulacyjne i jest aktywna metabolicznie.

Zarówno rodzaje i gatunki wchodzące w jej skład jak i aktywność metaboliczna mają wpływ na wrażliwość układu pokarmowego gospodarza i mogą powodować szereg patologii w tym

nowotworzenie. Szereg czynników wpływa na jej skład, m.in.

antybiotyki, dieta i stany zapalne.

Rycina 1. Czynniki związane z

mikrobiotą jelitową powodujące nowotworzenie w przewodzie pokarmowym

12

Badania a nowotwory jelita grubego

Drobnoustroje izolowane w badaniach nad nowotworami:

» OD LUDZI

Badania a pouchitis u pacjentów z IBD

Pouchitis, czyli zapalenie zbiornika jelitowego

wytworzonego po zabiegu proktokolektomii, u pacjentów może być wywołane szeregiem czynników, jednak w

zależności od przyczyny na danym etapie zawsze

dochodzi do udziału drobnoustrojów w jego patogenezie.

Udowodniono obniżenie liczby bakterii uważanych za

chroniące oraz zwiększenie liczby bakterii powodujących zmiany zapalne u pts po kolektomii z powodu UC.

Większe liczby bakterii z rodziny Fusobacteriaceae

korelowały ze stanem zapalnym oraz wysokim CRP.

Z kolei proporcje Faecalibacterium (Faecalibacterium prausnitzii) były zmniejszone u pts ze stanem zapalnym.

14

Pouchitis

Klasyfikacja pouchitis

16

Idiopatyczne pouchitis

Algorytm leczenia pouchitis

18

Badania a przetoki (IBD)

Jeden z pierwszych opisów przypadku zastosowania

drobnoustrojów w leczeniu przetok w przebiegu choroby Leśniewskiego-Crohna.

Praca autorstwa Zhang i wsp. pt. Fecal microbiota transplantation for severe enterocolonic fistulizing Crohn’s disease opisuje skuteczne leczenie ciężkiej postaci choroby z przetoką za pomocą przeszczepu mikroflory jelitowej – metody znanej w tradycyjnej medycynie chińskiej od 4 wieku. Więcej nt. FMT powie Państwu dr Grzesiowski.

Badania a zespół jelita drażliwego

Szereg czynników podejrzewa się o powodowanie IBS. 7%

populacji w Azji Płd.Wsch., 21% Am.Płd. i 12% w USA cierpi na IBS. Dyzbioza ponownie wymieniana jest jako jeden z czynników:

20

Badania a zespół jelita drażliwego

Należy zawsze pamiętać o znaczeniu osi jelitowo-

mózgowej, której mikroflora jelitowa jest komponentą.

Badania a zespół jelita drażliwego

Pomimo szeregu badań nad znaczeniem zaburzenia mikrobioty w IBS jak dotąd nie udało się jednoznacznie powiedzieć, które drobnoustroje odgrywają tu najistotniejszą rolę:

22

Terapia IBS

Badania a zapalenia uchyłków

Etiopatogeneza zapalenia uchyłków jest wieloczynnikowa,

jednak z całą pewnością mikrobiota znajdzie w niej rolę.

24

Terapia zapalenia uchyłków

(wg Przewodnika Sanforda 2015)

Pierwszy kontakt z Sanfordem-Jamajka

PRZEWODNIK SANFORDA

www.sanfordguide.pl

Badania a zaparcia

Obserwacje z badań oceniających mikroflorę vs. miękkość stolca:

miękkie przy dużych liczbach Faecalibacterium prausnitzii oraz Rodziny Lachnospiraceae, twardsze przy członkach klasy Clostridium, tzn.

Christensenellaceae

i Dehalobacteriaceae a także tych z królestwa Archaea.

Inne badania

wykazują zmniejszenie liczb:

Bifidobacterium spp.

Bacteroides spp.

oraz

Lactobacillus spp.

28

Badania a guzki krwawnicze

Wg Sakai i wsp. w tegorocznym opublikowanym badaniu, stosowanie produktu zawierającego szczep Lactobacillus casei Shirota u kobiet w okresie

okoopołogowym przez 6 tygodni, cierpiących na hemoroidy, poprawiło częstość i konsystencję wypróżnień i wpłynęło na szybsze wyzdrowienie.

Badania a zakażenia C. difficile

Zakażenia Clostridium difficile to rosnący problem w krajach rozwiniętych związany ze stosowaniem

szczególnie szerokozakresowych leków

przeciwdrobnoustrojowych oraz zaburzeniem mikroflory jelita. Zakażenie przybiera różny obraz kliniczny od

umiarkowanie ciężkich biegunek do zagrażającego życiu rzekomobłoniastego zapalenia jelit i ostrego rozdęcia

okrężnicy. Brak wyrostka robaczkowego uważano za możliwy czynnik sprzyjający ale ostatnie badania tego

nie potwierdziły. Szpitalne vs. pozaszpitalne (spożywanie spor w żywności). Czynniki ryzyka: antybiotyki, wiek

>65 lat, hospitalizacja stosowanie inhibitorów pompy

protonowej. ₃₀

Dyskusja

Obszar badań nad bakteriami przewodu pokarmowego odgrywających rolę w wyżej wymienionych schorzeniach proktologicznych jest bardzo obiecujący nie tylko z punktu widzenia zrozumienia mechanizmów rozwoju tych schorzeń, ale co za tym idzie, możliwego postępowania

terapeutycznego, np. polegającego na modyfikacji mikroflory podczas rozwoju człowieka, aby zapobiegać rozwojowi

wymienionych chorób w wieku późniejszym lub stosowania środków jak probiotyki, aby zmienić skład ilościowy i

jakościowy mikroflory u osób dorosłych. Aby osiągnąć

konsensus konieczne jednak jest przeprowadzenie większej liczby rzetelnych badań.

Co robić żeby mieć zdrową florę jelitową?

32

Co robić żeby mieć zdrową florę jelitową?

Co robić żeby mieć zdrową florę jelitową?

34

Wnioski

• Najlepiej udokumentowana skuteczność probiotyków w przewodzie pokarmowym dotyczy biegunek i zapaleń zbiornika jelitowego, ale w przyszłości te korzystnie

działające drobnoustroje z całą pewnością będą badane i możliwie wykorzystywane w innych rodzajach schorzeń, jak: zaparcia, nieswoiste zapalenia jelit, zakażenia a także zabiegi chirurgiczne w obrębie jamy brzusznej

(profilaktyka okołooperacyjna), itp.

• Ze względu na dużą liczbę doniesień, ważne aby regularnie poznawać nowości pojawiające się w literaturze

medycznej odnoszące się do badań na probiotykach;

stosować prawidłowo dobrane do wskazań

proktologicznych, odpowiednio przebadane szczepy, a także podawać stosowne dawki tych żywych

drobnoustrojów. ₃₆

Dziękuję za uwagę!

Szczegółowa bibliografia i źródła materiałów dostępne są u autora

prezentacji

38