ORGANIZACJE MIĘDZYNARODOWE PARTII POLITYCZNYCH
JAKO PRZEDMIOT NAUKOWEJ REFLEKSJI
Obecność formacji partyjnych w sferze polityki międzynarodowej jest zjawi skiem stosunkowo świeżej daty. Również refleksja teoretyczna towarzysząca działalności międzynarodowych organizacji partii politycznych nie ma za sobą długiej historii. W datującym sięod XIX wieku rozwoju nowożytnych organiza
cji międzynarodowych zrzeszenia partii politycznych zaczęły występować na szerszą skalę po II wojnie światowej. W okresie tym w ramach znacząco wzra stającej liczby organizacji międzynarodowych powstaje wiele nowych, niespo
tykanych dotej pory typóworganizacji, w tym międzynarodowe związki stron nictw politycznych, przynależących do tych samych lub pokrewnych rodzin partyjnych. Mimo że sama tendencja do organizowania stosunków międzypar
tiami na poziomie międzynarodowym nie była nowa, to jednak w okresie po
wojennym współpraca taprzyjmujebardziej dojrzałe formy strukturalne, a nadto - mimo osiągnięcia w praktyce europejskiego wymiaru - formalnie opiera się na zasadzie powszechności, tzn. pozostaje otwarta dla wszystkich partii świata re
prezentujących danyprofil programowy.
I
Historycznepostacie międzynarodowych formacji partii politycznych wiążąsię z publicznym aktywizowaniem się środowisk socjalistycznych. Za prototyp międzynarodowej organizacji partii politycznych uchodzić może utworzone w roku 1864 Międzynarodowe Stowarzyszenie Robotników {International Workingmen 's Association) powszechnieznane jako I Międzynarodówka. Orga
nizacja ta pełniła funkcje międzynarodowego ośrodka spotkań oraz wymiany poglądów działaczy związkowych i intelektualistów ciążących w kierunku idei socjalistycznych, a także wypełniała zadania struktury kadrowej o wątłym za pleczu organizacyjnym.Na tym etapie swojego rozwojupartie polityczne przy pominały bowiem bardziej kierunki ideowe niż organizacje masowe. Na licz nych i coraz silniejszych robotniczych partiach członkowskich opiera się już
natomiast - ukonstytuowana nakongresie w Paryżuw 1889roku-II Międzyna rodówka.
Dążenia do nawiązywania kontaktów na szczeblu międzynarodowym nie można przypisywać wyłącznie partiom socjaldemokratycznym. Pod tym wzglę demsocjalistów bardziej wyprzedzili czasowo liberałowie. Rzeczjednakw tym, że współpraca tych ostatnich miała o wiele bardziej luźny charakter. Międzyna rodowe kontakty przedstawicieli partii tej orientacji datują się od roku 1823.
Przyjęty wówczas na spotkaniu weFrancji dokument polityczny pt. Plan Libe rałów na rzecz wznowienia rewolucji {Plan des Libérauxpourrécommencer la révolution) postulował wprowadzenie ściślejszej współpracy między sygnują
cymi go francuskimi i hiszpańskimi liberałami, włoskimi Karbonariuszami i brytyjskimiRadykałami1. Na przeszkodzie takim zamierzeniomstanęłajednak sama ustrojowa naturapartii klubowych. Działają one w przypadającej na prze
dział czasowy lat 30.-80. XIX wieku dobie rządów notabli i organizacji klubo wej, kiedycenzusowe prawo wyborcze eliminuje z udziału wwyborach przewa żającą część społeczeństwa. W tych warunkach partie jawią się - jak już wzmiankowano - bardziej jako kierunki ideowe, kierowane przez ośrodki w rodzaju redakcji czasopism, kawiarni czy salonów. Skoro przy realizacji swoich ówczesnych funkcji na szczeblu wewnątrzpaństwowym partiom wystar cza stosowanie zalążkowych form organizacyjnych - to trudno byłoby oczeki
wać narozwijanie przeznie bardziej instytucjonalnie rozbudowanej współpracy napoziomie międzynarodowym.
1 Zob. F. Bolkestein, The Liberal International: A Liberal Commitment to Internationalism,
„The Washington Quarterly”, 1989, Summer, vol. 12, No. 3, s. 104.
2 Zob. M. Sobolewski, Partie i systemy partyjne świata kapitalistycznego, PWN, Warszawa 1974, s. 106.
Powyższa sytuacja uległa zmianie z chwilą przeobrażenia się partii klubo wych w organizacje masowe. To w trakcie owego, rejestrowanego od ostatnich dekad XIX stulecia, procesu dojrzewająprzesłanki do zmiany sytuacji w sferze współpracy międzynarodowej. Widoczne jest to zwłaszcza w okresie między wojennym, czyli, według przyjętychw nauce periodyzacjidziejów partiiw dru giej fazie rozwoju partii masowych2. Wmiarę demokratyzacji prawa wyborcze go i obejmowaniajego regulacjami coraz szerszych kręgów społeczeństwa po jawiła się konieczność budowy ogólnokrajowej sieci instancji partyjnych. Po dejmowanymw tym zakresie przedsięwzięciom zaczyna towarzyszyć corazpo wszechniej uświadamiana potrzeba instytucjonalizacji współpracy partii na szczeblumiędzynarodowym.
Przebieg tego procesu dobrze obrazuje przykład nawiązywania współpracy przez partie liberalne. Z inicjatywy francuskich Radykałów utworzyły one 29sierpnia 1924 roku w Genewie Międzynarodowe Porozumienie Partii Rady kalnychi Podobnych Partii Demokratycznych {EntenteInternationaledesPartis Radicaux etdesPartis DémocratiquesSimilaires). Entente Internationale zrze szało partie z 11 państw i odbywało regularnie doroczne kongresy aż do roku 1934. Nie jest przypadkiem, że wśród tematów dyskutowanych na kongreso
wych spotkaniach i seminariachdominowały zagadnienia związane z umacnia niem się parlamentów jako instytucji ustrojowych współczesnych państw oraz zpostępującą demokratyzacją prawawyborczego, a zatem zagadnienia postrze
gane w naucejako kluczowe dla formujących się nowoczesnych partii maso
wych. Potrzeba porównywania i wymiany doświadczeń na tym polu praktyki politycznej przesądziła o wysunięciu propozycji rozważenia w trakcie kongre sowych debat następujących kwestii ustrojowych: „organizacja pracy parla
mentarnej” (1925 - Kopenhaga); „system wyborczy oparty na dwóch turach głosowania” oraz„koncepcja parlamentaryzmu w Europie i Ameryce” (1928 - Londyn); „formy działalności i struktury organizacyjne różnych partii zrzeszo nych w Porozumieniu” (1931 - Ateny). Ponadto w katalogu zagadnień stano
wiących przedmiot uzgadniania czy teżprezentacji stanowisk partii członkow skich Porozumienia Międzynarodowego najczęściej wymieniano kwestiepolity
ki oświatowej, gospodarczej, bezrobocia, handlu międzynarodowego i polityki zagranicznej3.
3 Zob. Liberal International 1947-1989 b.d.w., b.m.w., s. 8.
4 Por. J. Weiss, Conservatism in Europe 1770-1945, Jarrold and Sons Ltd., Norwich 1977, zwłaszcza s. 125 i 134.
Zaczątki instytucjonalizowania międzynarodowej współpracy partii politycz nych można zatemzasadnie wiązać zorganizacyjnym okrzepnięciem i stabilizacją ustrojowo-polityczną nowoczesnych partii masowych. W tym mniemaniuutwier dzają występujące, w tym samym przeciągu czasowym, co w przypadku libera łów, tendencje integracyjne w rodzinach partii chrześcijańsko-demokratycznych isocjaldemokratycznych. Wgrudniu 1925 roku praktykę odbywania międzynaro dowych spotkań zainicjowały konferencją w Paryżu: francuska Partia Ludowo- -Demokratyczna, belgijska Unia Katolicka, Włoska Partia Ludowa, niemiecka Partia Centrum i polskaChrześcijańska Demokracja. Z kolei obóz partii robotni czych - po secesji komunistów skutkującej utworzeniem w 1919 roku komuni stycznej III Międzynarodówki (Comintern') - reprezentowała w zakresie jego nurtu socjaldemokratycznegoreaktywowana wroku 1923 Socjalistyczna Między
narodówka Robotnicza (LabourandSocialist International). Spośródkluczowych rodzin partyjnychtylko konserwatyści nie rozwijają w omawianym okresie szer szych form współpracy międzynarodowej. Ów rys tłumaczyć można faktem, że konserwatyści - w większości przypadkówjako stronnictwarządzące bądź współ rządzące, dla porozumiewania się w skali międzynarodowej mogli wykorzysty wać instytucje aparatu państwowego, stąd też potrzeba tworzenia odrębnych struktur międzypartyjnych niebyła aż takpilna4.
II
Współczesny etap rozwoju międzynarodowych organizacji partii politycznych zapoczątkowanyzostał współpracąpodjętąpo II wojnieświatowej. W tym cza
sie o rodzaju współpracy partii na poziomie międzynarodowym zadecydowało kilka czynników. Za ważny i chronologicznie najwcześniejszy należy uznać wykorzystanie przez partie innych rodzin politycznych, historycznych doświad czeń międzynarodowych struktur partii robotniczych.Zwłaszczaw obliczu reje strowanego po zakończeniu wojny wzrostu siły oddziaływania partii socjalde mokratycznych, argumentacja ukazująca zalety zinstytucjonalizowanych form międzynarodowych kontaktów i związana z tym rosnąca skuteczność skoordy nowanych działań tych partii znajdowały posłuch w ośrodkach kierowniczych innych partii.
Wśródbezpośrednich przyczynwzrostu zainteresowania ponadpaństwowymi mechanizmami współdziałania partii wymieniane są również doświadczenia wyniesione z wojen światowych. Uświadomiły one, że aby obrona wspólnych wartości bądź występowanie przeciwko zjawiskom zagrażającym cywilizacji rodzaju ludzkiego były skuteczne, wymagają podejmowania działań zbioro
wych, słowemmusząbyć rozwiązywane wspólnym wysiłkiem.
Za kolejnyczynnik sprzyjający zacieśnieniu współpracy stronnictwpolitycz
nych w skali międzynarodowej uznawany jest osiągnięty przez społeczeństwa współczesnego świata poziom cywilizacji technicznej. Procesy rozwoju i upo
wszechniania się mediów oraz światowej sieci komunikacyjnej osiągnęły wy miar zjawiska określanego jako „rewolucja informacyjna”. W tych warunkach wykorzystanie przez partie krajowe struktury międzynarodowej jako instru mentu organizowania działalności publicznej w skali regionu, kontynentu, czy wręcz globu stawało się zjawiskiem zupełnie oczywistym inaturalnym.
U podstawostatniej grupy przyczyntkwią wymogi procesówintegracyjnych wśród państw współczesnego świata. Funkcjonowanie regionalnych wspólnot w rodzaju Unii Europejskiej, Grupy Andyjskiej czy Stowarzyszenia Narodów Azji Południowo-Wschodniej - ASEAN i struktur ustrojowo-politycznych, w jakiez czasem te organizacje obrastają- rodzi zapotrzebowanie na zespołowe działania partii o zbliżonym profilu politycznym wywodzących się z państw członkowskich. Wypracowywanie i uzgadnianie wspólnych platform progra mowych, prowadzenie kampanii wyborczych, jak w przypadku Parlamentu Eu
ropejskiego itp. - wszystko to tworzy ważne przesłanki dla instytucjonalizacji współpracy tychpartii. Zatem w ślad za procesami integrującymistrukturypań
stwowepostępują przedsięwzięciaintegracyjne, którychpodmiotami są partie.
Wśród funkcjonujących współcześnie światowych central partiipozycjeklu
czowe zajmują cztery organizacje: Międzynarodówka Liberalna, Międzynaro dówka Socjalistyczna, Międzynarodówka Partii Chrześcijańsko-Demokratycz- nych i Ludowych oraz Międzynarodowa UniaDemokratyczna. Powstawały one w ciągu 36 lat. Tyle bowiem dzieli -odbyte w uniwersyteckim kolegium Wad- ham wOksfordziew kwietniu 1947 roku -spotkanie partii liberalnych, powo
łujące do życia Międzynarodówkę Liberalną, od londyńskiego kongresu partii konserwatywnych, których przedstawiciele w trakcie obrad w hotelu Interconti
nental utworzyli w czerwcu 1983 roku Międzynarodową Unię Demokratyczną.
W zbliżonym do liberałów czasie wznowiły powojenną działalność międzyna
rodowe centrale partii socjalistycznych i chrześcijańsko-demokratycznych. Mi
mo żez formalnego punktu widzenia Międzynarodówka Socjalistyczna została reaktywowana w 1951 roku na kongresie we Frankfurcie nad Menem, a Świa
tową Unię Chrześcijańsko-Demokratyczną utworzono w roku 1961 - to ukon
stytuowanie tych organizacji poprzedziła rozwijana od 1947 roku działalność Komitetu Międzynarodowych Konferencji Socjalistycznych (Committee of the International Socialist Conference-COMISCO), a po stroniepartii chrześcijań
sko-demokratycznych datowana również od roku 1947 działalność Nowych Ekip Międzynarodowych (Nouvelle Equipes Internationales -NEI)w Europie, a w AmeryceŁacińskiej- utworzonej w2 lata później w Montevideo - Chrze- ścijańsko-Demokratycznej OrganizacjiAmeryki (Christian Démocratie Organi sationof America - CDOA).
O ile przy tworzeniu międzynarodowych central partii liberalnych, socjali stycznych i chrześcijańsko-demokratycznych pierwszoplanową rolę odegrały odnotowane powyżej przyczyny, to w przypadku partii konserwatywnych do
datkowym i - co wielce prawdopodobne -przeważającym motywem integracji był czynnik naturypolitycznej.To chęć przeciwstawienia się lewicowym siłom politycznym doprowadziła do przełamania rezerwy, z jaką partie konserwatyw ne odnosiły się początkowo do idei integracji. Nadto konserwatyści najpóźniej z omawianych tutaj rodzin partyjnych- bo dopiero w latach 60. - podjęli próby koordynowania współpracy na szczeblu międzynarodowym. Zaważył na tym z pewnością fakt, iżjako ruch politycznywyszli oni z II wojny światowej po
ważnie obciążeni zarzutami współdziałania z ugrupowaniami faszystowskimi i sporą część swojej aktywności musieli poświęcić nadziałalność mającą na celu zrehabilitowanie się w oczach opinii publicznej.
III
Z wyjątkiem partii chrześcijańsko-demokratycznych, które budowę swojej światowej centrali oparły na dwóch filarach: europejskim (NEI) i latynoamery kańskim (CDOA) - model dochodzenia do zasadniczego kształtu organizacji międzynarodowej przyjmuje w powojennym punkcie wyjścia europejski cha rakter. Mimo formalnieproklamowanej zasady powszechności, od kontynental
nego, europejskiego wymiaru organizacji międzynarodowej rozpoczynają w la tach40. nie tylko liberałowie i socjaliści, lecz także wstępujący nadrogę insty
tucjonalizacji współpracy międzynarodowej o wiele później, bo w latach 70., konserwatyści. Ów rozwój zasięgu międzynarodowych organizacji partii poli
tycznych od wymiaru europejskiego do skali globalnej wpisuje się w bardziej ogólnąprawidłowość rządzącą historią partii. Wyraża się ona w tym, żepartie polityczne jako twór kulturyeuropejskiej rozprzestrzeniły się z kontynentu eu ropejskiego do pozostałych rejonów świata.
Przeobrażenie się międzynarodowych organizacji partii politycznych z for
macji o europejskim zasięgu oddziaływania w struktury o charakterze ogólno
światowym datuje się jako zjawisko powszechne od lat 70. Perspektywę global nego zasięguMiędzynarodówki Socjalistycznej,ujętą wkategoriach konieczno ści, wskazywał wybrany w 1976 roku przez uczestników genewskiego kongresu tej organizacji na jej przewodniczącego Willy Brandt. Ten kierunek rozwoju zyskał sobie szerokie uznanie w szeregach liberałów, chadeków i konserwaty
stów. Niezależnie od szczegółowych przesłanek, które przesądziły o wyborze przez omawiane organizacje orientacji ogólnoświatowej, motywem dominują cymdla przyjęciatego modelu strukturalnegostałysię aspekty socjotechniczne.
Za warunek konieczny skutecznego zaistnieniaw sferze polityki zaczęto uzna
wać osiąganie zdolnoścido działania w skali globalnej.
Trudnobyłobywskazaćnajakiśuniwersalny porządekuznawany za optymal ną sekwencję rozszerzania geograficznegozasięgu organizacji. Wśród obserwacji natury ogólnej można jedynie odnotować,że inicjowanana europejskim gruncie ekspansja kończy sięzwykle na kontynencieafrykańskim. Można też wskazaćna rejon Oceanu Spokojnego jako przestrzeń wyraźnej rywalizacji, widocznej zwłaszczaw latach 80., między organizacjami zrzeszającymi stronnictwa z po szczególnych rodzinpartyjnych. Na tym obszarze, uchodzącym zaprzyszłe cen trum polityki światowej, strukturalna ekspansja socjaldemokratów wyprzedziła poczynania podejmowane w tej materii przezpartie konserwatywne.
Procesy integracyjne partii politycznychwskali międzynarodowej są w toku.
Istniejące organizacje, takie jak międzynarodówki: liberalna, socjalistyczna, chrześcijańsko-demokratyczna czy konserwatywna, zdobywają nowe doświad czenia, wzbogacająstrukturalne instrumentarium nawiązywania i utrzymywania kontaktów, rozszerzają geograficzny zasięg oddziaływania. Powstają także, o różnej skali oddziaływania, nowe międzynarodowe organizacje partii poli
tycznych. Kronikarze stronnictw politycznych odnotowują ożywiony rozwój takich organizacji, poczynając od ukonstytuowanej w roku 1993 Europejskiej Federacji Partii Zielonych poprzez europejskie parlamentarne frakcje partyjne5 aż po ustanowioną z inicjatywy 11 europejskich partii lewicowych i komuni
stycznych- w tym zwłaszcza postkomunistycznych partii Austrii, Czech, Fran cji,Niemieci Włoch - Europejską Partię Lewicy6.
5 Obszerniej na ten temat zob. AJ. Day (ed.), Political Parties of the World, Harper Publ., London 2002, s. 546 i n.
6 Zob. Partia europejskiej lewicy komunistycznej, „Rzeczpospolita”, 12 I 2004, s. 6.
IV
Zasygnalizowane powyżej niektóre tylko zagadnienia badawcze wskazują iż praktyka funkcjonowania międzynarodowych organizacji partii politycznych dostarcza bogatego materiału faktograficznego, mogącego zpowodzeniem sta nowić podstawę dla wielu jeszcze uogólnień i konkluzji. Naturaanalizowanych instytucji ma do tego stopnia zróżnicowany i wieloaspektowy charakter, iż lo
kuje się ona na styku pól badawczych co najmniej 3 dyscyplin nauki: najnow
szej historii doktryn politycznych, politologii partii politycznych i systemów partyjnych oraz doktryny stosunków międzynarodowych i prawa międzynaro dowego publicznego.
Organizacje międzynarodowe partii politycznych stają się obiektem zaintere
sowania badawczego pierwszej spośród wymienionych dyscyplin, gdy wystę pująw charakterze zbiorowych autorów doktryn. Znaczenie doktryn, których autorami są partie polityczne, systematycznie wzrasta. W nauce są one coraz powszechniej uznawane za pierwszoplanowe źródło wiedzy o państwie i jego strukturach ustrojowych. Ponadto doktryny organizacji masowych wypierają w czasachnajnowszych dominujące uprzednio systemyindywidualnych, wybit nych myślicieli. W każdej z omawianych międzynarodówekjesteśmy w stanie wskazać zbiór uzgodnionych i zaaprobowanych zasad ideowych, do których odwołują się wybitne autorytety, a także organy statutowe wzmiankowanych formacji. AkceptacjaDeklaracji zasad Międzynarodowej Unii Demokratycznej jest wręcz warunkiem koniecznym dla uzyskania statusu partii członkowskiej w tej organizacji. Możnazatem wyprowadzać konkluzje o występowaniu dok
tryn międzynarodowego konserwatyzmu czy liberalizmu itp. Bezspornympozo- staje, że tegorodzaju określenia, i to w odniesieniu do ich warstwydoktrynalnej, znajdują się w publicystyce i terminologii naukowej7. Jest to jednak zaledwie wstępne, niezwyklejeszcze powierzchowne, rozpoznanie sygnalizowanych za gadnień. Wiele kwestii, jeśli rozpatrywać je tutaj z punktu widzenia historii doktryn politycznych, wymaga jeszcze opisu, uporządkowania i prowadzenia systematycznych badań.
7 Por. w tej kwestii G.K. Kaltenbrunner (Hrsg.), Konservatismus International, Seewald Ver
lang, Stuttgart 1973; F. Bolkestein, op.cit., s. 102.
Powyższe postulatymożnaz pełnym przekonaniem odnieść do znacznie ob
szerniejszego katalogu zagadnień, które wymagają rozpatrzenia na gruncie na uki stosunkówmiędzynarodowych i prawa międzynarodowego publicznego.Już samo usytuowanie międzynarodówek w obrębie nieustannie rozrastającej się liczebniegrupy organizacji pozarządowychnasuwa pytania: czy można wskazać na cechy bądź teżzespoły cech wyróżniających międzynarodówki spośród in
nychorganizacji pozarządowych; czy możliwe jest, na podstawie oceny mecha
nizmów ich funkcjonowania, wydzielenie odrębnej kategorii organizacji? Od powiedzi nate i podobne pytania nie będą zadaniem ani łatwym, ani możliwym do rychłego zrealizowania,jako że sama nauka o organizacjach międzynarodo wych to dyscyplina wyodrębniająca się na naszych oczach, mająca przed sobą wiele zadań do wypełnienia. Koncentrując swoją uwagę w pierwszym rzędzie na organizacjach rządowych, poświęca o wielemniej uwagi organizacjom poza rządowym, ograniczając się bądź do opisu ważniejszych organizacji, bądź do rozpatrywania ich działalności w aspekcie stosunków wewnątrzpaństwowych.
W konsekwencji międzynarodowe organizacje pozarządowe (z zaliczanymi do ich grona międzynarodówkami) należą do jednego z bardziej zaniedbanych
przez naukę zjawisk z dziedziny stosunków międzynarodowych g, stąd rozpo
znanie międzynarodowych organizacji partii politycznych nie wykroczyło do końca ubiegłegostulecia poza ramy ogólnej konceptualizacjibadan .
Dla politologii partii politycznych i systemów partyjnych wiedza na temat międzynarodowych organizacji partyjnych stanowi ważny komponent materii badawczej. Należy przypuszczać,że kompendiumo międzynarodówkach w nie długim czasie na trwałe wejdzie do kanonu tematycznego akademickich pod
ręczników z zakresupartii i systemów partyjnych.Zwracauwagę swoiste sprzę żenie zwrotne pomiędzy obydwiema odnotowanymi dziedzinami wiedzy o par
tiach. Ustalenia politologii partii okazują się wielce przydatne do wyjaśnienia niektórych tendencjina szczeblu międzynarodowym.Zkolei fakty ze sfery mię dzynarodowej praktyki partii politycznych rzutują na stan wiedzy o naturze krajowych organizacji partyjnych. Rejestrowany na szczeblu międzynarodo
wych organizacji partii politycznych rozwój organizacji wyspecjalizowanych nie byłby w pełni zrozumiałybezuwzględnienia pionierskich pod względem tej formy organizacyjnej doświadczeń partii socjaldemokratycznych. To one, wy kraczając poza granice funkcji wyborczej, organizowałyróżne sfery życia swo ich rzesz członkowskich i ich bliskich. To od partii socjaldemokratycznych praktyka tworzenia organizacji wyspecjalizowanychprzejęta została przez partie o innych orientacjach politycznych, a następnie przeniknęła na poziom organi zacji międzynarodowych. Ilustrując tendencję odwrotną, kiedy to obserwacje partyjnej praktyki międzynarodowej wykorzystywane są w systematyzowaniu wiedzy o partiach krajowych, możnawskazać, że przynależność do międzyna
rodowych organizacji partii politycznych stanowi ważne kryterium formalne w zespole czynników określających przynależność do poszczególnych rodzin partyjnych8 *10. Ograniczając się do przytoczenia powyższychprzykładów, odno tujmy, że podobnie jak w przypadku dwóch poprzednich dyscyplin, także na styku praktyki międzynarodówek z politologią partii politycznych występują liczne zagadnieniaoczekujące na naukowe rozpoznanie.
8 Zob. Z. Doliwa-Klepacki, Encyklopedia organizacji międzynarodowych, wyd. 69, Warszawa 1997, s. 15.
5 Zob. A. Zięba, Międzynarodowe organizacje współczesnych partii politycznych, „Sprawy Międzynarodowe”, 1991, nr 12.
10 Pogląd ten podziela K. Sobolewska-Myślik, Partie i systemy partyjne na świecie, PWN, Warszawa 2004, s. 57.
V
Podjętaw niniejszym studiumzbiorowym problematyka instytucjonalizacjipar
tii w sferze stosunków międzynarodowych wpisuje się w tradycję badawczą z dziedziny instytucjonalizacji partii politycznych, zapoczątkowanąpublikacja-
mi Konstantego Grzybowskiego i Marka Sobolewskiego". W Instytucie Nauk Politycznych i Stosunków Międzynarodowych Uniwersytetu Jagiellońskiego rozwijaniu zainteresowań z tego zakresu sprzyja wieloletnia dydaktyka przed
miotów „Partie isystemypartyjne” oraz „Prawoo partiach politycznych”, które przypadło mi wykładaćna studiach prawniczych i politologicznych. W dorobku prowadzonych w Instytucie badań nad partiami politycznymi i ich systemami ważnemiejsce zajmujepraca zbiorowa autorstwa zespołu specjalistów z katedr Współczesnych Systemów Politycznych i PrawaKonstytucyjnego1112. O niesłab nącym zainteresowaniu wiedzą z omawianej dziedziny świadczy rozszerzenie w ostatnich latach listy wykładów o konwersatoria: „Partie polityczne na po ziomie lokalnym”i„Partiepolityczne na poziomiemiędzynarodowym”.
11 Zob. K. Grzybowski, Instytucjonalizacja partii politycznych, Zeszyty Naukowe UJ. Prace z Nauk Politycznych, 1972, z. 3; M. Sobolewski, Zagadnienia instytucjonalizacji partii politycz
nych, w literaturze naukowej NRF, „Państwo i Prawo”, 1958, z. 12.
12 Zob. M. Grzybowski, A. Zięba (red.), Współczesne systemy partyjne wybranych państw eu
ropejskich, Wyd. UJ, Kraków 1996.
Przedstawiony wybórmonografii o międzynarodowych organizacjach partii politycznych pomyślany został zatem jako pomoc dydaktyczna przy studiowa niuwymienionych przedmiotów. Każda część pracy stanowi z założenia odręb
ne studium autorskie, stąd rozłożenie akcentów przy prezentacji analizowanej materii odpowiada zarówno specyfice opisywanej organizacji, jak i optyce jej potrzegania przez autorakonkretnego rozdziału. Mimo, naturalnych w warun
kach pracy zbiorowej, zróżnicowanych podejść autorów, woddawanym do rąk czytelnika tomie przedstawiono zwartąanalizę formowania się struktur organi
zacyjnych międzynarodowych zrzeszeń partii politycznych i ich założeń pro gramowych, nieopisywanych do tej pory w takiej skali w literaturze naukowej przedmiotu. Z tych względów może on z powodzeniem pełnić, wzależności od tematyki konkretnego wykładu,rolęlektury obowiązkowejbądź uzupełniającej.
Bezpośrednią przyczynę opracowania prezentowanego wyboru stanowią jednak wyniki studiów podjętych nad międzynarodowymi organizacjami partii politycznych. Badania te - prowadzone w Instytucie Nauk Politycznych i Sto sunków Międzynarodowych UJ - zaowocowały w ciągu ostatnich pięciu lat obronami trzech dysertacji doktorskich, traktujących o międzynarodówkach li
berałów, konserwatystów i chadeków. Autorzy owych prac współtworzą - po uzupełnieniu opracowaniami, z jednej strony, znawcy problematyki Międzyna
rodówki Socjalistycznej, az drugiej,autora rozdziałuwprowadzającego i jedno cześnie promotora wzmiankowanych doktoratów oraz redaktora naukowego tomu - grono połączone wspólną wizytówką akademicką, jaką jest faktodbycia studiów natym samym Uniwersytecie Jagiellońskim.
Publikowany wybór monografii mazatem wszelkie dane, aby otworzyć dys
kusję nad międzynarodowymi organizacjami partii politycznych i miejscem tej problematyki w obrębie każdej ze wzmiankowanych, zazębiających się dyscy plin naukowych. Z pewnością jednak ustalenia tutaj poczynione nie stawiają kropki nad „i”, nie aspirują także do przesądzających analizowane kwestie roz-
strzygnięć. Jest to po prostu pierwszapróba szerszego opracowania zagadnienia międzynarodowej instytucjonalizacji partii politycznych.
* * *
Autorzy dziękująWładzom Wydziału Studiów Międzynarodowych i Poli
tycznych UJoraz Dyrekcji Instytutu NaukPolitycznych i StosunkówMiędzyna
rodowych UJ zapomoc finansową,któraumożliwiła wydaniepublikacji. Wyra
żają także podziękowania recenzentowi tomu Prof. dr. hab. Michałowi Choro- śnickiemu za inspirującewskazówki i spostrzeżenia przekazane w trakcie przy
gotowaniapracy.
