1. Trzy filary Unii Europejskiej – płaszczyzny współpracy państw członkowskich
1. Cele lekcji
i. a) Wiadomości Po przeprowadzonej lekcji uczeń:
• wie, czego dotyczył Traktat o Unii Europejskiej,
• zna trzy filary Unii Europejskiej,
• wie, czym jest Wspólnota Europejska,
• wie, czym jest unia celna, wspólny rynek, unia gospodarczo-monetarna,
• wie, co to jest Europejski Bank Centralny,
• zna podstawowe założenia polityki zagranicznej i bezpieczeństwa UE,
• wie, kim jest Wysoki Przedstawiciel UE ds. Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa,
• wie, czego dotyczyła umowa z Schengen.
ii. b) Umiejętności Uczeń:
• dostrzega różnice między unią celną, wspólnym rynkiem a unią gospodarczo- -monetarną,
• dyskutuje na temat polityki zagranicznej UE,
• analizuje niektóre wydarzenia międzynarodowe (wojna w Iraku, Pomarańczowa Rewolucja na Ukrainie),
• kreśli perspektywy rozwoju współpracy państw w ramach UE.
2. Metoda i forma pracy
W formie krótkiego referatu jeden z uczniów przedstawia najważniejsze postanowienia Traktatu z Maastricht. Nauczyciel pyta klasę o różnice pomiędzy poszczególnymi stopniami integracji gospodarczej.
Uczniowie dzielą się swoją wiedzą na temat dziedzin współpracy państw w ramach UE (strefa euro, przekraczanie granic, dopłaty do rolnictwa). Nauczyciel charakteryzuje poszczególne filary UE. Ostatnia faza zajęć będzie miała formę dyskusji na temat polityki zagranicznej UE.
3. Środki dydaktyczne
1. Skopiowane fragmenty Traktatu o Unii Europejskiej i projektu Konstytucji Unii
Europejskiej.
2. Powiększony schemat przedstawiający UE w kształcie domu opartego na trzech filarach z wypisanymi na nich dziedzinami współpracy państw członkowskich.
4. Przebieg lekcji
i. a) Faza przygotowawcza
Nauczyciel przedstawia stopień zintegrowania państw członkowskich UE na początku lat 90.
Pokazuje schemat obrazujący poszczególne etapy współpracy ekonomicznej: od unii celnej poprzez wspólny rynek do unii gospodarczo-monetarnej. Charakteryzuje poszczególne poziomy.
Nauczyciel opowiada o współpracy politycznej państw członkowskich wspólnoty przed 1992 rokiem. Przedstawia Radę Europejską jako organ stymulujący kierunki rozwoju wspólnoty.
Opowiada o panującej w latach 80. dysharmonii pomiędzy wysokim stopniem zintegrowania gospodarczego, a brakiem ścisłej współpracy politycznej.
Nauczyciel przedstawia rozpad bloku wschodniego jako jeden z impulsów skłaniający kraje członkowskie do poszukiwania nowego kształtu wspólnoty.
ii. b) Faza realizacyjna 1. Wspólnota Europejska:
• rozwój gospodarczy i bezpieczeństwo jako główne cele Wspólnoty Europejskiej,
• unia gospodarczo-monetarna, wprowadzenie euro, korzyści płynące z posiadania jednej waluty,
• co to jest Europejski Bank Centralny,
• strategia lizbońska (2000) – program zwiększania konkurencyjności gospodarki europejskiej opartej na wiedzy i innowacyjności,
• główne założenia wspólnej polityki rolnej wspólnoty, wskazanie na jej wysokie koszty i coraz głośniejsze żądania ich ograniczenia,
• polityka regionalna i społeczna Wspólnoty Europejskiej – czym jest zasada solidarności w polityce gospodarczej UE?
2. Polityka zagraniczna UE:
• polityka zagraniczna i bezpieczeństwa – cele i zadania sformułowane w ramach drugiego filaru Unii Europejskiej,
• międzyrządowy charakter (głównie w ramach Rady Europejskiej) współpracy państw UE w dziedzinie polityki zagranicznej,
• utworzenie urzędu Wysokiego Przedstawiciela ds. Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa i powołanie na to stanowisko Javiera Solany (1999),
• rozwój i umacnianie demokracji oraz poszanowanie praw człowieka jako jeden z filarów polityki zagranicznej UE,
• NATO a projekty utworzenia sił zbrojnych UE.
3. Współpraca państw członkowskich w zakresie spraw wewnętrznych i sprawiedliwości:
• integracja gospodarcza i otwarcie granic jako czynniki determinujące współpracę w ramach trzeciego filaru Unii Europejskiej,
• ochrona granic zewnętrznych UE (zasady ich przekraczania przez obywateli państw trzecich, polityka azylowa, polityka imigracyjna),
• współpraca policji w zakresie walki z przestępczością międzynarodową i wymiana informacji, Europol.
iii. c) Faza podsumowująca
Nauczyciel inicjuje dyskusję dotyczącą drugiego filaru Unii Europejskiej. Uczniowie zastanawiają się nad tym, czy istnieje dzisiaj jedność UE na arenie międzynarodowej. Czy świat zewnętrzny postrzega Europę jako podmiot, czy nadal widzi w niej szereg
posiadających różne interesy państw? Nauczyciel przypomina stanowisko UE w sprawie konfliktu w Iraku. Podkreśla silne podziały, jakie zarysowały się na tym tle (m.in. poparcie Polski dla polityki USA i bardzo odmienny od amerykańskiego stosunek Francji do sposobu rozwiązania problemu irackiego). Przypomnienie okoliczności zakończonego sukcesem zaangażowania UE w negocjacje polityczne podczas Pomarańczowej Rewolucji na Ukrainie.
Uczniowie podejmują próbę odpowiedzi na pytanie, czy Europa powinna we wszystkich kwestiach uzgadniać wspólne stanowisko i prowadzić jedną politykę. Wskazują na korzyści płynące z takiego rozwiązania (m.in. większa siła argumentów i możliwość efektywniejszego oddziaływania na kształt stosunków międzynarodowych).
Nauczyciel wymienia przeszkody stojące na drodze do wspólnej polityki zagranicznej UE, m.in. różne uwarunkowania polityczno-historyczne poszczególnych państw członkowskich implikujące rozbieżności w celach stawianych polityce zewnętrznej.
5. Bibliografia
1. Doliwa-Klepacki Z. M., Integracja europejska, wyd. 2 rozsz. i uaktual., Temida 2, Białystok 2000.
2. Mały słownik stosunków międzynarodowych, pod red. G. Michałowskiej, wyd. 3, WSiP, Warszawa 1999.
3. www.unia-europejska.net
6. Załączniki
i. a) Zadanie domowe
Czy warto jest poświęcić swoje partykularne interesy na rzecz wypracowywania przez UE wspólnej strategii polityki zagranicznej? Wymień argumenty za i przeciw takiemu
rozwiązaniu (praca pisemna; objętość pracy około 600 słów).
7. Czas trwania lekcji
45 minut (opcjonalnie 2 x 45 minut)
8. Uwagi do scenariusza
Funkcjonalne współdziałanie krajów członkowskich UE doprowadziło do utworzenia unii gospodarczo-monetarnej. Stopniowe zacieśnianie współpracy i dochodzenie do kolejnych etapów integracji rodziło potrzebę określania nowych celów i zadań, stojących przed
wspólnotą. Niniejszy scenariusz ma za zadanie przybliżyć obecny stan zintegrowania państw UE i wskazać na zagadnienia będące dzisiaj przedmiotem żywych dyskusji polityków
europejskich, a dotyczące przyszłości unii. Będzie więc tu mowa przede wszystkim
o integracji politycznej ze szczególnym uwzględnieniem II filaru, czyli polityki zagranicznej i bezpieczeństwa.
Scenariusz jest przewidziany na jedną godzinę lekcyjną. Objętość materiału sugeruje jednakże możliwość rozszerzenia zajęć do dwóch godzin. Pierwsza byłaby wówczas poświęcona unii gospodarczej, druga natomiast, polityce zagranicznej i wewnętrznej UE.
