Utrwalamy umiejętności korzystania z encyklopedii i słowników.
1. Cele
a. Wiadomości
uczeń systematyzuje i utrwala swoje wiadomości słownikach, ich rodzajach oraz informacjach, które zawierają.
b. Umiejętności Uczeń:
zna rodzaje słowników,
poprawnie posługuje się słownikami,
zna zawartość treściową poszczególnych słowników,
umiejętnie dobiera właściwy słownik do konkretnej potrzeby,
planuje i organizuje pracę,
dokonuje selekcji i analizy informacji,
wykorzystuje teoretyczne wiadomości w praktycznym działaniu.
2. Metoda i forma pracy Metody pracy:
pogadanka heurystyczna,
metoda zajęć praktycznych,
ćwiczenia ze słownikami.
Formy pracy:
indywidualna,
grupowa,
zbiorowa.
3. Środki dydaktyczne
Słownik języka polskiego, Słownik ortograficzny, Słownik interpunkcyjny, Słownik wyrazów bliskoznacznych, Encyklopedia powszechna, Słownik wyrazów obcych, ćwiczenia,
4. Przebieg lekcji
a. Faza przygotowawcza
1. Nauczyciel zapoznaje uczniów z tematyką lekcji. Dzisiejsze zajęcia w całości poświęcimy słownikom. Przyjrzymy się całej ich różnorodności. Słowniki, które zagoszczą na naszych
dzisiejszych zajęciach, to: Słownik języka polskiego, Słownik ortograficzny, Słownik interpunkcyjny, Słownik wyrazów bliskoznacznych, Encyklopedia powszechna, Słownik wyrazów obcych. Postaramy się usystematyzować i uporządkować wasze wiadomości dotyczące zawartości poszczególnych słowników i możliwości, które nam dają.
Zaczniemy od odszukania w Słowniku języka polskiego definicji, czym właściwie jest słownik.O odszukanie hasła proszeni są uczniowie. Podczas całej lekcji nauczyciel powinien bacznie zwracać
uwagę, aby wszyscy uczniowie pracowali ze słownikami. W tym celu konieczne jest również zapewnienie uczniom odpowiedniej liczby słowników.
Definicja:
Słownik - zbiór wyrazów ułożonych i opracowanych według pewnej zasady, zwykle alfabetycznie, najczęściej objaśnianych pod względem znaczeniowym i ilustrowanych przykładami użycia*.
* Definicja została zaczerpnięta ze Słownika języka polskiego pod redakcją M. Szymczaka, PWN.
2. Następnie nauczyciel omawia kolejno, jakie informacje zawierają poszczególne słowniki i do czego mogą się przydać uczniom. Przypomina również budowę hasła.
Słownik ortograficzny - rozstrzyga wątpliwości dotyczące poprawnej pisowni,
Słownik języka polskiego - zawiera najczęściej używane słownictwo języka polskiego, podaje dokładne formy gramatyczne, w zwięzły sposób wyjaśnia znaczenie wyrazów, informuje o użyciach przenośnych i najczęściej spotykanych połączeniach frazeologicznych, wskazuje na pochodzenie słów zapożyczonych,
Słownik interpunkcyjny - rozstrzyga wątpliwości dotyczące używania znaków przestankowych, Słownik wyrazów bliskoznacznych - zawiera informacje dotyczące synonimów, pomaga wzbogacać język uczniowski,
Encyklopedia powszechna - zawiera wiadomości obejmujące wszystkie dziedziny wiedzy, ułożone alfabetycznie bądź też tematycznie,
Słownik wyrazów obcych - ze słownika wyrazów obcych można się dowiedzieć, co dany wyraz znaczy i jaka jest jego wymowa i pochodzenie,
b. Faza realizacyjna
1. Przejście do właściwej - ćwiczeniowej - części zajęć.
2. Niezbędna do posługiwania się słownikami jest znajomość alfabetu. Nauczyciel zadaje kolejno uczniom pytania, np.:
o jaka litera stoi po „b",
o jakich sąsiadów w alfabecie ma „f", itd.
3. Następnie uczniowie przystępują do ćwiczeń zawartych w karcie pracy ucznia, przygotowanej przez nauczyciela.
c. Faza podsumowująca
1. Nauczyciel dokonuje podsumowania pracy na lekcji. Jeszcze raz wspólnie z uczniami powtarza wiadomości dotyczące słowników.
2. Zadanie pracy domowej.
5. Bibliografia
Bednarkowa J., Słowniki na lekcjach języka polskiego w kl. VI, w: „Język Polski w Szkole", 1983/84, z. 1, s. 52 - 57,
Kopaliński W., Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych, Warszawa 1975, Nagajowa M., ABC metodyki języka polskiego, Warszawa 1995,
Nasiłkowski S., Metody nauczania, Toruń 1997,
Nagajowa M., Kształcenie języka ucznia w szkole podstawowej, Warszawa 1985, Nagajowa M., Słowo do słowa, Warszawa 1981,
Słownik wyrazów bliskoznacznych, pod red. S. Skorupki, Warszawa 1984, Szymczak M., Słownik języka polskiego, t. I - III, Warszawa 1978,
Szymczak M., Słownik ortograficzny języka polskiego, Warszawa 1986, Urbańczyk S., Słowniki, ich rodzaje i użyteczność, Wrocław 1964.
6. Załączniki
Karta pracy ucznia 7. Czas trwania lekcji
45 minut
