Sytuacja geologiczna osadów jeziornych interglaciału eemskiego w Grodzisku Mazowieckim

UKD 551.342.48:551.'1113.032:5&.312.2 (438.112 M1ńak Mazowiecki)

Jadwiga !NOWAK

Syłuacia geologiczna osadów ieziornych

inłerglaciału eemskiego w Grodzisku Mazowieckim

WSl'ĘP

W latach 1969-1970 P. P. "Geoprojekt" podjął prace w Grodzisku Mazowieckim polegające między innymi na· wykonaniu sond i wierceń od 4,5 do 15,0 m głębokości. Podczas tych prac w północno-wschod.niej czę­

.ści miasta natrafiono na występowanie plejstoceńskich torfów, gytii, na-

mułów torfiastych i piasków z humusem kilkumetrowej miąższości.

Dzięki. informacjom otrzymanym od mgr D. Sitnickiej wraz z mgr Z.

Janczyk-Kopikqwą pobrałam próbki do badań metodą analizy pyłko­

wej zarówno z osadów organicznych, jak i z leżącej niżej gliny zwałowej.

Wyniki analizy pyłkowej przedStawia w tym samym numerze "Kwartal- nika Geologicznego" Z. Janczyk-Kopikowa. Warunki geologiczne, na któ- rych tle występują osady organiczne, zaliczone przez nią do interglacjału

eemskiego, są tematem niniejszego artykułu. Zostały one opracowane na podstawie danych uzyskanych od D. Sitnickiej, M. Banasewicz, H. Badow- skiej, Z. Kretowicza, M. Leszczyńskiej iW. Paradowskiego oraz własnych

obserwacji terenowych i opisów wierceń.

Dziękuję mgr D. Sitnickiej za informacje o profilach i dalszą. pomoc w uzyskaniu informacji z Przedsiębiorstwa "Geoprojekt" i mgr I. Grabow- skiej za wykonanie badań palinologicznych próbki z osadów trzeciorzę­

dowych.

BUDOWA GEOLOGICZNA I STRATYGRAFIA

Wykonane W ostatnich latach wiercenia geologiczne, zgrupowane

głównie w zachodniej części miasta, najczęściej przebijały osady czwarto-

rzędu docierając do pliocenu, rzadziej oligocenu. Najgłębszy (238 m głę­

bokości) otwór wiertniczy w NW części Grodziska Mazowieckiego zam-

knięty został po przebiciu 1 metra piaskowca drobnoziarnistego opisanego jako kreda. Przypuszczalnie jest to skała wieku danu, znanego i udoku-

UKD 551.342.48:551.'1113.032:5&.312.2 (438.112 MiDek Mazowfecki)

.Jadwiga INOWAK

Sytuacia geologiczna osad6w ieziornych

interglaciatu eemskiego w Grodzisku Mazowieckim

W latach 1969-1970 P. P. "Geoprojekt" podj¥ prace w Grodzisku Mazowieckim polegaj~ce mi~zy innymi na· wykonaniu sond i wiercen od 4,5 do 15,0 m gl~bokosci. Podczas tych prac w p6l:nocno-wschodniej ^CZE:- .sci miasta natrafiono na wyst~powanie plejstocenskich torf6w, gytii, na- mul6w torfiastych i piask6w Z humusem kilkumetrowej mi~zszosci.

Dzi~ki. informacjom otrzymanym od Mgr D. Sitnickiej wraz z Mgr Z .

.Janczyk-Kopikqw~ pobralam pr6bki do badan metod~ analizy pylko- wej zar6wno z osad6w organicznych, jak i z lez~cej niZej gliny z.walowej.

Wyiliki analizy pyMtowej przedStawia w tym samym numerze "Kwartal- nika Geologicznego" Z. Janczyk-Kopikowa. Warunki geologiczne, na kt6- rych tIe wyst~uj~ osady organiczne. zaliczone przez ni~ do interglacjalu eemskiego, s~ tematem niniejszego ar'tykulu. Zostaly one opracowa~e na podstawie danych uzyskanych od D. Sitnickiej, M. Banasewicz, H. Badow- skiej, Z. Kretowicza, M. Leszczynskiej i W. Paradowskiego oraz wlasnych

obserwacji terenowych i opls6w wiercefl.

Dzi~uj~ Mgr D. Sitnickiej za informacje ⁰ profilach i dalsUl. pomoc w uzyskaniu informacji z Przedsi~biorstwa "Geoprojekt" i Mgr I. Grabow- skiej za wykonanie badafl palinologicznych pr6bki z osadaw trzeciorz~­

dowych.

BUDOWA GEOLOGICZNA

i

Wykonane W ostatnich latach wiercenia geologiczne, zgrupowane gl6wnie w zachodniej cz~sci miasta, najcz~ciej przebijaly osady czwarto-

rz~du docieraj~c do pliocenu. rzadziej oligocenu. Najgl~bszy (238 m gl~­

bokosci) otw6r wlertniczy w NW cz~sci Grodziska Mazowiecklego zam-

.kni~ty zostal po przebiciu 1 metra piaskowca drobnoziarnistego opisanego jako kreda. Przypuszczalnie jest to skala wieku danu. znanego i udoku-

sytuacja geologiczna osadów interg1acjału eemslriego 811 mentowanego na podstawie faunistycznej i mikrofaunistycznej w prób- kach z otworu w Boryszewie koło Sochaczewa (F. Brotzen, ·K. PbżarySka,

1957; M. Róż}towska, 1955; K. Pożaryska, 1964). W otworze"w Grodzisku nad osadami danu występują osady zaliczane do oligocenu, a nawier- cone jeszcze w czterech innych miejscach na terenie miasta. We wszyst- kich otworach osady oligocenu wykształcone są w postaci szarych i zie- lonkawych mułków oraz piasków z glaukonitem. Miejscami występują w nich ^żwirki kwarcu mlecznego i zadymionego oraz dobrze obtoczone, drob- ne żwiry kwarcowe średnicy 1,5 cm. W spągu osadów określanych makro- skopowo (głównie na podstawie występowania w osadzie glaukonitu) jako oligocen występują ciemnoszare mułki, na świeżo zielonkawe, często ze

znaczną domieszką miki. Próbkę takich 'mułków z głębokości 223-226 m z otworu w Grodzisku Mazowieckim, wykonanego VI 1971r. przez Przed- siębiorstwo Hydrogeologiczne w Warszawie, 'badała paleobotanicznie I.

Grabowska~ Autorka ta stwierdziła, że jakkolwiek frekwencja sporomorf jest mała, to na podstawie znalezionej flory można pOwiedzieć, że:" "Nie- które formy spor, pyłku i planktonu znane są z osadów" paleogeńskich

starszych od oligocenu środkowego. 'Dokładniejsze określenie wieku na podstawie tak małej ilości okazów jes~ niemożliwe".

Fig. 1. Szkic sytuacyjny przekrojów geo}o..

giezny.ch (A - B i C - D) w Gro- chisku iMazowiec'ldm

Situation S'ketch ol geological cr-oss sectiions {A - B and C - D) at Gm- , dzisk Cl\I[azowiecki

Podobne do badanych mułki szare i szaroczarne opisane są ze spągu

piasków i mułków glaukonitowych w trzech innych otworach wiertniczych w Grodzisku Mazowieckim. Mułki te, być może, są wieku eoceńskiego.

Strop leżących raczej spokojnie osadów oligocenu znajduje się na rwy-

.Bokości 70-75 m p.p.m., a miąższość ich waha się od 46 do 50 m.

Nad osadami oligocenu znajdują się utwory neogenu. W dolnej części są to mioceńskie piaski i mułki kwarcowe z wkładkami węgli brunatnych i lignitów. Miąższość ich waha się od 30 do 33 m, a strop leży na wysokości

40-45 m n.p.m. Niektóre partie mułkowato-ilaste wykazują wyraźne zlu- strowanie.

Osady pliocenu to głównie iły z niewielką domieszką mułków, a lo- kalnie z wkładkami piaszczystymi. Osiągają one znaczne miąższości - od 80 do 112 m. Rzeźba powierzchni osadów pliocenu jest bardzo urozmai- cona - od 38 do 101 m n.p.m. (J. Lewiński, J. Samsonowicz, 1918). Miej- scami, ^głównie na południowych przedmieściach (Wycinki ChlewińS'kie,

Odrana Wola, Kazimierówka), ^iły pliocenu odsłaniają się w wychodniach, co opisał już W. Mizerja (1947), gdzie indżliej w NE i E części miasta wy-

10

812 Jadwiga Nowak

SE NW

"'1I;p.m.' IIB'Oprojll:/rł-

f 05 Otw..J ~d 1.6.11.2,225.

100

95

90

85

ao

75

70

E2J

":':""

fZ:d - -

-

E ^~

Fig. 2. Przekrój geologiezny C - D w

SW części Grodziska l\lazo- . lW'ieckiego

Geologieal ~ sectioo C - D in the south-west part of Gro- dzisk Mazowiecki

.1 - 1IWNl; ^{:I -} głazy 1 bruk; a -

fIw.Lr: ł -'- piasek ze :flw1rem: II - plaMki fi - mWek; '1-U' B - do-

doWaCfJDJe p~e (bałąc­

Ide): J: - ~3&ł eemIkl: Q -

c.zwańQrsęd niel.'Otlddeloa7: Pr - eapIeJnocen (,,pnglaciał~ N. - u.ec:lorqd: 1ZleOgeD. -

1 - eoil; li - bÓlUkten 8Dd pave-

_t: :I - IIl"lWI!I. ł - lI&Id wlth lIl'avel: • - &IlDd; fi - aIłt: ., -

ola,,: B - Niorih~ (Balłic)

G1acladon; B - Eem1an In.tar.a- cielI Q - not łNbd1vided Quater- nary form~: .Pil' - :lDaplelsto- cena ("pre81ac1a:l 8jpOCI1"); N. - Tert1ary: Neogeae _ PUoeene stępują na głębokości 2-3 m pod gliną zwałową lub' piaskami ^stożków

napływowych. Niekiedy deniwelacje stropu na odcinku 300 m wynoszą

20 m (fig. 2). Te deniwelacje powierzchni spowodowane są 'bądź to zabu- rzeniami glacitektotiicznymi, bądź też erozją rzeczną głównie zintergla-

cjału mazowj.eckiego. Iły miocenu tworzą niekiedy spływy na zboczu doli- ny dając 2-3-metrowe warstwy wśród piasków i żwirów wypełniających dolinę. W dnach dolin spotyka się toczeńce iłów pliocenu pochodzące z ni- szczenia zboczy doliny.

. CzW.A!RTO.RZĘD

Czwartorzęd rozpoczyna się osadami eoplejstoceńskimi w postaci żwi­

rów z menilitami i ostrokrawędzistymi krzemieniami, piasków kwarco- wych i mułków (otw. nr 112725 w SW części miasta, odsłonięcie w Moś­

ciskach na południ'e od Grodziska Mazowieckiego). Osady te są zaburzone, co widoczne jest w odsłonięciach na południe od miasta, a w .części po- Wierzchniowej zawierają domieszkę skał północnych.

Pozostałe osady plejstoceńskie na obszarze Grodziska Mazowieckiego nie przekraczają 65 m miąższości, przeciętnie waha się ona jednak od 30 do 40 m. Najstarsze osady lodowcowe znane z otworów wiertniczych w mieście tworzy glina zwałowa zlodowacenia południowopoIskiego. Jest ona szara, silnie zwarta, o miąższości od 2 do 15 m i występuje zwykle

bezpośrednio na iłach pliocenu.

Młodsze od gliny· zwałowej są rzeczne piaski z niewielką ilością żwi­

rów, wypełniające dolinę z interglacjału mazowieckiego, przebiegającą

z SSW ku NNE, .znane z zachodniej części miasta. Dno tej doliny znajduje

Sytuacja geoklgiczna osadów interg1acjału eemsłdego 813

się na wysokości okołb 40 m n.p.m. Miąższość wypełniających je osadów rzecznych wynosi od 27 do 28 m. Dolina z interglacjału mazowieckiego

wcięta jest w osady zlodowacenia południowopolskiego, a ~ściowo także

w osady pliocenu. '

Na piaskach' z interglacjału mazowieckiego spoczywa glina zwałowa stadiału maksymalnego zlodowacenia ŚTodkowopO'lskiego. Jak wykazały

wiercenia i badania "Geoprojektu" w SW części miasta,

ta

leży w bardzo ',różnorodnej pozycji. Wskazuje to niedwuznac.mie, że lą­

dolód stadiału maksymalnego był w tym miejscu ostatnim, który powo-

dował zaburzenia powierzchni osadów trzeciorżędu i starszego plejstocenu.

Glina zwałowa stadiału maksymalnego jest bardzo, piaSzczysta, z licz- nymi żwirami i niezbyt licznymi głazami. ,Barwa jej, je~, brt.lnatna, rza- dziej' brązowa. MakSymalna znana miąższość ''tej gliny w Grodzisku Ma- zowieckim wynosi 5 m. Przyczyną małej miąZSzości 'gliny zw~owej tego poziomu jest rozmycie jej pO'Wierzchni, o czym świadczy zarówno bruk

leżący w stropie, jak i występujące w różnych otworach wiertniczych tyl- ko jej residua. Strop gliny zwałowej stadiału maksymalnego wykazuje deniwelacje wynoszące 18 m (od 77 do 95 m n;p.m). '

DuŻą miąższość i rozprzestrzenienie zarówno we wschodniej, jak i pół­

nocnej części Grodziska Mazowieckiego mają osady zastoiskowe sprzed

nasunięeia lądolodu stadiału mazowiecko-pod1askiego. Są to iły warwowe,

mułki i piaski pylaste o miąższości docliodzącej do 26,0 m. (otwór IG 114950) .. Na osadach zastoiskowych w zachodniej części miasta leży glina

zwałowa stadiału mazowiec:k;o-podlaskiego, a. we wschodniej części bądź

to piaski wodnolodowcowe tego wieku, bądź też eems~e osady organicz- ne. Glina -zwałowa stadiału mazowiecko-podlaskiego jest szara lub brą­

zowa ze znaczną ilością głazów. Miąższość gliny zWałowej we wschodniej

części miasta nie przekracza 3' m, w części zachodniej dochodzi do 13 m z tym, że w tej części miasta zaznacza się j ej rozdzielenie piaskami róż­

noziarnistymi 2-metrowej miąższości. Piaski te są prawdopodobnie osa- dem fluwioglacjalnym z lokalnej recesji lądolodu stadiału mazowiecko-

-podlaskiego na tym obszarze. .

W okresie ·nasunięcia lądolodu stadiału niazowiecko-podlaskiego na

północno-wschodnich i północnych peryferiach obszaru miasta powstała

rynna jeziorna o przebiegu NW-SE, ż'ttana z wierceń. na południowo-za­

chodnich krańcach Milanówka, w NE i N części, Grodziska Mazowieckiego oraz w Chrzanowie.

Na północnych krańcach GrodziSka Mazowieckiego i dalej w kierunku

Kłudzienka występują także iły zastoiskowe stadiału p6łnocnomazowiec­

kiego, dziś prawie zupełnie wyeksploatowane przez cegielnie w Chlewni, Chrzanowie, Władysławowie, Adamowie i Nato1inie. Osady te leżały, jak:

o tym świadczą wykopy poeksploatacyjne, pod przykryciem osadów delu- wialnych, a częściowo piaskim stożk6wnapływowych.

W interglacjale eemskim erozja wód płynących doprowadziła do roz-

cięcia powierzchni zbudowanej z osadów lodowcowych. Rozcięcie to miej- scami ^sięgnęło do 10 m głębokości. Ku schyłkowi interglacjału dolinę tę, wzdłuż której usytuowała się dzisiejsza dolina 'Mrowy, wypełniały powoli piaski rzeczne z domieszką żwirów. W rynnie jeziornej natomiast prze-

biegającej przez NW i N część miasta tworzyły się osady organiczne: tor- fy, gytie, namuły torfiaste i piaski silnie hum\lsaWe. Miąższość ich waha

814

SSW

'11 n.p. m 20 '

100

80

60

40

P

20

o

-20

-40

-60

-80

- 100

-120

Jadwiga· Nowak:·

NNf

Isw

·d

{

"Geoprojekt" .§

~ _ _ _ _ ~~A ~~

l 348 910 ~ 11

_ _ o _ _ ---~ _ _ _ _ _ _

-- --- -- - . --- - - - - -- -- _{. ---} - - - - ^---

. _- - -

. ~--­

---,.:::..

- - -

--

1

C:>o"/6 .

1::O· .... ...

~

ImHl10

1---.=-1 --

~ ~

~73

[074

Fig. 3 .. Przekr6j g~ogic,zny A - rB 'W W .i N części Grodzisoka Ml1Z'Ov..'lieckiego GeoloiDical crosś ·seciion . A - ' J3in tbe western and northern parts of Gro-

dzitk Mawwdecki -+

Sytu.aeja geologiezna osad~w interglacjału eemsldego 815:

się od 2,0 do 9,0 m, a 'być może i więcej, bowiem w centralnej partii ryn- ny (otw. 11 - fig. 3 i 4) do 87 m n.p.m. nie zostały one przewiercone. W oparciu o wykształcenie osadów organicznych wypełniająccyh rynnę i wy- niki ba4ań patinologicznych (Z. Janczyk-Kopikowa, 1973) można odtwo-

rzyć procesy, kt6re. doprowadziły do takiego położenia i stanu osad6w z interglacjału eemskiego, jaki istnieje obecnie. .

Dno rynny.lodowcow~j je~. Jlardzo nier6wne. Już w okresie deglacja- cji lądolodu stadiału .m~zowiećk(r.pOdlaskiego posiadać ono-musiało-pew- ne deniwelacje, choe ~.,:niekt6rych .miejscach były one mniejszego rzędu.

W czasie zaniku lądolodu fazy Ea-Ec głębsze partie rynny pokryte

zostały piaskami mułkowatymi, a brzeżne i płytsze jej części jezior- nymi piaskami drobnoziarnistymi (fig. 3, 4), głównie osad6w zmywanych z otaczającej wysoczyzny. W okresie, gdy okolice Grodziska Mazowiec- kiego pokrył las brzozowo-sOsnowy . (faza Ed), w brzeżnych partiach rynny tworzyły s,ię torfy osiągające w otw. 8 miąższość 60 cm. W fa- zie . Ee, . czyli' na. początku optimum interglacjalnego, gdy w okolicy

panował las liściasty, gł6wnie dębowy z narastającym udziałem lesz- czyny, dno zbiornika rynnowego zmieniło sw6j kształt, .lokalni~ obni-

żając się (fig~

4'

brył martwego lodu zagrzebanego.~ dnie osad6w wypełniającYch rynnę.

Swiadczyć o tym może położenie na różnej wysokości osadzonych po- przednio piask6w mułkowatych w otworach 9, 10, 11 (fig. 4). W czasie

zachodzących modyfikacji podłoża i dolnych części osad6w rynny, gytie

powstające w fazie IDe. znane są tylko

Z:e

w otworze 10ó miąższości 1;4 m. Nie wiemy·natomiast, czy występują

one. w partii centralnej (otw. 11), ponieważ. gytii

:w.

przebito. W g6rnej części'zbocza rynny (otw. 9)wysfępują nie gytie, lecz piaski drobnoziarniste nie. badan,e palinologicznie. ·W ~j fazie inter-

glacjału (Ef) w okolicy pa~owały 'lasy mieszane z przewagą leszczyny, a gytie osadzały się Vi całYmzbiorllllru, :zar6wno VI jego. naj głębszych częściach, jak i przy brzegu. Miąższość j~h VI· części brzegowej osiągnęła

1 m (otw. 8), ku środkowi wzrastając 'do' 2 Iil(otw:10) i więcej (otw. 11

do 2 m nie przewiercone). . . . .

W dkresie pooptymalnym (Eg) osady powstawały na' całym dnie zbior- nika, ale w zależności od ^położenia w stosunku do brzegu zbiornika ^były one różne. W naj głębszej części powstawały w dalszym ciągu gytie, któ- rych miąższość wynosi 1,0 m (otw. 11), ku brzegom zbiornika osadzały się

piaski ze szczątkami roślin o miąższości 1,7 m (atw. 10), a w brzeżnych

l - torf: 2 - gytia; li - namuł tcmr;Iny; , , -plaeek z humuaem; l) - p l ' " mWko- waty, jez1O!!'Jly:41 - głazy ł bruk: '1 - 1Jw1r: 8 - pI.aseIk ze żwtrem; 11 - piaaek; 111 - gUna zwałowa; lU - mułek; 13 - ił; 13 - węgl.el b!'lDHlltny 1" - 1Q8f.or7ty; B - bo-

!ocen; B - zlodowaceo1e '~e (battycłQe); E - sm-l8actał eemsłd; S - 2Ilooowacent.e ~lII1r4e: iM - :tnterrglacjał mazoW1eck1; p - Clodowacen1e połud­

dlniowqpolailde: Q - ccwariorzęd. ~; Pr - eopIlejetocen (,.P'egJ.aOjał");

Nt - tNecionęd; .neoeen - 1Pi1actm; INt - trzecionl:d: neotgen - miocen; !PIP - trzeciorzęd: paleogen - aJ.fgocen; /PI#? - trzec1onęd: !pdeogen - eocen? ."

[ - pea.t; :z - gyttja; li - peaty alluv1um; " - lNIDd 'With hiIJDlm; 6 - lscualdne sUty Młnd; 6 - ~ and lpavemem: '1 - .rrave'l; 8 - satld wiIth gravel; 8 - .a.nc1; 0.0 -

bouId« cłay· m - sllt· 14 - cla1; :Ił - bro'W'n coal; 14 - .pboaphod.tea· iB - Holo- eSIe; B - Norłh-.PoUBb (BaJLt'le) Glacia:tiOD: E - Eeml.an Interpaclal; Ś - lIofiddle- ...Polillb Glac.l.Blt1an; J/[ - J/[a'llOVlllll1 Int~: p - soutb-'POHsh Gładation; Q - not au,bdłvided QUll.tel.".Dllry łmmaUon; f t - Eqplelstocene ("IpregJac4d e;poch"); N. - TSl'Itlary: NeQIłIDe - Pl1oceDe; N1 - Tertl.ary: Neogene - ~ene; pga - Tert1iIry;

Palaeogene - Q1I,gocene; ~? - Terd.ary: Pa~ - EaceDe?

816 .JadwigaNowak

'w. i

m n.p.m. _Otw.4 ~

Otw.8 Otw.9 . Otw.1O &l m n.p.m.

~Otw.11 99

83 Fig. 4. Pt7;e"kc6j geologiQZllY

przez

Groidz.iska M:aww.l,eck1ego .

. Geologiea1·Ql'IOs8 8e'cl.i0lll through' a ,buin W'ith Ol'gG·Die deposiiir In. the north- -eastern p&l't 01 GTodzisk Mawwtecld ." 9 .

:I. - gleba: Ż - ^Itorlf;

tI -

:ptuek lDUDr.awaty lezlorny; ., - ' pIu8k: 8·~ gUna' zwalowa;, B - ^~eu:1e pM-

~lłIkI.e (baftye'Jd.e): E - mteir,laQfał eem8ld; S - zlodoWacl!lllie jrocikowQPOl8kłe

.d - ~i. 2 -~;

i.;.,

tItriDe· -tY 118Dd: 'l - 11811d;8.- boulilar cloer, .B -Nclri:b-Polilb (Bal~) GlaclatlOll;

E _.EeadaD~; S - JI4Iddl.e4PoIiIh GladatIQIl .

par&,ch,.. najpłycej, . torfy omiąższoąą O,7:m. (otw~ 8). ~eróżnorodne lito- logicznie,. osady. zawierają pyłek. ~dczący,:o. ist9ieniu. w . okolicy . lasów

~ciastych z grabem, czyli.fazyEg interglacjału .. Osady następnej fazy (Eh), ze schyłku interglacjału, po\\:"sta'\lVały ~lko -w naj głębszej . części ryn- ny jeziornej. Tworzą je· namuły torfiaste.o miąższości 3ł2m.·Występujący

w nich pyłek wskazuje na panowanie w okolicy lasów iglastych sosnowo-

-świerkowych z domieszką jodły. Ostatni etap rozwoju roślinności eem-

~kiej. :Ęązy .Ęi. ~iadczy już o ro~rzecheniu pokrywy leś~ej .. Występuje tu bowiem .. pyłek. drzew laSów brzozawo':sosnowych' z dużym. udziałem roś­

~9.~: zietn.ej.pYłek ty~ roślin ~os.~ł. stwi~rdzony w Gr~sku Mazo- WlecJqm 'w n:~inQ.łach torflSstych o mlązszośCl 2,8 m w CZęSCl centralnej rynny.{otw:. 10) i 0,9 ni (mw. 11) nadbtidowanej tam piaskami z humusem tej samej miąższości; łącznie osady fazy Ei w Qtworze 11 wynoszą 1,8 m.

Pra\ydopodabnie do osadów tej fazy należą i l-metrowej miąższości piaski

i

.nie. .' .

. . ~ald rozwój i Zakoflcżenie sukcesji' 'roślinnej . iriterglacjału eemskiego zanotoWany został w osadach organogenicznych i-ynny jeziornej w p6ł-

Sytuacja geologiczna osad6w interglacjału eemskiego 817

.g

'0 CI

utw.4

Otw.8 Otw.S Otw.1O

:g .

~ 9

"'Otw.l1

1 98 95.

94

93 92 91 90 89 88 8'1 88 85 B4 83

nocno-wschodniej części Grodziska Mazowieckiego. W okresie zlodowace- nia p6łnocnopolskiego na omawianym obszarze miała miejsce denudacja, w której wyniku na powierzchni gliny zwałowej stadiału mazowiecko- -podlaskiego powstały eluwia stwierdzone na powierzchni znacznej części

818 Jadwiga Nowak

obszaru Grodziska MazowieCkiego. Na pozostałym obszarze strumienie

spływające z wysoczyzny lodowcowej okolic Nadarzyna i Radziejowic

usypały piaszczyste stożki napływowe. Osady stożka napływowego daw- nej Rokicianki pokryły pOW,ierzchnię organicmych osadów eemskich wy-

pełniających rynnę. Wiek tych stożków . napływowych . w okolicy Skier- niewic określił W; Karaszewski (1972) w oparciu o badania Z. Boraw--

ko-Dłużakowej na s'chyłek zlodowacenia p6łnocnopolskiego. W taki stożek napływowy wcięła się rzeka Rokicianka, która w NE części Grodziska Mazowieckiego przecina rynnę jeziorną wypełnioną organicznymi osada-

mi eemskimi. . . ." ..

W holocenie powst81y piaski '"i' mady wypełniające współczesne do- linki Rokicianki i Mrowy; ta ostatnia na obszarze Grodziska Mazowiec- kiego powtarza prawie dokładnie {lrzebieg doliny eemSkiej.

Zakład Zdjęć Geol~ NJb.l"

lD8tytutu GeologicJlnego Warszawa, ul. Bak~ ł

Nadefi.;no dn.la fi marca 11'1'3 r.

. P.IS.MmN'NICTWO

BR()'DZEN F., POZARYSK.A. K. oUOO7) - The Paleocene :in centralIPoland. PreHmi- lIlary·note. Acta geol. pol., 7, p. 2'7'3---477, IJlr 3. Warszawa.

JANoCZYIK.-KOPIKOWA Z. ~19'/13) - Analiza pyłkowa osadów interglacjału eem- akliego w Grodzisku Mazowieckim. Kwart. geol., 17, p. 8.31-8216, nr 4 •.

Warszawa.

KARASZEWSKI W. (1972) - Interglacjał eemski w Skiernimcach i jego macze- 'D.ie dla znajomości paleogeogmf.il młodszego plejstocenu.. Kwart. geoL,

16, p. 7124-732., nr~. WIa1'8zawa.

LE'WlNSKI J., S.AMS'ONOWICZ J. {1S~) - tJks.ztałtoWan:Hl powierzchni, skład i struirlura podłoża dyluwj·um wschodniej części Niżu PMnocnb-Euro- pejoskiego. Pr. Tow. Nauk. Warsz. Wydz. lU, nr al. Warszawa.

MlZIDRJA W. ([947) - Z geologii okoLic Zymrdowa i Błonia. Biul. Pa6stw. Inst.

GeoL, 39, 'P. 7--128. WarszaWB.

POZARYSKA :K • .(I.I.9IK) - On SOIDe .Foreminiiera frorn· the Boryszew bor1ng (Cen- irallPoland). Acta palaeont. pol, 9, p. 539--647, m 4. Warszawa.

RÓŻKOWSKA M. (l956) - ' Koralowce okolic Sochaczewa z wersflw z Cran.ia tu- lberculata. Acta geol pol., 5, p. 2Iłl~72, nr 2. Warszawa.

stresz<lZe'D.ie

JI,u;BHJ'a HOBAK

rEO~O~OE nO~03rnHHE O~ OT~oZEHHA 33MCKOno UHIEprJUIQHAJIA B I'PO,ltmClCE MA30BEQKOM

Pe3IOMe

819

reo.nOI'H'lecntMH H~OB8lDlllMll H 6ypoBbIMH paOOTIlMK, DpOBO,l(KBTlDlMHCJl B rpoA3HCEe Ma.30BeQJCOM (30 KM J: 103 OT BaPIlI8Jlll), OTMe'lellO HIllIII'mC ooepBLDt OTJIOzemdi:. Ha OCHOBaHIDI 1'eOlI011l'lCCX0ro noJIozeHHJl H naneo6oTallH'lt:CUX HCCJIe,l(oBaBHll, BImOJIBCHBIIDt "3. JI:H1mx-

-KoIJHICOBO:It (1973) HX MOllCHO OTHeCTH I: 33MCJ:OMY HHTepr~.

03epBlde OTJ1OlKeHHJ( 38JlOJImlIOT ~0BYt0 BldeMJ:y, 06p830Bli.BmyIOCJl K J[OBIU" cp~e­

oOJil.cxoro on~CHCB:BJl. H COCTO.II'l' CBB3y BBCpX H3 06JIOMO'iBJ,Dt oTnOJECBll1l:, oepexo~ B opra- JDI1ICCKJJe. B mar:ue:It 1JllCTH P23PC3a 38JIeI'aroT MeJJl[03CPHHCTIdC oecKJi, COOTBeTCTByIOII(Jle WHTO- (Ja3aM OT Ea 11.0 Ec, BaP. BHMH 38JlmIIOT TONM,06p830B8.BDDIIlCJl B WHTocp&:3e Bd; • I"H'1'THHp 0CII,IUIBDIlIeC B lrJIHMaTlAecJ:OM 00TBMyMe BB'I'CpI'~, a HMCHHO B ~ Be 11.0 Eg.

B Ha1JllJJe OIlTJlMYMll, B ~ Be HMCnO MCCTO TaJlHHe

rmm

J[OTOpoe H3MeHHnO X8lC J:o~ P.Ba ooepa, T8lt B IIepBB'IlIoe oonO:zeBlle 1JaCTB OTJIo-

lItCBBit Ha'lfaJIa 33MCJ[oro mrreprJUlItHana. P23PC3 J[oH'lfaeTCJl IyMyCOBIdMlI DecJ:aMB B HaHOCHIdMB TO~ BnaMB, 06p830BaBlJJBMBCJl B WBTOcI»a3ax Eh B Ei. 3TH OTnolltCllBJl aoKpId'lV IIeCJalMJI KOB}'COB BldHoca pex, CTeXaIOmBX C Ml:I{OBOBCJ:o:It B03B1dIDeHHOCTH, pacDOJIOlI:eHHo:lt:

J[ IOry OT rpoA3BCKa Ma3o~oro.

03epHlilC OTJIO:ECHHJ( DO,l(CTHJIBIOTCJ( 3OJI.IIdIcToD;CBOBbIMH OTJlOlltCBHJIMB (rpllBllB, oec:m-

B cyJ'JIBHlCB) IOlICHODOJI&CJ[OrO OJIe,D;CHemiJI (BaJIYHII&JI rJIliBa), Ma30BeQJCoro mrrepr~

{pe1mJ.le necxB C rpaBBeM) B cperoreoom.cxoro OJIe,D;CHCBBS (BaJIYllBHe rJIBBld MUCBMlLJILBOro B MIl3OJICmKo-nOAIDfCCEoro c'I'8,l\II8JJa, pa3,qeJICmu.Ie 38CTO:ilBldMB OTJIOlECH1l'Jl:Mli B OTJIOzeBHIIMB JIe.n;IIB1COBl>IX BOp,). QCl'J3CPTB'DlQIe OTJIOzeBBll 31UleI'1lIOT Ba rmmax H cyJ'JIlDIDX DJlBOD;CBa a TC Ba m:cax B cyJ'Jl1IIIDX MBO~ B Ba 06noMo'IBhIX IICC'IaBo-cyrJDIBHCThIX OTJ1oz.tBJDiX oaneoreHa (,l(aB-OJIBTOD;eH).

Jaciwiga NOWAoK

GEOLOGICAL SITUATION OF EEMIAN INTEBGLACIAL LACU8TIUNE DEPOSITS AT GRODZI8K MAZOWIECKI

Sum'mary

LacustrflDe deposits have been eneoontered during drilling activity end geolo- gical research a.t Grodzi:s:k Mazowieckd, sItuated about 30 km south-west of Warsaw:

Geologkal sttuatioo. a'nd palaeobci1anieal examinatio.os made by Z; J~-Kopilm­

wa (1973) podint to the Eemlian Interglacial age of these deposits.

The lacustrlne deposits fill in bere a glacia- channel developed at the close of the Middle..iPolfsib. 1G1aciation. They are buIilt up of clastic sediments at tbe babtom.

which pass h~eru'P into organic iformatiOllls. At Ithe bottom part of the profile there are found fine-grained sands that correspond to the phytophases from Ea to Ec. These sands are covered with peam that were produced during the forest phyto-

820 Jadwiga NoWak

phase Ed, and with gyttja corresponding to the Interglacial clim·atic optimum, thus .In the phytopbases from Ee to Eg. At the Ibeglnn'fng of 'Ilhe optimum, ·a melting of the iburi~d dead ice took place during the phytophase Ee. ThJs process Changed both the configuration of· the lake bottom and the original position of the part of these deposits fr,om the early Eemian time. The profile ends with humus 'sands and peaty alluvdum laid dlYWll during the phytophases Eh and El. These deposits in turn are overlain with the n.nds of alluv:lal oones of r.ivers that iA.ow from the Mszczon6w upland, sO'Ilthward cd Grodz1:sk: MazowieckL

The lacwfuine creposits are lmdedain 'With the EopleiStDcene formations (gra- vels, sand and silts), the South-Polish Glaciation bmatioos (boulder clay), thE Mazovi8ll IJn~clal formations (sands w.tth gravels of fluvioglacial origin), and the MiddliHPlolish Glaciatian forma1lfllDs .(boulder clays of the Maximum Stage and the IMazowsze-lPodlasie stace, separated wli1lh the ice-dammed lake deposits and flu- vioglacia! deposits). The Quaternary .formations rest on the Pliocene clays and silt'3, these. Qn the M:iDcene sandS ~d silts, and an the -olastic, arenaceoas-sUty d~ita of Palaeogene age (Daoian-OI1gocene).