Prawo i konstytucja
1. Cele lekcji
a) Wiadomości Uczeń:• wie, co to jest państwo, prawo i konstytucja,
• zna i wymienia polskie konstytucje i jej pierwowzory od uchwały nihil novi do ostatniej, aktualnie obowiązującej konstytucji,
• zna istotę acquis communautaire.
b) Umiejętności Uczeń:
• potrafi odróżnić uchwałę od konstytucji,
• potrafi wyszukiwać w zasobach internetowych informacje na zadany temat,
• potrafi czytelnie, estetycznie i pomysłowo wykonać planszę ilustrującą wyszukane na podany temat wiadomości.
2. Metoda i forma pracy
Wykład, pogadanka, praca w grupach.
3. Środki dydaktyczne
Komputery z dostępem do Internetu, duże arkusze papieru, kolorowe pisaki, plan wykładu przygotowany przez nauczyciela na slajdzie lub dużym brystolu, skopiowane sześć razy instrukcje od nauczyciela (załącznik 1).
4. Przebieg lekcji
a) Faza przygotowawcza
Państwo i konstytucja – wykład wprowadzający.
Nauczyciel wyświetla lub wywiesza w widocznym miejscu przygotowany wcześniej plan wykładu.
Nauczyciel przypomina podstawowe pojęcia: państwo, prawo, konstytucja. Wyjaśnia, czym jest państwo, jakie są jego cechy i zadania. Opowiada, co to jest konstytucja i jaki jest rodowód opartej o nią współczesnej liberalnej demokracji (od antycznej Hellady, przez instytucje republikańskiego Rzymu, chrześcijańską koncepcję równości ludzi przed obliczem Boga i stanowe prawo do oporu wobec władcy, nowożytne idee umowy społecznej
i trójpodziału władz, po powstanie kanonu praw człowieka i ich realizację w XIX i XX wieku) oraz jakie są funkcje konstytucji.
b) Faza realizacyjna
1. Polskie konstytucje – charakterystyka
Nauczyciel przygotowuje uczniów do zadania, jakim będzie samodzielne charakteryzowanie przez nich polskich konstytucji. Przedstawia listę polskich konstytucji od nihil novi
(poprzedzonej przypomnieniem podstawowych przywilejów szlacheckich) i artykułów henrykowskich po obecną konstytucję według poniższego wykazu:
• Nihil Novi i artykuły henrykowskie (f)
• Konstytucja 3-go maja (a)
• Konstytucja Księstwa Warszawskiego (b)
• Konstytucja Królestwa Polskiego z 1815 r. (e)
• Konstytucje Wolnego Miasta Krakowa (d)
• Mała Konstytucja z 1919 r. (a)
• Konstytucja marcowa (c)
• Konstytucja kwietniowa (d)
• Mała Konstytucja z 1947 (b)
• Konstytucja PRL (e)
• Mała konstytucja z 1992 (c)
• Konstytucja III RP (f)
Klasa zostaje podzielona na sześć grup. Dla każdej grupy przeznaczono do charakterystyki dwie konstytucje, więc materiał podzielono tak, by waga i rozmiary czekającej uczniów pracy były dla każdej grupy zbliżone. Małe litery przy każdej konstytucji oznaczają grupę uczniów, która będzie ją charakteryzować. Wkład prowadzącego winien skupić się na kontekście historycznym, z którego poszczególne konstytucje wyrosły – charakterystyka sensu stricto to zadanie przeznaczone dla uczniów.
Każda grupa otrzymuje od nauczyciela dokładne instrukcje określające, co musi zawierać przygotowywana przez nich charakterystyka (załącznik 1).
Swoje wnioski i przemyślenia uczniowie umieszczają na planszy. Należy uprzednio
zaznaczyć, że oceniana będzie zarówno treść, jak i forma pracy, dlatego plansze muszą być czytelne, estetyczne oraz pomysłowe. Głównym źródłem informacji jest dla uczniów Internet, dlatego praca odbywa się w pracowni komputerowej. Uczniowie wyszukują teksty
konstytucji, informacje o nich, posiłkują się znajdowanymi w sieci opiniami
konstytucjonalistów. Do pracy niezbędne są duże arkusze papieru i pisaki. Nauczyciel pełni funkcję kontrolno-doradczą, pomagając odróżnić informacje cenne od internetowego śmiecia.
Oczywiście pożytecznym i wskazanym jest uprzednie sprawdzenie możliwości realizacji zajęć tym sposobem, a więc wcześniejsze wyszukanie przez nauczyciela niezbędnych do realizacji zadania treści i ewentualne zapisanie ich na nośniku zewnętrznej pamięci, by w razie awarii sieci przekazać uczniom niezbędne źródła.
2. Prezentacje plansz przygotowanych przez poszczególne grupy
Wyznaczony przez grupę prezenter przedstawia pozostałym grupom plon pracy swego zespołu. Zajęcia mają charakter krótkich wykładów ilustrowanych prezentacją wizualizującą słowa prelegenta. Prezentacjami są plansze przygotowane przez grupę. Po zakończeniu
prezentacji nauczyciel dokonuje oceny sporządzonych projektów. Ocena nie tyle ma być wartościująca, co prowokować ma uczniów do dyskusji i obrony swoich racji za pomocą argumentów merytorycznych.
c) Faza podsumowująca
Konstytucja polska a prawo europejskie – wykład nauczyciela.
Wykład ma przybliżyć uczniom istotę acquis communautaire. Szczególny nacisk należy położyć na zakres kompetencji legislacyjnych Wspólnot Europejskich, na podkreślenie zasady subsydiarności i polską pozycję prawną w UE.
5. Bibliografia
1. Ajnenkiel A., Polskie konstytucje, WSiP, Warszawa 1991.
2. Michałowska-Gorywoda K., Podejmowanie decyzji w Unii Europejskiej, Scholar, Warszawa 2002.
3. Skrzydło W., Ustrój polityczny RP w świetle Konstytucji z 1997 roku, wyd. 2.
uaktualnione, stan prawny na 1 stycznia 2000 r., Zakamycze, Kraków 1998.
6. Załączniki
a) Załącznik 1Przygotowane przez nauczyciela instrukcje określające, co musi zawierać przygotowywana przez poszczególne grupy charakterystyka wskazanych konstytucji.
1. Czas powstania i kontekst historyczny konstytucji.
2. Konstytucyjne regulacje dotyczące:
• praw i wolności,
• ram ustroju demokratycznego,
• procedur podejmowania decyzji,
• ograniczeń uprawnień rządzących,
• podziału władz, ich wzajemnej kontroli i równowagi,
• systemu społecznego i ekonomicznego.
7. Czas trwania lekcji
4 x 45 minut
8. Uwagi do scenariusza
Ponieważ nie ma możliwości przeprowadzenia czterech godzin wiedzy o społeczeństwie w jednym dniu, najlepiej zajęcia zrealizować na przygotowanych specjalnie w tym celu warsztatach. Niniejszy scenariusz jest wstępem do dwóch kolejnych cykli lekcji
poświęconych konstytucji, dlatego warsztaty powinny być zaplanowane na kilkanaście godzin. W razie braku takiej możliwości, można scenariusz podzielić na mniejsze jednostki lekcyjne i realizować podczas zajęć w szkole przez kilka tygodni.
