Cz. Cekiera
"Drag abuse and personality in young
offenders", R. Cockett, London 1971 :
[recenzja]
Studia Philosophiae Christianae 10/1, 211-216
S tu d ia P h ilo so p h ia e C h ris tia n a e ATK
10(1974)1
Z ZAGADNIEŃ PSYCHOLOGII
C e k i e r a Cz.
C o c k e tt R.: D rug a b u se an d p e rs o n a lity in y o u n g o ffen d ers, London 1971, s. 166.
G a ł k o w s k i T.
A n n a D z ie rż a n k a -W y sz y ń sk a : R ozw ój p s y c h o m o to ry k i m ałeg o dziecka, W a rs z a w a 1972.
I w a n i c k i Z.
B ian k a Zazzo: O blicza m łodości. P sy c h o lo g ia ró ż n ic o w a w ie k u d o ra s ta n ia, W a rs z a w a 1972.
Ż m i j e w s k i N.
M a sz y n y m a te m a ty c z n e w p sy ch o lo g ii.
C o c k e tt R.: D rug a b u se and. p e rs o n a lity in y o u n g o ffe n d e rs, London 1971,
B u tterw o rth , s. 166
W b o g a te j lite ra tu rz e a n g lo s a sk ie j tr a k tu ją c e j o n a rk o m a n ii i p rz e s tę p c a c h m ło d o c ia n y c h n ie w ie le je s t p ra c o p a rty c h n a ta k b o g a ty m m a te ria le e k s p e ry m e n ta ln y m (2500 p rz y p a d k ó w ) i ta k p o g łę b io n e j an a liz ie sta ty s ty c z - n o -p sy c h o lo g ic z n e j. Z te g o p o w o d u o m a w ia n a p u b lik a c ja z a słu g u je n a ty m w ięk szą u w a g ę n ie ty lk o sp e c ja listó w , lecz ta k ż e szerszeg o g ro n a o d b io rcó w in te re s u ją c y c h się ty m zag ad n ien iem .
P ra c a R. C o c k e tta w y d a n a w 1971 r. w L o n d y n ie, ch o cia ż o p u b lik o w a n a z o sta ła pod je d n y m n azw isk iem , to je d n a k w rz e c z y w is to śc i — ja k stw ie r d za a u to r — je s t re z u lta te m w sp ó łp ra c y w ie lu osób. W ś ró d n ic h z n a jd u ją się p sy c h o lo d z y o raz sp e c ja liśc i in n y c h d zied zin n a u k i m. in. prof. J. C ohen, C. A. L ikem an, D. O. L. N ili, C. R. R e y n o ld s; p a n ie S. R. Jo n e s, J. E. B ranton, P. E. Jo h n s to n , К. A szodi o raz inni.
D r R. C o ck ett, sp y ch o lo g re jo n o w y w M in iste rstw ie S p raw W e w n ę trz n y c h w D e p a rta m e n c ie W ię z ie n n ic tw a P o łu d n io w o -Z ach o d n ieg o O k ręg u , b y ły g łó w n y p sy c h o lo g w O śro d k u A sh fo rd R em and w M id d lesex , je s t d y p lo m o
w a n y m s p e c ja lis tą n a u k h u m a n isty c z n y c h , p o sia d a d o k to ra t z filozofii i p e ł n i fu n k c ję o fic e ra śled czeg o w p o lic ji a n g ie lsk ie j.
A u to r n a b o g a ty m m a te ria le d o św ia d c z a ln y m p rz e d s ta w ił w sw ej p ra c y in te re s u ją c e stu d iu m o so b o w o ści n a rk o m a n ó w i p rz e s tę p c ó w w sk a z u ją c ró w n o c z e śn ie n a m o żliw e ź ró d ła i p rz y c z y n y te n d e n c ji u ż y w a n ia i n a d u ż y w a n ia n a rk o ty k ó w w p o w ią z a n iu z p rz e stęp czo ścią.
C ało ść o p ra c o w a n ia z a w ie ra 7 ro zd ziałó w o b e jm u ją c y c h z a g a d n ie n ia 0 n a s tę p u ją c y c h ty tu ła c h : 1. S p o łeczn e c e c h y n a d u ż y w a n ia n a rk o ty k ó w 2. M ło d o cian i p rz e s tę p c y a n a d u ż y w a n ie n a rk o ty k ó w 3. N a tu ra ln a d ro g a p ro w a d z ą c a do n a d u ż y w a n ia n a rk o ty k ó w 4. N a d u ż y w a n ie n a rk o ty k ó w a p rzestęp czo ść
5. N a d u ż y w a n ie n a rk o ty k ó w , sto su n k i sp o łeczn e i sp o łeczn e p rz y s to so w a n ie 6. Z d o ln o ść p sy ch iczn a, d y sp o z y c je e m o c jo n aln e, oso b o w o ść a n a d u ż y w a n ie n a rk o ty k ó w
7. P o d su m o w an ie — o zach o w a n iu i c e c h a c h o so b o w o ści n a rk o m a n ó w W zam ieszczo n y m n a k o ń c u D o d a tk u a u to r om aw ia: 1) o g ó ln e c e c h y za c h o w a n ia się n ark o m a n ó w , 2) w ia ry g o d n o ś ć ze z n a ń m ło d o c ia n y c h p rz e s tę p ców , 3) su b ie k ty w n o ść o c e n y i p ro b le m je d n o lity c h k ry te rió w o cen y , 4) ró ż n ic ę m ięd zy "m o cn y m i" i " sła b y m i" n a rk o m a n a m i w o p a rc iu o sp o łeczn e 1 z d ro w o tn e k ry te ria . Spis b ib lio g ra fic z n y o b e jm u je 65 p o z y c ji w w ię k sz o ś ci z lite r a tu ry a n g ie lsk ie j, d o ty c z ą c y c h z a g a d n ie n ia n a rk o m a n ii i p rz e s tę p czości.
W z ro s t n a d u ż y w a n ia n a rk o ty k ó w s ta je się b ard zo w ażn y m p ro b lem em od c zasu k ie d y s k u tk i n a ło g u p o w ażn ie re d u k u ją zd o ln o ść czło w ie k a do p ra c y , n a s tę p u je d e te r io r y z a c ja sp ra w n o śc i fizy czn y ch o raz o sła b ie n ie a k ty w n o śc i sp o łeczn ej je d n o s tk i w ró ż n y c h d zied z in ach ż y c ia ek o n o m iczn eg o i p rzem y sło w eg o . P o d a w a n e p rzez s ta ty s ty k ę ró ż n e sp ra w o z d a n ia d o ty c z ą ce n ało g o w e g o sp o ż y w a n ia n a rk o ty k ó w n ie są w p e łn i rz e c z y w is te i o b ie k ty w n e , bo je s t jeszcze w ielu n a d u ż y w a ją c y c h n a rk o ty k ó w , k tó rz y b ard zo c zęsto n ie p rz y z n a ją się do te g o albo są z u p e łn ie n ie w y k ry w a ln i.
D o ty ch czaso w e w y n ik i b a d a ń k lin ic z n y c h o p e ru ją n isk im i sta ty s ty k a m i i p rz y p a d k o w y m i w y p a d k a m i te g o n a ło g u . D lateg o te ż N . B e je ro t (1966) p o d k re ś la , że d u że z n aczen ie w b a d a n ia c h e p id em io lo g iczn y ch p rz y o pisie i k la s y fik a c ji te g o z ja w is k a w in n y o d g ry w a ć k r y te r ia farm ak o lo g iczn e, m e d y c z n e i sp o łeczn e g ru p d o tk n ię ty c h ty m n a ło g ie m (m. in. ta k ic h g ru p ja k : m łodociani, p rz e s tę p c y , p a c je n c i szp italn i). E p id em iczn a zale żn o ść od n a rk o ty k u , je g o in fe k c y jn o ść i ro z w ó j są ró ż n e w ró ż n y c h o k re s a c h h isto rii, r e g io n ach , w ie k u i g ru p a c h p o p u la c y jn y c h .
O pium p o c z ą tk o w o ro z sz e rz a ło się n a W sc h o d z ie i d la te g o m oże b ęd zie rzeczą w ła śc iw ą p rz y to c z y ć tu n ie k tó re d a n e z te j części św ia ta . J a k p o d a je W h isso n , w H o n g K ongu n a 3,7 m il. m iesz k a ń c ó w w 1964 r. b y ło 30 ty s . ofi c ja ln ie z n a n y c h p a la c z y opium , a 50 ty s. p aliło h ero in ę. Z an o to w a n o tak że ,
że n a o g ó ln ą liczbę 5700 w ięźn ió w w H ong K ongu, n ało g o w y m i n a rk o m a n am i b y ło od 4000—4800 w ięźniów .
W in ic k o m a w ia ją c ep id em io lo g ię n a rk o ty k ó w w St. Z jed n o c z o n y c h w s k a z u je , że F e d e ra ln e B iuro d la S ta ty s ty k i N a rk o ty k ó w n o tu je s ta ły w zro st n a rk o m a n ó w — szczeg ó ln ie m ięd zy 21 a 30 r. ż y c ia — z 3827 w 1958 r. do 23087 w 1962 r. P rzy k o ń c u 1962 r. b y ło n o to w a n y c h ogółem 47489 n a rk o m anów .
N a ep id em io lo g iczn e z ja w isk o n a rk o m a n ii w E u ro p ie z w ra c a u w ag ę w sp o m n ia n y już w y ż e j B ejero t. W sk a z u je on n a " k a ta s tro fa ln ą d e te rio ry - z a c ję " te g o z ja w is k a w o k re s ie 1965— 1967, sp o w o d o w a n ą n a d u ż y c ie m am fe ta m in y i m o rfin y . W S ztokholm ie np. z p o w o d u n a d u ż y w a n ia ty c h śro d k ó w a re sz to w a n o ok. 10 000 osób w o k re s ie od 1965— 1968 r.
•W A nglii, ch o cia ż p ro b le m n a rk o m a n ii w y d a je się b y ć m ały m p ro b le m em , to je d n a k od 1960 r. n o tu je się ta k ż e w z ro st sp o ży cia h e ro in y o raz in n y c h n a rk o ty k ó w . Z g o d n ie z d a n y m i m in is te rs tw a sp ra w ie d liw o śc i w rz ą dzie b ry ty js k im z g ru d n ia 1969 r. m ocno z a a w a n so w a n y c h , n a ło g o w y c h n a r k o m an ó w b y ło w A n g lii 2782 z a n o to w a n y c h n a o fic ja ln e j liście.
■ J a k ie są d e te rm in a n ty ro z sz e rz a n ia się n ark o m a n ii? To p y ta n ie s ta w ia a u to r i c y tu ją c w y p o w ied zi w ie lu sp e c ja listó w w sk a z u je n a zw iązek m ię dzy in fe k c y jn o śc ią n a ło g u a ilo śc ią s p o ż y w a n y c h lek ó w . J e d n o s tk i, k tó re się lecz ą śro d k am i farm a k o lo g ic z n y m i u z a le ż n ia ją się od n ic h p o d w zg lę dem p sy ch o lo g iczn y m , zw łaszcza g d y w g rę w ch o d zą śro d k i u s p o k a ja ją c e . N ie k tó rz y z a u to ró w w s k a z u ją n a w y s tę p u ją c e ju ż u p rz e d n io z a b u rz e n ia i c h o ro b y , n a sp o só b ro z w ią z y w a n ia p ro b lem ó w o so b isty c h . B ow ley sta w ią p y ta n ie : d lacz eg o w p e w n y c h w y p a d k a c h n ie k tó re je d n o s tk i s ta ją się n a r k o m an am i a in n e w ty c h sam y c h s y tu a c ja c h n ie p o d d a ją się te m u n a ło g o wi? R ó żn icy n a le ż a ło b y za te m szu k ać w c e c h a c h o so bow ości. W a ru n k a m i w y z w a la ją c y m i m o g ą b y ć ró w n ie ż z a b u rz e n ia fizyczne, c h o ro b y p sy c h ic z n e, p re d y s p o z y c je z o k re s u d o jrz e w a n ia . M o g ą nim i b y ć ta k ż e z e w n ę trz n e c z y n n ik i śro d o w isk o w e : p o c h o d zen ie, k u ltu ro w a to le ra n c ja n a rk o ty k ó w przez sp o łeczeń stw o , ła tw o ś ć ich zd o b y cia lu b n a ra ż a n ie się n a d z ia ła n ie n a rk o ty k ó w .
J a k w y n ik a z d alszej a n a liz y p rz e d sta w io n e g o m a te ria łu n a d u ż y w a n ie n a rk o ty k ó w w y ra ź n ie k o re lu je z p rz e stę p c z o śc ią . N a tą w sp ó łzależn o ść z ja w isk a w sk a z u ją b a d a n ia L ew isa, O sb erg a, O 'D o n n ella. W USA, w g ru p ie n a rk o m a n ó w 56% b a d a n y c h o b c iąż o n y ch b y ło p rz e stę p c z o śc ią . W S zw ecji w g p o lic ji p rz y n a jm n ie j 2/3 n a rk o m a n ó w sta n o w ili p rz e s tę p c y . W A n g lii w ięk szo ść b a d a ń w y k a z u je zw iązek m ięd zy p rz e stę p c z o śc ią a n a rk o m a n ią .
P o d ję te w 1968/69 r. przez a u to ra b a d a n ia m ia ły d w a e ta p y . P ierw szy o b e jm o w a ł 900 p rz y p a d k ó w . P a c je n c i z o sta li p o d d a n i b a d a n io m k lin iczn y m p rz y p o m o cy k w e stio n a riu s z a słu żąceg o ja k o m e to d a w d ia g n o zie p sy c h ia try c z n e j. W b a d a n ia c h ty c h chodziło o w y o d rę b n ie n ie cech ró ż n ią c y c h n a rk o m a n ó w od in n y c h k a te g o rii p a c je n tó w p s y c h ia try c z n y c h . K w e stio
n a riu sz o b e jm o w a ł 6 sk a l o b ja w ó w (h isteria, o b se sje , lęk i, so m a ty k a , fobie, d e p re s ja ). O k azało się, że n a p ię ć g ru p p a c je n tó w (n ark o m an i, n e u ro ty c y , p sy c h o p a c i, p o c z ą tk u ją c y n a rk o m a n ii, n o rm aln i) p ro fil n a rk o m a n ó w b y ł n a jb a rd z ie j z b liżo n y do p ro filu n e u ro ty k ó w . B ad an ia te b y ły k o n ty n u o w a n e w drugim e ta p ie n a w ielu in n y c h g ru p a c h p o p u la c y jn y c h , p rz y p o m o cy ró ż n y c h m e to d p sy c h o lo g ic z n y c h , k lin ic z n y c h i so cjo lo g iczn y ch , a g łó w n y m re z u lta te m b y ła p ró b a k la s y fik a c ji o d m ie n n y c h p rz y p a d k ó w n a rk o m a n ii, c e c h sp ecy fic z n y c h o sobow ości, u w a ru n k o w a ń śro d o w isk o w y c h i w p ły w u n a rk o m a n ii n a p rz e stę p c z o ść . S tw ierd zo n o m. in. zn aczn e ró ż n ic e s t a ty sty c z n e w c e c h a c h oso b o w o ści (na poziom ie .01— .05) w g ru p ie osób b io r ą c y c h n a rk o ty k i i n ie u ż y w a ją c y c h ty c h śro d k ó w .
W d alszy m cią g u w p ra c y o m a w ia n e są ta k ie z a g a d n ie n ia ja k : p o c z ą te k i tr w a n ie n a ło g u , ro zw ó j cech z a c h o w a n ia n a ło g o w eg o , o b ja w y n a rk o ty z o w a n ia się. O so b n y m p ro b lem em je s t u k a z a n ie c a łe j h is to rii n a rk o m a n a w c h o d ząceg o n a d ro g ę p rz e s tę p s tw a o raz ro z ró ż n ie n ie m ięd zy p rz e s tę p c z o ś cią d a w n ą a a k tu a ln ą (recy d y w a). P o d k re ś lo n a z o sta ła zb ieżn o ść d w u z ja w isk —· z a c h o w a n ia się p o d w p ły w em n a rk o ty k u i o b ja w y p rz estęp czo ści. D la p s y c h o lo g a i so c jo lo g a szczeg ó ln ie in te re s u ją c y m m oże b y ć ro zd ział 5 tr a k tu ją c y o n a d u ż y w a n iu n a rk o ty k ó w w z ale żn o ści od s tru k tu r y ro d z i n y , sto su n k ó w sp o łe c z n y c h i a d a p ta c ji sp o łe c z n e j. S y tu a c ja ro d z in y i w a ru n k i d om ow e w y w ie ra ją zn a c z n y w p ły w n a to, czy d a n a je d n o s tk a sta n ie się lu b n ie n a rk o m a n e m czy p rz e s tę p c ą . Tło so c ja ln e rz u c a św iatło n a z w ią ze k p rz y c z y n o w y m ięd zy p rz e s tę p stw e m a n a rk o m a n ią . "R ozbicie ro d z in y ” o k re ś lo n e zo stało w p ra c y ja k o p rz e rw a n ie sto su n k ó w p o m ięd zy n a tu r a l ny m i ro d zicam i p a c je n ta (w sk u tek śm ierci, s e p a r a c ji alb o rozw o d u ) p rzed u k o ń c z e n ie m 16 r. ży cia b a d a n e g o . W w y n ik u a n a liz y ró ż n y c h g ru p b a d a n y c h o k azało się, że p rz y jm u ją c y n a rk o ty k i n ie ró ż n ią się zasad n iczo w o d s e tk a c h od n ie p rz y jm u ją c y c h je p od w zg lęd em ro z b ity c h ro d zin . N a to m ia st w y ra ź n ie d a je się stw ie rd z ić fa k t w g ru p ie u ż y w a ją c y c h i n ie u ż y w a ją c y c h n a rk o ty k ó w , że ci p ie rw s i z ró ż n y c h p o w o d ó w c z ęściej p rz e b y w a li p o za sw y m i ro d zin am i, n ie k o n ie c z n ie z pow o d u a n ty p a tii czy o b o ję t n o śc i e m o c jo n a ln e j. W g ru p ie b a rd z ie j w c ią g n ię ty c h w n a łó g n a rk o m a n ii je s t p ro p o rc jo n a ln ie w ię c e j je d n o s te k o sła b y c h k o n ta k ta c h z o jcem i złych sto s u n k a c h z m a tk ą .
J e ż e li ch o d zi o sto s u n e k b a d a n y c h do n a u k i i d o k s z ta łc a n ia się z a w o d o w eg o to stw ierd zo n o , że n a rk o m a n je s t ty p e m o so b n ik a, k tó r y n ie d ą ż y do u d o s k o n a le n ia sw eg o z a w o d u lub p rz y g o to w a n ia się do z d o b y c ia w y ją tk o w ej k a rie ry . R ó w n o cześn ie c ie k a w y m stw ie rd z e n ie m było, że w ię c e j n a r k o m a n ó w p o sia d a ło w y ższe w y k sz ta łc e n ie w sto su n k u do n ie n a rk o m a n ó w . co su g e ro w a ło b y w y ższy poziom in te lig e n c ji u n ark o m a n ó w . W g ru p ie n a r k o m a n ó w u 2/3 z a n o to w a n o sp o ra d y c z n e lub częste w a g a ro w a n ie w la ta c h szk o ln y ch , w ty m 6°/o m iało z teg o ty tu łu s p ra w ę w sądzie. J e ż e li chodzi o p o sta w ę w sto su n k u do p ra c y to n ie ty lk o w śró d n a rk o m a n ó w b y ło w ięcej
n ie z a tru d n io n y c h b e z p o śre d n io p rz e d are sz to w a n ie m , lecz n ie z a tru d n ie n i w y k a z y w a li te n d e n c ję do p o z o sta w a n ia d łu żej b ez p ra c y . W śró d n a jb a rd z ie j d o tk n ię ty c h n a rk o m a n ią o k re s n ie z a tru d n ie n ia zw ią z a n y b y ł z lecz en iem szp italn y m z p o w o d u n a rk o m a n ii. S tw ierd zo n o ró w n ie ż że n a rk o m a n i w raz ze w zro stem n a ło g u w y k a z u ją g o rsze w y n ik i w p racy .
B ad ając o k re s d z ie c iń stw a zauw ażono, że w ś ró d n a rk o m a n ó w b y ło w ię cej oso b n ik ó w , k tó rz y ju ż w d z ie c iń stw ie u ja w n ia li o b ja w y n e u ro ty c z n e , a sto s u n e k m ięd zy ty m i sy m p to m am i i d alszy m ro z w o je m p rz y z w y c z a je n ia d o n a ło g u n a rk o ty z o w a n ia się je s t z g o d n y c a łk o w ic ie ze sto p n iem n a d u ż y w a n ia śro d k ó w n a rk o ty c z n y c h . P sy c h o lo g ic z n y o b raz n a rk o m a n ó w w y k a z u je d w a ro d z a je c h a ra k te ry s ty c z n y c h cech ta k ic h ja k :
1. n e u ro ty c z n o ść , em o cjo n aln o ść, ró w n ież c e c h y p sy c h ia try c z n e p o ja w ia ją ce się sto p n io w o , alb o r e a k c je a n o rm a ln e (późno w y s tę p u ją c e m oczenie, o b ja w y e p ile p ty c z n e , sam o u szk o d zen ie, u siło w a n ie sam o b ó jstw a , h o m o sek su alizm ).
2. o so b o w o ść a n o rm a ln a tzn . sy m p to m y p sy c h o p a ty c z n e , z a b u rz e n ie o so b o w o ści w p o w ażn y m sto p n iu , k tó ry m b y ły n ie ty lk o p e w n e b ra k i czy tr u d n o śc i n e u ro ty c z n e w sp o m n ian e w g ru p ie p ie rw sz e j.
U ż y w a ją c y n a rk o ty k ó w w p o ró w n a n iu do n ie u ż y w a ją c y c h częściej i ła t w ie j p rz y s ta ją do g ru p p rz e s tę p c z y c h i w y k a z u ją te n d e n c je p o c z u c ia p a ra - n o id a ln e g o , w ię k sz ą p o d e jrz liw o ść i o d su w a n ie się od in n y ch . A u to r w D o d a tk u z a łą c z a w y k a z ró żn y ch , sp o łe c z n y c h i z d ro w o tn y c h k o m p o n e n t c h a ra k te ry z u ją c y c h g ru p ę n a rk o m a n ó w " s ła b y c h " i "m o cn y ch ". K ry te riu m p o d ziału n a rk o m a n ó w n a ta k ie g ru p y sta n o w i ja k o ś ć , ilo ść o raz d łu g o ść o k re su p rz y jm o w a n e g o n a rk o ty k u .
W y d a je się, że p ra c a z y s k a ła b y b a rd z ie j n a w a rto śc i, g d y b y u w z g lę d n io n o w n ie j szerszą an alizę p sy c h o lo g ic z n ą cech o so b o w o ści w o p arciu o ilu s tra c ję k o n k re tn y c h ty p ó w n a rk o m a n ó w w fo rm ie p rz y k ła d ó w . M a n k a m e n te m je s t ró w n ie ż b ra k szczeg ó ło w eg o o p isu m e to d z a sto so w a n y c h do b a d a ń . W p ra c y d a je się za u w a ż y ć b ra k u s to s u n k o w a n ia się do m o ty w a c ji u ż y w a n ia n a rk o ty k ó w , do c z y n n ik a re lig ijn e g o ja k o m o d y fik a to ra o g ra n i cz a ją c e g o w z g lę d n ie sp e c y fik u ją c e g o u ż y w a n ie n a rk o ty k ó w . N ie p o ru sz o no ta k ż e z a g a d n ie n ia p ro fila k ty k i n a ło g u n a rk o m a n ii, co b y ło b y bardzo ce n n e d la d z ia ła ln o śc i p ra k ty c z n e j.
G odnym p o d k re ś le n ia są n a to m ia s t m e to d o lo g iczn e w a lo ry p ra c y — p re cy z y jn o ś ć b a d a ń , d o b o ru gru p , k r y te r ia o cen y , ic h o b iek ty w n o ść, an alizy s ta ty sty c z n e , o stro ż n o ść w y c ią g a n ia w niosków . W a rto o d n o to w ać ta k ż e fak t, że w y n ik i b a d a ń ilu stro w a n e są b o g a to ta b e la m i, w y k re sa m i, p ro fila mi, co w p ły w a n a p rz e jrz y s to ś ć o m a w ia n y c h z a g a d n ie ń .
P rz e d s ta w io n e w p u b lik o w a n e j p ra c y p ro b le m y w in n y z a in te re s o w a ć n ie ty lk o s p e c ja listó w te g o z a g a d n ie n ia , lecz ta k ż e szersze k rę g i cz y te ln ik ó w zw łaszcza ty ch , k tó rz y z a jm u ją się p o śre d n io lub b e z p o śre d n io p sy c h o lo g ią o so b o w o ści m ło d o c ia n y c h o raz p ro fila k ty k ą i te r a p ią zag ro ż o n y c h lu b już
d o tk n ię ty c h n a ło g ie m n a rk o m a n ii czy p rzestęp czo ści. P ra c o w n ic y p o ra d n i, n a u c z y c ie le i w y c h o w a w c y m ogą w te j p ra c y zn aleźć c e n n e u w a g i d la sw ej p ra c y w y c h o w a w c z e j i te ra p e u ty c z n e j, a ty m sam ym sk u te c z n ie j p rz e ciw sta w ia ć się p o w sta w a n iu n ało g u .
Cz, C ekiera
A n n a D z ie r ż a n k a -W y s z y ń s k a : R o zw ó j p s y c h o m o to iy k i m a ieg o d zie c k a .
W a rs z a w a , P a ń stw o w e Z a k ła d y W y d a w n ic tw S zkolnych, 1972, Ss. 186 i IX ta b .
W o sta tn ic h la ta c h o b se rw u je się w śró d p u b lik a c ji p sy ch o lo g iczn y ch w z ro st liczb y p ra c d o ty c z ą c y c h p ro b le m a ty k i ro z w o jo w e j. Z n am ien n y m je st la k t, że d zied z in ą tą co raz b a rd z ie j in te re s u ją się sp e c ja liśc i z z a k re s u t a k ich g ałęz i w ie d z y ja k b io lo g ia, e n d o k ry n o lo g ia , so cjo lo g ia, e tn o g ra fia . P o w sta je z ate m te n d e n c ja do ta k ie g o p o d e jś c ia b ad a w c z e g o w te j d zied z i n ie, k tó r e z e sp a la w ie le n a u k szczeg ó ło w y ch i d la te g o p rz y ję ło się ju ż w ty c h p u b lik a c ja c h p o słu g iw a n ie o k re ś le n ie m "n a u k i o ro z w o ju " . W n io sk i z ty c h . b a d a ń d o s ta rc z a ją c e n n y c h d a n y c h z aró w n o d la p sy c h o lo g ii p o ró w n a w c z e j ja k i d la p e d a g o g ik i, d e fe k to lo g ii i p sy c h o lo g ii sp o łeczn ej.
W p o lsk im p iśm ie n n ic tw ie o d czu w a się w ciąż n ie d o s y t teg o ty p u o p ra c o w a ń , k tó r e b y u jm o w a ły w sposób cało ścio w y p o szczeg ó ln e sfe ry ro z w o ju d ziec k a. T en dział p sy ch o lo g ii, k tó re g o w y b itn y m p rz e d s ta w ic ie le m b y ł S. Szum an, d o c z e k a ł się w n aszy m k r a ju z a le d w ie k ilk u p o w a ż n y c h m o n o grafii, do k tó r y c h n a le ż y k s ią ż k a A. D z ie rż a n k i-W y sz y ń s k ie j p o św ięco n a k sz ta łto w a n iu się n a w y k ó w ru c h o w y c h zw ią z a n y c h z p rzed m io tam i co d zie n n eg o u ż y tk u . P ierw sze b a d a n ia w ty m d z ia le p sy c h o lo g ii m a łeg o d z ie c k a ro z p o c z ę ła a u to r k a p rzed d w u d z ie stu la ty w ła śn ie z in ic ja ty w y S. Szum ana, ó w czesn eg o k ie ro w n ik a K a te d ry P sy ch o lo g ii R o zw o jo w ej i W y c h o w a w c z e j U n iw e rs y te tu Ja g ie llo ń sk ie g o .
Z g o d n ie z w y n ik a m i b a d a ń i o b se rw a c ji p rz e p ro w a d z a n y c h przez w y b it n y c h sp e c ja lis tó w z a jm u ją c y c h się ro z w o je m m a łe g o d z ie c k a (G esell, W e r n er, P iag et, B runer) fu n k c je p e rc e p c y jn e , ru c h o w e i p ie rw sz e czy n n o ści u m y sło w e sta n o w ią e fe k t o d d z ia ły w a n ia z aró w n o c z y n n ik ó w g e n e ty c z n y c h ja k i śro d o w isk o w y c h . D lateg o ta k w ażn ą rz e c z ą je s t z a p e w n ie n ie d ziec k u o k a z ji do sta łe g o s ty k a n ia się z ty m i bodźcam i, k tó re sk u te c z n ie od d ziały - w u ją n a jeg o p ra w id ło w y ro zw ó j (sty m u lacja). W ś w ie tle p ra c ty c h a u to ró w je s te ś m y w s ta n ie d o b rze zro zu m ieć u je m n e w p ły w y z a n ie d b a n ia śro d o w is ko w eg o u ja w n ia ją c e się u d zie c k a p o zb aw io n eg o w ła śc iw y c h w a ru n k ó w w y ch o w a w c z y c h (d isa d v a n ta g e d ch ild ).1·
Z n aczen ie b a d a ń p sy c h o lo g ic z n y c h n a d w czesn y m ro zw o jem d ziec k a u k a z u je się w p ełn i, g d y p ró b u je m y o p ra c o w y w a ć p ro g ra m y p o stę p o w a n ia
