Wiek warstw helenowskich górnych (lias) w przekroju geologicznym Gorzów Śląski - Praszka•w świetle badań mega i mikrosporowych

(1)

Teresa MARCINKIEWICŻ, TeresaORWWSKA, Maria ROGALSKA

Wiek warsłwhelenowskich górnych. (lias)

w przekroiu geolo'gicznym Gorzow Slqski ~ Ptoszka ·w świetle badań mega- i. mikrosporowyeh

WSTĘP

Opracowanie paleobotaniczne (mega- i m:ikrosporowe) 1 osadów jurąj.-:

~kich pochodzących z regionu północnego

JurY

KrakowSko-WieluńSkiej

(przekrój geologiczny Gorzów~ląski - Praszka) oraz .obrzeżenia

qpJ;'

Swiętokrzyskich (Skarżysko-Kamienna, Gostków;. Odrowąż . i in.), kt6ry~h

wiek był przez geologów ocimdany jako lias dolny,nasunęło dużetrudnoScl

w

ich interpretowaniu. . .

Otrzymane obrazy megasporowe z obu tych obszarów były zupełnie

róme, przy czym kompleks megaspor znaleziony w próbkach z profilów na obszarze Gorzów Sląski - Praszka !nie zawierał chara~terystycznej dla liasu dolnego spory Lycostrobus scotti, zawierał zaś kompleks górnoliaso- wy z ^megasporąThomsonia (Triletes) phylZicus (M u r r a y) P o t o n i

e.

Osady z obrzeżenia Gór Swiętokrzyskich natomiast obfitowały w pierwszą

z wyżej wymienionych form.

Obrazy sporowo-pylkowe profilów z obu tych obszarów różniiły się również zasadniczo między sobą. W przekroju geologicznym Gorzów Slą~

ski - Praszka w kompleksie sporowo-pyłkowym wysuwała się !na pla.n pierw,szy, występująca tu masowo, mikrospora Cupressacites sub- granulatus sp. nov. Opis tego gatunku znajduje się w przygotowywanej do druku pracy (M. R) pt.: ,,Analiza sporowo-pylkowa regionu północnego

Jury ~akowsko-Wieluńskiej". W profilu SkMżysko KamienJI1ao - Gest:- ków nie zauważało· się tego gatunku prawie zupełnie.

Zwrócono więc uwagę na. wyniki wiercenia Mechowo, które ze względu

na obecność dosyć liczn.ych poziomów morskiej faJUny liasu oraz ze ^wzglę

du na uzyskanie pełnego profilu litologiC2lI1ego retyku i dolnej jury uzna- no za wzorcowe dla stratygrafii liasu.

1 Charakterystykę l porównanie dolno- 1 górn!olillBowego koazrpleksu megaBlpOlrOwęgo opra-· co'Wiwa T. 1I4a.rc1nk1ew1cz •. Charakterystykę dolnollaaowego kGmpleksu IIPoroWo-pyłkowego napi-

8ała. T. OrłoWB!ta. charakterystykę zaś g6rnol1asowego kompleksu .sporawego opracowała M·. Bo- gaJ.aka.

(2)

Wiek warstw helenowskich, 387.

Analizy sporowo-pylkowewykonano w porozumieniu i za zgodą, l. Szwabowicz, która opracowuje . pomorską część' antyklinor;iutn pod .

.vzględem' pa.lynologiczn.ym. , - '

Wykonano dwa typy analiz' sporowo-pyłkowych: jakościową ~· i1ości~i wą. Jakościową analizę sporowo-pyłkową przeprowadzono dlacalego pro.-l fi1u Mechowo, ilościową zaś, ze względu

na:

interesujące zagadnienie,·tyl::':

ko dla jego· d·wóch odcinków: li~ dolnego 'i górnego.. ..

.>::

, Wyniki jakościowej analizy sporowo-pyłkowej są podobne do wyników

badań megasporowych, ·a mianowicie: w profilu Mechowo stwierdzono.

róWnież cztery kompleksy sporowo-pyłkowe: iretycki, dolńoliasowy, środ

kowo liasowy i górnoliasowy, odpowiadające czterem kompleksommega ... ·

sporowym ustalonym przez T. Marcinkiewicz. ' . ."

Jak już wyżej wspomn.i.anó, szczegółowo opracowano tylkozesp6ł. 001-

riO- i gómollasowy. "

CHARAKTERYSTYKA I PORÓWNANIE DOLNO- I GÓRNOLIASO\VEGO

,KOMPLEKSU MEGASPORQWEGO ' ,

~Opraoowyvrane w ostatnicll latach megaspory dostarczyły dość du~

cennego rna,teriału, który w pewnym stopniu umożliwił już przeprowadze- me stosunk.owo dokł~dnegopodziału li~u; , , ' , '"

- Badania tego typu przeprowadzone w kilku regionach Polski (okolic~

Gorzowa Sląskiego - Praszki" Mechowa koło Kairiieirla Pom()rSklego i obrzeżenia Gór Swiętokrzyskich) wykazały, że w obrębie liasu wystę

puje kilka całkoWićie odmiennych kompleksów megasporowych. , " ,

'Na.jpełniej$ZY profil pod względem palynologicznym dało wiercenie Mechowo. W profilu' tym o kompletnie, Wykształconym liasie wydzielono cztery zespołymegasporowe. Najniżej położońy ~pół I, typowy dla g6r-

ńegoretyku, nie będzie oml;iwiany,ponieważ nie wchodzi w Zakres ni'l'ij,ej- szego opracowania, podobnie jak mało charakterystyczny zespół

nI

^o'bej-

mującylias~, 'Y i~.

" ' . ' , ' . ,

. Niższy lias Mechowa, obejmujący wedłUg R. Dadleza (1957) lias ot +~

i lias Ua, zawierał w przeważającej ilości megaspory Lycostrobus' scotti N a t h., któremu towarzyszył' na pewnej . długości profilu wYstępujący

vi niewielkich ilościach Horstisporites (Triletes) areolatus?(Ha r d 's)' , p o t o n i

e.

Wymienione spory tworzązesp61 oznaczony jako

n.

Należj'

tutaj wspomnieć, że ama10giczne stoounki na terenie wschodniej Grenlan- dii,

w

^cieśninieSootesby Sound, znajdujeT. M.Harris (1935), który

z

poziomu' przejściowego Equisetites gracilis,głównie zaś ż poziomu Thauma- topteris (lias 1lt+~)sygna1izuje obecność , wyłącznie Lycostrob

us

^8CO~

N a t h. i Triletesareolatus H a r r i s. T. M. Harris, ^wyrażaprzypuszCze-:

nie, że spory L. scotti mogą uchodzić za przewodnie skamienlalości . dla

' :pa:.;

ziomu Thaumatopteiis. . ' . , " ' , " , ' . &clani8: przeprowadżone przez

e.

A.' Wichera (1938., 1951) na.·terenie~

północno-zachodnich Niemiec potwierdzają to przypuszczenie. Badacz' ów w n,ajniżs.zym liasie notuje obecnOść wyłącznie Lycostrobm"scottiN a t h;

, W ·ostatnim czasie o znalezieniu' tej charakterystycznej megaspory:

VI -kilku miejscowościach w Skarui poda1e także A. B. Lundb1ad (1956):~

ZnaIe~om tym'

w

niektórych przypaąkach towąrzyszą zespOły ~lUf

znanych' z poziomu ThaumatopteriS lub' kUtikule, rOślin pospolitych'

vi po..

(3)

388' Teresa Marcinkiewicz, Teresa ,Orłowska, Maria Rogalska

~mie Lepidopteris. Dane te' pozwoliły wspomnianej autorce określić te osady j~o dolny lias albo ł"etyko-lias. '

Na terenie Polski, potwierdzęnie występowania L. scotti N a t h. (Tab. l, fig~ 1...-4) znajdujemy na obrzeżeniu Gór Świętokrzyskich, o czym autor- ka (T. M.) sygnalizowała już w 1957 r. Gatunek ten wystąpił szczególnie obficie w p6Łnocno-wschodniej ,osłonie Gór Świętokrzyskich (Skarżysko

Kamienna, Gostków, Odro wąż, Farszów, Bzin., ^Lyżwy,Adamów) w osadach określonych uprzednio przez W. Ka.raszewskiego jako najniższy

lias

(seria. zagajska) lub retyk. "

, Występowanie LycostTob'ILS scotti N a t h. zostało róWlnież stwierdzone w liasie dolnym zachodniego obrzeżenia Gór Świętokrzyskich w okolicach'

Zarnowa. '

", L. scotti N a t h. wystąpił tutaj wprawdzie w lllieliC2JIlych ilościach

(o czym przekonałam się przy 'Wykonywaniu analizy wstępnej ~ 'T. 'M . .) przy udziale spor chwilowo jeszcze niezidentyfikowanych w seriach po- równywanych przez l. Jurkiewiczową, z serią zagajską, gromadzicką i :z,a- rzecką.

Serie te, według najnowszego ujęcia W. K~aszewskiego, zaliczane są

do liasu <Xt i ~.

. _. Znalezienie L. scotti' również i na terenie Polski głównie w osadach lia-.

sowych w.ieku<Xt i ~, w Mechowie zaś także w osadach określanych przeż

R. Padleza jako lias ag, wskazuje na to, że L. ccotti ma olbrzymiehoryzon- ta1ne rozprzestrzenienie. Pozwala to przyjąć L. scotti za· sporę przewodnią cliła liasu Clt !i ~ i być może również dla liasu ag. : Lias górny (lias 8 i

t)

Mechowa charakteryzuje się obecnością caiko-' wicie odmiennego zespołu megasporowego.

, W zespole tym' (nazwanym IV), reprezentowanJY'IIl przez liczne gatunki~

~aca przede wszystkim .nf8 siebie uwagę obfite występowanie Thomso- nia (Triletes) phyllicus (M u r r a y) P o t o n:i e (tab. III, fig. 1, 2) i ETlan- sonisporites tegiment'ILS sp. nov. (tab!. II, fig. 1, 2).

Opis tego gatunku znajduje się w przygotowywanej prac:y (T. M.) pt,

"Analiza megasporowa osadów jurajskich o'lrolic Gorzowa Sląsk:iego -

, Praszki". ,.

" Należy zaznaczyć, że formy te w profilu Mechowo osiągają swoje. opti-':

:mum występowania w liasie 8. Wspomnian-a wyżej T. phyllic'ILS sygnali- zowana jest jedynie przez N. Murraya (1939) z górnej serii estuariowej!

Ąnglij (dogger). .

" Analizując barozo pobieżnie materiały z okolic żarnowa stwierdziłam

(T. M.), żę seria ilasta, będąca według I. Jurkiewiczowej odpowiednikiem serii ciechociński.ej, zawierała również :masowo występujące spory T. phyl-'-

li~ i E. tegirnentus, oprócz innych mniej licznie reprezentowanych ga-

tunków. . , ',

Interesujących danych dostarczyły także wiercenia z okolic GorzOwa Sląski.ego - Praszki (obszar kralrowsko-wiehińslk:i), które w porLiomie warstw helenowskich górnych, określonych ostatnio przez

J.

Znosko (1959) jako lias a, zawierały zesp6ł megasporowy zbliżony pod względem składu

gatunkowego do wyżej wspomnianego zespołu IV Mechowa. Podobień

stwo to' wyraża się przede wszystkim w tym, że na plan pierwszy pod-

VlZględem' ilościowego występowania wysuwa się za,równo, tutaj, jak i, w 'Mechowie spora o~ślo1J.a ja~o Thomsonia (Triletes) phyUicus (1'4 u r~

---

(4)

.' Wiek warstw helenowskich

1 y) p O t O n i

e

(tab. lU, fig. 3), której w osadach Praszki. towarzyszy prawdzie Erlansonisporites tegiment'U8 (tabl. II, fot. 3), ale nie w tak ielkiej ilości. jak w Mechowie i Zaxnowie. . ..

Badania osadów Praszki będące mpoczątkoW1aIliem systematycznych.

adań megasporowych na terenie Polski nie upoważn.ialy mnie (T. M.~

957) w tym czasie do wyciągania wniosków stratygraficznych, pomimO' :twierdzenia braku charakterystycznej dla liasu dolnego megaspory Lyco- ltrob'U8 scotti ^{N a.t h}•.

w

warStwach helenowsk!ich górnych. Za wiekiem dolnoliasowym .warstw helenowskich przemawialo .ich położenie me wy-

kazujące przerwy w sedymentacji nad paleontologicznie udokumentowa- nym retykiem. Dopiero późniejsze wyniki uzyskane w drodze analiz megasporowych z osadów Mechowa i okolic żarnowa rzuciły pewne światło

na zagadnienie wieku warstw helenowskich górnych. Warstwy te w świetle

qstatnich wyników badańpalynologicznych są prawdopodobnie młodsze od :ijasu dolnego. Za uznaniem warstw helenowskich za. młodsze przemawia

uderzające podobieństwo zespołów wyrażające się głównie w obfitym wy-

stępowaniu T. phyllic'U8 i w obecnOlŚCi. E. -tegimentus. .

Przyjmując więc pro:f:i.l Męchowo za wzorcowy profil megasporowy

należałoby warstwom helenowskim górnym przypisać wiek raczej górno..:.

liasowy. POzostawienie ich w obrębie lias-u u, tak jak to chce widzieć

J. Znosko (1959), wydaje się niemożliwe z tego względu, że lias u w mą

terial'ach dotychcZ18S przeze mnie (T. M.) analizowanych wykazywał pra.;.

~e wyłącznie Lycostrob'U8 scotti N a t h.

CHARAKTERYSTYKA DOLNOLlASO'WEGO KOMPLEKSU SPORiOWO-PYLKOWEGO

PodsI;awą do poniższego scharakteryzowania liasu.' dolnego w Polsce- pod względem sporowo-pyłkowytn są wyniki badań palynologicmych próbek pobranych z wiercenia Mechowo oraz z otworów Skarżysko Ka- IDienna i Gootków' położo~ych w p6łnocno-wschodnim obrzeieniu Gói

SwięW.krzyskich. . . '.

W. liasie. dolnym wiercelliia Mechowo badaniom mikrosporowym, jak_

jUż wspomniano we wstępie artykułu, poddano górną część serii l (R. Dadlez, 1957), z której zbadano (T. O.) dwie próbki z · głębokości

1030,6m i 1089,4 m. . . .

, W ·profilu Skariysko Kamienna pod względem paJ.YIllQlogicznymzba~

dano dokładnie serię utworów p:i.aszczysto-mułowoowo-ilastych od głębo

kości 9

-+

139,4 m,' obejmującą według W. Karaszewskiego osady liasu (seria zagajska) i retyku.

Nie na całej jednak wymienionej długości profilu występowały sporomorfy, wobeC czego poniższe omówienie· dotyczyć .będzie ściśle tylko osa- dów zawartych w interwale od 9 do 124 m.W położonJym około 8 km na.

zachód od. Skarżyska Kamiennej wierceniu Gostków, ilasto-mułowcowo

piaszczysta seria określona przez W. Karaszewskiego, jako do1noliasowa

występuje od głębokości 0,00+67,7 m. Spąg tych osadów być może,we

dług W. Karaszewskiego, reprezentuje retyk. W profilu tym jednolity obraz sporowo-pyłkowykszta1:tuje się na głębokości.od ,0,00-63,0 m.Po-

cząwszy od. próbki z głębokości 64,3 m, następują pewne zmiany w skła

dzie gatlllikowym mikrospor. . ,

(5)

390 Teresa MarcinkieWlicz, Teresa Orrowslm, . Maria Rogalska

Badania phlynologiczne wymienionych wyżej osadów' w profilach Skaro.;

żysko 'Kamienna, Gostków, Mechowo wykazały między sobą dUże podpor

bieństwo w wykształceniu' kompleksu spotowo-pylkowego. Jak wyinika z procentowego zestawienia' w ta,beli 1, wszystkie trży wyiniem.ioneprofile J,iasowe charakteryzują się zbliżonymi wartościami Występowania 3 głów";;

nych grup sporomorf : Bryophyta,' Pteridophyta, Gymnospermae oraz.·pa.;

dobnymi wartościami występowania wybranych sporomorf z-bliżej nie-

-określonej grupy o sztucznej nazwie Pollenites incertae. sedis.

W profilach Mechowo, Skarżysko Kamierina i . Gostków grupą' prze:

ktaczającą 50% jest grupa Pteridpphyta. Najwięcej, bo 73,8%, stanowią

Pteridophyta w profilu Mechowa, 63% - w Skarżysku Kamiennej i 59~/ĆI"

w

Gostkowie. . , . . . '

. ZawarlOść procentowa grupy Gymnosper~e jest 'inl'l.iejsza i wynos{

średnio w Mechowie 16,5°/0, w Skadysku 27%, a w Gostkowie - 36,3°/0,

Wśród Pteridophyta we wszystkich trzech. omawiaDJychprof~lachnajlicz~

niej pod względem zarówno ilości okazów, jak i ilOOci gatunków wyst~

pują spory Filicales. Tabela 2 wyjaśnia,. że przewaga Pteridophyta nad Gymnospermae jest spowodow8JI1a licznym występowaniem spor Cyathea,:,

ceae - Schizaeaceae. . .' '

. Są to spory o zarysie trójkątnym, o powierzchni gładkiej 'lub punkt~

wanej, reprezentujące gatunki rodzajów: Coniopteris Br o n g. i Lygodium S w. oraz obejmująoosztucznie określony gatunek Sporites adrienn~

R. Pot. f. mesozoicus Thierg. Dość licznie wśród Pteridophyta

wy':'.

stępuje taIq;e typ Marattiopsis S c h i m p., Gleichenia S ID i t h, Trachy- triletes filiciformis R o g.WśródGymnosper'rrtCLe·· naj liczniej występuje

grupa Coniferales. Srednie wartości procentowe w poszczególnych profilach kształtują się podobnie: V! Mechowie - 12%, w Skarżysku Ka- iniennej -17,6%,V; Gostk(}wie "':'-16,8010. . " , .'

< .

WystępowanieZiJarn' pyłkowych Cycadales, Bennęttitales, Ginkgoale$

wyrażone jestpodóbnym:i wartościami procentowymi., Na uwagę

zaslu":

gujie występowame ziarn pyłkowych Cheirolepidaceae o dość dużym za~

sięgu czasowym od dolnej jury' do dolnej kredy włączmie, z maksimum

Występowania w górnej jurze - według W. W. Zauera i N.D. Mczedlisz- wili ( 1 9 5 4 ) . /

Ziarna' pyłkowe Cheirolepidaceae stanowią średnio 2,5°/0 w MechoWi~

10,5% w Gostkowie, 2,4% w Skarżysku Kamienna, gdzie regularne ich

występowanie na całej długości profilu od 0,5% do. 3% zostaje zaJdóoon~

w trzech ,ostatnich próbkach: na głębokości 111,5 m stanowi 14°10~ 00 głę-;

bokości zaś 124 m - 33%. . . ' .

• I . '/

PozoStałesporomorfy typu Gymnospermae,a także prawdopodobnie Angiospermae, nie objęte żadną z, trzech wymienionych grup,

a

określone sztuczną nazwą Pollenites incertae sedis, stanowiąśreclnio 8,5010 ogó~nego składu sporomorf w otworze: SkarŻY..sko Kamierma, 9;5% w Mechowie

i 4,2% w Gostkowie. .

.' W grupie tej na uwagę zasługuje,fomiaTricolpites (Eucommiidites) troedssonii E r d t.,zhliczaria przez G. Erotmana(1948 'r.) do dWu-

liSciennych -nar podstawie podobieństwa · do " Wsp6łcżesnego

gatunku

Eucom:inia' ulmoides,' a zrialezioria przez megów w~tWach dólriojtii'ftj""

skich poludniowo-wschodniej Skanii. " . ..,.: , .. ,

(6)

:' Wiek warstw." helenowskich

39l

Forma ta" chociaZ może występować

me

,tylko w jurze, ale w dolnej trredzie co stWierdził R. A. Couper (1958) w osadach Anglii, była znaj- dowana przez większość badaczy tylko w liasie. T. Nilsson (1958 r.) na podstawie występowania., formy, Tricolpites: (Eucommiidites) troedssonii E r d t. w kilku pewnie udokumentowanych profilach stWierdza nawet,' że

lokalizacja tej formy w Skanll jest dolnoliasowa. Także w Polsce forma

ta;była już wcześniej znaleziona przez J. Oszast (1957) w do1noliasowych glinkach Gr:ójca kolo Krakowa.

: Zawartość prooenwwa wyżej wymienionej formy kształtuje się dość

regularnie na całej długości profilu Skarżysko Karrp.enna, stanowiąc, śred-

nio 6,5⁰/ci. '

Od 'głębokości '72,7 m widoczny jest stopniowy spadek wartości pro- centowej tej formy, aż do jej całkowitego zaniku ^lIlJagłębokości '124 m,

,W profilu Gost'ków forma Tricol'pites ,(Eucommiidites) troedssonii Er dt. stanowi tylko 1,5%, w profilu Mechowonie znaleziona. W wyniku porównania. obrazów sporowo-pyłkowych trzech wyzej ,wymienionych prbfUów liasowych, profil Gostkowa można paralelizować przede wszystkim ze spągową -partią profilu liasowego Skarżysko Kamienrta. Wskazuje na

:tO w

obu otworach występowanie zbliżonych wartości procentowych formy Cheirolepidaceae i Tricolpites (Eucommiidites) troedssoniz E r d t., przy' jednocześnie podobnym skladzieprooeritowyrn pozostałych sporo-

morf~-- • ' " , " , " ,' , Dość' ~czna ilość ziarn pyłkowych Cheirolepidaceae ~ Gostkowie

stan9wiąca 10,5010 znajduje potwierdzeme w trzech ostatnich próbkach ze Skarżyska Kamiennej, gdzie średnia wartość wynosi' 22%. Także forma Tricolpites, (Eucommiidites) troedssonii E r d t. w końcowej partii profilu '

Skarżysko Kamienna, podobnie jak w Gootkowie, występuje melicznie.

" W Wyniku, przeprowadzonego porównania należy stwierdzić, że jedno-

lity komple~ sporowo-pyłkowy w profilu Skarżysko Kamienna i

Vi

^pro-

filu Gostków wykazuje duże podobieństwo pod względem składu sporomorf, a także ich procentowego występowania (pomimo istniejących różnic

o znaczem'll raczej, znikomym), do kompleksu stropowej części serii 1 z wzorcowego profilu Mechowo, :reprezentującej I kompleks sporowo-

pyłkowy wieku liasu ut (odpowiednik II kompleksu megasporowego).

Różnice między "WZOrcowym profilem Mechowo, a dwoIIlBl innymi omawianymi profilami wynikają z mniej licznego w profilu Mechowo

występowania Cheirolepidaceae, nie stwierdzonego występowania formy Tricolpites (Eucommiidites) troedssonii E r d t., oraz z bardziej licZnego w Mechowie występowania ziarn pyłkowych Pollenites, verrucoS'US R o g.' icf. Pollenites VeTTUCOSu8

R

p:g. (lącznie5⁰/0).

Wiek dolnoliasowy opracowanych profilów potwierdza. występowanie

przewodniej megaspory Lycostrobus scotti N a t h. Gatunek ten' licznie

występujący w stropowej części serii Mechowa znaleziono także w otworze

Skarżysko Kamienna na głębokości 13 m (licznie) i na głębokości 137,4 m (jeden Okaz), w otworze zaś Gostkówod głębokości 19,6 m do 32 m (licznie) i na głębokości' 64,3 in jeden okaz (według danych T. Marcinkiewicz).

Wszystkie przytoczone dowody świadczą więc, że trzy omówione spektr~ charakteryzują ~ompleks sPorowo-pyłkowy liasu dolnego. ' '

(7)

Tabela 1 Proeentowe występowanie wYróżnionych grup sporomorf w Uasle dolnym i górnym

--- - - PI"","",yta

1 _ ""-"·""'''- _ ⁱ ^I

" ~

^\

~

i ~

Nazwa wiercenia

ł ~

;:i

.~

~

.!!!

.,

~ c:s lł.:

J

S _t t _t _Razem

I

~ ~ ·5"

-- ~ c,o."

.~

i:ij

~2l

§

I ~ S'~

~ ~ ~ ~ ~

~ I

a

^.^~ ^~ ^~

1 - 21,0 - 14,0 35,0

I

^62,0 ^- ^62,0 ^3,0 ^! ^100,0

..

_----_

^..^_._'~-^--_._^--^.^.

- , - -- - \--- _ . _ --

6 . - 19,0 - 13,0 32,0 62,0 3,0 65,0 3,0 'I 100,0 - - -- - - - 1 - -- - - --.-_. - - -- - -.. -.... --- ----.. - - -- - - -- - -

I

^Mechowo

Gorzów Wielkopolski

Gorzów Śląski - Praszka - war-

stwy helenowskie górne . 23 1,0 I 13,0 I 1,0 6,0 I 20,0 1 70,01 6,0 1 76,0 1 3,0 100,0 1- - 1 1-·--1- --·--1- - 1- -1- - 1 - -1---·-1- -- --1- -· - 1- - 1- -- -- -

Lias środkowy? 100,0

-- -I 1- - -1 - - 1 - -·- 1 - - 1 -- -1- -:- -1 - - 1-- - 1 - - 1

Meehowo 2 66,0 1 1,0 7,0 I 74,0 1 14,5 2,0 1 16,5 9,5

§ ---.-_."--.- --.--- 1 -- - -·----· - - ---1---1---

34 . 1 1,0

l

^47,0

l

2,~

I

^14,o ^!^63,S

I

20,01 7,0

I

^27,0

I

^8,5 ^\ ^100,0 ^.

---'

^. ^I

_ _

._~

^_^_ ^_ ^{_ _}^.. ^{_'-_ _}

~

_ _'___._ - ' -_ _ _ _ • __ - ! _ ____

'~~~ I

59,5 '. 27,S

I . ~~36,0 I

^4,0

I

^100,0

I

. .g .

.~

Skarżysko Kamienna

Gostków 5 44,0

;'.'

t.I) 0:0 t-:J

..,

~

m

~ lU

S.

J:j

:>r

[

n

.~

~

ro gj

~

;

~

Sil

(J!I

S'

~ :>r

(lO

(8)

Tabela.2 . Procentowe występowanie wybranych h'Pow ,sporomorf w liasie dolnym i gornym

---~ ... _'"._----.".

~

Nazwa wiercenia .

Mechowo

1..1<1

~

~ od ~

~.

'1:1 os

~ os

'()

"" ^o

;;:;

I

I :

~ ~.

~

...

~

'"

~ ~"

."0

~

^l>~^{ti ....}^{.... ii}

Pteridophyta _ ..

_-

^-

I l

^'^f

"

.

~ r;~ ^~ ^{:1 El}

~ .. ^~

~'~"

'~^" ^•..^)t:~ _~~

^... ~

_s:: _'

I

^Q_N·

~ ....

~ f..~

^~~^~'~^~^;^;...^I::^"^. ^~.^os.

. Gymnospermae Pql1enites incerte sems

I --

^.

^..,

^::!

_:łł ' I ^ł

I

_~ ^. ^"'.^::s^~^~ ^~^~t:

Q'~

^"'^,~

I

~ I; ^'"

^~S

~ ^" ..

^~2

_::;

~ ~ El ..,

~~

a

'~.s ^.~

' ""

"" _~

.., '

^~

1:$ ..,

'" "'

^. _~ ~

§I

^Q ^Q .~ ^~^II: .~ i: ^o,) ^Q ^N

~ _'S

'-

~ ^N^' ..s. ....

=

^N

~ ~I = ~ ~

0;

_os a~ 'l:$

«

'" '<::1

~

^§O"§

=

G

~ _ł

e u.., ...

^. ^~ ^tĘ ^...:o ^~~

:a...

^c:: ^{~ ~}

! ^l

Gorzów Wielkopolski

1 - 1-=-11~,0

^2,0^, 7.0,' 7.0'3S.0 ' ", -

~

^SS.S ^{62,0 -=-} ^' ¹-=-1 3.0 1 3.0 1100

(+~I - IIO.O

^1,5' 4.0 5.0 11.532.0 ....;. '_ 2.0 16,538.0 5.0 61.0 - - ! - 17,0 I 7.0 1100

'" ---'--~I-;-:-:----I-.--I--I~I--.I--I--·-I~-ł--'--· · -1- - 1 - -1 - - 1 - -1 --. 1- - 1 -. - 1 _ _ 1 _ _ ' - ,- -

j Gorzów Sląski

23 li,o 1

.6,01 - I.

^4,01hO·II0.0120~OI ·I,0 11,0 118,0117,0121,0118,0176,01 - 1 - 1 - 1 3,01 3,01100 - Praszka - warstwy

heleilowskie górne

1---1 I -- I- ··-.. !······---I- -I-.- -I- -'- -I-. - -, _ _

i

1_:_:_I_I_I_I~I_L ___ I_ i

I -I Lias

środkowy I . I -I-l-I~I-I- ' 1 _ : 1 ---1_ 1 '-

Mechowo I 2, - 28.0 10,0 27,0 4,0$;0 74,0 1.5 2.0 2.51· 2.51 - I 8,0116,51 3.5 14.0 I - I 2.0 I 9,5 1100

;:l ~

I

Skarźyslco Kami~~~ -1 3411:~0

121 ,01 4,51

i2.01~0 124,~163,51~·o I

^1,0

I

4.01 2J>1 . 115,0127.011,0

I \6,S

1 1•0 18.5 1100 Gostk6w 5 1 - I 23,01 6,01 7.01 4.0 119.51 59.51 4.0 1 4,0 I 1,0110,51 - 117.0136.51 0.5 1 - I 1,5 1 2,0 I 4.0 1100

~ ~

~

_"I

'"

_~

ł

~

er go

c.o tO

~

(9)

39ił Teresa MarcinkieWicz, Teresa Orłowska, Marla .Rogalska

Na zakonczenię' należy porównać omawiany kompleks sporowo-pył

kowy z domoliaOOwymi obrazaini mikroflorystycznymi opisanymi przez M. Rogalską (1954, 1 9 5 6 ) ; . • '

Odnośnie do powyższego zag:adnienianależy stwierdzić; co następuje:

1) węgiel h!anowicki (M. Rogalska, 1954) z okolic Zawierc41 określony na lias u reprezentuję nieco odmienny kompleks sporomorf od wyżej opi- sanego kompleksu sporowo-pyłkowego Skarżyska Kamiennej i Gostkowa.

kompleks VI którym ilość spor Pteridophyta (50,00/0) równoważy się z ilo-

ścią ziarn pyłkowych Gymnospermae - 46,5010 (43,0% i 3,5% Sporo- pollenites milgnus R. P o t. f. dubius T h i erg. pod względem morfolo- gicznym jest podobny do ziarn pyłkowych Taxodiaceae).

Wskutek powyższego wiek wymienionego' węgla blanowickiego za- pewne jest też nieco inny, prawdopodobnie młodszy. Palynologiczne okre-

ślenie wieku węgla blanowickiego znajdzie jeszcze swój wyraZ w przygotowywanej do druku pracy M. R., wymienionej we. wstępie.

Definitywne jednak rozwiązanie tego problemu nastąpi prawdopodobnie dopiero po ukonczeniu opraoowalIlia palynologicznego . (które jest

w toku) wiercenia Gorzów Wielkopolski. .

Ckreślenie wieku osadów serii zagajskiej, zarzeckiej i ostrowieckiej

VI rejonie Mroczków - Rozwady przez M. Rogalską (1956)

na

lias dolny znajduje potwierdzenie w omówion,ych już wyżej badaniach na obrze-

żeniuGórSwiętokrzyskich: paleobotanicznych (megasporowych - T. Mar- cinkiewicz i mik.rosporowych - T. Orłowska) ora~ geologiczno-stratygraficznych. (W. Karaszewski: ~,Zarys stratyg.rafii liasu w północnym obrzeżeniu Gór SWiętokrzyskich" praca w przygotowaniu). .

Wyżej Wymienione serie uzyskały jedynie dokładniejsze określenie

wieru,

a

mianowicie : .

serięzagajską określa się obecnie jako lias ^81>

serię, za,rzecką jako lias U2,

a se~ię ostrowiecką jako liasu3. . .. Szcztgółowe Wyniki tych badań. ukażą się' wkrótce w druku.

. t .,' .

l

i cHARAKTERYSTYKA GÓRNOLiASOWEGo KOMPLEKSU

I

SPOROWO-PYLKOWEGO

I . . . .

MatęrialOw do opracowania pod względem . ęparowo-pylkoWym liasu górnegoj dąStarczyły dwa wioeTcenia: omówione już we wstępie wiercenie Mechowjo orae: wiercenie. Gorzów Wielkopolski. '.

Z liąsugórnego Mechowa: zbadano 10 próbek z głębokości od 220,0

do 348,Q m. . " .

ReprezentOwały on~ serię slawęcińską górną, serię ciechocitiską, zwaną

również, serią esteriowąoraz ~ię borucicką. '

AnaIiiza wstępna wy~ła;że' tylko :jedna z wymienionej liczby pró- bek zavl,ierala sporomorfy;' Pozostałe były pod względem palynologicz.Il!ym

płonne.

i ."" ... . : . . . .

Próbka ~awietająca sporomorfy pochodziła. z serii esteriowej, z głę- bokości ;294,25 m: . . .

Spe~trUin s'por~wo-pylkoW'e wymienionej próbki (tabelka 1 i 2) wy- kalZuje :przewagę . sporomorf należących do gromady Gymnospermae (62,0%),1 z najlic2llliejpośród nich reprezentowaną klasą Coniferae, którą

l.. i ·

(10)

39.5

Wiek waTŚtw·. helenoWskich

;ączni e

^stanoWi^'^tuforma' c".p"essacitess"bg1"""uJatus sp. nov. W

ilości

~L

Gromada pterid,ophyta w omawianY'" spektt'UDl sporowo-pylkowyID ^. :>i na drugUn planie,

lieząc

^35,0'1,ogólnej liczby sporomorf. Naczelne dejsce

wśród

tej gromady

zajmują

^paprocie, reprezentow""" glówni

e

<zez spory

noleżące

do tych samych rodzin,

Jttóre występują ^w

^wy<cj

,,,,,,wJa.riY'" II kompleksiesporowo-pylkowyttl, a

więc

Cyatheaceae i Scki-

ż6Baceae

(odpowiednik II kompleksu megasporoweg<»· . ' . Op;sane spektrUD1 sporowo-pylkowe, Vi kt6ryIXl dominuj. iglaste

o

ziaInlsch pylkOWych bez worków p<>wietrznych, jest niepowtarzalne na

pozostale! dlugośdprofil U

\laSOWego: spektrUDl to,

charakteryzując

^jego

odcinek górny,

stanowiwyżęj

wspomnianY IV kompleks sporow<>-pylkowy (odpowiednik IV kompleksU megasporo_l. . .

Z wiercenia Gorzów WielkOPOlski, któreg<> badalUa palynologiczne

są

w

toku, wykonano

.,..uzę sporowo-pylkową

próbek pochodzlIcy<:h z serii esteriowej na odcinku od 761,4 m do 794,3 UL . . .

Sklad litologiczny tej

części

profilu, wedlug M. Jaskowlak iW. Kara- sew.;!dego, przedstawia

się następująco: są

to drobnoziarniste jasnoszare

pi,askl oraz liowoe. szaroilielonawe, miejscami piaszczYSte,

żę śiadami

^{flory .}

. ' Na

wyżej

wYmien;onY'" odcinku profilU wYkonano

analizę

^palynolo-

.giczną kilkunastu próbek. .

• Wyniki anilliZY spor<JWo-py\kOWej sech esteriowej Got'7<>wa Wielkopol- skieg<>

okazałY się

^baidzopodobne do wynil<ów

takiejżę

^analizy^serii^este-

riowej Mechowa. . W spektrUffi 'sporcwo-PYl\rowyID ... i1 ested<Jwej Gorzowa Wie1k<>- polskiegO (tabelka l i 2)

dominują róWnież <ośliny n,agozalążkowe

(65,0'/0),

a wśród

nich, <m>Jogicznie do M _ a , sporomorfa cupre

ssacites .... b- gt'a ..

"latus (zawartość średnia

38,CY'1"

maksymalna -

99,CY'1" próbka 21,

·głębokOŚĆ

Paprotniki, ^771,6podobnie jak ^IIi).^{. .}^.^. ^{. .}W Mecbowie,

są

^tureprOzeDtowaneJDniej ^. ^.

\icZDi .. stanowi'lc 32,CY'1, ogólnej liczby

spo~,

^a

wśród

nich równi"

na pierwszY plan

wysuwają się

Cyatheaceae, SchiZaeaceae oraz MaTattt- aceae. Poc!sUIDowuj,C, spektt'UDl

spo~pylkOwe

sech esteriowej (Jo<zow.

Wielkopolskiego. byloby odpowiednikiem IV kompleksu sporcwo-pylkO- weg

o

(i IV megaspor<lweg<»

wie,rcenU>

Mecbo^WO i jal«> tskie potwi er dzaloby datowanie osadów tej sech, • .

równocześnie ustalałaby pozycję

-

wYżęJ

o m a _ o kompleksu

sporowo-pyłkOWego

^{w Mecho}^wie^.

.. ' "Na .ak<>i1cZOn

\ec

naleZY _

omówić ,

spektrUDl sporowo-pylkoW

e

w..,-sty<

helen

owskich

górnych; o którYch

ró\VI#ż

^pjsze^wyiej

^'1"

^_dnklewi^CZ^,

'." SpektrUffi sporowo-pylkowe. tych warstw wykazuje

duże pod<>bień

,stwo (tabelka. 1 i 2) do.IVgó",oliw;óWego kompleksU sporoWO-PYIkOWego

wieree nta

Mechowa.

Przewoź.j,

w nim takie

Gy",~e;

które sta-

""",ią76,0'

^I'^oraz

występuje

^tu

charaJ<terY

^stjtcznenagromadzenie !nrIilll Cupressaci

tes

subg1"~"ulatUS

^-

średriio

21,0'/" przy pOSZCZególnYch

doŚĆ dUŻYch zawartościach

takich jak: a7,5'/o(pr6bka 20 na

glębo\roŚ

^ci^72,73^m),

7'i},5'1. (próbka 17

. ~

^.,.,

głębokoŚci

^{63,87 m)}

^oraz

91,0'/0 (próbka 16 -

głębokość

_- _Dopodobrtego _osku d<JSzla ^55,9^rn). ^' '1'. MarcinkiewiCZ ha pó<lstawie wyz>ików

badań

kompleksów megaspOroWYch. · . . .

(11)

.:396 Teresa Marcinkiewicz, Teresa' Orłowska, Marla Rogalska

Z badań paJynologicznych wynika więc, że warstwy helenowskie górne .;nie mogą być określane jako lias dolny.

WNIOSKI OGOLNE

, 1. Przeprowadzone badania mega- i mikrosporowe profilu Mechowo

'Udokumentowanego faun:istycznie pozwalają uznać ten profil za wzor-

~wy profil palynologiczny dla utworów liasu.

2.' Lias dolny (lias a) na Pomorzu Zachodnim i na obrzeWniu Gór

-:SWiętokrzyskich charakteryzuje się obecnością megaspory Lyeostrobu;s

;;Seotti N a t h.

W kompleksie mikrosporowym nie zaobserwowano licżnie występują

<cej w liasie górnym sporomorfy Cupressacites subgranulatus sp.

nov.,

;stwierdzono natomiast odmieIlllle niż w kompleksie górnoliasowym pro-

"cento~ występowanie poszczególnych grup sporomorf, które wyraża się

'przede wszystkim przewagą Pteridophyta, głównie Filieales nad Gymno-

:.spermae. "

, 3. Dla liasu górnego typowymi sporomorfami są: megaSpory Thom~

;"sonia (Triletes) phyllicus (M u r r a y) P ot o n i e' i Erlansonisporites tegi- :mentus sp. nov. oraz mikrospora określoIlai jako Cupressaeites subgranu- Jatus sp. nov. W przeciwieństwie do liasu dolnego przewaŻBIjącą grupą :roś.Jin są tu Gymnospermae, głównoie Coniferales. Mniej liczme występują

itu Pteridophyta. '

4. Wiek warstw helenowskich górnych: warstwom helenowsltim gór- Jl)rm ze względu na występujący VI nich kompleks megaspor, w którym

:największy udział: biorą spory określone jatko Thomsonia (Triletes) phyZ-

ilicus (Murray) Potonie oraz komplekssporowo-pylkowy z mikro-

~sporą Cupressacites subgranulatus sp.nov., należałoby przypisać wiek

.raczej górnoliaoowy.

~'Za.kł8d Stratygraf11 I: G . ^.,:.

• Nad.eeł,a.no doda 1 października 1959 1".

PIŚMIENNlCTWQ

.coUPER R. A. (1958) -British mesożoic miC'r06pores and pollengrains. PaJ.aeon!;ogr., 103, [B], nr~. Stuttgart.

lDADLEZ R.' (1957) - Dotychczasowe wyniki badań podł~, mezozoicznego w pól- nocno-zachodniej części antyklinoriuni pomorskiego. Kwart. geol., l, nr l, p. 48-76. WaTszawa.

:ERDTMAN G. (1948) - ' Did Dicotyledonous planhs exist in early Jurassic Times?

Geol. FOren. ttlrhandl. Stockholm .

• HARRIS T. M. (1935) - The fossil flora of Scoresby Soun,d East Gren1and. Gink- goales, Coniferales, Lycopodiales and isolated fructificatlons. Medde1.

om Grsnlad., 112, nr l, p. 153-167. Ksbenhavn.

lLUNDBLAD A. B. (1956) - On the stratigraphica1 value of the megaspores of Lyco- strobus scotti. Sv~ geol. Unders,. [ej, nr 547. Słockholm.

(12)

Wiek warStw· helenow's!tich ' ' , .. '397

-:MARCINKIEWICZT. (1957) - Liasowe megaspory· z 'Praszki. 'Zawiercia : i Gór $wię-

tokrżys!tich. Kwart. geol., l, ,nr 2,.p. 299---302. Warszawa. ,-- MURRAY N. (1939) - The microflora ol the Upperand LowerEstuarineseri~)of

the EastMidlands. Geol. Mag., . 7.6, nI' 905, p. 487-489. J;.<>ndon. ;: ,':' ,';

NILSSON T. (1958) - 'Ober das Vorkominen eines mesozoischen 'Sapropelgesteins:,in Schooen. Inst. ol Minerał. Paleontol. and QuaternSI'Y Geology. Lund.' OSZAST J. (1957) - Tricolpite(Eucommildites) troedsson.ti Erdtman :mrefuiotory

Jurassie clays from Grojec near Oracow. Bull. Acad. 'Pol. Sc" 5,' nr.:'"

'·Warszawa. <:';

ROGALSKA M. (1954) - Anallza sporowó-pyłk:owa liasowegO' węgla -bIanowickiego z Górnego Śląska. Biul. inst. Geol., 89. Warszawa. ' , "

ROGALSKA M. (1956) - Analiza sporowo-pyłk:owa liasowych osadów obszaru Mroczków-Rcizwady w powiecie opoczyńslQm. Biul. Inst. Geol., 104. ' Warszawa.

WiCHER C. A. (1938) - Mikrofaunen RUS Jura UIlld Kreide '~nsbesondere Nordwest- detlltschlands. 1 Teil: Lias ałpha bis epsilon. Abb. preuss. geol. L.-A.

N. F., nr 193. Berlin.

WICHER C. A. (1951), - Zur mikropałaontologischen, Gliederung

deS

tlichtmadn~n Rot. Erdol und Kohle, ł, nr. 12, p. 755-760, Frankfurt a/M.

3A'YEP 'B. B., M-iIE,i(JIJ1iuBHJm (1954) - Cnoposo-xihIJlb~eBbi~ EommeKc~ 14e30- 30aCImX H EafułoooaCEHX OTJlO:m:emtił paftOHa r. IlHMeBH. C50pmm: CTa- Tea. MocEBa.

ZNOSKO J. (1959) - Wstępny zarys stratygrafii utworów jurajskich w południowo

zachodniej części Niźu Polskiego. Kwart. geol., 3, nr 3, p. 501-528.

Wanzawa.;

Tepeca MAP~BHq, Tepeca OPJIOBCKA" MaPKI! POrA.1IbCKA

',B03PACT BEPXBHX l'EJIEIIOBCKHX CJlOEB (JIEaAC) no MEl'A- H Mim.Po-

.cnoPOBHM HC~OBAHJUIM (I'EOJlOIWmCKHR PA3PE3 ro1KYB cJIEB- CKH - BPADIKA)

Pe3lOMe

KOl4nJIeKcHoe DaJleołSOTam1'łecEoe H3y'łeHHe IOpcEHX ~OB CeBepHoro perHO~

KpaEoBCEo-BeJIlOm.CKOa IOphl (reoJlOl'H"lecEHił pa3pe3 ro:m:yB CJleHCEH ....,. npaIIllai)

'H OEaaMJlemm CbBeHTOKumCIKHX rop (CEaplEHCEO KaMemm, rOCTEyB, O~OBOmK H ~.) ,l\ano B03140:m:HOCTb yCTaHOBJleHHSI XapaKTepHbIX l4eTa- H I4HEPOCEOnOBLlx

,KOMIIJleECOB ,lIJUI HWKHero H, BepXHero Jleftaca., ,

HH2EH.l%dł: Jleftac (Jleftac «) Ha TeppHTOPHM nOJlI:>lD.H xap.aETePH3yeTCR TRJOB;e1Q1E

':}I Ha ~yrHXnJlOIIfci,l\RXCeBepaoJ:'O nOJlymapHR npHCy1'CTBHeM LtlCOstro~U8 BCO«'

N a t h.. B I4HEPOCEOIIOBOM EOMIlJleECe pyEoBO,l\~e tP0PI4hl He 06aapyllteBbI,' ,Bo

3aMe'łeHO HHOa 'leM B BepXHeMeJlOBOI4 EOl4nJIeECe n:pO~eBTm.Uł COCTaa' Ol',l\eJlI:>J;U>JX rpynn cnopOl4op<p, OTJIH'łalO~CRnpeHMYW;eC'l'BOI4 pteridophvta rJlaBHbIM 06pa3014 FUicales Ha,l\ Gymnospermae.

xwarteJn1k Geologiczny - 9

(13)

398 'l'eresa Marcinkiewicz, TeresacOrlowska, Marla Rogalska

,l(JUI BepXHero JIetłaca 'l'HllH'łHLIHH q,oPMaMH JmJISIOTCJl Meracnopbl Thomsoni«

phtlZZicua (M u r r a y) P o t o n i

e

^H EdansonłBporites tegimentus sp. nov. a '.l'!llOKe

.:l\OIEPOCIlopa OIJpe~enemmaKaK Cupre.sacłte. BUbgranuZatuBsp. nov.; B npOTHBonOJIOJK-

HOCTh HlOKHeMy JIetłacy npeBoćxo~eA: 'rYT rpymxoA paC'l'emd: JmJISIOTCR Gymno- spennae, rJIaBHblM O!SPa30M Coniferales. :ą Mem.WeM KOJIWłecTBe. BCTPe'laJOTCR . 'ą'r pteridophyta.

B CBJI3H C BhIDlenpHBe~eRHIdMH ~~ reJIeBOBCKHe· CJIOH DPHYPQ'IeBHble E. 3HOCEO (1955) K HlOKHeMy JIeAcy (a) CJI~er 0'l'H00l'H E BepXHeJIeA:aCOBOMY B03paCTY, TaK KaK B reoJIOrJRecEOM pa3~e3e rO::atyB CJIeaCKH - fipawtta OBH co~ep.

zaTxapaKTepm.Ie ~ BepXHero JIe~ca cnophI: Meracnopy ThomsonłaphyUicus

(M u r r a y) P b t es n i e 'H MHKPOCnopy Cupressacites subgranuZatus sp. nov.

Teresa MARCINKIEWICZ, Teresa ORŁOWSKA, Mada ROGAlSKA

AGE OP THE UPPEB BELENOW BEDS (LIAS) IN VIEW OF MEGA- AND MlCBOSPOBE INVESTIGATIONS (GEOLOGICAL SECTION

GORZÓW SLĄSID - PBASZKA) Summary

Complex palaeobotanical investigations of sediments containing Jurassie materia!

from both the regionof the Norlhern Cracow - Wieluń Jura Chałn (geological···

section Gorzów Slą",ki - Praszka) and the periphery of the Swięty Krzyż Mountains

(Skarżysko K;amienna, Gostków,Odro.wąz, and others) mac:le it possible to define characteristic mega- and miCll'OSl)01"e associations for both the Lower and the Upper Lias.

The L o weT L i a s (Lias a) is featu:red, in Poland ąs well as :in other areas of the no.rthem hemisphere; ' by the presence of Lycostrobus scotti N a t h. The authors failed to distinguished index forms in the microspore complex. However, here they found, contl"asting with their <>bservations for the Upper Liascomplex, a different percentage ot OCCUlTence of the ~ndividual sporomorphic groupsj this .is chi.efiy shOWil by the predomi.nance ol pteridophtlfa, especiallyof FilicaZes, over

GymOOSpeNnae. -

Typical sporoDlO'l'Phs for the U p p e <l' L i a s 8l'e:· the megaspores Thomsonia phtlZZiCUB p o t o 'Il i e (M u l" l' a y) and ETZansonłBporites tegimentus sp. :DOV. as well -as a microspore descr.ibed as· Cupressacites subgranulatus sp. nov. In oontrast w.i.th .

tbe Lower Lias, here the predomina!llt plant gl'oups are Gymnospermae,. especially ConileraZes. Less frequentlyappear here Pferidophyta.

!In view of the above data it seems advisable to assign theupper Helenów beds appearing in the geological section Gorzów' Sląsld. - Praszka and ascribed, ' by J. Znosko. (1955), to the Lower Lias (Lias «), to the Upper Lias. This due to the fact that there beds contain the following spores characteristic for the Upper Lias:

the megaspore Thomsonła phtllZiCUB P o t o n i

e

^(M^u^·l" r a y) and the· microspore Cupreasacites 8ubg1'anulatWl sp. nov.

(14)

TABLICE

(15)

TABLICA I

Fig. l - 2. LycostTobus scotti N a t h., w położeniu bocznym, pow. 115 X LycostTObus scotti N a t h., in lateral position, enlarged X 115 Fig. 3. LycostTobus scotti N a t h., od strony proksyma1nej, pow. 115 X

LycostTobus scotti N a t h., from proximal side, enlarged X 115 Fig. 4. Lycostrobus scotti Na t h., szczyt spory, pow. 200 X

Lycostrobus scotti N a t h., top of· spore, enlarged X 200

Okazy pochodzą z północno-wschodniego obrzeżenia Gór Swiętokrzyskich

These specimens have been collec.ted in the north-eastern periphery of the

SWięty Krzyż Mountains

(16)

wa.rt. geol., nr 2, 1960 r. TABLICA I

1

3

4

Teresa MARCINKIEWICZ, Teresa ORŁOWSKA, Maria ROGALSKA - Wiek warstw helenow.skich górnych w przekroju geologicznym Gorzów Śląski - Praszka w śwJetle badań mega- i mikrosporowych

(17)

TABLICA II

Fig. 5. Erlansoni&poTites tegimentus sp. nov., od strony proksyma1nej, Meehowo, pow.

100 X'

Er14n&onisporit~s tegimentus sp. nov., from proximal side, Mechowo, enlarged

>< 100 .

Fig .. 6. Erlans01łi&porites tegimentus sp. nov., od strony dystaltiej, Mechowo, pow.

100 X

"Er14ns0ni8p/.mtes tegimentus sp .. nov., from distal side, Mechowo, enlarged

X 100

Fig. 7. ErlanscmispoTites tegimentus sp. DOV., od strony proksymalnej, Gorzów Slą

ski _::

Praszka, pow. 100" X

Erlanscmi&poTitefttegimentw; sp. DOV., from proximaI side, Gorzów Sląski - Praszka, eniarged X 100 .

(18)

,{wart, geol., nr 2, 1960 r. TABLICA II

6

Teresa MARCINKIEWICZ, Teresa ORŁOWSKA, Maria ROGALSKA - Wiek warstw helenoW5iki.ch górnych w przekToju geologicznym Gorzów Sląski - Praszka w świetle badań mega- i mikrosporowych