Edmu.ndRUTKOWlSKI, Jerey BORUCKI
Pierwsze datowania bezwzględne (K-Ar) graniłoidów Mongolii Zachodniej
WSTĘP
!Prace uijęcio'WlO-pOlSZJUlki.wawcze PolSkiej Ekspedycji Goologicz;nej Vi Mongolii ZaclllOdnrl.ej lpomvoliły na zebrme materitał'U do darOOW1ań bezwzględnyCh gI'laiIlitoidów Pogórna KJQibdyjskiego przy jeZ'iolrtnej części
MOirlIgo1skiego AŁtajlu, mchodJniej i południJoWlO-wSldhlOdniej części Kotliny Wielkich Jemm. W ipIaJCy nin.iejszej lSZCZ~lną U'Wlalgę 'ZJW!l"óoonl() na dalIle z regiolIlu kohdyjlSkiego, podczas ,gdy w;y:rywllmwe dane 'z okollic miasta
Gobi-Ałtaju, tj. z pohld:n.iJoIWK).-wsC!hodniego krańoa KOitHny Wielkich Jezior potraktolWaJIlO marginesowo. Ma to swe umsaidnienie ll"ÓW!nież
w 'tym, że T€gipn kOlbdyjm połoŻOiIly:w środ!lrowej części MOnJgtOlii Za.- chodniej wydaje się mi,eć klucrowe znaczenie d.La problemu pluto:n±2mu
tego rozległego lOibs2Ja,ru.
Obok wynilków datowań ar@Ol11lOWj7'Ch l(wY'kolIlan!ylch !pITzez J .• Boru- ckiego) wykorzystano w niniejszej pracy obserwacje szeregu geologów
bada'jącY'Ch gI'1amiooidy omamianyCh regionów, a mtaJliOrWicie S. BternaJta, J. Thma, M. Duroi!cza, A. Grocholskiego, S. Kotzłowskie~o,' J. Ku,ohiCiń
$kiego; S. Ś1iwińsk:iego, L. Wójcika i s21eregu irmych, do k.tórydh zall'tcza
się również E. Ruttlrowski.
WYNIKI BADAŃ BEZWZGLĘDNYCH
Omawiane w aiD1:y1k!uJe dJart:iowama bezwzględlIle doikOlIllamJO mErllodą !pO- ta!SlOWIO-all"glOIIlOWą. Do oznaczeń posłużyły lro.ncentraty mineDałów 1llle1a-
nokratycznych, przede wszystkim biotytu i anuilbolqw. Po rozdrobnie-
nw
próbki, w 'zale2mości od ~tury Skały wydZielano do wzboigace!I'liakLasę ,ziaTtnoIwą 0,3+1 mm lub 0,1+0,3 mm, a
w
jednym przytpadllru !klasę1 mm. Większośc koncentratów .otrzymano na drodze separacji magne- tycznej. Niek!tó.re 'looiIllCentl"aty magnetyczne wzboga100lIlio dodarVko'WO przez flotację 1. 'Drzy 'Spośród badanych kancentratÓ'W uzyskaJllO przez
Il'ęczne 'WYlbie:ranie z.i'atm minerałów.
1 Wzbogacanie magnetyczne 1 flotacyjne zostało wykonane przez dr ,J. Biernata z Za-
kładu Technologii Surowców Mineralnych I.G.
Kwartalnik Geologiczny, t. 9, nr 3, 1965 r.
Daitdwlan1a beziwZJgilę~e grani1::oidów. MoOngQ].ii Zac'hodniej 657
Tabela 1 Wyniki datowań bezwzględnych'(K ' - Ar) granitold6w' z Mongolii Zachodniej
Strefa strok- Nr Skład mine- K Ar t
!Region turalno-fac- .Masyw próbki rallly koncen-
% .'. g/g. 10-:-7 lat. 106
jalna . . tratu, .
, '
i ',1 2 3 4 5 ·6 7 8
; sangileńska Boronurski I bt (fs) 4,00 2,079 617±16
Gobi-ałtaj- jeziorowa Bajangolski n bt 5,50 •. 2,238 498±15
.
skiałtajska Chojtsza-
I
btraingolski ITI 4,04' 1,556 476±6
,
i Chojtudałaj-
nurski 1 skała nie roz-
~ . dżielona 3,64 1,197 413±13
2 'bt (fs) 1,52 0,461 384±32
! ,
Czindamański 3 bt, fs, (q) 3,02 0,856 361±18 . jeziorowa' 19 . fs, (bt, q) .- 2,96 0,754 328±17 , Kob-
r 4' bt ., 6,70 1,452 281±9
t dyjski
l Unietuułuski 7
ar
(fs) 1,69 0,361 27U8Miangacki 9 bt (q, fs) 1,75· 0,417 307±24 8 bt, q, fs' 1,73 0,360 272±25 Charausu-
nurski 6 bt,q (fs) 2,68 0,856 403±20
--
. Caganbur". 10 bt, q (fs) 2,91 0,659 294±8,
gasugolski 11 bt (q, fs) 5,21 1,284- . 31HJl
i charchi- 13 bt (q, fs) 6,27' 1~390 28ą±6 ...•
rińska i 12 bt (q) 4,87 .1,155 307±10
,
ałtajska 14 q, fs, bt 3,60 0,788 286±14Kobdyjski 15 q, fs, bt 2,61' 0,542 '270±17
16 fs (bt) 3,54 0,788 290±14
Kobdyj-
17 bt, fs, q 1,84 0,420 296±21 ' ski
Gómoałtajski 18 bt (q, fs) 5,29 1,237, 307±'11
: Dajrichtin-
Stręfa rozła- golski 5 6t (fs, q) 2,57 . 0,385 201±lS
" mów cagan- 20 . af (fs)· 0,70 0,114 '. 21S±2S
szibetyń- ,
skiego i . Bajanułski 21 skała nie rOz-
tołbonur- dzielona· 4,33 0,690 212± 11 '
skiego Tołbonurski 22 .bt, fs, q 2,18 0,210
,pl,±q :
23 bt q.es 1,87, 0,294 ~±20
.. u wag a: RUbryka '5 zawiera' ·półilościowe ,dane dotyczące składu imrierainego koncert- otratu. Zastosowane skróty oznaczają: bt - biotyt, fs ,- skalenie, q .---' kwarC;' af - amfi1JQ!e~
wpisano je w kolejności odpowiadającej ilościowemu udziałowi poszczególnych składników
w' koncentracie; główne' składnik! wpisano bez 'na,wiasów. W'· rubryce· 6 podano średnią 'war-
10ść z dwóch równoległych oznaczeń. ' ' " '
~wartalnik Geologiczny - 13
Omaczenie <Bl'1gJ01n.u 'ZJOStarO wyikJcmane metodą objętościową (I. J. Sta- rilk, 1963, s. 275-...J278) 'z zastosowaniem pieca do stapiań z ogrzewaniem
wewnętrznym. Kontroli izotopów ~gonu nie stosowano .
. O:zmac.zenda potasu 'wykorumo głó'WlIllie mertxxią !l'ladchlO!I'lalIlOwą
(l. J. Starik., 196'3, s. 26~). Cztery próbki ~zaJllIaHzolWamo z mstosowIam.iem 4-fenyilOlboralIl.'u sodu (K. SpO!l'etk., A. F. Wtlliams, 1955). Wszystlkie OZIOO- . czEm1al ;wy'kaoolIlo podwójnie, a do obliiCzeń pr:zyjęto wa'rVości. ŚTledtnde 2 ...
'Obliczemia lWIieroubezw~lędn~o wyUronalIllO na podstawie zawa!l"tości all"igo.DJU i po!fJasu, ;przy zastosowan'Lu stałY'C'h:
A" = {~,518'4
±
0,'026) ·,W-10 1l1ak-1AP = (4,72
±
G,50) _1,0-10 rok::""l!PJ6ZWJO.liło to :n:abezpc>Śred:nie porÓlWlIJJaJnie olbUcronycll waa1lości
'
ze skIailą A. Hohnesa. (1959) i 'J. L. Kuipa (1960). Błąd oznaczeń ob1iCZOlllJo z IlllWI2ględJnieniem ,błędów an:a'1iJtycznych ozna.c'zeniJa Arr i K, a: 'bez
uwzględiniJenila błędu oZIla'czeń stałycll roz'Padu (I. J. Stardik, 11961.
s. 258...;260). rw~ oonaczeń :zestawiono Yl tabeli 1.
;W,IEKBFBJW\ZGLĘDNY I ,POZYlCJ.:A. S'lmW.rYGRAFIC~NA GRA'NlTOmOw z OKOuIC 'KJOBDO
Wydhl()C)mie grao:ritoidów lO\kolic Kobdo zajmują ZIIliaJCZlIlie ,porwierzci1!ni:e.
budując 'zarówno duże masywy -gÓlrsk:i:e O!I"az odosotbni.one góry 'Wiy'SpOIWe.
j~ i rozległe, OibniŻO!nJe powierzchnie Iabr~jlI1e. ,Grani1;ioiidy regionu są
sUlllie '2ll'ó2mioowaJne lnaJWet w OIbręb:iJe jedJnego. 1ITIiaJSy1WlU. P!rzejści.:a między
/poszczególnymi odrnJiaJnJami są :zwykJ.e ,ciągłe. Wyjątek !pOd tym 'W~lę
dęm ~ :więksoośćglJ.'laJD,litów l~lilalskistotwyCh.
F:alkt, że :ilnteresujące niaiS .g1"allliJtoidy nie kant'aJktU'ją :beZJpOŚredinJio
z młodszymi o.gniwami profilu geologicznego regionu kdbdyjskiego,.
a 'VI szczegól!nJoścd z ratworami dewonu i 'Permu, powoduje Zl,llIaC'Zne trud-
iIl.OŚci w ściślejszym oIkreśleniu ich pozycji wiekowej. Stąd t'telż pochodzą duże l1OZibież;ności w pqglądaJCh l'ÓŻnJyICh :ba~, iOIpierojącycll się j~
dio!tąd :wyłącznie .I!3J da:IlIyodh geologi.cZJIl.J71C'h.
BaJdJam:ia IPdJs1ci,ej Ekspedy;cji GoologiC2lIlej, a oode wszystilro idh .po-
~e liczm,ymi. stoswnfk.owo daltoIw!aniami potaoowlo--aJl'igotrliO!W'y1Illi rzuciły
nowe świ,atro !OO proiblem :pozycji SbratJ71gIDa!fiCZIliej granirtoidów l"IegiKmu kiobdyjlSkiego. Na iob lpodstawie !IDOŻ'Ilia ·tu było wyrożnić 'siedem mstę
,pująoych ~l.tii 'plu:'borucz!Il.'Yc'h: ;przed!ry:fejski, ry:liejiSki, młodiok:!aJ.etdońJSki, s1JarohetiCyńSki, ŚTIOdkowoibJeil'Icyń.s1ti., mŁodlQłhercyńSki i talJpejski.
Sklały dwóCh pierw\SZy'ch cyIkili: IP r z e d T Y f e j s k j) e Ig 10 i r y f e j- s Ik i e .g o inlie 'by!ły datoiWlalne. WyStępują· one w dwóoll n:iew'ie1lk!iJdh
ciałach intrwzywnyoch w postaci zgnejsowanyoch diorytów i ga'bra. ICh.
pozycję s1:Jraitylgr:aifilc2'JIl.ą W1yzmaczqno llllIll!OIWnie 'na. podstalW'ie tego, że przery'\V!ają OłIl.e geosynkli!nJa'lnIe utwJoiry umown~ prekambr.u bądź.
eo'lmmb.ru. Do jednego. z tych cykli illa1leżą talkże niewielkie żyłlOlwe
:intr:u'2Jje OIIOOIgJnejOOw' 1ept.ytmvyCh, przecinJa:jących utwmy Iprelkaimlbru
MotnigIO~ A~j:u. .
2 Oznaczenia potasu zostały wykonane przez .E. Madej z Zakładu Złóż Pierwiastków Rzadkich 1 promieniotwórczych I.G.
Daftowania be7JwZll5llędni! grani1:1Oidów Mongolii IZacllodn'iej 659
CY'klowi In ł () d 'O ik :a l e d () ń iS k i e m uodpowi:8.dają duże bD.truzje gr.aJniltoidów szeregu dilOryt -gtr'aIIlPdiJOlryt -granat, da'jące Ikxxntalkty iJnJtruzywtne, te:rmi.czme tOiI"aIZ podrzędnJie metaJSomattyczne 'Z eokambryjSką i dolnokambryjsk,ą osŁom.ą. .spośród :ttrredh darIJowań uwaJŻamY za !pO- pI1aIWIIlJe datowama ll!l" 1 i6, za niepewne m.'1lomiJaSt OIZllaCZe.nie M 2,
~ względu. tnJa duży błąd otztnaiCZeni.a. Sredm.:ia 0100 datowań 'J?'OIPII."aw- nych = 408 mil. lat. Granitoidy tego cyklu należy więc zaliczyć do n.aj-
wyższego sylUID1lJub !Ilajlp.iższego deWlOD.u.
F.ig. 1. Schemat !budowy tek.tonicznej . Zachodniej MiOngoliii (wedhl,g W. A . .Aman.towa i in., '19162) Scherne of tectonkstl'lucluTe of West MOIlIgolia, (a,ccordinJg to W. A. AlmalIltoV and others.., 1962)
1 - zapadliska nałożone na struk- tury kaledońskie: Tu - tuwińskie, Cz - czujsko-ułgiejskie; 2 - obsza- ry badań polskiej Ekspedycji Geo- logicznej w· Mongolli: KO - region kobdyjski, GA - region gobi-ałtaj
ski; 3 - głębokie rozłamy tekto- niczne: Ch - changajski, T - toł
bonurski, B - bajtagski, Ts - tjań
szański, Sz - cagansz1betyński, D -
dzabchański, Bu - bułgański; 4 - strefy skał zasadowych związanych
z rozłamami: 5 - granica państwo
wa Mongolli; Strefy facjalno-struk- turalne: S - strefa sanglleńska,
obszar wczesnej konsolidacji pre- kambru i wczesnego paleozoiku; 1 - strefa jeziorowa - kaledonidY; 11- strefa charchir1ńska, kaledonidY przebudowane ruchami hercyńskimi;
III - strefa ałtajska, jak poprzed- nio; IV - strefa baranchurajska, hercynidy; V - masyW D:!:ungarii;
VI - strefa tjańczańska, kaledonidy 1 - troughs overlying the Caledo- nian structures: Tu -'- Tuva, Cz - Tshulsk-Ulghiej; 2 - areas investl- gated by the Polish Geological Expeditlon in Mongolia: KO - Kob- do region, GA - Gobi-Altai region;
3 - deep tectonical fractures: Ch- Chan-ghaj, T - Tolbonur, B - Bai- tag, Ts - Tian-shan, Sz - Tsagan- -shibet, D - Dsabchan, Bu - Bul- gan; 4 - zones of alkallne rocks connected with deep fractures; 5 - state boundary of Mongolia; The
46
v
Ts ----::=--~~
96 98
r.:-:-::l ~
L.:..:.:.:.:.Jt ~2 -~ ---4 ' - ' - 5 geotectonic zones: S ~angll zone, area of earlier consolidation of pre- -Cambrian and Early Proterozoic, I - Lake zone, Caledonides, 11- Kharkhlriyn zone, Caledonides re- mpdeled by the Hercynian move- ments, III - Altai zone, as before;
,IV - Barankhuraj zone, Hercyni~
des, V - Djungaria massif, VI --
Tian~shan zone, Caledonides,
Do cy'klus t ar () h e 1" ,o Ylń lS k i e g o nJa'leżyrozległa ilntru;zja masy-
WIU czindamański~, 'tworzącego łrontaiklty termiczme z :występującymi'
w osł!oinde l\.lIUwu.r:ami eo!k:am'bru i kambru dolnego. Za IIlJajhatrd2'Jiej 1W:i.aq- gOOin€ UZJllia!IlO rbu da'1lowaln:ie :pró1:lki lIl'1" 3. Da!1sze dwie dJalty są mni.ej pewne, Igdyż datowano na koncentracie skaleni dających w zasadzie zaw- sze pewne zaniżenie wieku, a próbka nr 4 pochodzi 'z hrze,żnej partii ma-
sywtU, ,gdzie istni.ałia możlQWIOść jej "odmłJOdzenia" WlSk:uteik Wlpływu sąsiednicll, młodszych intruzji. W tych warunkach masywowi czindamań-
660 Edmund RUłblrowski, Jer.zy BmUlaki
47+---~~----~~---~~~~~---~~
F,i,g. 2. Ma.pa ro:mnieSlzczenia intruzji w rejonde lKo'bdlo w Mongolii Zachodniej Locality maa> of intrusiio'IIS in the Kobdo region, West Mongolia
1 - granitoidy młodokaledońskie; 2 - granitoidy starohercyńskie; 3 - granitoidy
środkowohercyńskie; 4 - granitoidy młodohercyńskie; , 5 - punkt pobrania próbki oraz numer próbki odpowiadający numerowi w tabeli 1; '6 - granica badanego obszaru l - Young Caledonian granitoids; 2 - Old Hercynian granitoids; 3 - Mlddle Hel cynian granitoids; 4 - Young Hercynian granitoids; 5 - sampling site and number ol, sample ,corresponding to that shown on the table l; 6 - boundary ol the area studied
memu prż:Ypisać wyJparda wiek Oilooło 3'60 mil. lat (deWIolll. górny) i ZIa- liczyć ,go do cy!kJ.u sta:r!OiheTlcyńsldego.
Ś tr' o od k o 'W o Ih e ir c
y
ńs
k 1: e gI"amitoidy 'szeregu dioryt ~ 1loIr1i&-' Ut - ,gTanoddotryt i gram.i't 'I'e;pTelzenrtJorw;a:ne są prrez lrompl,eiksy IlLlrtra-metamorficzne, reomorficzne i intruzywne kontaktujące metasomatycznie, gMnityzacyjnie li ,podTzędmlie również im:tl"U'z:ywnie 0!I'Ia'Z termic:Z.nie'
ze
zmetamlOlrli'ZlOIWIanym:i skałami ooadOiWy1łlli prekambru, kambru doł-oogo :i! środlrotwe~,. ' '
Daitowania bezw~ędne grani'tQi.dów Mongolii 'Za.c'hodn'iej 661
o
ile daWWaiIlUa ISkał poprzednich cytlcli,młodolkaledoń'Skiego i st.a:ro-hercyńskięgo, nie budzą większy1C!h !WątplIwości, o tyle daty . uzysk:am.e dla plutołnów ś:rodIk::bwoIheroyńskic!h ;są dość 'zaskakujące z puniktu 'WIidze-
lIlli!a da!nj7lCh goolo.giczmy'ch i paleogeografii regionu. Opiexa'jąc si,ę wyłącz
nie na dia!nyidh ,geololgicznyOh wypadałoby OOwiemprzypisylWać im dha- rakter ,granitod.dów mewz1O!nJa!lny,ch (A. F., Budid,jlIlgton, . HI'5'9), symoroge- niczmych z potęŻlIl.ą m1zą jjaldlOlwań salairr'skich, której podlegały na
interesującym nas obszarze wszystkie utwory do kambru środkoWle;go włączmd,e. PTzemaIWliam tymsze:reg f.aJkrtów, Itakich, jak 'polWS7JelC'hne,
~ez głÓW1nymi rysami stru:k!tura'lln'Ym'i osłony "OOdziedzicw.ne"
strułktUJry ikieTlllIlilrowe, rozmieszczenie i taikie'ż ułożenie ,przestrzenne szlirów, skialitów i ksenolitów oraz przeważnie granityzacyjny i meta- somatyczmy C!hia!rakter ich egZJOkolIlw.kłu w st:O'SIllIlilru do iWszystkich 1<JIta-
cm'ją.cyclh je pOlziomów sflria:tygraficzmyClh, tj. dJo kambru środamwego
włąCZlIlie. ., .
Qpie:mjąc się więc ty.Nro na danych igoolOlgi~,ch górną @".amdlCę
wiekową plutonizmu, iktóremu omawiane tu skały 'zawdzięczają swe po- ws1laJnie, lIla'le'Ż:aroby ;umieścić na !końcu !k:amibru łub na począltiku IOIJ."do...
wiku, a to również dlatego, że występujące w regionie utwory ordowiku i syluru me podlległy met.aoomaJtozie i 'gJralnlityzacji, '00 pO'Wiml.o roiieć
miejsce iW przypaJdku p1uton:i2lIIl1U 00 tniJclh mł!odszego. Należy j,ednJatk !pOId.-
kireślić, że utWloiry o!I'dlOwilku i lSylUTu, podJOlbnie zresztą jiaik i u1lwlory dewOlIliu śroid!lrow:~ na badatnym obsm,rze, me kontaktują ,bezpośrednio
z omawianymi ~i plruJ1lonicznymi, a polIl:adto w więksu,>ści przy!plald- ków występują one dziś iW ipoJSflaci bloków tektom.iC1lllyidh, ~tórycll ;po- zycja j'est z :pumktu rwldzen:iJa st:ruktUT fałdl()WYch 1I"egioo,u, siłą rzeczy,
dość ipl"zyIpa!dJkOI\W. .• PolIladto msięg ,gmn.ity,m'cjl,Z'W']ą'Zalllej z pLu1xmiamem.
datowranym jallro środlrow1ohercyńsk:i, w sbosumlku do ~ieiI'U7lJków struk:ituJr
fałdowy,ch i charaikteru litologicznego osłony jest nieZ'godny i niezależlIly.
Jest więc moZLiw.e,że duże iIliawet fxa:gtnenty UtrwocrÓiW sy-lurskiCh, oodolW1i.clddh i dewońslci.ch 'ZIlIajdowały się w czasie ś:rodIkolWldhereyńsk!i.ego plru.'tolIlliiz:mu ipOI2la :msięgi.em jego oodziiaJływan'iai.
SkI8.ły .pluooIrliCZlIle' c~lcliU środloo'WIolhereyń.ski€!go występują w O!brębie badanej części Mongohskiego Ałtaju W postaci potężnych masywów:
maJIlc'hańs1ciego (lIlie datoWlany), oa:ganburgasugOilskiegio, «)2JIlIaICzelrl~a
nr: 10, 11, 12, 13
±
14), ikoibdyj'skiego i .gÓTlnOałtaj'Skiego (OIZ:IlJaCZ€iIlia lIlI1" 15 i 18). ~Wszystlk,ie wymienwl!le tu oznaczenia w:iekubezwtZ/ględmego :z,ga-dmją się między sobą i wyka1zują gól'lIlldka.rboński wiek datoWlanyc!h !pI"ó- 'bek. Na taki sam wiek, wska'mły d:atowamila. dJwóc!h otoczaków 1-ÓŻl!l.ych
pe!lrografilc2m.tiJe :graniJtów jpOibranyclh z metazlepieńoa tnaJeżącego do pa- leonoo,lOlgimnie oikreśliolnego kambru śrIoK:lkowegp (lOZIlIaCzema nr 1\6 i 17).
Dow1od:zi to, że w C2la!Si.e 'górnego karbol!lu datowa:ne otoczaiki, :niewątpli
wie przed'-'ŚrodlkOWldkamibryjskie, ule.gły "odmłodzeniu" wskutek zmian m,etamO!l'ficznych, powodujących przekrystalizowa:nie spo,iwa zlepieńców.
Metamoll'fizm ten iSpO!WOOował 'USUlIl:ięcie 'POIpl"zednio nJatgromad!7Jcmego all"gotnIU z OIboc:lJalków. Doszło 2Jaś do mego wSkutek !W!pływu masywu looIb- dyjskiego, którego lliaIjhHŻ'SZe wyCihodJnie \2'lllajdrują się w odległości ()Ilroło 500 m od miejlSCB. rpołmania !próbek lO'toczaików.
662 EdimUlIlld RUltlrowsld, J eay BOrlJloki
WmjemIlla '~dlnJość dziewięciu <ł:at UJZYskialny.ch mebodą pota6ow1o-
...a!l'gOlIlJOlWą z bada!n:ej części M<lIItgOI1slcieg1O A.łtajiu lOir'aiZ dat :Z dwóch masy- wów gr,ami!1x>idorwyoh ·z !KOItli!n.y Wiel1dChJerioc, alIlJa!1ogioznych z puniktu wdd.zEmJia ipetzrognafii lQłl'Ia!Z syttuacji geollQgiczmej, a mila!nJ()w.iiC'ie:rtmsyIWÓW
:miJangactki~ (lOIZIlja.'CI2lEmia DX 8 i 9) i u!ll.ietuuł:uslcieg'o (l().ZIIlacze.nda lIlIr 7), jl8lk rówln.ież .brIak śladów mego :równ.iJe pOtężnego, młodszego plu'1lolnliimlu mezoocmaJnego slcllaJnia. ;8i~torów dl() wtn,'iOsku, że wyniki d8Jtowań polbaoo- wo-argotnJowydh :są wh9ciwe i że oklreŚ>lają OOJe wiek. omawdalIlego cy'ldu w sposób ~y z T~;c:zy!WiJS1lością.
Sxed:niia axyrtmetyC2lllJa z dJzi.ewięciu clartJo;w1ań próbek.gratnii:bolidów środ
kowoQIhercyńskich regianu kohdyjskiego zawiera się w 'gł'an.icach 290,,+- 300 militQlJlów :Lat. IPwÓlWnując rte daty 'z dość dobrze OkreŚlolIlymi wa:rrtJo-
ściami wieikubawzględtn.ego ru:zy$anymi dla griWtitaid6:w kJa;rbog1u Eurtltpy Zachlodndej (H. Fiatu'l i E. Jager, 1'963), śroIdk.oIwdhercyńSki rplu'1lolniml oIkioIl!i!c KobcLo n:a.!leżaroby uznać za' gÓI'!I1IOiWestfwlSki lub sbefańskJi..
Do lńiastępnego cyIklu !pluoonicmego nallieżą m ł o dl I() 'h e r c y ń s ik i e iJntl'U'zje .granitów a:1laiskIirrowy;ch. Intruzje Ite :zm<ileniJają termicznie iW1S~t
Ide iSkały otaczaj.ące, wśród kttóxycll najmłiOdsze są utw01l'Y sylu:r:u..
Granity tego 'cylkJ.u należą do intruzji szcz.elinowych, związanyCh z linia- mi dwódll .głę'bOlkidh rozłamów: cagans.zi.'betyńSkiego (z:wam.egb także roz- mmem szilbetyńslcim) i l"OIZ1Jamu tołbon'llI"mego.
CZJtery ~d pięciu o2JIlaiC!Zeń wielku :bez:względn~, tydh gra:nJirow Zlgodln.ie 'W!Yłmza:ły wiek lW'Ialhający się
w
gI'Ia!ll.ioa'Clh 2m +2,15 m. 1aJt(lOł:lJIl3ICZenJila lIlIr '5, 210, 21, 23~, 00 wsk1a.zyIWarobYiIlla daWno- lub środ:kQlWlQi
triasowy· wiek QadaJnychpr6b~. Piąte o2JIlia.czenie(nil' 2·2) dało :wneik
131 miiliJOInów 'liaIt, 00 identyfikuje tpOddalną lIllIU ,próbę jlako -g6moj'UlI'lajsk.ą
lub dod:noikIredawą.
SZlCZe1inlOiWe ,ilnft:r:Uzje a'~1lowych grao:riltów są w Otpisanym 101b9zm:ze niewątpliwie .naj!IWodsze i !pOd !tym WlZględem astmie je pełna. żg/QIdiIllość między wynilkJami. lOI2lIl!aozeń w:ie'lru bezwzględJnego i wynrlkiami obserwacji - geoJQg:i.czmy'Ch. Wąllpltirwości budom jednaik aż talk mrod'Y wieik tyclhruJbwlo ...
rrów. Poprz.edmlio, lllJa. podstawie :samyICh IOibse:t'fWlacji tereIliOwydh, oikn:'IeśllOOli() je śladem wcześnii.ejszydh baJd:aICzy jailro 'hercyńslcie w odirói.ruienu.u od glra- illIitlOlid6w stalMzycll cyklów, olkreŚJJOI.n:ycih .pallowo jako salalimkie. Ni'e!IIllIlliej jednaik brIaJk jest ;be~ednich dow!odów .mprzec2Jającycll :p:na'W1dz.iiWlOŚCi
OItrzymail1lycll d!aJtn'W1ań arg'ołoowyiCh i wytkluczają'cycll triasowy lWIielk 'badanylC'h skał. Z drugiej jedJn:alk strony - nie majdujemy w sensołWtnliJe
;b1Ji:skim sąsiedztwie tyCh epiz<ma'lnych tplutJOlnów oopo.w1adającyOh im w:i€ilrowio u<bwlOlrÓiW di'a:stroiiczn.y:cb. 'I':r'iaJS nie jest w 1la:sadZiie: ?JIlIa!ll.'Y w M:OllJgolid Zachodniej. UtWIory.·zaś jury, Ikredy i trzeciotrzęduwytkszJbał
oone są w :fmmie o:saidów 'ZibWtrtnlików śródlądowym o :stoSUlIllkOfW1()l
me-
ZIlJaJCZJIrej miąJimości. POIIlJaJdttlo gr-.amto.idy młJOc:lOlhercyńsk!ie' wyst.ępują
w strefac!h TIOIZłaanów li !lllIOIgły być wieIo!k:roItni.e !lliarniŻO!Ile lIlIa; działalJność p()wodującą .usunięcie z ni:ch ar<gOlll.'U, co wplywa zaniżająco na rezultaty
ozm,aczeń wiek.owyoh. Doty!ClZyl1oby to z:właszcm próbki illIr 2'2 po;brtam.ej
w
niewieLkiej odległ!ośdi od łiJn:ii :głÓ"WtnJęgto uskdk:u tołtxiIIlu:rskiego, !pOIWO- dującego !ZjaWisk.a: ,lmtaJklazy iQIl'Ia'Z my10nityzacji i przej'awiają'ce,glo, swą d:ziałaJlność jes.u!ZIe w lholocenie. Zastr.zeżenrle to tTI.aci na mocy w odnie- sieniu do cmeredh pierwszych oQIZIIl..aICzeń daltującyCh daty '~. Wia- domo 'boiw;iem, że OmaJC.Zen:ia' 'sdmł I() wieku 'W'tórn.ie m;n.iżotnym wymzu,jąDait<lwan~a ,bezwzględne granitIOidów Mo(l!Ilg'Olii Zachodniej 66~
jp.l":Zew1aż.nie duży rozrzut dat a'l'lglOlIllowych. RÓw.nJO.Cześnie is1mreje dum
Zlbie1mość lpomiędzy luzyskanymi: datami tri'aJSOiWymi, :a . nawet jurajską
z regionu kobdyjskiego i podobnymi datowaniami z sąsiednich !krajów.
:SprzecZlIllOŚci ,te rwy:IDalgaiją wyjaśnień. Sprawdzić to mlOże jedynie
.sooZ1elgółOlWe pr.zebadiainie skał lnIaIleżącyoh dohdlpotetytcznego, cy1k1u mro-
ddh,e.reyńskiego. .
Cyjlcl a l p e j s!k:.i! jest !l'e.prezent:owa.ny w regilQlIlie lrobdyjskilm. tytllko jpl".zez sklały żyłowe, dal1lowlaJne w.yłąC1lIlie !na podstaIWie' obserwacji geo- 10lgk'ZJllIYIdh.
!DA'l1OWIANIA GR1\NITOIDów
z
R'ElGIONUGOBl-.AŁTAJSKllEGOZ rejiOlIl!u mJtastai Gobi-A~1laj wy1rona,lliO jedynie wzy o.ztnJalczenia wieku betzlW~lędrnE!tgo. Są to w.ym:ienoolIle w tabeli 1 lO~aczen:ia lIlJ:" I, li
j lU. Jedirro iZ OI2lI1aJC2Jeń· (L) wy!kalzało późooprelmmbryjs1ci 'Wlielk cllaItoWla- ::nej próbki. Intruzja, z Ik:tóreJ oalIai· po.c}lIOdzi, odJpowilalda, obyć może, me daJto.wanemu cy1clowli ryfejSkiemu 'W TE!tgiOIllie ilrobdyjiSkirrn. Dwa tpOIZiOS't'a-łe
·IO'ZIIlIaOZema: w;yika;2laly wiek dol~ pró!bek (oilroŁo 480+ 500 mi:l.
laJb). Da1f;.y te IWskaooją więc na 'pmiWdoporlldbną obecJność w regkmiJe gabi ...
-ałtajskim dJD.'truzjd. wczesnoiklat1:edońskJieglO cyklu, prutoniozne,go. ~ilewiellb.
i:1ość ozmlaiCzeń lnie piOZW1a~a rwyiCIi.ągnąć 'Jednak ściślejszyCh Wtruiosków do-
ty'C.zącydh rwiellru /WSZystkich moZliwych tu cy1ktli iPlutolni~.
ROZM~E RÓWlNOWlJEKOWYCH KOilVl'PI.iEKSÓW PLU'I1OIN,ICZNYOH W 'REGION.:DE KOBDYJiSKoLM
Ro2JWlamj.ąc :położenie ,geQg!NlficZIlle TÓŻInJoIWiekowych kIomplek:sów ;p1Ju ...
"1xmic2JI1jy1Ch - !bez ~ględnJialnia prZj11padikowych lrompleksów w regiJo- :nie i:ntrwz:j,i ~czelj:nowych, ZJWIiąmlnY'dh z liniami głęboik:ilch rozłamów,
oraz bez uW2lględln,ien.ia masywów grand.toiJdowyiC'h występujących w ipb-
straci .blolk.ów telktOln:i!czm.ych - stwie.rdJza się ogólną regul.iarnJość polega-
jącą lDJa tym, że dm/tIr'llzje sta!l"sze ustępują miejsCla ilntruzj'Dm mrodiszym w milaJrę ipOlStę!POlWlam:iia IZ !pÓłInOICn·ego wsdhodu na rpolrudniowy Ziachód. , W alD.aoliOtgicmy spqsó:b namstają w MoiIllgoHi Zac!hIOldniej warunlki sw1>- plalt:farmowe, a: osie \kiOilejlnycll, ooM'Z m1lOO:szyoh 'mpadliskgeooytnikililnJal ...
nych przesuwają się regulamie ·z północne.go wschodu na południowy.
.ZIaI9hód I(W. A. Aman'tow, P. S. Matrosalw, 1961). . . .; Nl8.ISZe stwierdzenie, że wykSZJtałoonemu w regiJOlnd.e !kOfbd.yjskim .ipO'- tęŻlnemu :plut<mi:zmolwi IOOZO,ZI01l1alnemu nJależyprzypisać w!:i.eik IgÓlI'llJjQł.o katl""bońSk:i .(:prozYlllrue2mJość do cyldu śrtodlrowoheroyńJsk:iego) ma swe 'kloin ...
, .se,kwencje, jeśli clrodi2Ji o 1I'ozwtażałnia doItyczące hi:storiJi rozwoju budbwy geoI.ogic2Jlllej regio<mu. Tą drogą uzyskuje po1lwderdz~e rteza: W. A. Amalll'"
tow:a i (P. S. M;artD:iosoIWla: (1961) odnośnie do chairakteru cll!aD.'lch<irlńsk:i~oj
.strefy :fiacj:a:lnJo...stru.klbu!ralnej, u'WlaJiJalnej !pl"zez ~ich 7Ja p:r.zek:szt.a.łOOłIlą iI'IU-:
cl1ami heroyńaklimi strefę fałd.ołwta,ń ·kIatledJońslcich. SyncllJrIonicz:rw .z.tymi ll"Uch!ami plutotnd.zrn okJ0J4c Kobdo byłby więc z kolei" rÓW1llJOrwd.etklOlWy
:zxuChami:fałdiowym~ 'w !hereyńskiej, baa:'lalniC!hu:r:aoj'skliej~efie f.aiCj<9.'l!no-·
-'struktluraJlJnej i opodJoibnymiruclllami w strefie alttaj~j ..
. Edm'UlIlJd.' Ri.IItlroWski,Jerzy 'BOru'dki
.• POR·ÓWNANlf,E
DAroWAŃ
. MONGOLII ZACHbDNIEJ,' MONGOLII ' W S C a O D N I E J , ZABAJKALA I TUWY . . . . '. S.I. ZytIroWi1'MSpÓ~rwm.icy
(1961)rPrzypom~ ~eOOdy U-Th-~
o!kreślHi w1iek dJziewlięciu masywów IgtramtoidlOwydh ~e 'WJSChiodniejTuiwy,
la W. A. ·BobrlOlw :ze :współlpraJOOlWlnikami (1003) wykicmał 36 omalOZeń
. K - Ar dla różnych m~w IgTanitoidowjcll Zalbajlkala i ponadto 3>2 ta:~
kie OlZJIlIa!07eIlda ,dI1a; lI'Ó:żJnyoh !ffia!SY!W6w gTa!IliirtJo1j,idJOiwyoh MongbJJiJi. Wsdhod- 'n'iej. JJLość rwytk.OIIllaIIl.Y'Ch aaltOłwań Jest niewystarourjąlw, alby mo!iinJaJ 'było
Illia ic'h jpOdJSt1afWlie 'WIl1iOisktOiwać o wieku plulOOmiizm'll ty;ch ogromnych iOiłmia
row;Odmooi. się to ZlreszJtą rownież do da,1lo!wIańwyt1ro.n:aIJlLYlc!h dla ;r.egi.1Oin!U kobd:Y'jSlcielgo, a przede wszyJSt'kimgobi-ał11ajlSkiego. Z tym więc ZJaiSttrz:e~
żen;iem, mJClIŻIm . ~ćsię o sfIOIrmułoiwlanie wstępniylCh,Il;la~ OIgól!nyC!h
wn,'ioSJrow. . ' . . . . .
We w.szy'stJkdcll omatW1a:nych oIbszall'ac!h, tj. !Dla. ·oibsMm€ Zaibajik,aJJa,.
Mongolii Wschodniej, Mongolii Zachodniej i Tuwy, miały miejsce po-
tę~e, WielO1krrortmd.e :pOIW'fm-~jące się procesy pl'lltooliczme. W iIrzeclh.
ipiel'iWSZylclh olbszamtch 'IlIależy się liczyć z l'Ó'WnOIWie!kioiWymi !p!l'zej!awami plutOO!ni,ZJmfU od pre!kambru do IlljeZiO'zOiiku włąClm.ie, alIlie.zbytlpewillle dane opUlbldlkiow;aJne prze!z N. I.PoilewlajlOlW'ą (1957) polZJWfaillaiją przytpusziCZa6, że podoibnde (przymaJjmnliJej w iSwej młodszej ICZęści:) przedstatWta się rozwój 'zjaiWiiSk IplutornJilcml,yOh :równJi.eż i lIl\a IOibszaTze T·wwy. CY'lcle plutOtnicz:ne
poiW'baIrt7JaIjące Się rw hitstarii !002JW!Ojru geollOgic7lIleg<> omatw:i.aIIlyc!h o:bsZlatrów są ,balrdm rożnie dizie101ń.e i !DIalzy'WIa!Ile iprzez ró~ au'1JoJróW. Nierriind;6j:
jedinialk dają iSię OIIle po:roWlIlJaĆ wis}ww1o. Moma: rtJam mianlOrwicie WlJldiz1i.e1:iĆ:
,p1utlOln!iJzm: :pl"ekiambryjski, oax:1Iow&cki, syl~o-d.ewoMkd, góIrnokiall:"boń
skIi, perttIlSlti. «?), fbriasawy i jUl1aJjski. SkrÓCIOlIl.e, uzUIpełJnJitające .. opisy pertro- Igrtafilczne OIIliia'W1iiamych pmc :wydaj/ą się potwierdzać te tpOlI"ÓIWI!laInda ..
Mniej więcej do kiaiI'ibomlU do1Jneigo włączmie obseI'!WUje się pluoolIlly O< ·cIhJa- l"a!kJterze 'balrdzi.ej zasadtowym (aż dbgaJ'br), natOlIIlJi,atst IW góirnej' C'zęśc:i!!pIIXl'"
fUu IPOjalWi.a:ją się lI"aJcze1 plulbotny o dhaTakteI'lze batrdziej kw1aśnym 'lub
a:1.b:1tClzm:ym. .
N1asi!1enie jpOS~óltn.yC'h cY'klów p~icmy!cll znrienlia się w ,z,a,leiJnKl-
śc.i od połJożan:i!a. ·geqgmfic2Jnego. W Ide:I'!Ulrllku 00 ~wy przerz MonglOtlu.'ę ZaldhodnJi,ą, 'MOInigot1ię W!SC'hodnią do Zaiba.jlkala wZl'l8lSta iIn't.etnsywtnKlśćcy;"
ldÓ1J't młlddszylC!h i lI"6wnocześnie maleJei:rrtentSywmJość cyklów statrszyc!h~
Ze sk:ąIpY'ch datn!y,oo :z 'fuwy wydlaje się wym1k!a:ć, że 'W!i~ść dia.rtO!wJa.;..
!IlLY'dh
masywów tnal,eży do cyiklu (lu'b cYklów) sy;1Ul'1Slro-dew1Oń$kiego~W oaroldiCiaCh KoIbdo (IMcmgotlIi:a ZoobioidniJa.) punkt cięn()~3ci prrzestlWla! si·ę'
lIla cylld ~trlboń:ski, w MOIl1!golii Wscfulodtn.iej mj:potężnJ:i.ej l'IOIZWd!nięty
jest, jJak się tmaje, cyIlcl tri:asowy, a na Zalbajik'alu wreszcie cylkl j!Ull'ajSkli.
Pl'Utan:ilztm pow!Oduje częściowe lub oabktowite USUJIl~ęcile a!l"'gom.'ll nJagroma';"
d!zotnego WlClZeśmliej
w
s1ialrszyOh utw!ortaich geoIQgiczm.ycll, at 00 !Za ttym,me
pozome IOIbndJżeniie wiElku 1ycll m'llnemłów" OIkreślaJIle często jaklO "odmło-
d21eni1e". SilJniy lrtl2lWój tp1tuton'il21m.lU rooże w sposób z,a'saJdinJiCZJy "odmłOid1Jić"
starrsze ISkały daiolwlatne metodą tpO!ta'SOWI()-Jatr';gotnOwą, lIlia 2JaJbajikJalu zruane jest powszeCh:nlie z~o ipioZJo!rnego ()~ia rwdetku. Na ogó<llną 'l<łcżb~
36 oznaczeń 'gll'Iaarlrt:tOidów poChodzący>Ch !Z tego dbsZ'aru: tY'lko dwa omacze'"'
Da\towaniabe2'JWzględne ",grani'boid6w' M9Il@łii !Zachodniej 665
:ni:a ~ wiek 240+440 miliJ01nów lat 3.WY'niki IpOIZiQStałydh 34 0IZII1a- czeń zawieraj.ą się w gmnUooC'h 1'20+280 mil. lat. Do;tyezy t10 taiide sktał dtokładn1ie oikrreślarrych na rpOO;stawie dJanY!dh 'geolo,gicZlI1!Ych jailm rk~boń
skie, dewońSkie, oi1'4owickie, a nawet prekambryjskie. 'Znacznie mniejsze przejaJWY IPOrorn~, oIbni'że:nia wiemu OIbsarwujemy IW Mongolii Wclrod.;.
mej .. ' RiOIzbieŻIllOŚć lpomiędzy pclIzy1Cją str.aty~iczną oznac~h sikał, Oikreślolną m podstawie dalnoyCh gedlogicmycih, i wynilloomi dartlOrwań 'be'z-
w21~ęd!nych !Są rzadkie i mniejsze,. p()lzlor'ne obniżenie wieku gmnitotidóvi Mic:m.golilZlatdhodini'ej jest, jiaik się :zdatjle, , jeszcze mniiejsze. Być może, uzy- Skania W oIlrol'roactP. Kobdp jedyna. IdtaJta jUCl'!ajs'ka (o2IDaczenie:rur 22') jtest je,go iPT2Jejawem .. SkiaJłY'lz obszaru Tuwy były dat1;owane metodą U-Th-.P:b, ilrtór'a
w
1pl'zecirwień,stw:ie do metooy K-Ar jest nieC'z:uła na "odiriładmjący" w:pływ młodSzychcylcl.i ,plU/tlo1n\łc~Y'ch.
WNIOSKI
IPodsumorwiując wyniki m!iJniejszej pra>cy możemy stwierozić,'ż;e':
h W regiO!Ilie lrobdyjSkim iStnieje iZB.ipew.rte siedem cyld! pluJtcmioz- ny,eh: ISo - ipl"zed!ryfej'ski, nie daJ1JowaIny; b - ryfejski, nie daitoIwaiIl.y;
C , - młodoikJaledOOsikJi I() ~ o!kIoID 410 mil. lat,:należąq,Y do :najwyż
szego sylUl1'1U lub IOOjlIliżs21egto dewlOlIllU; d - s1JaroIhercyń'ski, IQdpowilaldJaj'ący
gó:rnelnrU dieWIOI!llO!Wi Q wiekuO!lroło 3'60 mhl.liait; e - środkIQJWlQlhe~,
które,go wiek określa' się na olkoło 290+300 mil. lat; przypada on na west:lial g6rIIl.ylrulbiStefatn, f - mbodioihwcyńSki, daJWwa~ na ()I1roło 2110 mil.
Latt, tj. ;na dOlIny luJb śroIdlrowy Jt:rlas; 'g - alpe jLSiki, me datorwalIly.
2. Daty, 'UZySkane dil:a granitoidów datowanych cykli plutonicznych regiOlIlu ilrobdyj,sldego, mimo lpozo.rnej niezgodności z dhserwacjam!i geolo- gicznymi, nie są z nimi sprzeczne. '
3. Txrzy ~a wyiloołnJane.dłaSkJał 'z l'Iejotn.u m~sta Go:bi-Ałvruj wy- dają !Się diCllWlOCł:zić ,p!':zyttlależtności badanY'cih sktał do d'W'bChcykli (pLwbo-
~: al - tryf.ej'Skiego, I() 'W!i.e'~620 mil. liaIt;b----: SJtarokaledoń!skiego"
owielru 490 ~l. IW, ooolk:reśla go jalko dolnOlOi1"dowiaki.
,4. S1mszy plut1xxnli'zm regionu ikobdyjslci,egozdaje się ustęwwalĆ miej- sca młodszemu w mialrę ~, się 'zpóIDoc:neg1o WSCIhod'll ,lIlIa!
;poru-
d.ndiOIwy mClhód, pr:11y czym pl,utcmi:zJin meZlOZOiIlla!l:ny statrszej 'strefy faoj>aJ- no:-strukJtUIral!n:ej jest ll"óWIIlIOIWli.eilrowy :z rucharrni ':fla,bdiowymi, zaohtodtzą
Cymi IW 'Sąisiiedniej młodszej strefie. W tym sarmym kierutr:lk!u 'z tpÓbnoc- naglO 'Wschodu lIlIa iPO~udtniiolwy 'ZJac!hód IPI"zesurwają 'się IW MOlJligOilii Zła- cłiodmliej OSie OOl'IaIZ ,to mrodszylC'h Z/arpadliSk ,goosynkli:nlalnyc'h. ' .
" '5. PIosziczelgóllIle cy:kile pl'litołilii!2mu 'I1uwy :regilOIliu koIbd(yjskiiego, MOIIl- ,goili WlSdhotd:mej ' i ., ~abaJ!ltala'
, ' .
Wy'kiazują; dużeZ'bieŻlniOŚci: wielktorwe.Maksimum tn:aSi1enia IproteeSÓW ',plu'1mliczlnyChprze8Uw.a: 'Się !pl"Zy tym
VI czasie: w TUlwie' !pl"zypatdia 0łIli0 :na' sylur',~ dewon (1plu:tOlIl!i~ młodo
,kJail'edoński), w MOIIlJgo1i.i Wschodndej - na trila:os (pI'll:too.iz'm młodQlhe:r
cyńs1ci:), ,a na ZaibaJjikaJlll - !llla' j:Ulrę (pliUtQnizm ailrpejski).
Polska Ekspedycja Geologiczna, w MongolU i, Zakład
Zló:l: Pierwiastk6w RzadkiCh i Promieniotw6rczych rnstytutu Geologicznego, Warszawa, uL Rakowiecka 4- Nadesłano dnia 7 'października 1964 r •
• WszystJrle wartoścl przeliczone według stałych rozpadu promieniotw6rczego , K40;
A" = (O,S84
±
0,026) . 10-10 tok -~ i ,),p,== (4,72±
O,SO) • 10-'· roI<'~66 EdmulIIId RultIrowski, Jer:zy BoruIctki PISMIENNICTWO
13UDDlINiG'!'ON A. F. (1959) -Gran:Lte empIlaoe:mJealt wdrtlh apeaial refereooeaf NOII.'IIlh LAimer.iJca. Btrll. ged!. Soc. al: Amer~da, 70, m 6, p. 6'7'1'--747. New YIOrk.
F A UL H., JA!GER iE. «1963) - AgejS of same gr'an:i;bilc roaks :iJn tJhe Vog~ the
Scll.'WIall7JW,a~, and iI:he Mru&Slif oCe:rutraJ. J. goophyoS. ~, 68, nr 11\
p.329a--3300. Washilng1xm.
HOLMlES A. i(195'9ł) - A reViiJsedgealo!1JiJcal t1iime"1S1ca!le. TraJllIS'. Edii:rubllil."g geal.
iSoc., 17, m 3, p. 183--2'16. Edinburg.
KUL? J. L. 1(l1000) - The 'gedLQgica'l rtiJme-lSlC!ale.Dntem. geol. Qcmgr., Rep. ~14
~iIOIn, NOl'!de:Il\, nr 3, p. 118-27, OqpemihJaJgen.
SPOREK K, IWJlLDAMS A. F. 1(19'55) - The qUa:n1liJtial1:i!V6 dete.nmLna.1OOn ,of ipOI!:ias'- siruIm as ithe te't!mlpheonylibOI1a.'n 8aIlt. AIniailyst, 80, p. 347---'354. LoolQIon.
.AMAHTOB B. Al., MATPOCOB II. C. ,~961) - OCHoBHble 'iePThI re<>TeKTOHK'ieo- KOro pa!3BH'l'HJI H pa3M~eHHSi CTpYKTYP MOHl'OJIJ1H. MaorepHaJthI no perH0IH8oJIbHoH reo.nOI1HH AJITae-CaSiHC'KotiI: CKJIM'iaTOH 06JIa.cTH. IIOJIH-
rpacPH3~aT MHHHCTepcTBa KYJIbTYPbI KapeJIbCKoH ACCP.
:BOBPOB Bi.. A., IIOJIEBAH H. H., CIIPIDm;COH B. ~, TJ1XOMID'OB H. H. (1963) - BoopaCTHbIe rpyIIIIbI HHTPy3HBHblX nopo~ 3a6a:A.BJa.JIbSi H BO-
CTO'iHO:lł MOHroJIHH no pe3YJIbTaTaM onpe,ll;eJIeHHSi a6COJIIOTHoro 900- paCTa. H reoJIorH'lecJmM ,lI;aHiHl>lM. CoB. reoJI., Ng 3, CTp. 94-112.
'3bIKOB C. H., CTY1lHJrKOBA H. 111., IIABJIEHiKO H. C. !H ,lJ;p. (1961) - A6-
COJIIOTHbI:lł BOOpacr HHTPY3HH BOCTO'iHO~TYBHHbC'KOro perJroHa H EHH- cefl:oxoro KpJDKa. reoXHMHSi, Ng 7, crp. 547-560. MOCKBa.
:MBAHOB A. X. (1953) - reoJIOI'J1Si H noJte3Hble HC'KOIIaeIMbIe K06,l1;OCKOro pa:lłoHa
M<mroJIbCKOro AJITaSi. Tpy,ll;bI MOHroJIbC'KoH KOMHCCHH AH CCCP, BblIIli. 11, Jr3,l1;. AH CCCP. '
.JIEBE,IĘEBA 3. A. K1926) - reoJIorH'lecrw:e !HocJi~OBaIHHSi BOCTO'łHO:lł oxpaHHbI XapxHpHHCKOro MaCC'HBa Cesepo-3ana,ll;Ho:lł MOHromm. C6. "CesepHaSi MOIHroJIHSi", ,l, H3,l1;. AH CCCP.
:JIYBCAH-.IJ;AH3AH B. (1963) - ~ KOMIIJIelKChI CeBepO-3a~HotiI: 'łac
TH M<mroJIbCKOro AJITaSi. Mar.repiKaJIbI no r.eoJlOI'J1H MOHrOJIbC'KO:lł Ha-
po,ltHo:lł Pecny6.nmm, 1, c'J.'P.. 123-136. MOCKBa.
HE:tł:BYPr M. 4». (1928) - reOJIOI'H'IeiC:im:e HCCJl~OBalHHJI B pa:lłoHe xp. .BaTbIP-
-XatłpxaH (Cesepo-3ana~aSi MOHl'OJIHSi) B 1926 r. Tpy~ MOHroJtb- OKoH KDMHCCHH AH CCCP.
TIOJIEBAH H. H: (1957) - A6coJIIOTHbIf!: B03paC'r HeKOTOpblX MarMaTH'ie:cKHX KOM- DJIeKlCOB no ,lI;aHHbIM aproHOBOro MeTO,lI;a. TpY~bI 4-cecc!HH. KOM. onp.
A6c0JI. Boop. reoJl. qlOpM., H3,l1;.-AH CCCP, CTp. 41-54. MOCKBa.
PA 'tJKOBCKJr:tł: H. II. ('1928) - OTą:eT o ~eSiTeJIbHClOl'H AH CCCP 3a 1927 . I'.
HCCJIe,ll;OBaHHSi MOHroJIbCKoH H TaHHy-TysHHCKo:lł Hlapo,lJ;HblX pecny6-
JIHX.. Jr3A. AH CCCP.
CJrHHD;bIH B. M. (1956) - 3aaJITa:lłCKaJJ r06H. H3,l1;. AH CCCP.
CTAPJrK H. E. (1963) - H,lI;epHaJJ reoxpoHOJIOrHSi. H3,l1;. AH CCCP. MOCKBa- JIemmrpa,ll;.
Streszczenie
.3~,n; PYTKOBCKH,E:m:H BOPYD;KH
IlEPBMI . MTHPOBKA I'PAHHTOB 3ADA)J.HOR MOHI'O.JIUH no KA.Jnm~APrOHOBOMY METO.DY
Pe3lOMe
667
B CTaThe npe,n;CTaBnem.I pe3ynhTatrbI Dnpe,n;eneHM~ a6c.onIOTHOl'O BoopaCTa rpa- :HHTOJ1,!I;HhIX nop.o,n; 3an~D~ MDHrDnMH nD Kan~-aprOHOBDMY MeTO,n;y. Onpe,n;eJIe-
"lmfl: npoM3BD,!I;J1JLKCb n.o 26 npo6aM, J13 'iHCna KDTophIX 23 6hIJIM B3fl:TbI B pa~OHe .r. Ko6,n;o, a 3 B pa~.oHe r. r06H-AnTa:li! .. Ha OCHOBaHMH reOnDrH'iecKJ1X ,n;aHHhIX
:M pwyJ.t'bTCl/I'OB .onpe,n;ene~ aOCOJIIOTHOl'O BOOPacra. B p~.oHe r. K06,n;D BhI,!l;eJIaIOTCfl:
'7 nJIyroHWiecKJ1X IIHKnOB: 1) ,n;DPHcP~c:Jm:tii I\HKJl; 2) pu<Pe~~ IIHKn (06a He .,n;aTl1pOBaHhI); 3) n03~eKane,n;OHCK~ (BepxHeomypMHCKIDl: - ' HJ11KHe,n;eB.oHc~) IIHKn C BoopaCTOM OKDn.o 410 MnH. neT; 4) ,n;peBHerElPI\HHCK~ (BepXHe,n;eBOHCIGW) :IIJm:n C BoopacTOM OKOJI.o 360 MnH. neT; 5) cpe,n;HerepI\HH~ (BepXHe,n;eBDHCIrn~) .IImt.lI c BD3paCTOM 290-390 MnH. neT; 6) nD3,!I;HerepIlMHCIrn~? (HHlKHe- MnM cpe,n;He- 'TpHaCOBh~) C BoopaCTOM OKDJI'o 210 MJIH. neT M 7) He ,n;aTMpOBaHHhI~ anhnM~CKH~
· IIJ1KJL.
Ha DCHOIBaHHH D,!I;H.orD .onpe,n;eneHHSl: n.o npo6e B3fl:TD~ B p~OHe r. r06H-AnTati:
M01KHD npHHfl:Th, 'iT.o PMcP~=~ IIHIm HaC'iHThIBae-t' .oKDJIO 620 MJIH. neT. ' Ha
"OCHOBaHIDI: :m:e ,!I;BYX ,n;pyrHX OIIpe,n;enem1~ n.o npo6aM B3fl:ThIM B TOM :m:e pa~DHe npe,n;rronaraerr'Cfl:, 'iTO KpoMe TOrD 3AElC'b pacnpOCTpaHeHhI nJIYTOOl'J1'l:eCKHe nDp.o,n;pI
· ,n;peBHeKatJIe,n;DHCK.orD {HM1KHeop,n;OBHKCK'He) I\HKJIa C BoopaCTDM .oKDno 490 Mna neT.
Pa3Mew;eHHe p!l!3HOBOOpaCTHhIX rpaHHT.oJ1,!l;HhIX MaCCHBDB B pa~OHe r.KD6,n;o
~Ka:m:eTCSl: CBH,n;erenbC1'BOBaTb .0 TOM, 'iTD n.o Mepe nepex.o~a C CeBepO-BOCTOKa K lOrD- --3a.IIa,l{Y ,n;pemm:e MaCCHBhI 3aMeII\aroTCfl: 6.onee MDJI'o,n;pIMlil.
B TOM :m:e HanpaBJl'eHHH nepeMeII\aIOTCfl: B 3ana.n;H.o~ MDHr.oJIHH DCM nocne,ito-- :.BaTenhH.o 60Jree M.on.o,n;hIX reOCHHKmmanbHhIX nporH60B, a Tax:m:e HapaCTaeT cy6-
· nnaTcPoPMeIHHb~ H 3rom:OIl'NflIeHTanhHb~ [peJIWM.
,lJ;.oMHHMpyroII\IDl: B KD6,!I;hI~CKDM, B ItpHHIIMne Kane,n;OHCK.oM, perMOHe Me3030-
:.HaJIh~ repIlJ1HCIlmf:K nnyTOHM3M aBnfl:eTCSl: .o,!I;HDBD3paCTHhIM C CKJIi!ll,n;K006Pa3OBa-
'HHeM B 6apYHXYPatiCK.'O~ cTPYKTYPHo--<paI\l'fanbHO~ 3OHe, IIPHJIeraIOII\~ K paCCMa-
· TPifi3a.teIMOMy" panOHy C 101'O-3ana,n;a.
Or,n;enbHhIe nJIYTOHWieCKHe IIJ1KnhI TyBhI, . 3ana,n;Ho~ MDHJ'OJIMH, BDCTO'iH.o~
'MOHronHH H 3a6anKanba n.o B03paCTY CX.o,!I;HhI, C TeM, 'iT.o B TyBe ,n;DMHHHpyroT, :nD B~ BepoaTH.oCTJ!!, rpaHMTOJ1,!I;hI n03,n;HeKane,n;DHCKo'rD, B 3ana,n;HD~ MOHronHH .. (p~.oH r. K06A.o) - cpe,n;Her~I\HHCK.or.o, B BOCTO'iHD~ MOHroJLHJ1 - noo,!I;Herep-
-IIHHcKDr.o, a B 3a6~KatJIhe rpaHJ1TOH,n;hI anb~CKOr.o IIHKnDB.
~Edmund RUTKOWSKI, Jerzy BORUCXI
<THE FmST ABSOLUTE AGE DETERMINATION (K - Ar) OF THE WEST MONGOLIAN GRANITES·
Summary
The paper presents ,the results of 26 pota'SlS1ium.'-a,rgcm absDlute age deteo:mina- :tdon:s of the :gr:anitoid rooks .oc·ourring in West Moo'golia. 2'3 .of these determinaitions'
.coneel"n the ~eiS rt:aken in the region of Kobdo alIl.d 3 are relaJted to those :from
•
668 EdnnUJIlJd RuJtkOlW'Ski, Jer.zy BIOruaki
the Gob1-Altai area. 7 plutonk 'cycles have been distlingu,ished in the Kobdo regiOill on geological eviden,ce,!l and on age dati,ng as folldws':
a. -
pre-<Riphean cycle.2 - IRiphean ey.ele 'GOOth not dated),3 - You'Illg Ca'ledonian~ycle, ~rom Upper Sil'llll'lian \lIP to Lower Devonian, approximately 4!HI mlol. years, 4 - Old Hel'lcyn,ian cy.c1e, U!ptPer Devonian, about 360 roil. yea!l'S, 5 - Middle Hercynian, cycle, Upper Cal'lbonilerous, a.bout 2~0 :mJil. years, ,:6 - YOUlI1g Hercynian (?) cycle, Lower or iMidicme T.riaS5'ic, aproximately2Jl10 roil. yea~s, and 7 - A1pirne ,cy.cle (not dated).
One da,ting among those ,ooncemilJllg the Gobi-Altai 'area a,lilows to a~.sume that the .Rliphean ,cycle attnOlUnts approximately 620 mil. years. Hqwever, it may be
S\liPI~ed on the other evddences olbtained from this reg;ionthat there occur aiLso pluoonk rooks of the Old Caledonian cy.cle, belonging 00 the Lower Ordavician.
The]r age iIs thought to he alboutt 4'90 1IIlil. yeans.
The dilstI"ilbutiJOn Olf granito1d massdf.s; of vaniQUs age in the KJobdo region pI"O'Ves that ,the oWder IIIlaBSIiis .give way to the younger ones in a direction from nor.th- -east to &Ou1.Jh~est.
[It wa..s also stated ,that the axes of respectiJVely younger geosynciinal troughs
'move in West MiOll'golia a'lso in the .same direction, and that here hOoth s'Illb--platfol'llXl
and e.picontinental oondi,tions ,in'ere,ase.
The mesozonal Her~ynian plutonism process, dominating in the madnlyCale- d<mian region of Koibdo, is simila'r in age wi.th !the foldiIllgs traced within the Barun,chur geotectonk zone adjacent in the south-west to the area studded.
The individua:l plutonic cycles of 'I1uva, West Mongolia, East iMongolia and those ·of 1lhe teJIT]t1Qry lying beyond the Baikal are similar in age. HOIWevEll', Vhe gralllttoids of the Youn'g Caletdionian ,cycle moot proba,bly (prevadl .in Thva, ,those of the iMidd1e Hereyniancyde in West Mongolia (regi!On of Kobdo), those of ,the Young Hercynian cycle in East Mongolia and th~ granitoids of the A.lJpinecycle in the area lyilllg ,beyond the BaiikalJ..
