Utwory trzeciorzędowe w okolicach Nysy
WlSTĘP
Omawiany rejlOn rozciąga się na przedpolu Sudetów Wschodnich.
W trzeciorzędzie rozwinął się tutaj duży basen sedymentacyjny, lcl:órego brzegi miały 'Predyspozycje tektoniczne. Znaczna miąższość osadów trze·-
ciorzędowych, która dochodzi do kilkuset metrów (otwór Wawrzyńco
wice - 4180,8 im; IOIbwór Nysa ponad 1165 im), wskla'zuje na i:sbnien!i.e r.urc!hów
owżBljącyoh. 01brz'ymich i'lości materiału ilastor-:piaszczystego" iPOitlrzeb- nych do wylpe~enia rozległe.go basenu nyskie!go, dostarozyły leżą1ce
w nied:ale'k!iej odlegŁości stare nta\Sy'Wysurdeokie.
,W kUku miejscowościach położonych w okolicach Nysy .znano od daw- na wystąpienia węgla ,brunatnego. W wyniku prac po.szukiwawczych, pro- wadzonych około 1903 r., Pruski Urząd Górniczy zatwietdził trzy nada- nia .górnicze położone na wschód od Nysy. Bliższych danych dotyczących węgli brunatnych ol«>lic Nysy dos1;ar,cza F. Friedenfjburg ('19c14), który opisuje :płyrtkQ występujące pokł.ady "torfiastego" węgla ·brunatnego. po-
między lNiwnicą a Średnią Wsią. Na mapie C. HOI:ffmana {I913) zaznaczorne
są nada:n.ila węglowe oraz otwo:ry wiertnicze, które osią'gnęły n1egrube,
płytkQ leżą'ce warstwy węgla brunatnego. W oparciu Q te prace zaznaczonQ
wystą'Pienia węgli bl'UiIlatnych w rejonie Nysy na, mapie występowania węgli i torfów w Polsce «E. Ciuk, S .. Doktorowiczr-'Hrebniciki, E. Ruhle, 1953) o:raz na mapie surowców energetycznych Polskri (E. Ciuk, A. Gro- chollSki, J. Kuchciński, E. Ruhle, S. Wdowiarz, Hl60).
W celu bliższego wyjaśnienia wę.gloJllośności omawia'nego rejonu Za-
kład Złóż Węgli Brunatnych LG. przeprQwadził w 1958 r. prace .geolo- giczno-pos,zukiwawcze na Wschód od Nysy, a w 19'59 r. w ok:tqlica.ch Korfan'towa. Wykonane tram otwory wiertnicze, po przebiciu niegrubego
czwartorzę!d'u, zagłębiły się w U'tW1Ory trzeciorzędowe (dlo 100 m) 1. Zw.ró- cenie uwagi na przedpole Sudetów Wschodnich podyktowane zostało nie tylko stwierdzeniem tam (przez autorów niemieckich) wystąpień węgla
brunatnego, ale przede wszystkim budową geologiczną. UtWory trze c1io-
rzędowe między NY'są i Korfa,rrtowem spotykamy w wielu miejscach bez-
t P083Udd.wanla węgla brwna.tnego do ~ębokośc1 rzędu 80+1100 m wy.n.!kało z WY'f;y.cznych resortu g6rnlotwa.
184
pośrednio na powi'erzchni lu\b pod utworami czwartotrzędu o niemacznej
grubości. Wskazywało to na możliwość płytkiego (do 100 m) występowa
nia węgla hrunatnegO'. Posz,Uiki'wania wykazały jednak niemalże zupełną bezwęglowość trzeciorzędu do tej głębokości.
BUDOWA GEOLOGIC'ZNA
OGÓLNE WIADOMOŚCI O PODWW TRZ1OCIORZĘDU
Na południe od obszaru badań rozciągają się Sudety Wschodnie. Ich struktury, zrzucone wzd,łuż całego systemu uskoków, stanowią głę.bokie podłoże trzeciorzędu oIkolic Nysy i Korfantowa. Na północny zac'hód od
Fig. 1. Mapa geologkzna. okolie Nysy i Opola 'c;be'zezwartorzędu)
Geologie map of the vicinities of Nysa and Opole (without Quate-rnary)
Tr - trzeciorzęd; iB - bazalty; X - kreda; T - ,trla.s; Ck - katlbon - kuł,m;
D - dewon; IP - paleozoik I prekambr; l ....:. poziomice powierzchni utworów trzecio-
rzędowych; 2 - rów wktonlcznywg S. BI'Ilrnata (,lB6iO); 3 - gl'a.nlca l/lIIISlęgu mioce.n.u morskiego wg Michaela (1907); 4 - zmody,flkowany I rozszerzony zasięg miocenu mor- skiego; 5 - otwory <wiertnicze; 6 - llnla ,przekroju geologicznego
Tr - Tertlary; ~ - :B!ISalts; X - Cretaceous; T - Triassic; Ck - Carbon!,ferous - Culm; [) - Devonlan; IP - lPailaeo2lOIc and Precambr1an; ,l - contour llnes at aurface ofthe Tertlary format1one; 2 - graben III!ter S. Bl'ernat (,lB6iO); 3 - Iboundary ot elttent of the in&rine Mlocene !l!ter R. Michael (1907); 4 - mOdlf!ed and elttended range of the marlne Wocene; 5 - bore holes; 6 - llne ot geological sectlon .
Nysy rozprrestn-zenia się kirystaliczny masyw StrzeHna. We wSC'hodniej i południowo-wschodniej części ohszaru ro~ciąga się kullm wschodnio- sudecki i kreda opolska '(fig. 1). W cenomanie na teren przedgórskiego
obniżenia Opola wd2'1iera się morze, które utrzymuje się przez cały turon i wycofuje się dopiero w senonie (S. Bierruut, 19(0). Zachodni zasięg
kredy olPO'lskiej nie jest dO'kładnie znany. S. Biernat (1960) wy2JIlacza
zachodnią gwanicę kredy mniej więcej wzdłuż lii.nii Nysa ---- Brzeg n. Odrrą,
a więc trzeciorzęd omawianego rejoIl,u spoczywa prawdopodJOlbrue bezpo-
średnio na utwOTach Ikredy górnej (fig. 2).
W miejscowości Wawrzyńcowice koło Kujaw (około 30 km na wschód od Nysy) na głębokości 4'90,0+505,0 m nawiercolIlo jasnoŻÓłte margle ilaste, które R. Michael (1007) zalicZJa do senonu. Zaprzecza temu A. Stahl (1932:), !który twierdzi, że domniemany senon Wawrzyńoowic jest w isto- cie mOTskim miocenem.
·W paleogenie, a być może już ,pod koniec kredy górnej, obszar Sude- tów Wschodn.ich podnosił się. Z okresu tego 'pochodzi według A. Stahla
(1932)gł.ęboko wcięta dolina pra ... Nysy, przebiegająca przez miasto !Nysę, Wawrzyńcowice, Koźle i kierująca się dalej na Racibórz. Głę!bokość tej doliny była dość znaczna, co wyraźnie widać na mapie załącoonej do wspomnianej pracy A. Stahla; w okolicach Nysy dno jej leżało/by więc 1!a
rzędnej okoro 1310 m p.p.m., koło Wawrzyńcowic - około 330 m p.p.m., a w Koźlu - O'koło 450 m p.p.m. Według A. Stahla Sudety Wschodnie
były w paleogenie. odwaooiane w kieruIllku południowym. Pogląd tego. autora popiera H. Teisseyre (1960), który podiklreśla, ż.e główny dział
wód w paleogenie i miocenie przebi'egał najprawdiOpodobniej przez Su- dety Środkowe i ich przedpole. Dolina pra-Nysy na odcinku Koźle - Ny- sa - Kamieniec Zą,~olWlick.i ma zapewne założenia telkton;iczne, lI1a co
zwracają m.in. uwagę A. Stahl (1932) i W. Walczak {1954). Również
S. Biernat (19160, 1964) na podstawie analizy mapy grawimetrycznej do- chodzi dO' wniosku, że na omawianym obszarre istnieje zapadlisko tekto·- niezne, które powoduje znaCZ!Ile obni'żenie poWierzchni kredy górnej.
TRZECIORZĘD
Na obsza:r obniżony w wyniku ruchów tektonicznych i erozji wkracza w miocenie morze. Osady miacenu morskie'go znane są z otWOTU wieI"tni- czego Wawrzyńcowiee. Profil tego otworu według R. Michaela (1907) przedstawia się ~astępująco:
Głęgokość w m 0,0+ 9,2 9,2+200,Q
2~0,0+372,0
372,0+490,0 . 490,0+505,0
Opis utworów
Czwartorzęd
Iły i piaski mi-ocenu S'łodk-owodnego z wkładkami U'gnitu i iłu' węglistego na głęb. 186+187 JIl i 195+197 m
Iły z wkładkami iWapiend i ·giilsu, ze S'2lczątkalmi faUlIlY mor- skiej, o'raz piaski miocenu morskiego
Cielmlne tły lmiJOcenu 'Sta·rszeigo l'Ulb oligocenu; miejscami z Hg- n:iJbenl
Margle ilaste senonu
186 Ma.rcin Piwocki
R. Michael wyznacza zasięg miocenu morskiego. wrołuż linii przebie-
gającej na S od Krapkowic, poprzez NW okolice Wawrzyńcowic i Białej
do Głuchołaz (fig. 1). Faunę morską z otworuWawrzyńcowiceopracował
A. Quass 1(:1906;), który na tej podstawie zaliczył utwory z· głębokości
374,0+396,0 m do sarmatu. Z wywodem A. Quassa nie zgadza się R. Mi- chael (1907), któiry utwory te zalicza do miocenu starszego.
Według ibada,czy dzisiejszych osady . brakiczne z fauną cerytiową
z Wawrzyńcowic należą do tortonu dolnego (W. Krach, 1958, 19162) lub do tol"ltonu górnego (K. Kowalewski, 1958). Różnice w straty.graficznym umieszcz-e'niu tych utworów wynikają z przyjmrowanlia różnych schema- tów podziału mi·ocenu {Polski południowej.
Utwory miocenu morskrego nawiercOlllo w otworze wytkona-llym dla
wodociągów w Nysie (J. Bem, L. Miihlen, 1932). Skrócony pro,fil tego otWOiI'U wygląda następująco:
Głęgokość w m '0,0 + 54,'ł5
54,75+2'12,0
212,0 +219,74
Opis utworów
Czwartorzęd: na :głęb. 38,5+t54,75 .ID glina zwałowa
Iły i ,piaski młodszego trzeciorzędu {na głęb. 130,5+132,0 m Ugnit)
ScementowalIlle p1alski środkoWJego miocenu mo.r.sk!iego z :ta>UlIlą
Osady miocenu morski,ego występują również w Białej Nyslciej, około
6 km :na SW od Nysy (L. Rembocha, 1962). W związku ,z ohecnością
w Nysie i w Białej Nyskiej miocenu morskiego, prawdopodohnie tortonu, należy przesunąć zasięg miocenu morskiego na północny zachód od gra- nicy wykreślonej przez R. Michaela (1907) i powtórronej przez B. Arenia (1957). W. Walczak (1954) !podaje, że rów n..Yski był w miocenieza'toką morską, która ,sięgała aż doniecki kamieniectkiej. Rozszerzoną w Qlroli- cach Nysy granicę miocenu mOTskiego przedstBlwia również L. Rembo'cha (19162). Zmodyiikowany i rozsz,erzony przypuszczalny zasięg morza mio-
ceńskiego przedstawiono na mapce geologicZ'nej (fig. 1).Za,chQdnią gra-
nicę zalewu .ffiQl'skiego wyznaczono koło Otmuc'howa,gdzie znajdują się
wychodnie ,skał starszych, a w kUklu otworach wiertniczych stwierdzono niezbyt ,głę:boikO' występujące skały metamorficzne li magmowe {L. Rem- bacha, 19058, 19,6'2).
W mieJscowości Wilamo'wa pod trzecio'rzędem O' grubości 97 m stwier- dzono gnejsy, w ŚCiborzu - pod iłami trzeciO!I"zędowymi o miążsZJości
32 m - skao1inizowany granit, a w Sarnowicach - amfibolity.
Nad osadami morskiegO' miocenu występują utwory słodkowodnego trzeciorzędu. W czasie prac poszukiwawczychzos'tały one ztbadane do
głębokości średnio 100 m, .ale jak wykazały otwory w Nysie i w Wawrzyń
cowicach, mią:żsZlość ich jest daleko większa i dochod1Ji do 200 m (fig. 2).
Trze.ciorzęd słodfkowod!n.y · rw rejonie Ny'sy i Korfantowa składa się
z iłów zielonych i niebieskawych, często pstrych, mułków OTaz piasków kwar,cowy.ch, niekiedy ze żwilrkiem. Miejscami spotykano też cienkie
wkładki węgla brunatnego.
Przeważającą masę osadów trzeciorzędu poznany.ch w wierceniach omawianego obszaru stanowią iły. Są to iły tłuste, pylaste lu:b pia- szczyste, zwykle zwarte. Barwa ich jest zielona rwa, niebieskawa· lub
. . . 1 ... ,. H
JsJJW::I1i,iii::ii:ll: .. ",,,,,,,,,::'ii::::::,ii,:lo:l,"" ,:"'iilo';h.;",;",!; m ... ;,,"' ... 11111 .. ;"; .... ,, " ... ul ... ,;"';"' ... .:tli; ; ""'""E
ł • I I :I , ...
Fig. 2. Schematyczny przekrój geologiczny wzdłuż Ijnii A - A . Diagram.matic ge:OlogicalcrotSs section along the Line A-A
,1 - czwwrtorzęd; 2 - trzeciorzęd lądowy - miocen górny i pUocen; 3 - tr2leclorzęd
morski - miocen środkowy; 4 - kreda; 5 - .paleozolk i prekambr
1 - Quaternary; 2· - cont1nental Tertiary - Ull'Per Mlocene and PUocene; 3 - marina T,ert.1aq -·-Middl,e Wooen·e; 4 - Cretao60US; 5 -- J;'ta;1aeOlZ01c BInd Pl'IeCiIIIIIIJbrII&n
szara, przy c~ym dolne -!partie :łów są .szare. C~~s'te są pilamy rdzawe
iżółtawe,-,prz,erosty wiśniowe są rzadsze. Iły o zaba~"Wieniu wiśniowym są najczęściej wapniste, często nawet·\silnie zw.apniałe tak,że spotykane
są c:enlkie (do 10 cm'grubości) wkładki iłomarrgli.
W iłach piaszczystych występują drobne bla,szki łyszczyku, ni~iedy dość liczne. NIektóre odmiany iłów 'pylasty<!'h są warstwowa,ne i wapniste.
Warstwy iłówza,wierają nierzadko :Skupienia, naloty oraz k:onkrecje (o średnicy do 3,5 cm) węglanu wapnia, które spotykamy zresztą w całym
profilu trzeciorzędu. W niższych partiach iłów częste są szczątki roślin
(korzonki, sprasowane łodygi, odciski liści) o;raz ułamki ksyHtu. Doskonale zachowane tOdciski liści spotykano zwykle w dużym nagromadzeniu. Iły
i mułki, w których one występują, są drobno warstwowane, 2Jawęglone,
a ich barwa jest brunatna. Okruchy fuzytu spotyka się rzadko. W nie- których otworach nawiercono iły piaszczyste z ziarnami skaoIinizowanych skaleni. Ich występowanie w pionie jest baTdzo różne.
M u ł k i są zazwyczaj ilaste, niekiedy piasz:czyste, zawierające nie- rzadko ziarna zWietrzałych skaleni. Są tra· mułki pr~ewa'żnie nie warstwo- wane, a nieliczne odmiany w:arstwowane są .najczęściej w,apniste. Podo.b- nie jak iły zawierająoue ·często liczne s~u·pie'nia i Jwnkrecje· węglaiIlu
wap.nia. VI .niższych warstwaoh mułlków częste są szczątki roślin, uŁamki
ksylitów oxaz odciski liści. Prawi'e we wszystkich mufuch występują
blaszki ły,szczyków.
P i a s ik i występują w w.ar'stwach o miąższości dochodzącej do. 10 m.
Są to pia,ski k!warcowe, zwykle drobnoziarniste lub pylaste, rzadziej () gTUlbszym ziarnie. Częste są w nich zwietrzałe, skaolinizowane okruchy
białych skaleni. Blaszki łyszczyków występują zmykle w piaskach drob- noziarnistych lub mułkowatych, osiągają one niekiedy znaczne rozmiary, spotylkano bowiem blaszki o średnicy do 4 mm. Obok łyszczyku białego wylStępuje również łyszczyk ciemny, ale w mniejszej ilości. Piaski w przeważającej części są ilaste i spoiste, a niekiedy le!kiko w,apnisk W ,gzeregu otworach stwierdzono żwirki o średnicy doO 1,5 cm. Są to prze-
ważnie ziarna białego kwarcu żyłowego, mniej liczne czarnych lidytów,
188
kwarcytów białych oraz okruchy łupków krystalicznych -!kwarcyitowo- -serycyto1wych. 'Ziarna są do,b['z,e óbtoc~one. Należy d.odać, że w piaskach spotykano uł·amki Ibłyszczących ksylitów i drQlbne szczątki roślinne.
Barwy piaSków i mułków są podobne do barw iłów. Stosunek pia- sków, mułków i iłów jest w poszcz.ególnych otworach różny, j·edna:kże iły i mułki przeważają wyraźnie nad utworami piaszczystymi.
Ogólnie rzecz biorąc, osady trzeciorzędu omawianego :r.ejonu stanowią
raczej monotonny kompleks facjalny. Wielka zmiem.ność warstw zarówno w pio~ie, jak i w kie!I'unku poziomym stwarza duże trudności lub całko
wicie uniemożliwia korelację poszczególnych warstw. Mimo bli&ości Su- de.tów osady są w głównej masie ilasto-mułkowe. Fakt ten jest wyIliikiem intensywneglo wietrzenia chemicznego na niezbyt wyni.esionym lądzie
sudecokim, który dostarczał dużych ilości materhiłu ilastego.
N.a o'bszar.ze położonym w pobliżu -Nysy, nieco na północny zacilód od niej, w kilku otworach stwierdzono· występowanie cienIkich WaTstw
węgla brunatnego o grubości 0,1+1,2 m. Tworzą one jedyne dość stałe
poziomy. Są to węgle ziemiste z ksylitem brązowym włóknistym lu''b czarnym błyszczącym, z okruchami fuzytu oraz ż licznym detryibusem
ro,ślinnym. . -
Węgle te, o ball"wach czarnorhrunatnych, są na ogół i'laste i nierzadko
przekładane drobnymi warI'stewkami iłu z odciskami liści. Nie posiadają
ort·e żadnego praktycżneglO znaczenia ze względu na nieznaczną 'grubość
(0,1+1,2 m) i głębokość występowania (50+70 m). Węgie1 :brunatIl.y z otworu Konrado'wa, I M poddano 'badaniom chemicznym, !które wykazały
jego niską kaloryczność (Q~ = 1898 kcal/kg), wysoką popieIność (A.s =
=
32,40/0) oraz nieznaczną zawartość bituminów i prasmoły (BoSI = 3,.0041/0;TS = 9,9341/0).
W rejonie Nysy i Korfantowa do głębokości lOn mnie stwierdzono
większych pok'łaidów węgla brunatnego. Wpłynął na to zapewne charak- te!I'sedymentacji w szybko osiadającym zbiorI'niku, k'tórynie po·zwoli'ł na spokojne nawarstwianie się większych mas substancji rośl'innej. Nie
można jednak wykluczać możliwości napotkania znaczniejszych pokładów węgla na głębokościach poniżej 100 m, tym bardziej, że w starych I()two- rach wiertniczych Wawrzyńoowice i Nysa stwierdzono poniżej tejgłębo
kości występowanie serii węglowej.
Dla ikilku próbek iłów trzeciorzędowych po'branyc,h z głębOkości
48,9+54,4 m z otworu Nysa I została wykonana przez L.· Jakubowską
analiza sporowo-pyłkowa. We wszystkiCh próbkach występuje zespół cha-
rakteryzujący raczej środowisko ekologiczne niż wiek, j,edn-akże pewne formy pozwalają woorog L. Jakubowskiej na za'liczenie-badan~ch osadów do górnego miocenu lub dro· dolnego pliocenu.
Wczasie 'Prac Ibadawczych ikJoło KO:r!fanitowa
w
dwóch otworach wiert- niczych S. Biernat (1964) stwierdził występowanie mułków z dobrzeza-
chowanymi odcisk.ami liści. Autor ten podaje, że według J. BobrowSkiej, któr.a szczątki te oznaczyła, Jest to zespół mioceński. Flora z o:tworu N-1'6 w Starej Jamce najlepiej daje się po:równać '(według J. Bobll"Owskiej - vide S. Biernat, 1964) ze środ.kowomio.ceńską florą Zalesic. Natomiast zes!pół rfll()!l"ystyezm.y 'z Qlt"iNlOIl"U iWiertriiczeglo, N-12 w ŚmicZ!l odptOlwiada górnemu miocenowi.
W 1!}60 r. E, 'Witwicka opraoCoowała mikrof,aunę z kilku próbek pobra- nych w' rejonie Korfantowa. Wieku wielu próbek nie dało. \Się o.kreślić
z powo.du hraku fmm prz·ewodnkh. Znaleziono. jeden okaz Elphidium sp.
wskazujący na trzeci'Orzęd i d~ugowieczny Ammodiscus sp. Oprócz teg'O spotkaJIlo rutki roibaków i nieO'znaczalne sz,cząbki 'Otwo.rnic. WY'daje się, że powyższe szczą:tki z uwagi na ich ,słahe zachowanie ~najrdują się na
złożu 'wtórnym..
W świetle przepro.wadzonych analiz, jak również z uwagi na przyto- czone uprzednio. dane z literatury można -sądzić, że ilasto-piaszczyste osady trzeciorzędu słodkowodnego należy zaHczyć dl() miocen,u górnego., a partie wyższe - do. dolnego pliocenu. Jeżeli bowiem U'tWOTY morskie z Wawrzyńcowic i Nysy zaliczyć do t'Orronu, a więc do. miiO'cell!u śl"odko
weg'O, t'O wyżej ległe utwory limniczne należą dlo miocenu :górnego" a czę
ściowo. do. 1P1iocenu dolnego. P'Otwierdzają touesztą wyniki analizy spD-
rowo-pyłkowej i ,częściowO' wyniki badań J. Bohrowskiej' (S. Biernat, 1964).
P'Onad iłami i mułkami w niektórych 'Otworach występują żwiry
kwarcowe i piaski należące, ·być m'Oże, do pli'Ocenu. Zwiry i piaski pli~
ceńskie, hędące .osadem rzek tego. wieku, znane są z szeregu .odsł'Onięć opi\SywaIlJ~go obszaru. Utwory pli'OceńSkie wyróżtn.ia S. Biernat (19'64) w kilku wierceniach na obszarze Korfant'OiWa. Oddzielenie rzecznych
żwirów pliocenu 'Od podobnych im na omawianym !terenie piaslZiczysto-
-ż,wiro.wych utworów czw,ar'torzędu jest jednak w otworach wiertniczy~h
niepewne, a niekiedy praktycznie niemożliwe.
.
.
CZWARTORZĘD
Osady czwartorzędowe występują we wszystkich 'Otworach (Wiertni- czych rejonu Nysy i Korfant'Owa. Miąższość ich jest nieznaczna i wynosi
średniO' 15 m. W sk'ład osadów czwartorzędO'wych wchodzą: piaski i żwiry
rzeczne, często. z otoczakami; gliny zwał'Owe; gliny piaszczyste; oraz utwory pylaste, lekko, zglinione, k,tóre mo'żna uznać za lessy.
Do omawianegO' O'bszaru dotarło zlodowacenie krakowskie, którego
śladem jest glina lJWałowa w otworze dla wodociągów w Nysie
'rw.
Wal-czaJk, 1954). Gliny zw,ałowe poznane w szer.egu otworrów na oIbszarze Nysy i Ko.rfanitoW:a należą d'O starszegO' stadium zlod'Owacenia środJkowo
polskiego. Wy:stępujące ponad glinami zwałowymi o.dwapnio.ne i zglinione lessy powstały zapewne w czasie stadium WaTt Y zlodowacenia środkowo
polskiego.. Pod koniec plejst'Ocenu i w h'Olo.cenie tworzyły się piaski tara- sów zalewowych, gl~by i torfy. Te ostatnie poznano. w otworze leżącym między Niwnicą a Sroonią Wsią, a więc tam, gdzie F. Fried.enslburg (1914) 'Opisuje występowanie "torfiastego, miękkiego" węgla brunatnego.
WNIOSKI
Z ulW,agi :na nie !sprzyjają,ce warUln!k.i sooymenta'cyjne IW rejonie Nysy i Korfantowa miąższe pokłady węgla brunatnego nie wY'ks2'jtałciły się
do głębokości około. 100 m. Grubszych warstw węgla można by się sp'o-..
dziewać na półno'c od zapadliska Nysy, gdzie spok'Ojniejszy zapewne
190 Marcin PLwocki
charakter .sedymentacji i wolniejsze osiadanie 'basenu umOOliwiły, być może, powstanie wartościowych złóż węgla brunatnego. Celowe wydaje
się wdbec tego odwiercenie kil!ku głębszych otvyorów
w
samym zapadli- sku Nysy. Wyjaśniłyby one szereg zagadnień związanych z występo'waniem węgla brunatnego na większych głębotkościach.
Zakład Złóż Węgli Brunatnych Instytutu Geologicznego Warszawa, uL Rakowiecka 4
Nadesła.no dn1a 16 styczn1a 1964 r.
PISMlENNICTWO
ARE:& B. {11957) - Atlas Geologiczny Polski, zagadnienia stratygraficzno-facjalne, z. IlU - Trzeciorzęd. Inst. Geol. Warszawa.
BIDHR J., IMOHLEN L. (1932) Zur Gliederi.mg und AIterssteHung des OIberschlesi- schen Randdiiuviums. Jahrb. der IPreuss. Geol. L.-A., 53. Berlin.
BIERNAT IS. l(m60) - Budowa Geologiczna kredy opolskiej. Biul. Inst. Geol., 152.
Warszawa.
BIERiNATIS. (1004) - Trzeciorzęd okolic Kort'antowa ('Śląsk Opolski). Kwart. geol., 8, p. 297'-307, nr 2. Warszawa.
CIUK E., DOKTOROWICZ-HREB'N]CKI S., RUBLE E . .(J.953) - Mapa węgli i tor':' Mw w Polsce. ,Inst. Geol. Warszawa.
CIUK E., GROCHOI.;SK'I A., KUCHlCIŃSKI J., ROHLE E., WDOWIARZ S. (196D) - Mapa surowców energetycznych Polski. Atlas Geologiczny PoIskL Tab!. ilJl. Inst. Geo!. 'Warszawa.
FRIEDEN1SBt,JRG F. ,(1914) - Das BraunkJohlelItfiihJ;1elI1de Tert1ar des Sude:ten'VOr- Jan-des zwischen :Frankenstein und Neisse und die Alterslfragedes ISchlesi,schen Bra'U!I1kOhle!ll. Jahrb. d. K. Pre:tl!S\Sl. Geol, L.-A., 36. BerlWn.
HOFFlMAlNiN C. '~19ł103) - '01bersichtskarte der Braunkohlenvorko.mmen Ostdeutsch- lImcL Blartt 6. Abh. d. K. Preuss. 'Geol. L.-A., iNewe FIOlge. ill:l' 72. Berlin.
KOWAlLEW:SK)I K.(195'8) - Straty,gralfj,a, miocenu południowejPoLs1ki
:ze
~ZC7JeIgólnym uw~lędnieniem q>Ołudniowego oJbrzeżeriia Gór Świętokrzyskich.
Kwart. geol., 2, p. l..,--43,nr 1. Warszawa.
KRACH W. (19S8) - Stratylgrafia miocenu dorzecza 'g,órnej Odry i górnej Wisły
oraz jej związek z obszarem wschodnim. Kwart. geo!., 2, p. m1J---.U04, nr l. ,Warszawa.
KRACH W. (Jl.9612) Zarys Btratygrafii miocenu Polski południowej, Rocz. Pol. Tow.
Gool.,32,. p. 52l91-&57, nr 4. Kraków. .
MICHAEL R. 1(11907) - Ober das Alter der in den Tie1lbohrungen' von Loren~dorf
in Sch'les.fen und Przeciszów in Galizien aufgeschlossenen Tertiarschich- ten. Jlb. d. K. Preuss. Geol. L.-A., 28, p. 2O'T-Ql.S. Berlin.
QUAlSIS A. 1(11900) - :()1bel' eóne obemnilociilIle F'a:wna aulS de,r 'rnaDboIha.-nJIng iUorenz- dorf lbei Kujau (Obers{!hles:ien) UIIlId iiber d'ie Fmg\'! des; goologiJS!chen Alters der "sUlbsudetischen" BraunkOlhJ.enformation in ObersC'hle'sien.
Jb. d.K. Preuss. Geol. L.-A., 27, p. 18'9-'198, nr 2, Berlin.
REMBOCHA L. (1915'8) - Czwarlorzęd prredipoLa' sudeckiego w okoliC9lCh !Pac~owa.
Prz.geol., 6,· p. 364--366', nr 8-9. Wa:rszalwa. .
REMBOCHA L. (1962) - Perspektywy wyslt~powan'ia ka'O}iIIlQlw w rejo:nie maslYlWU strzelinskiego. lPrz. geol., 10, p. 72-715, nr 2. Warszawa.
STAHL A. C1932) - Das Relief des 'ObersClhlesis·chen Steink'Ohlengebirges im Lkhte der P,alao.ge·og.l1aphiLe. Job. Preuss. Geol. L.-A., 53, p. 9&-111, nr 1.
Berl~n.
TEISSEYRIE H. (119601) - Re.gionalna Geologia Polski, Sudety, Trzeci'Orz~owe ,skaly osadowe, 3, nr 2, p. 3W>-3'2IO. Krak6w.
WALCZAK W. (1954) - lPradolina Nysy i plejstocenskie zmiany hydro,graiiczne na przedpolu Sudet6w Wschodnich. Pr. g.eogr. PAN, 2. Warszawa.
MapO;HH IIMBOD;KM
TPETll'lHLIE OTJIOlKEHUa: OKPECTHOCTEO HLICLI
Pe3IOMe
B pa60Te BKpaTIJ;e paccMaTpHBaeTcSI cTpoeHHe OCHOBaHHSI TPeTH'IHbIX OTJIO:lKe- HHH B TeKTOHH'ieCKoH Bna,u;HHe HbICbl. B MHoo;eHe (TOPTOHCKOe BpeMSI) Ha TeppH- ropHIO Bna~HHbI HaCTynaeT MOpe. MOpcKHe MHOO;eHOBble OTJIO:lKeHHSI 6bIJIH BCTpe- 'IeBbI 6YPOBbIMH CKBalKHHaMH "BaB:lKHHbo;OBHo;e" H "Hblca". B pe3YJIbTaTe IlpMCYT- CTBHSI MOPCKHX OTJIOlKeHHH B Hblce rpaHHIJ;bI paCIlpoCTpaHeHHSI M~'!Oo;eHoBoro MOP!!
MOlKHO nepep;BHHYTb K eeBepo-BOCTOKY OT rpaHHO;bI YCTaHOBJIeHOH P. MHXae.rr~1
(1907). BblIIIe MOPCKHX MHOJ.~eHoBbIx OTJIOlKeHVlH 3aJIeraIOT TpeTH'lHbIe IlpeCHDBO~
Hble IlDpO~bI, 06pa3YIOIIJ;He CKopee B<:eTO o~Hoo6pa3HbIH cPaIJ;HaJl'bHblH KOMIlJIeKC, CJIOlKeBHbIH cyrJIHHKaMH H IlecKaMH. CJIOH H JIHH3bI 6yporo yrJISI BCTpe'laIOTCSI CIIO-
pa~ecKH H He ~OCTHraIOT 60JIbIIIeH MOIIJ;HOCTH. OTCYTCTBHe GOJIee MOIIJ;HbIX nJIacTOB 6YP'Oro yrJtSI BbI3BaHO, lID BeeH BepDSITHOCTH, HHTeHCHBHblM oca,ll;KOHaKOIlJIeHHeM rJIH- HHcTO-nec'laHHCTOrO MaTepHaJIa B IlorpYlK.aIOIIJ;eMCSI 6acCleHHe. Ha OCHOBaHHH naJIH- HOJIOrH'!€ic:Knx H naJIe060TaHH'iecKHX HCCJIe,ZJ;OBaHHH TpeTH'IHbre npecHDBO,ZJ;HbIe OTJIOlKeHHSI MOlKHO OTHecTH K BepxHeMY MHDo;eHY H HHlKHeMY IlJIHOo;eHY. B KOHo;e OnHCblBaIOTCSI BxpaTIJ;e 'IeTBePTH'IHble OTJIOlKeHHSI.
Marcin PIWOCKI
TERTIARY DEPOSITS IN THE VICINITIES OF NYSA
Summary
In the present paper the substratum of Tertiary ·deposits in tectonical deep 'Of Nysa is discuSlSed in brief. At the Mi'Ocene time (Tortonian) the area 'Of deep was invaded by the sea. The marine deposits have been 'inve.stigated in bore holes Wawrzync'Owice and Nysa. The occurrence 'Of marine deposits within the region
192 Mar'cUn P1wocki
,considered allows to shift the extent of the Miocene sea to the northwest of the boundary previously determined by R. Michael (1907). Above the marine Miocene are found fresq-water T,ertiary deposits. They represent rather a monotonous facial ,complex composed of clays, silts and sands. Beds and, lenses of brown ,coal occur sporadically and do not .reach considera'ble thicknesses. A lack of thicker br,own ,coal seams probably is caused by a rapid 'Sedimentation of clayey-arenaceous material in the subsiding hasin. On the 'basis of palynological and palaeobotanical studies the deposits of the fresh-water Tertiary shouLd be referred to the Upper Miocene and the Lower 'Pliocene. The paper ,is alro briefly concerned with the Quaternary deposits of the ,area in study.
