Regionalne zróżnicowanie
bezrobocia w Polsce
Studia i Prace Wydziału Nauk Ekonomicznych i Zarządzania 31/2, 217-231
2013
STUDIA I PRACE WYDZIAŁU NAUK EKONOMICZNYCH I ZARZĄDZANIA NR 31
Iwona M arkowicz
Uniwersytet Szczeciński
REGIONALNE ZRÓŻNICOWANIE BEZROBOCIA W POLSCE
Streszczenie
W spółczesne teorie ry n k u p rac y w sk a z u ją n a je g o reg io n a ln ą niejednorodność. C elem artykułu je s t an aliza regionalnego zróżnicow ania b ez ro b o cia w Polsce. W a n a lizie tej zastosow ano trzy podejścia: analizę stanu, analizę p rzepływ ów i analizę relacji stanów i zm iennych o kreślających status n a ry n k u pracy. W ykorzystano następujące m ierniki: stopę bezrobocia, w spółczynnik aktyw ności zaw odow ej, w skaźnik zatru d nienia, stopy przepływ ów (odpływ u i n ap ły w u do bezrobocia), ryzyko w zględne. Z w ró cono rów n ież uw agę n a znaczenie diagnostyczne ty c h m ierników .
Słowa kluczowe
: bezrobocie, ry n ek p racy, zróżnicow anie regionalneWprowadzenie
Polska jako kraj członkowski Unii Europejskiej została zobowiązana do
realizacji celów Europejskiej Strategii Zatrudnienia, to jest pełnego zatrudnie
nia, polepszenia jakości i produktywności pracy oraz wzmocnienia spójności
i integracji społecznej. Na szczeblu Unii Europejskiej pełne zatrudnienie zostało
zdefiniowane w strategii lizbońskiej (na lata 2000-2010) przez 70-procentową
stopę zatrudnienia (dla osób w wieku 20-64 lata). W marcu 2010 roku Komisja
Europejska przedłożyła nową strategię (na lata 20102020) Europa 2020
Strategia dla inteligentnego, zrównoważonego i integrującego wzrostu
, w k tó re j o k r e ś lo n o a m b itn y c e l d la U n ii E u ro p e js k ie j n a 2 0 2 0 r o k , a m ia n o w ic ie o s ią g n ię c ie ś re d n ie j s to p y z a tr u d n ie n ia d la o s ó b w w ie k u 2 0 - 6 4 la ta w w y s o k o ś c i 7 5 % . D la P o ls k i c e l t e n z o s ta ł w y z n a c z o n y ta k ż e n a b a r d z o w y s o k im p o z io m ie - 7 1 % . W e d łu g G U S w s k a ź n ik te n w 2 0 1 1 r o k u w y n o s ił d la U E 6 8 ,6 % , a d la P o ls k i 6 4 ,8 % , n a to m ia s t w 2 0 1 2 r o k u o d p o w ie d n io 6 8 ,5 % i 6 4 ,7 % . P r z y ję ta w 2 0 0 0 r o k u s tr a te g ia liz b o ń s k a z a p o c z ą tk o w a ła p r o c e s m a ją c y n a c e lu u c z y n ie n ie z g o s p o d a r k i u n ijn e j n a jb a r d z ie j k o n k u r e n c y jn e j, o p a rte j n a w ie d z y g o s p o d a r k i ś w ia ta z d o ln e j d o u tr z y m a n ia z r ó w n o w a ż o n e g o w z r o s tu g o s p o d a r c z e g o , s tw o r z e n ia w ię k s z e j lic z b y le p s z y c h m ie js c p r a c y o r a z z a c h o w a n ia s p ó jn o ś c i s p o łe c z n e j. W s tr a te g iiEuropa 2020
1 f u n d a m e n ta ln y c e l r e fo rm , j a k i m j e s t p r z y s p ie s z e n ie w z r o s tu g o s p o d a r c z e g o i z w ię k s z e n ie z a tr u d n ie n ia w U n ii E u r o p e js k ie j, n ie u le g ł z m ia n ie , a z a p r o p o n o w a n y m o d e l e u r o p e j sk ie j s p o łe c z n e j g o s p o d a r k i r y n k o w e j w w ię k s z y m n iż d o ty c h c z a s s to p n iu m a s ię o p ie ra ć n a tr z e c h w s p ó łz a le ż n y c h i w z a je m n ie u z u p e łn ia ją c y c h s ię p r io r y t e ta c h : w z r o ś c ie in te lig e n tn y m (ro z w ó j g o s p o d a r k i o p a rte j n a w ie d z y i in n o w a c ji), w z r o ś c ie z r ó w n o w a ż o n y m ( g o s p o d a r k a n is k o e m is y jn a , e f e k ty w n ie j k o r z y s ta ją c a z z a s o b ó w i k o n k u r e n c y jn a ) , w z r o ś c ie s p r z y ja ją c y m w łą c z e n iu s p o łe c z n e m u ( g o s p o d a r k a c h a r a k te r y z u ją c a s ię w y s o k im p o z io m e m z a tr u d n ie n ia i z a p e w n ia ją c a s p ó jn o ś ć g o s p o d a r c z ą , s p o łe c z n ą i te r y to r ia ln ą ) . C e le mEuropy
2020
j e s t d ą ż e n ie d o a k ty w iz a c ji z a w o d o w e j m o ż liw ie j a k n a jw ię k s z e j lic z b y o só b .W b a d a n iu z a s to s o w a n o tr z y p o d e jś c ia : a n a liz ę s ta n u , a n a liz ę p r z e p ły w ó w i a n a liz ę r e la c ji s ta n ó w i z m ie n n y c h o k r e ś la ją c y c h s ta tu s n a r y n k u p r a c y . C e le m ta k p r z e p r o w a d z o n e j a n a liz y j e s t id e n ty f ik a c ja r e g io n a ln e g o z r ó ż n ic o w a n ia b e z r o b o c ia w P o ls c e .
1. Teorie rynku pracy
W s p ó łc z e s n e te o r i e e k o n o m ic z n e m o d y f ik u ją i r o z w ija ją d o r o b e k e k o n o m ii g łó w n e g o n u r tu . W s p ó łc z e s n a e k o n o m ia a l te r n a ty w n a j e s t b o g a ty m k ie r u n k ie m m y ś li e k o n o m ic z n e j, d o k tó r e g o z a lic z a się lic z n e s z k o ły i p o g lą d y e k o - 1
1 Krajowy Program Reform, Europa 2020, Ministerstwo Gospodarki, www.mg.gov.pl (27.05.2013).
Iw o n aMa r k o w i c z
Re g i o n a l n ez r ó ż n i c o w a n i eb e z r o b o c i awPo l s c e 219
n o m ic z n e p o z o s ta ją c e w o p o z y c ji d o ta k z w a n e j e k o n o m ii o r to d o k s y jn e j2. Z a s a d n ic z e p o g lą d y te o r ii n u r tu n e o k la s y c z n e g o i n e o k e y n e s o w s k ie g o d o ty c z ą c e f u n k c jo n o w a n ia r y n k u p r a c y p r z e d s ta w io n o w ta b e li 1.
T ab ela 1. G łów ne n u rty teo rii ekonom ii w odniesien iu do zjaw iska b ez robocia
Poglądy Neoklasycy Neokeynesiści
Założenia
- konkurencja doskonała - podmioty m ają wiedzę o pracy
i otoczeniu rynkowym - brak ograniczeń mobilności
przestrzennej
- cena pracy równoważy popyt i podaż
- stan równowagi - pełne zatrud nienie
- mniejsze wydatki - mniejszy popyt - ograniczenie produkcji - spadek
zatrudnienia
- postulat: prowadzenie aktywnej polityki państwa w sferze zatrud nienia
Bezrobocie
- dobrowolne - przymusowe
- dualizacja rynku pracy - wzrost długotrwałego bezrobocia
Przyczyny - ingerencja państwa
- wpływ związków zawodowych
- recesja
- niepełne wykorzystanie potencjału Zwalczanie
bezrobocia
- wolny rynek - elastyczność płac
- ingerencja państwa
Źródło: opracowanie własne na podstawie: E. Gołata, Estymacja pośrednia bezrobocia
na lokalnym rynku pracy, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Poznaniu, Poznań 2004;
M. Knapińska, Przepływy pracowników w świetle makro- i mikroekonomicznych teorii rynku
pracy, w: Teoretyczne i praktyczne aspekty funkcjonowania gospodarki, red. T. Bernat,
Print Group, Szczecin 2009.
W e d łu g te o r ii n e o k la s y c z n e j, n a w ią z u ją c e j d o p o g lą d ó w A . S m ith a , z g o d n ie z p r a w e m J.B . S a y a p o d a ż t w o r z y p o p y t. M e c h a n iz m r y n k o w y w d łu ż s z y m o k r e s ie z a p e w n ia r ó w n o w a g ę p o d w a r u n k ie m b r a k u in g e r e n c ji z z e w n ą tr z . Z g o d n ie z m o d e le m d o s k o n a łe j k o n k u r e n c ji A . P ig o u n a r y n k u p r a c y p r z y jm u je s ię n a s tę p u ją c e z a ło ż e n ia : p r a c o d a w c y i p r a c o b io r c y m a j ą p e ł n ą in f o r m a c ję o p ła c a c h i m o ż liw o ś c ia c h z a tr u d n ie n ia , p o d e j m u ją r a c jo n a ln e d e c y z je , n ie m a o g r a n ic z e ń m o b iln o ś c i s iły r o b o c z e j, a c e n a p r a c y s ta n o w i m e c h a n iz m r ó w n o w a ż e n ia p o p y tu i p o d a ż y . B e z r o b o c ie n a t o m ia s t m a c h a r a k te r d o b r o w o ln y i j e s t r e z u lta te m in g e r e n c ji p a ń s tw a o r a z z w ią z k ó w z a w o d o w y c h . N e o k e y n e s iś c i z a J .M . K e y n e s e m g ło s ili n ie e la s ty c z n o ś ć s iły r o b o c z e j, s z ty w n o ś ć p ła c o r a z m o ż
2 Szerzej na temat ekonomii alternatywnej w: Współczesne teorie ekonomiczne, red. M. Ratajczak, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Poznaniu, Poznań 2005.
liw o ś ć r ó w n o w a g i w g o s p o d a r c e p r z y n ie p e łn y m z a tr u d n ie n iu . B e z r o b o c ie w e d łu g n ic h m a c h a r a k te r p r z y m u s o w y , a w j e g o z w a lc z a n iu n ie z b ę d n a j e s t in g e r e n c ja p a ń s tw a ( a k ty w n a p o lity k a ) . W s p ó łc z e s n e te o r ie z a w ie r a j ą o d m ie n n e lu b r o z s z e r z o n e i u z u p e łn io n e z b io r y h ip o te z d o ty c z ą c y c h w y s tę p o w a n ia , p o w s ta w a n ia i u tr z y m y w a n ia się n ie r ó w n o w a g i n a r y n k u p r a c y . W lite r a tu r z e w s k a z u je się tr z y p o d s ta w o w e g r u p y h ip o te z 3: d o ty c z ą c e c z y n n ik ó w s tr u k tu r a ln y c h i in s ty tu c jo n a ln y c h ja k o o d p o w ie d z ia ln y c h z a p o w s ta w a n ie n ie r ó w n o w a g i n a r y n k u p r a c y ( te o r ia s e g m e n ta c ji) , tr a k tu ją c e o n ie r ó w n o w a d z e s p o w o d o w a n e j d łu g o tr w a ł o ś c ią ( o p ó ź n ie n ie m ) p r o c e s ó w d o s to s o w a w c z y c h n a r y n k u p r a c y ( te o r ia k a p i ta ł u lu d z k ie g o , te o r i a n a tu ra ln e j s to p y b e z r o b o c ia , te o r i a p o s z u k iw a ń n a r y n k u p r a c y ) , z a k ła d a j ą c e , ż e n ie r ó w n o w a g a n a r y n k u p r a c y m o ż e b y ć s p o w o d o w a n a s z ty w n o ś c ią p ła c ( te o r ia p ła c y e f e k ty w n e j) 4. T e o r ie te , w o d r ó ż n ie n iu o d te o r ii g łó w n e g o n u r tu , p r z e d e w s z y s tk im p o d n o s z ą a s p e k t b r a k u h o m o g e n ic z n o ś c i r y n k u p ra c y .
2. Analiza bezrobocia w ujęciu regionalnym - mierniki i ich znaczenie diagno styczne W P o ls c e w y s tę p u je r e g io n a ln e z r ó ż n ic o w a n ie z ja w is k a b e z r o b o c ia . J a k z a u w a ż a E . G o ła ta , p o p y t n a p r a c ę w u ję c iu te r y to r ia ln y m z m ie n ia ł się n ie r ó w n o m ie r n ie 5. B a d a n ie b e z r o b o c ia u ję te j e s t w p r o g r a m ie b a d a ń s ta ty s ty c z n y c h s ta ty s ty k i p u b lic z n e j u s ta la n y m c o r o c z n ie p r z e z R a d ę M in is tr ó w w d r o d z e r o z p o r z ą d z e n ia . O b s e r w a c ja , p o m ia r i a n a liz a z ja w is k a b e z r o b o c ia u m o ż liw ia ją s f o r m u ło w a n ie p r o g r a m ó w a k ty w n e j p o lity k i r y n k u p r a c y z a r ó w n o k r a jo w e j, j a k i r e g io n a ln e j. A k ty w n a p o lit y k a r y n k u p r a c y j e s t f o r m ą in te r w e n c ji p a ń s tw a w p r o c e s y r y n k o w e , s to s o w a n ą w p r z y p a d k u w y s tą p ie n ia n ie r ó w n o w a g i n a r y n k u p ra c y . A k ty w n e p r o g r a m y z a tr u d n ie n ia m a j ą s p r z y ja ć p o n o w n e m u w ł ą c z e n iu b e z r o b o tn y c h w p r o c e s p r a c y i p o w in n y b y ć s to s o w a n e w o d n ie s ie n iu do
3 M. Knapińska, Przepływy pracowników w świetle makro- i mikroekonomicznych teorii
rynku pracy, w: Teoretyczne i praktyczne aspekty funkcjonowania gospodarki, red. T. Bernat,
Print Group, Szczecin 2009.
4 Zob. E. Kryńska, Mobilność zasobów pracy w wybranych teoriach rynku pracy, w: Mo
bilność zasobów pracy, red. E. Kryńska, Instytut Pracy i Spraw Socjalnych, Warszawa 2000.
5 Przyczyny powstawania i niejednorodności bezrobocia omówiono w pracy: E. Gołata,
Estymacja pośrednia bezrobocia na lokalnym rynku pracy, Wydawnictwo Akademii Ekonomicz
Iw o n aMa r k o w i c z Re g i o n a l n ez r ó ż n i c o w a n i eb e z r o b o c i awPo l s c e 221 w y s e l e k c jo n o w a n y c h g ru p . Z a te m a k ty w n a p o lity k a r y n k u p r a c y z m ie r z a do a k ty w iz a c ji z a w o d o w e j b e z r o b o tn y c h , z m n ie js z e n ia n ie d o p a s o w a n ia s tr u k tu r a l n e g o n a r y n k u p r a c y , p o d n ie s ie n ia p r o d u k c y jn o ś c i s iły r o b o c z e j i w e r y f ik a c ji g o to w o ś c i d o p r a c y b e z r o b o tn y c h 6. W P o ls c e o b s e r w a c ja z ja w is k a b e z r o b o c ia o d b y w a s ię p o p r z e z r e je s tr a c ję b e z r o b o tn y c h w u r z ę d a c h p r a c y o r a z p o p r z e z b a d a n ie a k ty w n o ś c i e k o n o m ic z n e j lu d n o ś c i (B A E L ) . O b y d w a p o d e jś c ia r ó ż n i ą s ię z a r ó w n o d e f in io w a n ie m o s o b y b e z r o b o tn e j, j a k i s p o s o b e m z b ie r a n ia in f o r m a c ji. O b y d w a te ż m a j ą is to tn e w a d y . W p r z y p a d k u b e z r o b o c ia r e je s tr o w a n e g o p o d k r e ś la s ię c z ę s ty b r a k g o to w o ś c i d o p r a c y o s ó b z a r e je s tr o w a n y c h w u r z ę d a c h p r a c y , a w p r z y p a d k u b a d a ń B A E L - o d m o w y u d z ie la n ia o d p o w ie d z i. Z a te m p o m ia r z ja w is k a b e z r o b o c ia n ie j e s t id e a ln y . M ie r n ik i s to s o w a n e w a n a liz ie r y n k u p r a c y w u ję c iu r e g io n a ln y m s ą r ó ż n o r o d n ie k la s y f ik o w a n e 7. J e d n y m z k r y te r ió w m o ż e b y ć r o d z a j a n a liz y i w ó w c z a s s tr u k tu r a m ie r n ik ó w j e s t n a s tę p u ją c a : a) a n a liz a s ta n u ( m ie r n ik i n a tę ż e n ia ): s to p a b e z r o b o c ia , w s p ó łc z y n n ik a k ty w n o ś c i z a w o d o w e j, w s k a ź n ik z a tr u d n ie n ia ;
b ) a n a liz a p r z e p ły w ó w (s tr u m ie n i): s to p y p r z e p ły w ó w - o d p ły w u i n a p ły w u d o b e z r o b o c ia ; c) a n a liz a r e la c ji s ta n ó w lu b s tr u m ie n i i z m ie n n y c h o k r e ś la ją c y c h s ta tu s n a r y n k u p r a c y : r y z y k o w z g lę d n e . P o d s ta w o w y m m ie r n ik ie m n a t ę ż e n ia z ja w is k a b e z r o b o c ia j e s t s to p a b e z r o b o c ia r e je s tr o w a n e g o . W s k a ź n ik te n w w o je w ó d z tw a c h P o ls k i j e s t z r ó ż n ic o w a n y ( r y s u n e k 1). S to p a b e z r o b o c ia w P o ls c e w 2 0 1 1 r o k u w y n o s iła 1 2 ,5 % , a m e d ia n a d la w o je w ó d z tw 1 3 ,3 % ( w a r to ś ć d la w o je w ó d z tw lu b e ls k ie g o i o p o ls k ie g o ) . Z r ó ż n ic o w a n ie w o je w ó d z tw p o d w z g lę d e m s to p y b e z r o b o c ia ( w s p ó łc z y n n ik z m ie n n o ś c i w y n o s i 2 3 % ) w y n ik a , j a k p o d k r e ś la s ię w lite r a tu r z e , z e z r ó ż n ic o w a n ia p o z io m u r o z w o ju s p o łe c z n o - g o s p o d a r c z e g o r e g io n ó w , n ie r ó w n o m ie r n y c h z m ia n p o p y tu n a p r a c ę , a ta k ż e r ó ż n e g o n a s ile n ia lik w id o w a n y c h i p r y w a ty z o w a n y c h p r z e d s ię b io r s tw p a ń s tw o w y c h w o k r e s ie tr a n s f o r m a c ji8.
6 Por. Aktywna polityka rynku pracy w Polsce w kontekście europejskim, red. Z. Wiś niewski, K. Zawadzki, Wojewódzki Urząd Pracy - Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Toruń 2010.
7 Por. E. Gołata, op.cit.
8 Por. A. Malarska, Bezrobocie w Polsce w ujęciu regionalnym. Studium statystyczne, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2000; E. Gołata, op.cit.; I. Kotowska, M. Podo- grodzka, Przestrzenne zróżnicowanie rynku pracy w Polsce 1990-94, w: Rynek pracy w Polsce
R ysunek 1. S topa b ez ro b o cia rejestrow anego w w ojew ództw ach P olski w 2011 ro k u
Ź ródło: d an e G U S , w w w .stat.g o v .p l (10.07.2013).
Oczywiście różnice na rynku pracy dotyczące podaży i popytu mogą być źró
dłem niedopasowań strukturalnych, a więc nawet rynek pracy w ogólnych licz
bach zbilansowany, może wykazywać znaczne poziomy bezrobocia. Wówczas
na jednym z subrynków istnieje nadwyżka nieobsadzonych miejsc pracy, a na
innym subrynku znajdują się bezrobotni niepasujący do tych miejsc pracy9.
Analizując pozostałe mierniki analizy stanu, czyli współczynnik aktywno
ści zawodowej (rysunek 2) i wskaźnik zatrudnienia10 (rysunek 3), należy stwier
dzić, że zróżnicowanie województw jest nieznaczne (odpowiednio 3,5% i 2,9%).
Mając na uwadze znaczenie diagnostyczne omawianych mierników w analizie
regionalnej, należy podkreślić, że liczba bezrobotnych jest ujmowana według
miejsca zamieszkania, a liczba zatrudnionych według lokalizacji zakładu pracy.
Sytuacja ta może mieć wpływ na zniekształcenie wyników analizy regionalnej
czy lokalnej.
9 W prow adzenie do an a lizy loka ln eg o ryn ku p ra c y . P rzew o d n ik, red. M . G óra, U . S ztan-
d ersk a, M in isterstw o P racy i P o lity k i S p o łeczn ej, D e p artam en t A n aliz E k o n o m ic zn y c h i P rognoz, W arsz a w a 2 006, s. 38.
10 W sp ó łcz y n n ik a k ty w n o ści zaw odow ej lu d n o ści - u d z ia ł lu d n o ści ak tyw nej z aw o d o w o w ogólnej liczb ie lu d n o ści w w ie k u 15 la t i w ięcej, w sk aź n ik z atru d n ie n ia - u d z ia ł p ra cu jąc y c h w ogólnej liczb ie lu d n o ści w w ie k u 15 la t i w ięcej.
I wonaM arkowicz R egionalnezróżnicowaniebezrobociawP olsce 223
R ysunek 2. W spółczynnik aktyw ności zaw odow ej w w ojew ództw ach Polski w 2011 roku
Ź ródło: d an e G U S , w w w .stat.g o v .p l (10.07.2013).
R ysunek 3. W skaźn ik zatru d n ien ia w w ojew ództw ach P olski w 2011 ro k u
Ź ródło: d an e G U S , w w w .stat.g o v .p l (10.07.2013).
Wydaje się, że dobrym rozwiązaniem w analizie stanu jest porównywanie
nie jednego, ale dwóch mierników, tak jak to pokazano na rysunku 4. Rozpatru
jąc stopę bezrobocia na tle wskaźnika zatrudnienia, utworzono cztery pola
(po-dział osi na podstawie wartości mediany). Pole określające stosunkowo niską
stopę bezrobocia i wysoki wskaźnik zatrudnienia nazwano „dobra sytuacja”
i znajduje się w nim pięć województw. Najtrudniejsza sytuacja określona jest
przez „brak miejsc pracy” - pole to świadczy o dużym bezrobociu i małym
zatrudnieniu. Taką właśnie sytuację obserwujemy w województwach zachod
niopomorskim i warmińsko-mazurskim.
R ysunek 4. W skaźnik zatrudnienia i stopa b ezro b o cia w w ojew ództw ach P olski w 2011 ro k u (przecięcie osi - w arto ści m ediany)
Źródło: opracowanie własne.
Analiza przepływów umożliwia badanie zmian między stanami rynku pra
cy w określonym czasie. Jak podkreślają M. Góra i U. Sztanderska, aby zrozu
mieć sytuację na rynku pracy, ważne jest nie tylko stwierdzenie, ile osób znaj
duje się w danym stanie w określonym momencie, lecz także, ile z nich jest
w nim od dawna, ile do niego weszło, a ile go opuściło. Dynamiczny rynek
pracy cechują duże zmiany stanów na nim, na rynku stagnacyjnym stany są
stabilne. Na każdym z nich trzeba stosować inną politykę11. Wśród wskaźników
charakteryzujących przepływy na regionalnym rynku pracy wymienia się stopę
napływu do bezrobocia rejestrowanego (udział bezrobotnych zarejestrowanych
IwonaMarkowicz
RegionalnezróżnicowaniebezrobociawPolsce 225
w okresie sprawozdawczym do liczby cywilnej ludności aktywnych zawodowo)
oraz stopę odpływu z bezrobocia rejestrowanego (stosunek liczby bezrobotnych
wyrejestrowanych w okresie sprawozdawczym do liczby bezrobotnych na ko
niec poprzedniego okresu sprawozdawczego). Koncepcję łącznego przedsta
wiania tych wskaźników przedstawiły I. Kotowska i M. Podogrodzka, wyróż
niając cztery grupy regionów12:
- o niskim napływie i niskim odpływie - sytuacja stagnacji,
- o niskim napływie i wysokim odpływie - sugestia możliwej poprawy,
- o wysokim napływie i wysokim odpływie - duża ruchliwość wewnętrzna,
- o wysokim napływie i niskim odpływie - groźba pogorszenia sytuacji.
Podział ten wykorzystano w graficznym przedstawieniu relacji stóp przepły
wów w województwach w 2011 roku (rysunek 5).
R ysunek 5. Stopy p rzepływ ów bezro b o cia w w ojew ództw ach P olski w 2011 roku (przecięcie osi - w arto ści m ediany)
Źródło: opracowanie własne.
Analiza przepływów poszerza prowadzone badania. Wspomniane wcześ
niej województwa zachodniopomorskie i warmińsko-mazurskie przedstawia I.
r y s u n e k 5 w ć w ia r tc e „ d u ż a r u c h li w o ś ć ” , c o w s k a z u je j e d n a k n a m o ż liw o ś ć z n a le z ie n ia p ra c y .
M a ją c n a w z g lę d z ie z n a c z e n ie d ia g n o s ty c z n e w y k o r z y s ty w a n y c h w s k a ź n ik ó w , n a l e ż y z w r ó c ić u w a g ę n a fa k t, ż e o d p ły w n ie j e s t j e d n o z n a c z n y z p o d ję c ie m p r a c y o r a z ż e j e d n a o s o b a m o ż e w ie lo k r o tn ie z m ie n ia ć sta n , p r z e z co z w ię k s z a s ię lic z b a z d a rz e ń .
A n a li z a r e la c ji s ta n ó w lu b s tr u m ie n i i z m ie n n y c h o k r e ś la ją c y c h s ta tu s n a r y n k u p r a c y m o ż e b y ć p r z e p r o w a d z o n a z z a s to s o w a n ie m a n a liz y h is to r ii z d a r z e ń . R y z y k o w z g lę d n e m o ż e b y ć w y z n a c z o n e n a p o d s ta w ie m o d e lu lo g ito - w e g o : W m o d e lu ty m p o k r e ś la p r a w d o p o d o b ie ń s tw o z a jś c ia o k r e ś lo n e g o z d a r z e n ia , p /( 1 - p ) o z n a c z a s z a n s ę lu b r y z y k o ( w a n a liz ie b e z r o b o c ia m ó w im y o r y z y k u ) , x i r e p r e z e n tu je z m ie n n e ( o k r e ś la ją c e s ta tu s ) , a a t to p a r a m e tr y m o d e lu , p r z y c z y m d o in te r p r e ta c ji w y k o r z y s ty w a n e j e s t w y r a ż e n ie exp(a,·) o k r e ś la ją c e r y z y k o w z g lę d n e .
W lite r a tu r z e p o d k r e ś la s ię z w ią z e k r y z y k a b e z r o b o c ia z m ie js c e m z a m ie s z k a n ia ( r e g io n k r a ju , j e g o m ie js k i i w ie js k i c h a r a k te r) i z c e c h a m i d e m o g r a f ic z n y m i (p łe ć , w ie k , w y k s z ta łc e n ie ) . N a p o d s ta w ie m o d e lu (1 ) z o s ta ły o s z a c o w a n e w a r to ś c i r y z y k a w z g lę d n e g o ( d y c h o to m ic z n a z m ie n n a o b ja ś n ia n a p r z y jm u je w a r to ś c i: 1 d la b e z r o b o tn y c h i 0 d la p r a c u ją c y c h ) : a) b e z r o b o c ia w w o je w ó d z tw a c h w s to s u n k u d o P o ls k i ( r y s u n e k 6; z m ie n n a o b ja ś n ia ją c a x i p r z y jm u je w a r to ś c i 1 d la d a n e g o w o je w ó d z tw a i 0 d la P o ls k i) ; b ) b e z r o b o c ia n a w s i w s to s u n k u d o m ia s t ( r y s u n e k 7; z m ie n n a o b ja ś n ia j ą c a x i p r z y jm u je w a r to ś c i 1 d la w s i i 0 d la m ia s ta ); c) b e z r o b o c ia k o b ie t w s to s u n k u d o m ę ż c z y z n ( r y s u n e k 8; z m ie n n a o b ja ś n ia ją c a x i p r z y jm u je w a r to ś c i 1 d la k o b ie t i 0 d la m ę ż c z y z n ).
13 Model ten może być stosowany dla danych zbiorczych, jak w niniejszym artykule. Dla danych indywidualnych można zastosować model logitowy lub model regresji Coxa. Szerzej na ten temat w pracach: B. Bieszk-Stolorz, Analiza historii zdarzeń w badaniu bezrobocia, Volumi- na.pl, Szczecin 2013; B. Bieszk-Stolorz, I. Markowicz, Modele regresji Coxa w analizie bezrobo
cia, CeDeWu, Warszawa 2012; W. Collier, The Impact o f Demographic and Individual Hetero geneity on Unemployment Duration: A Regional Study, Studies in Economics 0302, Department
o f Economics, University of Kent 2003.
i p \ lo g it ( p ) = ln V 1 - p J k
= «0 + ^ a ix i
i=1
(1)Iw o n aMa r k o w ic z
Re g io n a l n ez r ó ż n ic o w a n ieb e z r o b o c iawPo l s c e 227 R ysunek 6. R yzyko w zględne b ez ro b o cia w w ojew ództw ach w stosunku do P olski
w 2011 ro k u
Ź ródło: o p raco w an ie w łasne.
Wartości oszacowanych parametrów przedstawiono w tabeli 2. Ponieważ
wyznaczone ryzyko jest względne, to na rysunkach linia na poziomie wartości 1
jest punktem odniesienia, z którym porównujemy analizowane ryzyko. Jeśli
iloraz ryzyka jest większy od jedności, to tym samym ryzyko jest większe od
porównywanego. Zatem analiza ryzyka względnego dostarcza informacji
o zróżnicowaniu województw. Ryzyko bezrobocia w województwach warmiń
sko-mazurskim i zachodniopomorskim jest wyższe niż w Polsce odpowiednio
o 61,4% i 56,3%. Natomiast najniższe jest w województwie śląskim, niższe
o 23,4% niż w Polsce.
T ab e la 2. O cen y p aram etrów m odeli logitow ych
W o jew ó d ztw o W oj ew ó d ztw o /P o lsk a W ieś/m iasto K o b iety /m ężczy źn i
1 2 3 4 D o ln o śląsk ie 0,0272 0,2742 0,2958 Kuj a w sk o -P o m o rsk ie 0,3643 0,1876 0,4816 L u b elsk ie -0 ,0 0 5 2 0,0209 0,2150 L u b u sk ie 0,0956 0,4068 0,4207 Ł ó d zk ie -0 ,1 2 2 1 - 0 ,1 0 9 0 0,2345 M ało p o lsk ie -0 ,1 2 3 0 0,2455 0,3213 M azo w ieck ie - 0 ,2 1 8 8 0,4165 0,1225 O p olskie 0,0513 0,0019 0,4496 P o d k arp ack ie 0,3348 0,1373 0,3325 P o d lask ie 0,0859 -0 ,1 0 1 3 0,1198
1
2
3 4P o m o rsk ie 0,0473 0,6030 0,4917
Śląskie -0 ,2 6 6 7 0,0186 0,4858
Ś w ięto k rzy sk ie 0,0862 -0 ,1 1 6 6 0,3380 W arm iń sk o -M azu rsk ie 0,4785 0,5889 0,4641 W ielk o p o lsk ie -0 ,2 5 0 5 0,1341 0,6069 Z ach o d n io p o m o rsk ie 0,4464 0,6320 0,3759
Ź ró d ło : o b liczen ia w łasne.
Województwa są także zróżnicowane pod względem ryzyka bezrobocia na
wsi w stosunku do miasta (rysunek 7). Ryzyko to najczęściej przekracza war
tość jedności i najwyższe jest w województwie zachodniopomorskim (większe
o 88,1%). Natomiast w kilku województwach ryzyko bezrobocia na wsi jest
mniejsze niż w mieście (w województwie świętokrzyskim mniejsze o 11,0%).
R ysunek 7. R yzyko w zględne b ez ro b o cia n a w si w stosunku do m iast w w ojew ództw ach P olski w 2011 ro k u
Ź ródło: o p raco w an ie w łasne.
Analiza płci osób aktywnych zawodowo (rysunek 8) wykazuje, że ryzyko
bezrobocia wśród kobiet jest większe niż wśród mężczyzn w każdym woje
wództwie mimo zróżnicowania ryzyka względnego.
Iw o n aMa r k o w ic z
Re g io n a l n ez r ó ż n ic o w a n ieb e z r o b o c iawPo l s c e 229 R ysunek 8. R yzyko w zględne b ez ro b o cia w śró d ko b iet w stosunku do m ężczyzn
w w ojew ództw ach P olski w 2011 ro k u
Źródło: opracowanie własne.
P o d s u m o w a n i e
C e le m a r ty k u łu b y ła a n a liz a r e g io n a ln e g o z r ó ż n ic o w a n ia b e z r o b o c ia w P o ls c e . Z a s to s o w a n o tr z y p o d e jś c ia : a n a liz a s ta n u , a n a liz a p r z e p ły w ó w i a n a liz a r e la c ji s ta n ó w i z m ie n n y c h o k r e ś la ją c y c h s ta tu s n a r y n k u p r a c y . W y k o r z y s ta n o n a s tę p u ją c e m ie r n ik i: s to p ę b e z r o b o c ia , w s p ó łc z y n n ik a k ty w n o ś c i z a w o d o w e j, w s k a ź n ik z a tr u d n ie n ia , s to p y p r z e p ły w ó w ( o d p ły w u i n a p ł y w u d o b e z r o b o c ia ) , r y z y k o w z g lę d n e . Z w r ó c o n o u w a g ę n a z n a c z e n ie b a d a n ia z ja w is k a b e z r o b o c ia d la k r e o w a n ia o d p o w ie d n ie j p o lity k i n a r y n k u p r a c y . W s k a z a n o n a p r o b le m y w z a k r e s ie o b s e rw a c ji, p o m ia r u i a n a liz y . B a d a n ia p r z e p r o w a d z o n o d la w o je w ó d z tw P o ls k i w 2 0 1 1 ro k u . W y n ik a z n ic h b r a k h o m o g e n ic z n o ś c i b e z r o b o c ia w u ję c iu r e g io n a ln y m p o d w z g lę d e m : s to p y b e z r o b o c ia , s to p y n a p ł y w u d o b e z r o b o c ia , s to p y o d p ły w u z b e z r o b o c ia , r y z y k a w z g lę d n e g o b e z r o b o c ia w p o s z c z e g ó ln y c h w o je w ó d z tw a c h w s to s u n k u d o P o ls k i, r y z y k a w z g lę d n e g o b e z r o b o c ia n a w s i w s to s u n k u d o m ia s t o r a z r y z y k a w z g lę d n e g o b e z r o b o c ia w ś r ó d k o b ie t w s to s u n k u d o m ę ż c z y z n .
Literatura
A k tyw n a p o lity k a rynku p r a c y w P o lsc e w kontekście europejskim , red. Z. W iśniew ski,
K. Z aw adzki, Wojewódzki Urząd Pracy - Uniwersytet Mikołaja Kopernika, T oruń 2010. B ieszk-S tolorz B., A n a liza h istorii zdarzeń w badaniu bezrobocia, V olum ina.pl, S zcze
cin 2013.
B ieszk-S tolorz B., M arkow icz I., M o dele regresji C oxa w analizie bezrobocia, CeD e- W u, W arszaw a 2012.
C ollier W ., The Im p a c t o f D em o g ra p h ic a n d In d ivid u a l H etero g en eity on U nem ploy
m ent D u ration: A R eg io n a l Study, S tudies in E conom ics 0302, D epartm ent
o f E conom ics, U niv ersity o f K ent 2003.
G o łata E., E sty m a c ja p o śre d n ia bezrobocia n a lokalnym rynku p ra c y , W ydaw nictw o A kadem ii E konom icznej w P oznaniu, P oznań 2004.
K abaj M ., R o zw ó j i za tru d n ien ie za so b ó w p ra c y , w: R a p o rt o rozw oju społecznym -
P o lsk a 1995, U N D P , W arszaw a 1995.
K napińska M ., P rzep ływ y p ra c o w n ik ó w w św ietle m akro- i m ikroekonom icznych teorii
rynku p r a c y , w: T eoretyczne i p ra k ty c zn e aspekty fu n k c jo n o w a n ia g o sp o d a rk i,
red. T. B ernat, P rin t G roup, S zczecin 2009.
K o m u n ik a t K o m isji E U R O P A 2020 Stra teg ia na rzecz inteligentnego i zrów now ażonego rozw oju sprzyjającego w łączeniu społecznem u, K om isja E uropejska, B ruksela,
3.3.2010K O M (2010) 2020 w ersja ostateczna.
K otow ska I., P odo g ro d zk a M ., P rzestrzen n e zróżnicow anie rynku p r a c y w P o lsce
1 9 9 0 -9 4 , w: R y n e k p r a c y w P o lsc e 1 9 9 3 -9 4 , red. U. Sztanderska, „R ap o rt IP iS S ”
1995, n r 9.
K ra jo w y P rogram R eform , E u ro p a 2020, M inisterstw o G ospodarki, w w w .m g.gov.pl
(27.05.2013).
K ry ń sk a E., M o bilność za so b ó w p r a c y w w ybranych teoriach rynku p ra c y , w: M obil
ność za so b ó w p ra c y , red. E. K ryńska, Insty tu t P ra cy i Spraw Socjalnych, W arsza
w a 2000.
M alarsk a A ., B ezro b o cie w P o lsce w ujęciu regionalnym . Studium statystyczne, W y daw nictw o U n iw ersytetu Ł ódzkiego, Ł ó d ź 2000.
P odo g ro d zk a M ., M eto d a a glom eracyjna w a nalizie p rze strze n n eg o zróżnicow ania
bezrobocia w P o lsc e w latach 1 9 9 0 -2 0 1 0 , „S tudia E k onom iczne” 2012,
n r 2 (LX X III).
W prow adzenie do ana lizy lokalnego rynku p ra c y. P rzew odnik, red. M. G óra, U . S ztan
derska, M inisterstw o P racy i P olityki S połecznej, D epartam ent A n aliz E k o n o m iczn y ch i P rognoz, W arszaw a 2006.
Iw o n aMa r k o w i c z
Re g i o n a l n ez r ó ż n i c o w a n i eb e z r o b o c i awPo l s c e 231
W spółczesne teorie ekonom iczne, red. M . R atajczak, W ydaw nictw o A kadem ii E k o n o
m icznej w P oznaniu, P oznań 2005. w w w .stat.gov.pl (10.07.2013).
REGIONAL DIVERSITY OF UNEMPLOYMENT IN POLAND
Abstract
C ontem porary theories o f labor m arket show s o n regional hetero g en eity o f this m arket. T he aim o f the article is to analyze the regional d iversity o f u nem ploym ent in P oland. T hree approaches w ere u sed in this analyze: co ndition analyze, flow s analyze and analyze o f the relatio n b etw een conditions and the variables ch aracterizing the status o n labor m arket. F ollow ing m eters w ere u sed : unem p lo y m en t rate, p rofession activity rate, em ploym ent rate, flow s rate (outflow an d influx to unem ploym ent), relative risk. It w as also high lig h ted th e diagnostic im portance o f these m eters.
