ASpeKty bibliOteRApeUtyCzNe i muzykoteraPeutyczne WARSztAtóW pROWAdzONyCh ze SłUChACzAmi U3A SeOUl NAtiONAl UNiveRSity W KORei pOłUdNiOWeJ
AbStRAKt: W artykule omówiono rolę edukacji muzycznej (szczególnie narodowej koreańskiej pieśni ludowej Arirang) i zajęć muzykoterapeutycznych pośród studentów Uniwersytetu III Wieku w Seoul National University in South Korea
SłOWA KlUCzOWe: muzykoterapia, uniwersytety III wieku, Seoul National University U3A, muzykoterapia w Korei Południowej, Arirang
Pierwszy Uniwersytet III Wieku (U3A) w Korei Południowej powstał w 2009 r. na Seoul National University (SNU). SNU U3A przyjął definicję
III wieku gdzie za jego początek przyjmuje się 40 lat bądź wiek średni (Choi, 2014, s. 68). W pierwszym programie U3A na SNU wzięły udział w większości osoby 40 i 50letnie, ale też i osoby starsze (> 60 r.ż.), które również miały możliwość uczestnictwa (Choi, 2014, s. 69). Obecnie (2019 r.) edukację w tym trybie podejmują w większości osoby powyżej 50. r.ż., które traktują UTW jako formę przygotowania do życia na emeryturze. Program dydaktyczny UTW składa się z 26–30 przedmiotów, a zajęcia odbywają się raz w tygodniu po południu przez dwa semestry (Choi, 2014, s. 69) dla liczby uczestników w przedziale 30–40 osób.
Ponad 90% słuchaczy UTW stanowią kobiety (głównie gospodynie domowe) o bardzo zróżnicowanej sytuacji materialnej. UTW to dla nich
KiRiAKOS ChAtzipeNtidiS Uniwersytet Wrocławski ORCID: 0000-0001-7682-4856
87
okazja do produktywnego spędzania czasu poza domem, nawiązania nowych znajomości i przyjaźni, możliwość uczestnictwa w zajęciach i wyjazdach integracyjnych. Idea U3A SNU jest oparta na przekonaniu, że
„ocena własnego życia, jego ponowne zaprojektowanie i przygotowanie się do aktualnych wyzwań w wieku średnim jest ważne i korzystne dla starzejących się jednostek, a tym samym dla społeczeństwa” (Choi, 2014, s. 69). Opisywany model UTW jest stosunkowo nowy i wciąż się rozwija, można jednak przypuszczać, że w obliczu starzejącego się społeczeństwa istnieje duże prawdopodobieństwo, że po ewaluacji zostanie zaadaptowany w bliskiej przyszłości przez inne koreańskie uniwersytety (Choi, 2014, s. 69).
Niezwykle ważne w opinii słuchaczy U3A SNU są zajęcia z edukacji muzycznej prowadzone przez wykwalifikowaną kadrę pedagogiczną – absolwentów i studentów Akademii Muzycznej SNU. Podczas cotygodniowych spotkań w specjalnie wynajętej sali (opłacanej ze składek słuchaczy UTW) odbywa się nauka śpiewu. Jej uwieńczeniem jest najczęściej występ chóru
UTW w odświętnych strojach podczas ważnych uroczystości. W trakcie zajęć muzycznych słuchacze najczęściej uczą się jak wykonywać popularne koreańskie pieśni tradycyjne, z których najważniejszą jest „Arirang”
traktowana jako narodowa pieśń ludowa (Kang, 2013, s. 32). Istnieje wiele odmian regionalnych tego utworu, ale najbardziej popularną jest wersja
„Seoul Arirang” zachowana w niemal identycznej formie zarówno w Korei Południowej jaki i w Korei Północnej. Do dnia dzisiejszego nie jest w pełni znane pochodzenie pieśni ani etymologia nazwy. Termin „Arirang” jest często tłumaczony jako „Mój Ukochany”. Niektóre badania lingwistyczne wykazują jednak, że w starożytnym języku koreańskim „ari” oznacza
„piękny” a „rang” – „pan młody”. Dodatkowo „Arirang” to również nazwa jednego ze wzgórz w Seulu (Kang, 2013, s. 32). Przyjmuje się, że pieśń
„Arirang” to historia kobiety czekającej na swojego ukochanego na brzegu rzeki. Dlatego też pierwotne znaczenie słowa „Arirang” to miłość pomiędzy mężczyzną a kobietą. Obecnie „Arirang” utożsamiane jest z miłością ojczyzny, szczególnie w czasach gdy naród koreański doznawał cierpienia podczas agresji obcych mocarstw (Kang, 2013, s. 32).
Wyjątkowość pieśni Arirang, jej szczególne znaczenie dla Koreańczy
ków oraz obserwacja słuchaczy SNU U3A podczas zajęć muzycznych po
zwala wysnuć wniosek, że oddziaływanie tej pieśni ludowej wykracza poza obszar edukacyjny. Warta wspomnienia w tym miejscu jest praca południo
wokoreańskich badaczy, którzy wykorzystali z szerokiego katalogu utwo
ASpeKty bibliOteRApeUtyCzNe i mUzyKOteRApeUtyCzNe...
rów również i „Arirang” w muzykoterapii osób cierpiących na schizofrenię.
Interwencja terapeutyczna wg. wskaźników encefalografu wykazała, że ba
dani doświadczali bardziej radosnych emocji podczas sesji terapeutycznych, a ich funkcje poznawcze uległy poprawie. W podsumowaniu eksperymentu stwierdzono, że muzykoterapia okazała się efektywną interwencją skutecznie wzmacniającą relaksację emocjonalną i procesy poznawcze, i skutkującą po
zytywnymi zmianami behawioralnymi (Kwon, Gang, Oh, 2013, pp. 168–174).
Gdy Koreańczycy wykonują Arirang „oddają się nostalgii i wspominają ojczyznę” (Kang, 2013, s. 32). Przez stulecia śpiewano „Arirang” zarówno w czasach szczęścia, jak i niedoli, dlatego też ta pieśń jest tak silnie zakorzeniona w emocjach Koreańczyków. Podczas japońskiej okupacji (19101945) Arirang odegrała znaczącą rolę w jednoczeniu narodu poprzez możliwość wyartykułowania cierpień i chęci oporu (Yoo & Kang, 2017, s. 21).
Było to możliwe dzięki specyficznemu stylowi śpiewu koreańskiego tzw.
„vibratory style”, który „pozwala wybrzmieć smutkowi i żalowi” a śpiewający okazuje empatię wobec kobiety czekającej na swojego ukochanego (Kang, 2013, s. 32).
Znacząca i pomocna w uzyskiwaniu celów terapeutycznych jest także struktura utworu wzmacniająca integrację grupy i umożliwiająca wspólne ujawnienie emocji. Arirang jest podzielona na dwie części: „wołanie” (call) solisty oraz odzew (response) – odpowiedź chóru (Yoo & Kang, 2017, s. 17):
Response:
Arirang, Arirang, Arariyo,
(My beloved one, my beloved one, my beloved one) Arirang gogaero neomeoganda.
(My beloved one is going over the mountain) Call:
Nareul beorigo gasin nimeun (If you leave and forsake me) Siprido motgaseo balbyeong nanda.
(Lame you will be before going three miles) (Yoo & Kang, 2017, s. 17).
Kolejnym obszarem pieśni, który może mieć wymiar terapeutyczny jest sama tradycja muzyczna z jakiej wyrósł utwór „Arirang”. Koreańczycy uważają, że „muzyka pochodzi z natury i wszystkie barwy dźwięków harmonizują ze sobą”. W rezultacie „koreańska tradycja muzyczna od
zawsze była o wiele bardziej inkluzywna dla wszystkich typów głosów, włączając w to głosy szorstkie (harsh) i chropowate (husky), w myśl zasady, że „każdy głos uzupełnia inne” (Yoo & Kang, 2017, s. 18).
Często podczas wykonywania „Arirang” prowadzone są również zajęcia taneczne w myśl koreańskiego przysłowia „Muzyka, śpiew i taniec są jednym”. Z „Arirang” silnie związany jest osiemnastowieczny ludowy taniec z wachlarzami, które zgodnie z tradycją mają odpędzać zło i przynosić pomyślność (Yoo&Kang, 2017, s. 19). Dodatkowo podczas terapii zajęciowej grupa może pracować nad stworzeniem gayageum – instrumentu strunowego, na którym wygrywa się „Arirang” (Kang, 2013, s. 34).
Potencjał pieśni „Arirang” pozwala na użycie jej zarówno jako mate
riału biblioterapeutycznego jak i muzykoterapeutycznego. Słuchacze U3A
SNU podczas wizyty studyjnej Autora na Seoul National University (2019) w trakcie wykonywania utworu wykazywali skupienie i śpiewali go wszy
scy razem pod kierunkiem nauczyciela bez względu na wiek, płeć, pozycję społeczną czy poziom umiejętności wokalnych. Omówione wcześniej cechy szczególne utworu pełniły funkcję integracyjną jak i umożliwiały ujawnie
nie emocji zapewniając potrzebę bezpieczeństwa i wzajemnego szacunku.
Śpiewanie „Arirang” dawało osobom starszym szansę na wyrażenie siebie, co jest niezwykle ważne w sformalizowanej kulturze koreańskiej, jak i prze
de wszystkim wspólne bycie razem. Warto nadmienić, że wygospodarowa
nie czasu dla siebie w obliczu natłoku obowiązków rodzinnych jak i tych związanych z pracą (w przypadku słuchaczy wciąż aktywnych zawodo
wo) jest niezwykle trudne w Korei Południowej. Słuchacze U3A SNU mimo tych przeszkód jak i znacznych odległości od miejsca zamieszkania do sali, w której odbywały się zajęcia muzyczne, potrafili ten czas znaleźć, a co naj
bardziej znaczące – przeznaczyć go na Uniwersytet III Wieku.
Arirang to najbardziej znana na świecie koreańska pieśń ludowa obecna w podręcznikach do nauki muzyki bądź w zbiorach pieśni z innych kultur (Yoo & Kang, 2017, s. 17). Arirang poza wyjątkowym potencjałem edukacyjnym (traktowana jest jako wstęp do poznania koreańskiej kultury, muzyki i języka), ma niespotykane walory terapeutyczne (Kang, 2013, s. 35). Śpiewanie „Arirang” przez słuchaczy Uniwersytetu III Wieku Seoul National University, niejako naturalne w Korei Południowej, dla badacza z innego kręgu kulturowego, szczególnie z obszaru biblioterapii i muzykoterapii, może być niezwykle ciekawym przeżyciem estetycznym z pogranicza edukacji międzykulturowej. Tak istotny dla danej kultury
ASpeKty bibliOteRApeUtyCzNe i mUzyKOteRApeUtyCzNe...
tekst, który w każdej z wielu warstw włącza Uczestnika w obszar śpiewu, tańca, muzyki, kultury, historii i emocji (od smutku po radość) to idealny materiał do wykorzystania przez specjalistów terapii przez sztukę nie tylko w koreańskim kręgu kulturowym.
BiBliografia
Choi, SJ. (2015). „Active ageing in South Korea”. W: A. Walker, C. Aspalter (red.), Active ageing in Asia. Nowy Jork: Routledge Taylor & Francis Group, s. 57–75.
Kang, S. (2013). Sharing Global Musics. Bring Korea’s Arirang to Your Music Class.
Music Educators Journal, September, s. 32–35. DOI: 10.1177/0027432113495514 Yoo, H., Kang, S. (2017). Teaching the Korean Folk Song (Arirang) Through Perfor
ming, Creating, and Responding. General Music Today, vol. 31(1), s. 16–25. DOI: 10.1177/1048371317705163
Kwon M., Gang M., Oh K., (2013). Effect of the Group Music Therapy on Brain Wave, Behavior, and Cognitive Function among Patients with Chronic Schizophrenia.
Asian Nursing Research, vol. 7(4), s. 168–174. DOI: 10.1016/j.anr.2013.09.005
bibliOtheRApy ANd mUSiC-theRApy iN WORK With StUdeNtS Of the UNiveRSity Of the thiRd Age (U3A) Of the SeOUl NAtiONAl UNiveRSity iN SOUth KOReA
AbStRACt: The present paper examines role of the music education (especially based on Korean national folk song “Arirang”) and music-therapy among students of the Uni- versity of the Third Age (U3A) at Seoul National University in South Korea
KeyWORdS: music-therapy, university of the third age, Seoul National University U3A, music-therapy in South Korea, Arirang
