Fundusz Sprawiedliwej Transformacji
w Małopolsce Zachodniej
FST w Umowie Partnerstwa
W Umowie Partnerstwa Małopolska została zaliczona do regionów górniczych i przewidziana do wsparcia w ramach I filaru Mechanizmu Sprawiedliwej Transformacji, czyli Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji.
FUNDUSZ SPRAWIEDLIWEJ TRANSFORMACJI
(4,4 mld euro)
Źródło: Przygotowanie Krajowego i Terytorialnych Planów Sprawiedliwej Transformacji, Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej, materiał prezentowany podczas IV posiedzenia Grupy roboczej ds. Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji w dniu 16 grudnia 2020 r.
ŚLĄSKIE DOLNOŚLĄSKIE WIELKOPOLSKIE
ŁÓDZKIE LUBELSKIE MAŁOPOLSKIE
Województwa uzgodnione z KE:
Pozostałe województwa ujęte w UP, negocjowane z KE:
Warunek skorzystania z FST: sporządzenie terytorialnego Planu Sprawiedliwej Transformacji
Sprawiedliwa transformacja energetyczna w Małopolsce
• 2 działające kopalnie węgla kamiennego:
KWK Brzeszcze i KWK Janina w Libiążu, łączne wydobycie: ok. 2,3 mln ton rocznie, zatrudnienie: ok. 4000 pracowników (2019)
• 3 elektrownie węglowe:
Trzebinia (546 MW), Kraków (460 MW) i Skawina (490 MW), zatrudnienie: ok. 1200 pracowników (2019)
Łącznie z sektorem węglowym związanych jest 8,9 tys. pracowników.
Silne uzależnienie gospodarki od przemysłu węglowego i skutki zamknięcia kopalń w przeszłości
• W latach 90. zamknięty został szyb w Brzeszczach (1995), w 2001 roku - kopalnia w Trzebini, a w 2005 wyłączony z eksploatacji został Ruch II KWK Janina (Libiąż).
• W latach 2010-2019 łączne zatrudnienie w KWK Brzeszcze i KWK Janina spadło o 30%.
• W 2020 roku nastąpiło wyłączenie 2 bloków węglowych Elektrowni Siersza
w Trzebini o mocy po 120 MW. Całkowite wyłączenie bloków węglowych w Trzebini planowane jest do końca 2025 roku.
• Dalsza redukcja wydobycia węgla w Małopolsce zależy od decyzji strategicznych na poziomie krajowymi rządowego planu restrukturyzacji kopalń.
Dlaczego Małopolska Zachodnia?
Dlaczego Małopolska Zachodnia? Dlaczego Małopolska Zachodnia?
Obszar kryzysu demograficznego
Obszar zamieszkuje 550 tys. osób, ujemne saldo migracji, ujemny przyrost naturalny, ubytek ludności, starzejąca się społeczność.
Silne powiązania ze Śląskiem
Wysoki odsetek dokumentów PIT-11 wydanych przez płatników z województwa śląskiego:
• oświęcimski – 33,5%,
• chrzanowski - 18,3%,
• olkuski - 14,4%,
• wadowicki - 9,2%.
Obszar spodziewanej w najbliższej przyszłości utraty miejsc pracy
w sektorach produkcji i wykorzystania węgla kamiennego w całym Górnośląskim Zagłębiu Węglowym, w tym w jego części małopolskiej.
Wyznaczenie Obszaru Strategicznej Interwencji w Strategii Rozwoju Województwa
„Małopolska 2030”.
Przemysły energochłonne w Małopolsce
W Małopolsce funkcjonują branże przemysłowe narażone na negatywne skutki transformacji energetycznej:
• przemysł metalurgiczny – Huta ArcelorMittal w Krakowie, ZGH Bolesław
• przemysł chemiczny – Grupa Azoty w Tarnowie, Synthos w Oświęcimiu
• przemysł papierniczy – Velvet Care Klucze
• przemysł cementowy – Cementownia Kraków Nowa Huta
W listopadzie 2019 ArcelorMittal Poland ogłosił decyzję o wstrzymaniu pracy części surowcowej huty w Krakowie - wielkiego pieca i stalowni, w których pracuje 1200 osób.
Małopolska jako jeden z 7 regionów w UE została objęta wsparciem technicznym ekspertów Platformy Regionów Węglowych w Transformacji
• Gminy, powiaty i firmy Małopolski Zachodniej (Tauron, PKN Orlen, Zakład Gazowniczy) przygotowały łącznie ponad
70 koncepcji projektów
o łącznej wartości4 mld zł
(4-krotnie przewyższające planowaną alokację FST dla Małopolski).• Koncepcje projektów obejmują:
o inwestycje w zasoby ludzkie – dostosowanie kadr do potrzeb nowego rynku pracy, podnoszenie kwalifikacji byłych pracowników branży węglowej, działania informacyjno – edukacyjne
o wzrost liczby przedsiębiorstw, rozwój małych i mikroprzedsiębiorstw
o zagospodarowanie terenów zdegradowanych na cele społeczne, gospodarcze i środowiskowe
o montaż instalacji OZE, wymiana niskosprawnych, nieekologicznych źródeł ciepła, transport niskoemisyjny, gospodarka odpadami
Inicjatywa START Platformy Regionów Węglowych w Transformacji
Kluczowe działania Małopolski na rzecz transformacji energetycznej
• 2020 r.: zgłoszenie akcesu do europejskiej inicjatywy Platforma Regionów Górniczych w Transformacji (Platform for Coal Regions in Transition)
• 2020 r.: wybór Małopolski, jako jednego z 7 regionów w UE, do realizacji projektu START, w ramach którego eksperci unijnej Platformy Regionów Węglowych w Transformacji pomagają w wypracowaniu projektów pilotażowych łagodzących skutki społeczno–gospodarcze transformacji energetycznej
• od marca 2020 r.: dialog w sprawie objęcia Małopolski wsparciem z Mechanizmu Sprawiedliwej Transformacji z przedstawicielami Ministerstwa Funduszy i Polityki Regionalnej oraz Komisji Europejskiej
• od maja 2020 r.: uczestnictwo przedstawicieli UMWM w pracach prac grupy roboczej Ministerstwa Funduszy i Polityki Regionalnej ds. Funduszu Sprawiedliwej Transformacji
• październik 2020 r.: powołanie Pełnomocnika Zarządu Województwa Małopolskiego do spraw Sprawiedliwej Transformacji – Pana Tomasza Urynowicza, Wicemarszałka Województwa Małopolskiego
• od października 2020 r.: powołanie i prace w ramach Zespołu ds. terytorialnego planu sprawiedliwej transformacji w Małopolsce
Fundusz Sprawiedliwej Transformacji – proponowane cele i rezultaty
Cel główny: złagodzenie społecznych, gospodarczych i środowiskowych skutków transformacji Małopolski Zachodniej w kierunku gospodarki neutralnej dla klimatu.
Cele szczegółowe:
1. Zapewnienie oferty miejsc pracy dla pracujących
(pracowników i osób prowadzących działalność na własny rachunek) odchodzących z sektorów produkcji
i wykorzystania paliw kopalnych i powiązanych, oraz
działalności generujących wysokie emisje CO2 i pozostałych gazów cieplarnianych.
• Zainteresowane osoby mają stały dostęp do szkoleń, kształcenia, innych form podnoszenia kwalifikacji oraz doradztwa i wsparcia w celu przekwalifikowania, zmiany branży i znalezienia lub stworzenia nowego miejsca pracy.
• Przedsiębiorcy i potencjalni inwestorzy mają stały dostęp do wsparcia tworzenia nowych miejsc pracy oraz konwersji istniejących miejsc pracy zależnych od paliw kopalnych i powiązanych oraz działalności generujących wysokie emisje CO2 i pozostałych gazów cieplarnianych.
2. Tereny i obiekty zdegradowane w związku z działalnością górniczą i przemysłową zostały skutecznie zrewitalizowane – w ich przestrzeni rozwijają się nowe działalności społeczne i gospodarcze.
• Poprawa atrakcyjności podregionu jako miejsca życia, w tym nadanie nowej wartości społecznej i ekonomicznej terenom i obiektom zdegradowanym.
3. Zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego podregionu.
• Paliwa kopalne zostały w dużym stopniu zastąpione innymi źródłami energii, w każdym typie użytkowania (np. gospodarstwa domowe, sektor komunalny, sektor przedsiębiorstw, organizacje społeczne).
4. Zapewnienie nowych źródeł dochodów ludności i samorządów lokalnych.
• W podregionie inwestują i dynamicznie rozwijają się nowoczesne, innowacyjne przedsiębiorstwa, w szczególności korzystające
z istniejącego potencjału podregionu i rozwijające się w modelu GOZ.
