Z E S Z Y T Y N A U K O W E P O L IT E C H N IK I Ś L Ą S K IE J Seria: IN T O R M A T Y K A z. 34
1997 N r kol. 1381
Gabriel D R A B IK , Ja ro sła w P A D U C H P olitechnika Śląska, In sty tu t Inform atyki
T R A N SM ISJA D A NY CH C Y F R O W Y C H W SIEC IA C H G SM
S tre sz c z e n ie . A rtykuł p rzed staw ia techniczne p o d staw y działania sieci G SM . S z c z e g ó ln ą u w a g ę p o św ięco n o zagadnieniom transm isji danych cy fro w y ch o raz u słu g o m i ich zasto so w an iu , św iadczonym p rzez o p e ra to ra sieci. N a k o n iec o m ó w io n o k ró tk o kierunki ro zw o ju usług transm isji danych w sieci G SM .
DIGITAL DATA TRANSMISSION IN GSM NETWORKS
S u m m a r y . A rticle describes technical principles o f G S M n etw o rk s. P articu lar atten tio n w as paid on digital d a ta transm ission and services o ffered by G S M n e tw o rk o p e ra to rs. In th e end o f this article th ere is a sh o rt d escrip tio n o f fu tu re d ev elo p m en t tre n d s in d a ta transm ission in G SM netw orks.
1. Założenia użytkowe sieci GSM
T w o rz e n ie stan d ard u G S M ro zp o częło się w 1982 ro k u , kiedy to p o w o łan o do działalności z e sp ó ł ro b o czy , p rzed któ ry m p o staw io n o zadanie o p ra c o w a n ia zało ż eń stan d ard u system u k o m ó rk o w e g o w sp ó ln eg o dla całej E u ro p y Z achodniej. W czasie p rac zespołu zarezerw o w an o d w a p rzedziały często tliw o ści w paśm ie 9 00 M H z o ra z z a d ecy d o w an o , że now o tw o rz o n y system b ęd zie w pełni cyfrow y i w ąsk o p asm o w y . W ro k u 1990 stw ierd zo n o , że na ro k 1992 (n a kiedy to p rzew idziano uru ch o m ien ie pierw szej kom ercyjnej sieci) pełna specyfikacja tech n iczn a system u nie będzie g o to w a . A by nie o p ó ź n ia ć u ru ch o m ien ia system u, zdecydow ano się na w p ro w ad zen ie ta k zw anych faz sto so w an y ch su k cesy w n ie w m iarę k ończenia p ra c standaryzacyjnych nad k a ż d ą z nich. D o ty ch czas zd efin io w an o fazy: 1, 2 o raz 2 + . [ l ]
618 G. D rabik, J. Paduch
1.1. U słu g i fazy 1
P o d sta w o w ą u słu g ą je s t oczyw iście transm isja sygnałów m ow y. Z ak ład a się d w u k ie ru n k o w ą transm isję danych z przep ły w n o ścią 13 kbit/s. D aje to ja k o ś ć nieco g o rsz ą niż w tradycyjnych sieciach p rz ew o d o w y ch , lecz lep szą niż przy w y k o rzy stan iu kom órkow ej telefonii analogow ej. Z zało żen ia połączenia z num eram i alarm ow ym i (w p rak ty ce je s t to num er 112) m u szą być b ezp ła tn e o ra z m ożliw e do p rze p ro w a d z e n ia n a w e t z aparatu n ieak ty w o w an eg o (np. b ez k arty SIM ).
D rugim głów nym zasto so w an iem je s t transm isja danych. M o g ą to być z a ró w n o „czyste”
dane k o m p u te ro w e (np. pliki), ja k i sygnały telefak so w e czy teksty. Z cyfrow ej zasady działania sieci G S M w ynika, że ta k a transm isja je s t b ard zo p ro s ta d o zrealizow ania, a w p rzy p ad k u transm isji danych w ew nątrzsieciow ej nie je s t k o n iecz n e u żyw anie m odem u. W przypadku transm isji d o sieci stacjonarnej pro cesem m odulacji i dem odulacji zajm uje się m odem znajdujący się na styku central system ów . S zy b k o ść transm isji ta k przesyłanych danych nie p rz e k ra c z a 9 6 0 0 kbit/s.
S zczególnym przypadkiem przesyłania danych są k ró tk ie w iad o m o ści te k s to w e (SM S).
W iadom ości te (o długości do 160 zn ak ó w ) m o g ą być przesyłane z a ró w n o od aparatu do a p aratu , ja k i w system ie rozsiew czym (np. d o w szy stk ich a p a ra tó w znajdujących się w o b ręb ie jak iejś kom órki).
Z alecen ia fazy pierw szej p rzew id u ją m o żliw o ść p rzen o szen ia p o łącz eń (n a życzenie ab o n en ta lub w ok reślo n y ch sytuacjach, np. g dy ab o n en t je s t n ieosiągalny) o ra z blokow ania połączeń. B lo k o w an ie p ołączeń je s t m ożliw e w ielu w arian tach typu: b lo k o w an ie połączeń p rzy ch o d zący ch , m ięd zy n aro d o w y ch itd.
F aza ta nie definiuje, ja k ie m ożliw ości w zak resie przesyłania danych pow inien m ieć sam a p a ra t telefoniczny. N a jp ro stsz e ap araty m ają m ożliw ości (o p ró c z o czy w iście rozm ow y) je d y n ie o d b io ru k ró tk ich w iadom ości tek sto w y ch , najbardziej z a a w a n so w a n e łą c z ą w jednym
u rząd zen iu funkcje telefo n u , n o tatn ik a, faksu czy te ż term inalu in tern eto w eg o .
S tan d ard G S M zak ła d a b ard zo z a a w a n so w a n e zab ezp ieczen ie p rzed nieautoryzow anym do stęp em . O bejm uje o n o z a ró w n o zab ezp ieczen ie p rzed p o d słu ch em , ja k rów nież o g ran iczen ie m ożliw ości k o rzy stan ia ze sk rad zio n eg o a p a ra tu czy k arty SIM . Transm isja danych o d b y w a się z pełnym szyfrow aniem danych. K lu cze do szy fro w an ia o p ie ra ją się na ko d ach zaw arty ch w karcie SIM i w o d p o w ied n ich rejestrach u o p e ra to ra . N ie są o n e nigdy p rzesyłane d ro g ą rad io w ą, zatem nie m a o baw y p rzed zdobyciem ich p o p rz e z nasłuchiw anie kanału rad io w eg o . K o rzy stan ie z karty SIM je s t m ożliw e po p o d an iu numeru identyfikacyjnego (P IN ), k tó ry zapisany je s t w pam ięci nieulotnej karty. K ilk a k ro tn e błędne p o d an ie teg o num eru p o w o d u je k o n iecz n o ść p o d an ia innego num eru (P U K ). Z kolei błędne po d an ie te g o num eru p o w o d u je fizyczne u szk o d zen ie karty. T a k a m eto d a w pełni zabezpiecza
T ransm isja danych cyfrow ych w sieciach G SM 619
przed p ró b ą sk o rzy stan ia z e skradzionej karty m e to d ą p ró b i błędów . W p rzy p ad k u k radzieży aparatu z ak ty w n ą k a rtą SIM istnieje, m ożliw ość n a ty ch m iasto w eg o zab lo k o w an ia jej p rzez o p erato ra, p rz e z co staje się o n a ró w n ież bezużyteczna. Sam ap a ra t telefo n iczn y p o siad a num er seryjny IME1 unikalny na całym św iecie. P o n iew aż n u m er ten je s t przesyłany w czasie każdej ro zm o w y (transm isji danych), istnieje m ożliw ość zab lo k o w an ia g o lub naw et skojarzenia z k o n k retn y m abonentem , g d y ż p o siad acz karty S IM nie je s t anonim ow y.
S tan d ard G SM b ard zo d okładnie o k reśla działanie a p aratu o ra z działanie i ro zm iary kart SIM. W zw iązk u z tym p o siad ając je d n ą k artę SIM , m ożem y k o rz y sta ć z ró żn y ch a p arató w , zaw sze na w łasny rachunek. S tan d ard zakłada, że k ażd a k a rta po w in n a d ziałać w każdym aparacie. O d stęp stw em od stan d ard u je s t sto so w an ie tzw . b lo k ad S IM (S IM -lo c k ). W iąże się to z planem m ark etin g o w y m o p e ra to ró w . C zęsto m o żn a zak u p ić a p a ra t po cenie zn acznie niższej niż norm alna, je d n a k p od w arunkiem iż a p aratu te g o będziem y u ży w ać w yłącznie w oparciu o sieć p ierw o tn ą. G w aran cją ta k ieg o p o stę p o w a n ia je s t w yżej w sp o m n ian a b lo k ad a SIM , k tó ra p o w o d u je, że ap a ra t nie b ędzie w sp ó łp ra c o w a ć z k a rtą innego o p e ra to ra .
T ransm isja danych w fazie 1 m oże p rzeb ieg ać w ed łu g n astępujących sp o so b ó w :
• asynchroniczna transm isja danych, duplex z szybkościam i: 300, 1200, 1200/75, 2400, 4800, 96 0 0 bit/s,
• synchroniczna tran sm isja danych, duplex z szybkościam i: 1200, 2400, 4 8 0 0 , 9 6 0 0 bit/s,
• asynchroniczny d o stę p do sieci pakietow ej z szybkościam i: 300, 1200, 1200/75, 2400, 4 8 0 0 , 96 0 0 bit/s,
• naprzem ien n a transm isja danych i g ło su z szybkościam i: 1200, 2 4 0 0 , 4 8 0 0 , 9 6 0 0 bit/s.
1.2. Usługi fazy 2
W p ro w ad zen ie drugiej fazy w żad en sp o só b nie m odyfikuje istniejącego stan d ard u , praw ie w yłącznie p o le g a to na zapew nieniu d o d a tk o w y c h usług. Jed y n a zm ian a istniejącej usługi polega na z asto so w an iu bardziej w yd ajn eg o alg o ry tm u kom presji m o w y w k anałach ty p u half- rate. P o ciąg a to z a s o b ą m o żliw o ść zm niejszenia p rzepływ ności kanału d o 7 kbit/s, a to z kolei do po d w o jen ia liczby kanałów . F aza ta w p ro w a d z a n astęp u jące usługi d o d atk o w e:
• identyfikacja num eru w yw ołującego. U m ożliw ia to p o zn an ie num eru d z w o n ią c e g o p rzed ro zp o częciem się rozm ow y;
• o g ran iczo n a prezencja. P o z w a la zaw iesić u słu g ę identyfikacji n a czas je d n e g o połączenie od stro n y a b o n e n ta w y w o łu jąceg o ;
• inform acja o p o łączen iu oczekującym . Inform uje a b o n e n ta ro zm aw iająceg o o tym , że je s z c z e inny ab o n en t usiłuje ro z p o c z ą ć ro zm o w ę. D o d a tk o w o um ożliw ia p o d jęcie drugiej
ro zm o w y i przełączanie się pom iędzy nimi;
• zaw ieszan ie połączenia. P o zw ala na zaw ieszenie p ro w ad zo n ej ro zm o w y i rozpoczęcie innej, a następnie przełączanie się m iędzy nimi;
• połączenie konferencyjne. P o zw ala na p ro w ad zen ie ro zm o w y z kilk o m a osobami jed n o cz eśn ie;
• inform acja taryfikacyjna. P o zw ala na w yśw ietlanie na telefo n ie b e z p o śre d n io kosztów ro zm ó w ;
• synchroniczny d o stęp d o sieci pakietow ej z szybkościam i: 2 4 0 0 , 4 8 0 0 , 9 6 0 0 bit/s.
1.3. Usługi fazy 2+
Celem p o w stan ia tej fazy było utrzym anie konku ren cy jn o ści w o b e c n o w o pow stających sy stem ó w telefonii k o m ó rk o w y ch . S z c z e g ó ln ą u w ag ę p o św ie c o n o k o n stru k cji a p a ra tu , ta k aby um ożliw iał on połączenia w pryw atnych sieciach telekom unikacyjnych, w standardach G S M 9 0 0 i D C S 1 8 0 0 , czy w rę c z aby m ógł służyć je d n o c z e śn ie ja k o term inal zw ykłego telefo n u b ez p rz e w o d o w e g o . D odanym i usługam i są: transm isja m ow y z lep szą jak o ścią (p o łączen ie ro zw iązań fazy 1 i 2), p a k ie to w a transm isja danych, ro z s ie w c z a tran sm isja głosu, w y w o łan ia g ru p o w e , p rio ry teto w a n ie połączeń.
2. Architektura sieci G SM
2.1. O rganizacja kanałów fizycznych
N a u ży tek sieci stan d ard u G S M 9 00 z a re z e rw o w a n e są d w a p rzed ziały c zęsto tliw o ści: 890 - 9 15 M H z o ra z 935 - 9 60 M H z. P o n iew aż transm isja m usi o d b y w ać się w o b u kierunkach, p ierw szy przedział je s t w y k o rzy sty w an y do transm isji „w g ó rę ” (uplink), czyli od a p aratu do stacji b azo w ej, a d rugi d o transm isji „ w dół” (dow nlink). Z ak resy te zo sta ły p o d zielo n e na 124 kanały cz ę sto tliw o śc io w e (A R F C N ), k ażdy o szero k o ści 2 0 0 kH z. P rzy jęto , ż e o dpow iadające sobie kanały czę sto tliw o śc io w e „w g ó rę ” i „w dół” są o dległe zaw sz e o 25 M H z. O k azu je się je d n a k , że kanał u tw o rz o n y m e to d ą w ielo d o stęp u c z ę sto tliw o śc io w e g o (F D M A ) je s t „szerszy”
niż p o trzeb n y d o p rzesłania m ow y z z a d o w alającą ja k o ś c ią . Z te g o te ż p o w o d u podzielono każdy z ta k pow stałych k an ałó w m e to d ą p odziału czasu (T D M A ) na 8 części. W ten sposób te o re ty c z n ie u zyskuje się 9 9 2 kanały (1 2 4 x 8 ). P rzyjęto, że całk o w ita d łu g o ś ć transm itow anej ram ki w yniesie 4 ,6 1 5 m ilisekund, co daje 577 m ik ro sek u n d na k a ż d ą szczelinę czaso w ą (kanał). P o n iew aż a p araty są z zało żen ia m obilne, o ra z zn ajd u ją się w zm ieniających się w a ru n k ach p ro p ag acji fali, o sta tn ie 30 m ilisekund każdej szczeliny je s t niejako „ m artw e” , nie s ą tam p rzesy łan e ża d n e inform acje. Z a p o b ie g a to interferencji d anych ze szczelin czasow ych,
620___________________________________________________________________ G. D rabik, J. Paduch
Transm isja danych cyfrow ych w sieciach G SM 621
które z w yżej w ym ienionych przyczyn zostały n adane z a w cześnie. W k ażdej szczelinie czasow ej z a p o m o c ą m odulacji G M S K za k o d o w a n o 148 bitów , z czeg o 26 b itó w tw o rzy sekw encję tre n in g o w ą p o zw alającą k o rek to ro w i w odbiorniku o sz a c o w a ć i d o b ra ć zm ienne param etry transm isji, a 8 b itó w spełnia funkcje d o d atk o w e. P o zo stały ch 114 b itó w je s t w ykorzystyw ane d o transm isji danych. A by w yelim inow ać k o n iecz n o ść je d n o c z e sn e g o nadaw ania i o d b ieran ia sy gnałów radiow ych p rz e z ap arat, z a sto so w a n o p rzesu n ięcie num eracji szczelin czasow ych. O zn acza to , że po transm isji „w dół” ap a ra t m a p o n ad m ilisekundę na przejączenie się. w tryb odbierania, a n astęp n ie ponad 2 m ilisekundy na p rzełączen ie się z pow rotem w tryb nadaw ania. R óżnice tych c z a só w w ynikają z teg o , iż p rzesu n ięcie num eracji wynosi 2 szczeliny. P o n iew aż transm isja „w g ó rę ” ja k i „w dół" p rzeb ieg a d o k ład n ie m iedzy tymi sam ym i punktam i w prak ty czn ie nie zm ieniających się w aru n k ach (w aru n k i fizyczne zw iązane z p ro p a g a c ją fal radiow ych nie zm ieniają się ta k szybko), d lateg o te ż nie d o chodzi do d o d a tk o w e g o p rzesu n ięcia w zględem siebie szczelin „w g ó rę ” i „w dół” . [1]
2 .2. O r g a n iz a c j a k o m ó rk i
E lem entem centralnym każdej kom órki je s t stacja b az o w a (B T S ) sta n o w ią c a p o śred n ictw o między kanałem radiow ym z ap aratem a re s z tą stru k tu ry sieci. W zależności o d m ocy stacji bazow ej k o m ó rk a m o że m ieć m aksym alny prom ień 35 km. W yd aw ało b y się, że optym alne byłoby tw o rz e n ie k o m ó re k o ja k najw iększym rozm iarze, co p ozw alałoby na p o k ry cie dużych pow ierzchni sto su n k o w o m ała ilością stacji bazow ych. P rz e s z k o d ą w takim p o tra k to w a n iu zagadnienia je s t o g ran iczo n a liczba kanałów . Jak ju ż w sp om niano, w ynosi o n a teo rety czn ie 992, je d n a k d u ża część z nich m a c h a ra k te r organizacyjny i je s t w y k o rzy sty w an a do przesyłania inform acji nie zw iązanych b e zp o śred n io z przesyłaniem danych z a p a ra tu d o sieci.
Z drugiej stro n y k o m ó rk i nie są p rzecież o d d zielo n e o d siebie ja k ą ś ścisłą g ran icą nieprzepuszczalną dla fal radiow ych i częścio w o z a c h o d z ą na siebie. O czyw iście w takim przypadku nie m o g ą o n e w y k o rzy sty w ać tych sam ych k an ałó w często tliw o ścio w y ch . D o ty czy to nie ty lk o k o m ó rek um ieszczonych w bezpośrednim sąsiedztw ie, ale ró w n ież bardziej oddalonych, g d y ż ró w n ież o n e m ogłyby p ro w ad zić d o interferencji p o w o d u jący ch k ło p o ty w popraw nej transm isji. Z atem prak ty czn a liczba kanałów zale żn a je s t w dużej m ierze od otaczających k o m ó rek , a to z kolei zależy od takich w aru n k ó w , ja k p ro p a g a c ja fal radiow ych w teren ie czy planow any n ich radiow y. Jeszcze innym asp ek tem je s t to , że k o n k re tn y o p e ra to r nigdy nie d o sta je w szy stk ich 124 k an ałó w c zęsto tliw o ścio w y ch , lecz w ielo k ro tn ie mniej.
R easum ując p o w y ż sz ą analizę, m ogłoby się o k azać, ż e w k o m ó rc e o średnicy 70 km jed n o cz eśn ie z telefonu m o ż e k o rz y sta ć tylko kilkudziesięciu a b o n e n tó w jed n o cz eśn ie. N a terenach słabo zaludnionych m o że być to w y starczające, je d n a k w p rzy p ad k u aglom eracji miejskich je s t to o rzędy w ielkości za m alo. M e to d ą zarad zen ia tem u deficytow i je s t
622 G. D rabik, J. Paduch
b u d o w an ie k o m ó re k o zn aczn ie m niejszych rozm iarach (n aw et o prom ieniu poniżej kilom etra).
D o n ad aw an ia sto su je się zn acznie m niejsze m oce, co d aje m o żliw o ść p o w ta rz a n ia kanałów w niew ielkich odległościach. O czyw iście inform acje o ro zm iarze k o m ó rk i m usi zn ać aparat telefoniczny i o d p o w ied n io ste ro w a ć m o cą n adaw ania, g d y ż n ad aw an ie z e zb y t d u ż ą mocą d o p ro w ad ziło b y d o interferencji na kanałach „w g ó rę ” w innych k o m ó rk ach . K o rek cje mocy n ad aw an ia sto su je się ró w n ież dla o g ran iczen ia p o b o ru p rąd u o ra z zm niejszenia szkodliw ego w pływ u fali elek tro m ag n ety czn ej na ustrój człow ieka. [2]
2.3. D ziałanie stacji bazowej
Z a sa d n ic z ą fu n k cją stacji bazow ej je s t p rzek azy w an ie danych p om iędzy łącz em radiowym a naziem n ą stru k tu rą sieci, je d n a k je s t to jed y n ie niejako p ro d u k t finalny. A by połączenie takie zo stało zestaw io n e, stacja b az o w a musi pełnić je s z c z e funkcje d o d a tk o w e . P rz e d e w szystkim g en eru je o n a tzw . kanał b ro a d c a sto w y (B C H ). Je s t on nad aw an y na jed n y m z kanałów często tliw o ścio w y ch , w yłącznie w p rzedziale przezn aczo n y m dla transm isji „w d ó ł” . W kanale tym n ad aw an e są stale inform acje identyfikujące sieć. A p arat o d b ierając inform acje z tego kanału m oże stw ierd zić, w zasięgu jak ich sieci się znajduje, a c o za tym idzie, czy jest upraw n io n y m ab o n en tem system u. O d bierając kilka takich k an ałó w a p a ra t w oparciu o o d b ieran ą m o c sygnału m o ż e w y b rać kanał b ęd ący najkorzystniejszy d o przeprow adzenia transm isji. K anałem tym n ad aw an e są ró w n ież inform acje o tym , iż n astęp u je w yw ołanie z z e w n ą trz i a p a ra t pow inien p rzejść z fazy nasłuchiw ania d o inicjacji połączenia. K anały ruchu (T C H ) sk ład ają się z par: „w g ó rę ” i „w d ó ł’, w p rzy p ad k u kanału b ro a d c a s to w e g o kanał do transm isji „w g ó rę ” je s t w ykorzystyw any, g d y ap a ra t ch ce z w ró c ić na siebie u w a g ą sieci.
S ytuacja ta k a zach o d zi, g d y na przykład ab o n en t ch ce z a lo g o w a ć się do sieci lub z własnej inicjatyw y ro z p o c z ą ć transm isje. P o n iew aż d o stę p d o te g o kanału nie je s t lim itow any, mogą zd a rz y ć się interferencje, g d y d w a ap araty w tej sam ej chw ili u siłują n ad aw ać w ty m kanale. YV takim p rzy p ad k u po losow ym czasie transm isja je s t p o n aw ian a a ż do sk u tk u . Z estaw ienie p o łącz en ia p o le g a na przydziale d anem u ap arato w i na czas transm isji kanału ruchu, je s t on zw alniany p o zak o ń czen iu ro zm o w y (transm isji danych). O czyw iście w p rzy p ad k u gdy zg łaszan e je s t żąd an ie zestaw ien ia kanału ru ch u (o b o jętn ie z któ rej stro n y ), a nie m a żadnego kanału w olnego, połączenie nie m o że d o jść do sk u tk u . Z atem o d b ió r kanału b ro ad casto w eg o ani naw et zalo g o w an ie d o sieci nie g w a ra n tu ją je s z c z e m ożliw ości naw iązania połączenia.
2.4. K om unikacja pom iędzy stacjam i bazow ym i oraz siecią stalą
S tacje b az o w e sam e z siebie nie p o zw alają na uzyskanie p o łączen ia p o m ięd zy abonentam i.
D o zestaw ian ia łącz y służy cen trala sieci G S M . P o m ięd zy c e n tra lą a stacjam i bazow ym i
Transm isja danych cyfrow ych w sieciach G SM 623
znajdują się sterow niki (B S C ). S łu żą o n e do w yelim inow ania p ołączeń p om iędzy k a ż d ą stacją bazow ą a centralą. S terow niki te są centralam i o bszarow ym i i na og ó ł to, k tó re stacje łączą, zależy w yłącznie od fizycznego ich rozm ieszczenia. C en trala sieci realizuje ta k ż e p o łączen ia z innymi sieciam i, na og ó ł je s t to sieć telefonii tradycyjnej. D o d a tk o w o cen trala p rzech o w u je dane niezbędne do autentyfikacji i szyfrow ania danych o ra z g ro m ad zi inform ację, k tó ry abonent w jakiej k o m ó rc e je s t załogow any. S tacje b azo w e ze stero w n ik am i są p o łącz o n e za pom ocą interfejsu A -bis, n ato m iast sterow niki z c e n tra lą za p o m o c ą interfejsu A.
P rzepływ ność ob u in terfejsó w w ynosi 2048 kbit/s. N ależy przy tym w yraźnie zazn aczy ć, że fizyczna realizacja tych p ołączeń nie m a tu żad n eg o znaczenia i c z ę sto zależy od d o stęp n o ści istniejących ju ż łączy. C zasam i, g d y s ą problem y z zestaw ieniem „m aterialn eg o ” łącza, stosuje się radiolinie, przy czym , co należy w yraźnie zaznaczyć, w y k o rzy sty w an e w ó w czas częstotliw ości i kanały nie m ają żad n eg o zw iązku z kanałam i G SM . [3]
3. Transmisja informacji w sieciach GSM
3.1. Transm isja sygnałów mowy
M im o iż w m iarę ro zw o ju technologii system G S M o trzy m u je c o ra z to now e zastosow ania, p o d staw o w y m celem nadal p o z o sta je d w u stro n n e p rzek azy w an ie m ow y. Stąd w yw odzą się p rzy jęte p aram etry k an ałó w transm isyjnych. Jed n ak ju ż na od p o c zątk u w iadom o było, iż przesyłanie m o w y w postaci zw ykłych cyfrow ych p ró b ek nie w chodzi w rach u b ę ze w zględu na k o n iecz n o ść z a sto so w a n ia kanału transm isyjnego o dużej p rzepływ ności. C o więcej, z d e c y d o w a n o się na b ard zo z a a w an so w an e m eto d y k o d o w an ia sygnału, um ożliw iające zm niejszenie p rzepływ ności kanału, a w p rak ty ce zw iększenie liczby kanałów .
Id ea k o d e ra m ow y o p a rta je s t na filtrach o zm iennych p aram etrach . P a ram etry te g o filtru są d o b ieran e w taki sp o só b , aby o trzy m y w an y strum ień binarny d o b rz e p o d d a w a ł się zw ykłej kom presji cyfrow ej. N ależy p rzy tym zaznaczyć, że p ro ces te n o d b y w ać się m usi w czasie rzeczyw istym . W efekcie otrzy m u je się strum ień binarny w 7 0 % zaw ierający binarne próbki sygnału, a w 3 0 % p aram etry filtrów . T ak ie po d ejście d o zag ad n ien ia p o w o d u je zn aczn e skom plikow anie k o d e ra i u p ro szczen ie d ek o d era. S trum ień b itó w o trzy m y w an y z d e k o d era m ożna podzielić na trzy g ru p y . P rzekłam ania b itó w z pierw szej g ru p y m ają n ajw iększy w pływ na zro zu m iałe p rzen o szen ie m ow y, bity z g ru p y drugiej m niejszy, a z trzeciej najm niejszy.
W obec te g o bity pierw szej g ru p y są przesyłane z k o re k c ją błęd ó w , z drugiej z detek c ją, a z trzeciej b ez m echanizm ów zabezpieczeń. D o d a tk o w o zn ając c h a ra k te r m edium transm isyjnego i w y stęp o w an ie w nim ta k zw anych b łęd ó w p ączk o w y ch z a sto so w a n o tech n ik ę p rzep lo tu . Polega on a na ro zp ro szen iu b itó w o d p o w iad ają cy ch z a 20 m s m ow y w czasie o k o ło 33 ms.
W ystąpienie b)ędu p ączk o w e g o nie p o w o d u je zaniku sygnału, ale jed y n ie sp ad ek je g o jakości.
W p o łączen iu z p oprzednim i technikam i daje to b ard zo d o b re efek ty z a ró w n o po d w zględem w y k o rzy stan ia kanału, ja k i o d p o rn o ści na zakłócenia. [1][3]
3.2. Transm isja danych
C h o ciaż system G S M z a p o c z ą tk o w a ł sw o je usługi głó w n ie d o p rzesy łan ia m ow y, to, w m iarę ro z w o ju system u, szybko p rz y sto so w a n o g o do g w a łto w n ie rosn ący ch potrzeb przesyłania danych. G S M i inne sieci cyfro w e m ają p rz e w a g ę nad sieciam i analogow ym i m o żliw o ścią ro zró żn ian ia u słu g przesyłania: m ow y, danych, fak só w , k ró tk ich w iadom ości (ang. S h o rt M essag e S ervice, S M S ) o ra z innych usług cyfrow ych. Z p u n k tu w id zen ia typu p o łączen ia siecio w eg o G S M je s t siecią d o s tę p o w ą do innych sieci kom unikacyjnych ( rys. 1 .), a nie d e d y k o w a n ą siecią k o m u n ik a c y jn ą ja k IS D N , ch o cia ż u ży w a g en eraln ie p o d o b n ej zasady działania. Z p o w o d u o g ran iczo n ej szero k o ści p asm a je d n e g o kanału tran sm isy jn eg o G S M jego m aksym alna p rz e p u s to w o ść w ynosi 9 6 0 0 kbit/s.
624___________________________________________________________________ G. D rabik, J. Paduch
Rys. 1. S chem at sp o so b u transm isji d anych w sieci G S M Fig. 1. S ch em atic diagram o f d a ta tra n sfe r in G S M n e tw o rk
T ypow ym i usługam i transm isji danych je s t przesyłanie d anych k o m p u te ro w y c h oraz faksów . A by m ó c k o rz y sta ć z tych usług, telefo n należy najczęściej w y p o saży ć w odpow iedni a d a p te r G S M d o transm isji danych i fak só w o ra z w y k u p ić o d p o w ie d n ią u słu g ę u operatora sieci. O becnie sp o ty k a n e s ą trz y ty p y a d a p te ró w używ anych d o transm isji danych.:
• W p o staci k arty w stan d ard zie k arty P C M C IA ( P C - C a r d ) , najczęściej sto so w an y m w k o m p u te ra c h ty p u lap to p , należy przy tym z w ró c ić u w ag ę, ż e k a rty P C M C IA działają tylko z telefonam i p ro d u c e n ta karty.
• Ja k o zew n ętrzn y a d a p te r um ożliw iający p o d łączen ie telefo n u k o m ó rk o w e g o do portu s z e re g o w e g o RS 2 3 2C,
• W b u d o w an y b e zp o śred n io d o telefo n u k o m ó rk o w e g o i w ym agający je d y n ie kabla do po d łącz en ia do p o rtu sz e re g o w e g o RS 232C .
S k o rzy stan ie z usługi przesyłania danych i fak só w w y m ag a w y k u p ien ia u o p e ra to ra sieci o d p o w ied n iej usługi. W y k u p u jąc je d n ą z nich lub obie, a b o n en to w i n ad aje się zwykle o d p o w ied n io d o d a tk o w o je d e n albo d w a num ery: dla p o łącz eń fak so w y ch i transm isji danych
Transm isja danych cyfrow ych w sieciach G SM 625
k om puterow ych. P rz e z w y b ó r k tó re g o ś z tych n u m eró w k o m p u tery w cen tralach sieci G S M rozpoznają, czy przychodzi ro zm o w a, transm isja danych czy te ż transm isja faksów . O dpow iednio do te g o połączenie b ędzie zestaw io n e od razu do telefo n u k o m ó rk o w e g o b ąd ź do o d p o w ied n ieg o ad ap tera. O d ró żn ien ie to je s t isto tn e ty lk o w tedy, g d y to k to ś do nas dzw oni. P rzy p o łączen iach w y chodzących telefon k o m ó rk o w y au to m aty czn ie inform uje sieć G SM , ja k ie p o łączen ie je s t w łaśnie inicjow ane. A d ap tery ( M o d em y ) G S M realizu ją rozszerzony z e sta w ko m en d A T typu H ayes. Z e sta w ten o p ró c z zw ykłych kom en d zaw iera rozkazy um ożliw iające przesłanie w iadom ości typu SM S o ra z o d czy t p a ra m e tró w sieci G SM .
3.3. Przesyłanie krótkich w iadom ości - Short M essage Service
U sługa przesyłania k ró tk ich w iadom ości - SM S różni się o d ty p o w e g o przesyłania danych tym , ż e w iad o m o ści są przesyłane w kanałach sygnalizacyjnych sy stem u G S M , czyli m ogą być w ysyłane i o trzy m y w an e n aw et w trak cie ro zm o w y lub norm alnej transm isji danych.
T ransm isję S M S um ożliw ia ab o n en to w i o p e ra to r sieci G S M i w aru n k iem sk o rzy stan ia z m ożliw ości w ysyłania w iadom ości je s t ak ty w acja takiej usługi dla k o n k re tn e g o ab o n en ta (otrzym yw anie SM S je s t bezp łatn e) o ra z posiadanie telefo n u um o żliw iająceg o w ysyłanie i odbiór SM S. Istn ieją d w a ró żn e typy w iadom ości S M S w stan d ard zie sieci G S M :
• S M S /P P - (ang. P o in t to P o in t SM S ) - w iadom ości przesyłane są o d je d n e g o n ad aw cy do je d n e g o odbiorcy. U sługa ta p o zw ala k ażdem u a b o n en to w i o d b ierać i w ysyłać m aksym alnie 1 60-znakow e w iadom ości te k s to w e k o d o w a n e w 140 o k tetach .
• S M S C B - ( ang. Cell B ro a d c a st S M S ) - w iadom ości przesyłane od je d n e g o n adaw cy d o w ielu o d b io rc ó w w jed n y m regionie obejm ującym o k reślo n y region g eo g raficzn y lub ty lk o o k reślo n e stacje n ad aw cze B T S . U sługa ta p o z w a la w ysyłać m aksym alnie do
15 p o łącz o n y ch w iadom ości 9 3-znakow ych, k o d o w an y ch w seriach po 82 o ktety.
U sługa przesyłania S M S /P P przypom ina zasad ę działania sy stem ó w p o c z to w y c h i przyw oław czych, g d y ż ra z n ad an a w iad o m o ść d o ciera d o a d re s a ta p o jaw iając się na w yśw ietlaczu je g o telefo n u k o m ó rk o w e g o , a n ad aw ca nigdy nie w ie, czy i kiedy w iad o m o ść będzie d o sta rc z o n a d o a d re s a ta (ch o ciaż zazw yczaj je d n a k przy ch o d zi). A by n a d a w c a m ógł upew nić się, że ad re sa t otrzy m ał w ysłaną w iadom ość, sieć m a m o żliw o ść w ysyłania aktualnego sta tu su w iadom ości ( o c z ek u jąca na d o ręczen ie - d o rę c z o n a - nie d o rę c z o n a ).
W ysyłanie każdej w iad o m o ści sk ład a się z d w ó ch faz: z p rzesłania w iad o m o ści z telefonu k o m ó rk o w eg o d o cen tru m SM S w centrali G S M ( S M S r SC ), je s t to w ia d o m o ść ty p u M O (ang. M o b ile O riginating), o ra z z w ysłania jej z cen tru m S M S -S C d o o d b io rcy , je s t to w iadom ość ty p u M T (ang. M obile T erm inating) . C en tru m S M S w centrali G S M pełni ro lę przechow yw ania w iadom ości p rz e z o k reślo n y p rzez nad aw cę lub o p e ra to ra c zas i w ysyłania
626 G. D rabik, J. Paduch
je j najszybciej ja k tylko je s t to m ożliw e do ad resata. T ran sm isja S M S w y k o rzy stu je sześć różnych fo rm a tó w p ro to k o łó w danych ( T ab ela I )- P D U ( ang. P ro to co l D a ta U n i t ).
Tabela 1 _____________________________ F o rm aty P D U ________ ___________________________
P D U K IE R U N E K F U N K C JA
SM S - D E L IV E R S M S -S C -> telefon Dostarczenie wiadomości S M S -D E L IV E R -R E P O R T T elefon -> S M S -S C Dostarczenie przyczyny błędu
S M S -S U B M IT T elefon -> S M S -S C Dostarczenie wiadomości
S M S -S U B M IT -R E P O R T S M S -S C -> telefon Dostarczenie przyczyny błędu S M S -S T A T U S -R E P O R T S M S -S C -> telefon D ostarczenie statusu S M S -C O M M A N D T elefon -> S M S -S C W ysłanie rozkazu
T ransm isja danych S M S /P P je s t najczęściej w y k o rzy sty w an a w sieci G S M do p o tw ierd zan ia o trzy m an ia w iadom ości w p o czcie g ło so w ej, d o d o sta rc z a n ia pow iadom ienia o nadejściu p o c z ty E-m ail, z aw arto ści p o c z ty e-m ail, d o w eryfikacji k a rt k redytow ych, do przesyłania inform acji w sieciach k urierskich i d y sp o zy to rsk ich lub na przy k ład razem z system em G PS do m o n ito ro w an ia p o ło żen ia p o jazd ó w . Istniejące u o p e ra to ra sieci bramki S M S -> In tern et o ra z w In tern ecie bram ki In te rn e t -> S M S u m o żliw iają zam ian ę w iadom ości S M S na p o c z tę e-m aii i o d w ro tn ie, co d o d a tk o w o zw ięk sza m ożliw ości system u G SM .
T ran sm isja S M S C B p o leg a na rozsyłaniu inform acji do w ielu a b o n e n tó w będących w zasięgu je d n e j stacji B T S . M o g ą to być inform acje na tem at sytuacji na d ro g ach , prognoza p o g o d y , inform acje o lokalizacji najbliższych p lacó w ek u sługow ych, szpitali, posterunków policji, p rz y sta n k ó w au to b u so w y ch , p o sto jó w tak só w e k . W iad o m o ści te są pogrupow ane tem aty czn ie i n ad aw an e na o so b n y ch kanałach. A b o n en t sieci w y b iera in teresu jące g o tematy d o d a ją c d o listy w telefonie o d p o w iad ają cy im num er kanału. Z azw yczaj w m enu telefonu znajduje się o so b n a p o zy cja d o czytania w iad o m o ści ro zp o w szech n ian y ch t ą drogą.
D o ty ch czas żad en z k rajow ych o p e ra to ró w sieci G SM nie uru ch o m ił tej usługi.
3.4. Inteligentne w iadom ości tekstow e - SM A R T M essaging
W m iarę w z ro stu m ożliw ości sieci telekom unikacyjnych zm ieniają o n e c h a ra k te r z prostej sieci przełączającej na ró żn eg o typu sieci p ak ieto w e. P o n iew aż za in te re so w a n ie przesu w a się w ó w c z a s w k ierunku w ięk szeg o w y k o rzy stan ia przesyłania w iad o m o ści, k o n iecz n e stało się o p ra c o w a n ie o tw a rte g o stan d ard u , k tó ry um ożliw iłby w y k o rzy stan ie m ożliw ości oferow anych p rz e z o b ecn e system y telek o m u n ik acy jn e o ra z zapew niłby ła tw y je g o ro zw ó j w przyszłości.
Jed n o cześn ie stan d ard te n pow inien z a p ew n iać u k ry cie p rzed tw ó rcam i oprogram ow ania szc z e g ó łó w technicznych transm isji. D w ie firm y N O K IA i IN T E L o p ra c o w a ły specyfikację stan d ard u eleganckich w iad o m o ści (S m a rt) dla N a rro w -B a n d S o c k e t (N B S ). [4][6]
Transm isja danych cyfrow ych w sieciach G SM 627
U m ożliw ia o n a d o stę p d o serw isó w kom unikacyjnych ofero w an y ch p rz e z sieci G S M u ży w ając interfejsu stan d ard o w y ch g n iazd e k ( so c k e t-ó w ). Interfejs te n je s t o fe ro w a n y z a ró w n o w aparatach te le fo n ó w k o m ó rk o w y ch ja k o term inalach k o ń co w y ch , ja k i w seg m en tach sieci u o p e ra to ró w telefonii k o m ó rk o w ej. D o d atk o w y m a tu tem je s t użycie sta n d a rd o w e g o interfejsu W insock2 N B S ró w n ież w system ie W indow s95 na k o m p u terach P C , co z ap ew n ia szybkie tw orzenie aplikacji w ykorzystujących te n o w e m ożliw ości. R ysunek 2 p rzed staw ia arch itek tu rę w a rstw p ro to k o łó w N B S dla k o m p u te ró w PC.
&
<ba <*
^
^ ^
o f c ? # ^ O* ^ «v 9
^ ^ / / /
><?
ą?> '
Rys. 2. A rc h ite k tu ra w a rstw y N B S Fig. 2. A rch itectu re o f N a rro w B and S o c k e t L ay er
S ystem inteligentnych w iad o m o ści - S m art M essag in g d o sta rc z a p ro g ram isto m rozszerzo n eg o z e sta w u różnych fo rm a tó w w iadom ości. F o rm aty te u m o żliw iają każdej aplikacji sieciow ej k o m u n ik ację z szerokim zestaw em te le fo n ó w i stacji ruchom ych.
M ożliw ości a d re s o w e sy stem u N B S zap ew n iają ła tw ą im plem entację w aplikacjach architektury ty p u K lien t/S erw er. P o d sta w o w y w stęp n ie zdefiniow any z e sta w fo rm ató w um ożliw ia ła tw e przeniesienie istniejących w śro d o w isk u sieciow ym sieci L A N aplikacji do środow iska term inali ruchom ych. T e w stęp n ie zd efiniow ane fo rm aty u m o żliw iają :
• W ysyłanie i o trzym yw anie w izy tó w ek ( business card s ), p rzy k ład o w y fo rm at tej w iad o m o ści w ygląda następująco:
Business Card John Smith
Nokia Mobile Phones Ltd.
D esign Engineer tel +358 55 12345 f a \ + 358 55 1234678
628 G. D rabik, J. Paduch
jolin.sm iIh@ nokia.coin P.O. Box 12
FIN-12345 TAMPERE Business Card Jolm M iller Som e Company Ltd.
tel +44 1 2345678 tel (GSM ) +44 123 123456 lax +44 1 1234567
fax (private) +44 123 456789
• W ysyłanie i o trzy m y w an ie w sk a z ó w e k d o stę p u d o se rw isó w ste ro w a n y c h tonow o, realizujących na przykład o p e ra c je d o stę p u do inform acji b an k o w ej, um ożliw iającej o d czy t stanu k o n ta, b ą d ź realizację tran sferu pieniędzy:
Service Card National Bank + 15559886262
Money Market Savings: 2 p 2 p lp l2 3 4 5 6 7 8 9 0 # 1 2 3 4 # Checking: 2p2p 1 p 1234567890# 1234#
• W ysyłanie i o trzy m y w an ie konfiguracji d o stę p u d o In tern etu , u łatw iającej zdalny d o stę p d o serw isó w W W W w internecie z telefo n u k o m ó rk o w e g o , b ez potrzeby kłopotliw ej je g o konfiguracji:
Yotir INTERNET access granted ! Iname: America Online
IU1D: Kowalski Ipwd:hnslo
IT el:+l 23456789012345 lip: 123.123.123.123 Idns 1:123.123.123.123 Idns2:123.123.123.123 Im sk:255.255.255.252 Madr:Kowalski@ aonline.net M rcv:imapscrver.aonline.net Msnd:smtpse rver.aonline.net
• W ysyłanie i o trzy m y w an ie k alen d a rza i term in arza sp o tk a ń , p rzesy łan e z innego telefo n u k o m ó rk o w e g o lub k o m p u te ra w ra z z d ź w ięk o w y m p o w iad am ian iem o zbliżaniu się term inu:
BEGIN:VCALENDAR VERSION: 1.0 BEGIN:VEVENT
DESCRIPTION:Steering Group m eeting in Portal D TST ART: 199 6 0 9 0 6 T 100000
Transm isja danych cyfrow ych w sieciach G S M 629
DTEND: 19960906T120000 END:VEVENT
• W ysyłanie i o trzym yw anie now ych inform acji dźw ięk o w y ch i graficznych um ożliw ia p rzesianie z n a k ó w graficznych, logo firm ow ego, now ych m elodii d zw o n k ó w .
• U m ożliw ianie d o stę p u d o serw isó w o p e ra to ra sieci zap ew n ia na przykład p o w iad o m ien ie o przyjściu p o czty elektronicznej.
Przyk ładow a Inform acja o przyjęciu pięciu n ow ych w ia d o m o ści w p o c z c ie //M L A P I1
5
• U m ożliw ianie d o stę p u d o serw isó w innych u słu g o d a w c ó w niż o p e ra to r sieci lub in tern etu , specyficznych dla k o n k retn y ch zasto so w ań .
P ro to k ó ł N B S [6] w raz z w iadom ościam i S M A R T um ożliw ia stw o rz e n ie now ych aplikacji integrujących term in ale u ż y tk o w n ik ó w stacjonarnych o ra z ruchom ych, a ta k ż e przeniesienie św iata In tern etu w p rz e strz e ń nie o g ra n ic z o n ą d o stęp em d o g n ia z d k a z kablem sieciow ym . P ro to k ó ł ten u m o żliw ia ta k ż e p racę w ie lo p ro g ra m o w ą z w ielo m a o tw arty m i je d n o c z e śn ie aplikacjam i, z k tó ry ch k ażd a iden ty fik o w an a je s t jed n o z n a c z n ie p rz e z n u m er p o rtu . M ap ę przestrzeni ad reso w ej g n iazd ek p rzed staw ia rysunek 3.
Well-known Protocois Port Acłcrobsos Dynamie andtor Pnvalo Porls rogisterod for Nokia
0 . 2 ó y 256.102-1 . . 5500 . - l s 5 9 9 . . ¿ 9 » 5 2 . 6 3 5 J5
i m iC l: :\— / / ' t,.. i — ~łr z ~ y
240 Zi>S ^02f'¡ 54S9
(
4?tS 1.
Dynanuc Porte R egiilorod Ports
Rys. 3. P rzestrzeń ad re so w a p ro to k o łu N B S Fig. 3. N a rro w B and S o c k e t A d d ress sp ace
4. Kierunki rozwoju transmisji danych w sieciach G SM
S tan d ard G S M ciągle się ro zw ija i u n o w o cześn ia p o d ążając z a stale w zrastającym i potrzebam i u ż y tk o w n ik ó w .
P ierw szy kieru n ek ro zw o ju p ro w ad zi d o zw ięk szen ia p ręd k o ści transm isji. P o trz e b a skrócenia czasu transm isji p ro w ad zi do im plem entacji p ro to k o łu V 42bis p o m ięd zy telefonem i siecią. S p o w o d u je to efektyw ny w z ro st transm isji d o p ręd k o ści 19,2 kbit/s, a w optym alnym przypadku d o p ręd k o ści 2 8 ,8 kbit/s. Istnieją ju ż ta k ż e g o to w e te s to w e rozw iązania, pozw alające n a w y k o rzy sty w an ie do transm isji kilku logicznych k an ałó w G S M jed n o cz eśn ie,
630 G. D rabik, J. Paduch
c o p o zw ala osiąg n ąć p rę d k o ść transm isji rzędu 64 kbit/s. A w y k o rzy stu jąc k o m p resję danych m o żn a zw ięk szy ć tę p ręd k o ść je s z c z e dw u - lub czte ro k ro tn ie.
D rugim kierunkiem ro zw o ju je s t im plem entacja stan d ard u rad ia p a k ie to w e g o GPRS (G eneral P a c k e t R adio S e r v ic e ) w system ie G S M . G łó w n ą k o rz y śc ią z a sto so w a n ia G P R S jest to , ż e rad io p a k ie to w e rezerw u je zaso b y kanału ra d io w e g o tylko w chw ili transm isji danych.
T en sam kanał je s t dzielony p rz e z w szy stk ie stacje ru ch o m e w danej k o m ó rce, co pow oduje efek ty w n iejsze je g o w ykorzystanie. R adio p a k ie to w e zn ajd u je z a sto so w a n ie w telemetrii, sy stem ach k o n tro li i ste ro w a n ia p o ciąg ó w , system ach zbierania o p łat d ro g o w y c h o raz w żeglow aniu po In tern ecie ze stacji ruchom ych. [5][7]
W id ać w ięc w yraźnie, że słow o G lobal w n azw ie G S M p o d k re śla zn aczen ie te g o systemu w zasp o k ajan iu p o trzeb w sp ó łczesn eg o człow ieka. S ystem te n sta n o w ić b ęd zie podstaw ę ro z w o ju now ych generacji sy stem ó w łączności ruchom ej, k tó re p o łą c z ą w sobie elementy w szy stk ich obecn y ch system ów . C ech ą p o d s ta w o w ą now ych sy stem ó w b ęd zie za p e w n e dużo w ięk sza p rę d k o ść transm isji. D zięki tem u m ożliw a stan ie się transm isja w iększej ilości różnych sygnałów , w tym ta k ż e obrazu.
L IT E R A T U R A
[1] H o łu b o w icz W ., Płóciennik P., R óżański A.: System y łączności b ezp rzew o d o w ej.
W itold H ołubow icz, P o zn ań 1997.
[2] P rzeg ląd T elekom unikacyjny 5 /’97. S igm a N o t, W arszaw a 1997.
[3] M . M c D onald, J. S courias, J. R u tk o w sk i: P ublikacje in tern eto w e, http ://w w w .atin .co m .p l/~ ip zr/k ck /tech n ik a.h tm l
[4] „S m art M essag in g Specification” Rev. 1.0.0. z dnia 15.09.97 h ttp ://w w w .clu b .n o k ia.co m /files/sm l 0 O .pdf
[5] W ireless A pplication P ro to c o l - D raft ver. 0.9 h ttp ://w w w .clu b .n o k ia.co m /p artn ers/lib rarv
[6] N a rro w B and Specification - h ttp ://w w w .clu b .n o k ia.co m /n b s/in d ex .h tm l [7] D r.T ech T hesis on „D esign o f G SM H igh S peed D a ta S erv ices”
http ://w w w .clu b .n o k ia.co m /p artn ers/lib rarv /d rtech .h tm l
R ecen zen t: D r inż. R y szard W iniarczyk
W płynęło do R edakcji 7 stycznia 1998 r.
Transm isja danych cyfrow ych w sieciach G SM 631
Abstract
A rticles describ ed o p p o rtu n itie s and particu lar o f w o rk in g o f digital cellular p h o n e netw ork - G S M . N e tw o rk is treated as w id e area inform atics radio netw o rk .
T h ere are describ ed m eth o d s o f tran sm ittin g sp eech and m eth o d s o f co d in g , d eco d in g and transm itting th em in rad io channels. P articu lar atten tio n is paid on tran sferrin g digital d a ta (com puter d a ta and faxes). F ig u re 1 p resen ts g eneral transm ission diagram .
T h ere are also d escribed sh o rt te x t m essage sending services (S M S ) w ith th eir w ay o f using and p re se n te d n ew transm ission and new stan d ard S m art M essag in g service w ith m ethods o f applying it in creatin g clien t-serv er applications in w id e a re a n etw o rk s. [4][6]
In th e end au th o rs p resen ted n ew w ays o f developing services in G S M cellular n e tw o rk s considering d a ta transm ission. [7]
