Tadeusz Sikorski
"Teologia a przyszłość", E.L. Mascall,
Warszawa 1970 : [recenzja]
Studia Theologica Varsaviensia 11/1, 312-313
312
S P R A W O Z D A N IA I R E C E N Z JE[40]
M. D. C h e n u , W y b ó r p is m , W a rs z a w a 1971, P a x , ss. 538.
I n i c ja t y w a .u p rz y s tę p n ie n ia p o ls k ie m u c z y te ln ik o w i o b s z e rn e g o w y b o r u p is m O. C h e n u z a s łu g u je n a u z n a n ie . T y m b a rd z ie j, że ju ż w c z e ś n ie js z e tłu m a c z e n ie , z w ła sz c z a L u d B o ż y w ś w ie c i e (K ra k ó w 1968), u m o ż liw iły sz e rs z e m u g ro n u osób z a in te re s o w a n y c h p r o b le m a ty k ą te o lo g ic z n ą p o z n a n ie rz e te ln o ś c i p re z e n to w a n y c h p rz e z C h e n u o p ra c o w a ń i w n ik liw o ś c i a n a liz p rz y z a c h o w a n iu w y ją tk o w e j p ro s to ty w y k ła d u . A k tu a ln y to m g ro m a d z i p r a c e z całeg o n ie m a l o k re s u d z ia ła ln o ś c i a u
to r a ; n ie k tó r e z n ic h s ię g a ją sw y m p o c h o d z e n ie m l a t p rz e d w o je n n y ch . N ie s tr a c iły je d n a k w n ic z y m n a sw e j a k tu a ln o ś c i. B u d z ą w rę c z p o d ziw , że w t a k o d le g ły m p rz e c ie ż c zasie a u to r p o d e jm o w a ł z p r o fe ty c z n y m w y c z u c ie m z a g a d n ie n ia , k tó r e s ta n o w ią o ś ro d e k z a in te r e s o w a ń u m y s łó w w sp ó łc z e s n y c h (D z ie n n ik a rs tw o a te o lo g ia , W o ln o ść i z a a n g a ż o w a n ie się c h rz e ś c ija n in a , K la s y sp o łe c z n e i C iało M isty c z n e C h ry s tu s a ).
C ało ść to m u n ie s p r a w ia w r a ż e n ia ro z b ie ż n o śc i te m a ty c z n e j; je s t s p ó jn a i c h a r a k t e r y z u j e się lo g ic z n y m u k ła d e m . N ie m a ła w ty m z a s łu g a r e d a k to r ó w , k tó r z y sz c z ę śliw ie z g ru p o w a li w y b r a n e p is m a w o k ó ł tr z e c h id e i w io d ą c y c h : W ia r a i te o lo g ia (cz. I.), E w a n g e lia w h is to rii i dziś (cz. II.), P e r s p e k ty w y so b o ru (cz. III.). N ie p o d o b n a w k r ó tk ie j n o c ie s c h a r a k te r y z o w a ć b o g a te j tr e ś c i p o sz c z e g ó ln y c h a r ty k u łó w . W y d a je się je d n a k , że n a le ż y c h o ć b y z a s y g n a liz o w a ć sz c z e g ó ln ą w a rto ś ć n ie k tó ry c h z n ic h : P o z y c ja te o lo g ii (s. 30—56), R e fo rm y s t r u k t u r y s p o
łecz n o ści c h rz e ś c ija ń s k ie j (s. 155— 172), C iało K o śc io ła i s t r u k t u r y s p o łe c z n e (s. 217—228), C h rz e ś c ija ń s tw o i ś w ia t (s. 260—265), P a r a d o k s y e w a n g e lic z n e g o u b ó s tw a a b u d o w a n ie ś w ia ta (s. 322— 339).
T a d e u s z S i k o r s k i
E. L. M a s с a 11, T e o lo g ia a p rz y s z ło ś ć , W a rs z a w a 1970, P a x , ss. 202. T a n ie w ie lk a k s ią ż k a w k r ó tk im czasie z ro b iła k a r ie r ę . N ie w ą tp liw y m z n a k ie m je j p o w o d z e n ia są p rz e k ła d y , k tó r e u k a z a ły się ju ż w p ie r w szy ch d w ó c h la t a c h od je j o ry g in a ln e g o , a n g ie ls k ie g o w y d a n ia w r. 1968. T y m b a r d z ie j p rz e to cieszy, że p o lsc y w y d a w c y u m ie ś c ili j ą n a liśc ie s w o ic h p u b lik a c ji n ie u s tę p u ją c w s p r a w n o ś c i d z ia ła n ia sw o im z a g ra n ic z n y m k o leg o m .
K s ią ż k a M a s c a lla n ie je s t e s e je m fu tu ro lo g ic z n y m . Z a w ie ra sześć ■wykładów w y g ło sz o n y c h g o śc in n ie w m a r c u 1968 r. n a a m e r y k a ń s k im U n iw e rs y te c ie K a to lic k im w W a sz y n g to n ie n a te m a t p e r s p e k ty w c h r z e ś c ija ń s k ie j teo lo g ii. Z w r o t p rz y s z ło śc io w y n ie o z n a c z a p ro r o c tw a , lecz p ro g r a m . A u to r s y g n a liz u je z a g a d n ie n ia i p o s tę p o w a n ie , k tó r e jego z d a
[41]
S P R A W O Z D A N IA I R E C E N Z JE313
je ś li ch ce p ra w d z iw ie s p e łn ić s w o ją m is ję w o b ec K o śc io ła i ś w ia ta w n a jb liż s z e j p rz y sz ło śc i. N ie o s a m je d n a k r e j e s t r n o w y c h p y ta ń idzie, a le o sp o só b ic h p o d ję c ia , o ro lę i m ie js c e te o lo g a w K o ściele, o n a rz ę d z ie b a d a ń te o lo g ic z n y ch . T e m u z a g a d n ie n iu p o św ię c o n y je s t z a sa d n ic z o p ie rw s z y ro z d z ia ł. A le w y d a je się, że w p ię c iu n a s tę p n y c h , k tó r e p r e z e n t u ją w s p ó łc z e s n ą p ro b le m a ty k ę B oga, c z ło w ie k a , C h ry s tu s a , K o śc io ła i ś w ia ta z n a jd u je się ono w id o c z n ie w p o d p o w ie rz c h n io w e j w a rs tw ie . W z e s ta w ie n iu o b u te r m in ó w ty tu łu p y ta n ie m o b ję ty je s t n ie ty lk o d ru g i z n ic h — p r z y szłość. W ró w n e j m ie rz e te o lo g ia i teo lo g , w y m a g a ją n o w e j, p e łn i e j szej o d p o w ie d z i. To ju ż n ie tr e ś ć k s ią ż k i, a le z a c z ą te k r e f le k s ji, k tó r a ro d z i się po je j le k tu rz e .M a s c a ll p o b u d z a do m y ś le n ia i d la te g o w a r to go p rz e c z y ta ć . W a rto ty m w ię c e j, że a u to r , te o lo g a n g lik a ń s k i, p o z w a la p o z n a ć p e w n e sz c z e góły m y ś li te o lo g ic z n e j z a k o rz e n io n e j w tr a d y c ji k a to lic k ie j, je j ż y w o tn o ść i d o b re ro z e z n a n ie w e w sp ó łc z e s n e j p ro b le m a ty c e filo z o fic z n e j, te c h n ic z n e j i a r ty s ty c z n e j, w o b ec k tó r e j n ie p o tr z e b u je o d c z u w a ć k o m p le k s u n iższości. M a s c a ll p o tw ie r d z a też b e z s p rz e c z n y f a k t w y d a tn e g o a k tu a l n ie ro z w o ju te o lo g ii a n g lik a ń s k ie j. T a d e u s z S i k o r s k i H. Z a h r n t. D ie u n e p e u t p as m o u r i r . C o n tr e les f a u s s e s a l t e r n a t i v e s
da n s l’E glise e t d a n s la société , P a r i s 1971, C erf, ss. 286.
Z a m ia r a u to r a i g łó w n ą m y ś l k s ią ż k i w y ra ż a d o b rz e je d n o z p o c z ą tk o w y c h je j s tw ie rd z e ń : „B óg n ie u m ie ra , k ie d y c z ło w ie k p r z e s ta je o N im m y śle ć , lecz c zło w ie k p r z e s ta je b y ć c z ło w ie k ie m , k ie d y p o rz u c a k w e s tię B o g a ” (s. 7). T e o lo g ia n ie m o że p rz e jś ć o b o ję tn ie o b o k sz e ro k o n o to w a n e g o f a k t u — w ra ż e n ia n ie o b e c n o śc i B oga; n ie m oże te ż z re z y g n o w a ć w te j s y tu a c ji ze sw o je j p o d s ta w o w e j f u n k c ji m ó w ie n ia o B ogu. S ta j e p rz e to w o b e c z a d a n ia m ó w ie n ia o N im w sp o só b n o w y , co w p r z e k o n a n iu Z a h r n ta o z n a c z a u jm o w a n ie k w e s tii B oga w łą c z n o śc i z rz e c z y w is to ś c ią ś w ia ta . P e r s p e k ty w a a u to r a p o z o s ta je w b lisk o śc i z id e ą te o lo g ii tr a n s c e n d e n t a ln e j K . R a h n e r a — teo lo g ii, k tó r a p o d k r e ś la o d p o w ie d n io ś ć O b ja w ie n ia i w ia r y z k o n s ty tu ty w n y m i w y m a g a n ia m i c z ło w ie k a o ra z w s k a z u je n a d o św ia d c z e n ie B oga w d o ś w ia d c z e n iu ś w ia ta . C z ło w ie k o w i, k tó r y p rz e c h o d z i p rz e z o k re s k r y z y s u s w o je j id e n ty c z n o śc i, te o lo g ia p o w in n a u k a z y w a ć m iło ść B oga do c z ło w ie k a ja k o p o d s ta w ę i o s to ję w a rto ś c i lu d z k ic h .
S tu d iu m Z a h r n ta c h a r a k te r y z u je się to n e m k ry ty c z n y m w o b ec p e w n e j ła tw o ś c i, z ja k ą t r a k t u j e się n u r t „ ś m ie rc i B o g a ”, a ta k ż e w o b ec b r a k u o d p o w ie d z ia ln o ś c i i z b y t a b s tr a k c y jn y c h w y w o d ó w z w o le n n ik ó w te o lo g ii p o lity c z n e j. W y d a je się je d n a k , że a u to r z b y tn io u le g a w sw y m
