INSTYTUT FILOLOGII POLSKIEJ

W roku akad. 1980/81 na Wydziale Humanistycznym działało pięć instytutów:

Filologii “Polskiej, Filologii Rosyjskiej, Historii, Nauk Pedagogicznych i Nauk Społecznych oraz dwa zakłady na prawach instytutów: Bibliotekoznawstwa i Filo­

logii Romańskiej.

INSTYTUT FILOLOGII POLSKIEJ

ZMIANY ORGANIZACYJNE

Instytut Filologii Polskiej powstał w wyniku połączenia w organiczną całość funkcjonujących w ciągu wielu lat Katedr i Zakładów Literatury Polskiej, Języka Polskiego i Dydaktyki Literatury i Języka Polskiego. Filologia polska jako wydzie­

lony, samoistny kierunek studiów rozpoczęła swój prężny żywot w roku akad.

1949/50; wcześniej — od 1946 roku istniały sekcje: polonistyczno-historyczna i polonistyczno-estetyczna a później — polonistyczno-językowa. Początkowo, tj.

w latach 1946/47 — 1951/52, formą organizacyjną skupiającą pracowników nauko­

wych historii literatury, językoznawstwa, metodyki nauczania języka polskiego były zespoły, kierowane m. in. przez profesorów: Stanisława Pigonia, Witolda Taszyckiego, Stanisława Jodłowskiego, Jana Nowakowskiego.

Z dniem 1 stycznia 1953 roku na podstawie Zarządzenia Ministra Oświaty z dnia 13 X II 1952 r. zostały utworzone Katedry Historii Literatury Polskiej i Języka Polskiego1; Katedra Metodyki Nauczania Języka Polskiego i Literatury Polskiej

1 Dz. Urz. Min. Ośw., 1952, nr 21, poz. 174. W niniejszym opracowaniu wykorzystano także informacje i uwagi zawarte w pracach: J. Nowakowski, Z dwudziestu lat polonistyki w krakowskiej

uczelni pedagogicznej

(

¹⁹⁴⁶

—

¹⁹⁶⁶⁾

(w:) Rocznik Naukowo-Dydaktyczny WSP w Krakowie, z. 24.

Kraków 1966, s. 247—254; A. Jopek, J. Kobylińska, Z. Uryga, Filologia polska w latach 1961 —

1971

(w:) Rocznik Naukowo-Dydaktyczny WSP w Krakowie, z. 46. Kraków 1973, s. 53—80.

powstała dopiero w r. 1958 1 2. Kierownikiem Katedry Historii Literatury został prof. J. Nowakowski, Języka Polskiego — prof. S. Jodłowski, Metodyki — doc.

W. Szyszkowski. W r. 1960 po odejściu doc. W. Szyszkowskiego na emeryturę p. o. kierownika Katedry był najpierw dr Jan Kulpa (1960— 1962), z kolei — prof. Wincenty Danek. W r. 1969 — po odejściu prof. S. Jodłowskiego na U J — kierownikiem Katedry Języka Polskiego został doc. Jan Zaleski. W ciągu prawie dwudziestoletniej działalności wymienione Katedry — blisko ze sobą współdziała­

jąc — wyraźnie określiły swój profil naukowy i dydaktyczny; wychodząc od zaląż­

kowych form drogą żmudnych działań potrafiły stworzyć podwaliny pod rozwój młodej kadry naukowej (studia doktoranckie), badań naukowych, dydaktyki szkoły wyższej. Z biegiem czasu zaczęły też w sposób wyraźny zaznaczać swoją obecność w środowiskach naukowych kraju.

Prof. dr Wincenty Danek

Na podstawie rozporządzenia Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 18 X I 1971 roku powstał Instytut Filologii Polskiej, którego dyrektorem zo­

stał prof. W. Danek3. W skład Instytutu weszły dotychczasowe Katedry Polonistycz­

ne. W ramach Instytutu utworzono Zakłady: Literatury Polskiej, Języka Polskiego i Dydaktyki Literatury i Języka Polskiego oraz Zespól do Badań nad Teorią Litera­

tury 4. Z dniem 22 X I 1975 r. Rektor powołał również Zakład Bibliotekoznawstwa, którego zadaniem w pierwszym rzędzie była organizacja i kierowanie nowo powsta-

1 Utworzona na mocy zarządzenia Ministra Oświaty z dnia 19 kwietnia 1958 r. w miejsce Zakładu Metodyki Literatury Polskiej i Języka Polskiego (Dz. Urz. Min. Ośw., 1958, nr 6, poz. 68).

Zakład powołany został z dniem 1 września 1955 r. zgodnie z zarządzeniem Ministra Oświaty z 11 kwietnia 1956 r. (Dz. Urz. Min. Ośw., 1956, nr 6, poz. 21).

3 Dz. Urz. Min. Ośw. i Szk. Wyż., 1971, nr A-l 5, poz. 132.

4 Por. zarządzenie Rektora WSP w Krakowie z dnia 1 X 1976 r. (Nr R-18/76).

6 — W S P w la ta c h 1946-1981

81

łym kierunkiem studiów stacjonarnych i zaocznych: bibliotekoznawstwo i infor­

macja naukowa5. Kierownikiem Zakładu Bibliotekoznawstwa został dr Jan Okoń.

W roku 1978 Zakład Bibliotekoznawstwa usamodzielnił się, zmieniając równo­

cześnie swą siedzibę. Po śmierci prof. W. Danka (1976) dyrektorem IFP został prof. Jan Nowakowski, a po jego odejściu na emeryturę w 1978 roku — prof. Józef Z. Białek. Funkcję kierowników Zakładów pełnią: prof. dr hab. Bolesław Faron — Zakład Literatury Polskiej, doc. dr hab. Jan Zaleski — Zakład Języka Polskiego, doc. dr hab. Zenon Uryga — Zakład Dydaktyki Literatury i Języka Polskiego.

Zakres działalności Instytutu, jego strukturę organizacyjną, funkcjonowanie i zakres obowiązków pracowników określa Statut. Opracowany wewnętrzny regula­

min charakteryzuje bliżej szczegółową organizację Instytutu, podział na podsta­

wowe komórki organizacyjne i kierunki ich działania. W skład Dyrekcji Instytutu wchodzą jeszcze dwaj wicedyrektorzy (doc. Maria Schabowska i dr Edward Klisie- wicz). Sekretariatem Instytutu kieruje mgr Danuta Adamska. Biblioteką opiekują się: mgr Dorota Chrzanowska i mgr Halina Tomkiewicz, pracownią audiowizualną—

mgr Anna Jagielska, pracownią kserograficzną — Magdalena Szynal.

ROZWÓJ BAZY MATERIALNEJ

Rozwój kadry naukowej katedr, zapewnienie odpowiedniej bazy dla ich pracy badawczej, a przede wszystkim podstawy do działalności dydaktycznej katedr i dla studiów młodzieży polonistycznej — to sprawy wiążące się z istnieniem właści­

wych zakładów naukowych. Do roku 1956 sytuacja w tym względzie była bardzo trudna. Cały stan posiadania polonistyki — poza dwiema własnymi salami wy­

kładowymi, gdy większość zajęć odbywała się w innych budynkach — ograniczał się do jednego małego pokoju, w nim paru szaf, zawierających, wedle stanu z roku 1954, około 500 książek i kilka tytułów czasopism. Tak wyglądał powstały w roku 1953 Zakład Historii Literatury Polskiej, mieszczący się w budynku w Rynku Głównym pod nr 34, obok zakładów geografii WSP. W tych prymitywnych warunkach odbywa­

ła się praca naukowa, dydaktyczna i zajęcia szkoleniowe dwóch katedr — Historii Literatury i Języka. Zdobycie możliwości dysponowania częścią budynku przy ul. Podbrzezie 3 przez WSP i życzliwa postawa władz uczelni spowodowały zmianę tej sytuacji w r. 1956. Polonistyka uzyskała wówczas II piętro budynku na Pod- brzeziu. Pozwoliło to na zorganizowanie właściwiej pojętego Zakładu Literatury, mie­

szczącego zrazu wspólnie również zakłady Języka Polskiego i Metodyki Nauczania z dobrze urządzonym lektorium i nadal jednym pokojem dla pracowników katedr.

Skupienie zajęć w jednym punkcie, poprawiające się wyposażenie lektorium i księgo­

zbioru, możliwość wprowadzenia stałych dyżurów i zorganizowanie systematycz­

nych konsultacji, odbywanie posiedzeń naukowych, organizacyjnych i poświęco­

nych sprawom metodycznym oraz analizie wyników nauczania — wszystko to przyczyniło się do uregulowania życia polonistyki w WSP. W 1962 roku nastąpiło rozdzielenie lokalowe zakładów Literatury i Metodyki z jednej strony, Języka

6 Zarządzenie Rektora WSP w Krakowie z dnia 22 XI 1975 r. (Nr RS-o2/154/75).

Polskiego — z drugiej oraz rozszerzenie pomieszczenia Zakładu Literatury o specjal­

ną pracownię asystencką, wyposażoną w oddzielny księgozbiór podręczny i czaso­

pisma. Księgozbiór Zakładu Literatury obejmował w 1962 r. ponad 3 000 tytułów.

Przeniesienie polonistyki W SP do nowo wybudowanego gmachu przy ulicy Podchorążych 2 pozwoliło na bardziej racjonalne organizowanie zajęć dydaktycz­

nych, sprawniejsze funkcjonowanie biblioteki i czytelni dla studentów. Biblioteka uzyskała trzy pomieszczenia: magazyn, pokój do pracy i czytelnię. Nastąpiło sca­

lenie księgozbiorów dotąd rozproszonych po różnych salach. Biblioteka gromadzi podstawowe zbiory z zakresu teorii i historii literatury, językoznawstwa, metodyki nauczania języka polskiego i literatury dla dzieci. Prowadzi też zakupy książek z dyscyplin pomocniczych, jak historia, historia sztuki, estetyka czy filozofia. Po­

siada również zbiór czasopism literackich, językoznawczych oraz pedagogiczno- dydaktycznych. Stan księgozbioru na dzień 3 0 IV 1980 r. wynosił 18 219 wol.

druków zwartych i 456 wol. czasopism. Ogółem odwiedza bibliotekę ponad 4,5 tys.

osób, wypożyczając ok. 9 tys. wol. druków zwartych i ok. 3 tys. wol. czasopism.

W pomieszczeniach Instytutu Filologii Polskiej utworzono pracownię audio­

wizualną, która dysponuje odpowiednim sprzętem (projektory filmowe, grafo- skopy, telewizory, magnetofony, magnetowid, rzutniki, radia, adaptery) i pomocami dydaktycznymi (plansze do nauki o języku, foliogramy, płyty, nagrania magneto­

fonowe, przeźrocza, albumy). Dzięki działalności pracowni możliwe jest groma­

dzenie materiałów do prac magisterskich i doktorskich oraz do problemu węzło­

wego opracowywanego w Zakładzie Dydaktyki Literatury i Języka Polskiego.

W pracowni zatrudniony jest jeden pracownik naukowo-techniczny. Ponadto 1FP posiada pracownię kserograficzną.

KADRA NAUKOWO-DYDAKTYCZNA

Od początku w skład kadry nauczającej wchodzili zarówno pracownicy naukowi, jak i utalentowani nauczyciele-praktycy, uczący często równocześnie w szkołach średnich lub podstawowych. Wiązało się to zawsze z charakterem WSP jako szkoły kadrowej, kształcącej kandydatów do ściśle określonego zawodu, niezależnie od stopnia szkoły, do jakiej absolwenci uczelni mieli być kierowani. Pracownicy nau­

kowo-dydaktyczni byli początkowo z reguły pracownikami naukowymi U J; szcze­

gólnej miary był wkład do rozwoju polonistyki krakowskiej profesorów: Stani­

sława Pigonia, Kazimierza Wyki, Janiny Garbaczowskiej, Mieczysława Piszczkow- skiego, Witolda Taszyckiego, Tadeusza Milewskiego, Adama Heinza. Wśród ówczes­

nych pedagogów praktyków wymienić należy m. in. dra Franciszka Bielaka, dra Ste­

fana Papćego, Wincentego Styryjskiego, Piotra Jaworka. W związku z przekształ­

ceniem struktury WSP nastąpiły zmiany w składzie osobowym kadry poloni­

stycznej. Przełomowym w tym względzie był rok akad. 1950/51, kiedy zazna­

czyła się tendencja do uformowania własnej wyodrębnionej kadry naukowo-dydak­

tycznej, coraz wyraźniej związanej wyłącznie z W SP; dotyczyło to najpierw pracow­

ników oddanych sprawie nauczania historii literatury polskiej, literatury powszech­

nej, teorii literatury, z kolei również metodyki nauczania języka polskiego i dys-

Doc. dr Władysław Szyszkowski

cyplin pokrewnych. Należeli do nich przede wszystkim późniejsi profesorowie:

Jan Nowakowski, Wincenty Danek, Stanisław Jodłowski i Władysław Szyszkow­

ski. Oni tworzyli podstawy dla dalszego, prężnego i dynamicznego rozwoju polo­

nistyki w krakowskiej W SP; w kręgu ich oddziaływania, z ich inspiracji i pod ich

kierunkiem naukowym i dydaktycznym wyrosła młoda kadra naukowa, zdolna zarówno do pracy dydaktycznej, jak i do coraz bardziej samodzielnej i efektywnej pracy badawczej.

Stabilizacja własnej kadry naukowej i nauczającej wiązała się również z potrze­

bami, jakie zarysowały się na tle przekształcenia studiów trzyletnich na cztero­

letnie z magisterium, wreszcie pięcioletnie, a także z rozszerzeniem typu studiów z początkowo jedynie stacjonarnych na równoległe, coraz bardziej rozbudowywane zaocznie (dla pracujących) — istniejące od roku 1951. Od początku istnienia Katedr, zwłaszcza zaś od uzyskania przez Wydział Filologiczno-Historyczny W SP w Krako­

wie prawa nadawania stopnia doktora nauk humanistycznych, a później stopnia doktora habilitowanego nauk humanistycznych, dokonywał się rozwój badań i intensywne podnoszenie kwalifikacji naukowych pomocniczych pracowników naukowo-dydaktycznych. Wszyscy asystenci i niektórzy wykładowcy wszczęli przewody doktorskie, poprzedziwszy je drobniejszymi, a czasem i bardziej ważkimi publikacjami. Pierwsza generacja młodych pracowników zdobywa stopnie doktor­

skie na początku lat sześćdziesiątych (S. Burkot, J. Z. Białek, L. Bednarczuk, J. Jaro- wiecki, J. Bodnarowska-Kobylióska, M . Schabowska, M. Zarębina, J. Zaleski);

szybko podąża za nimi następna grupa (B. Faron, A . Jopek, Z. Jagoda, A. Dyduch, Z . Uryga). Pod koniec lat sześćdziesiątych mamy już 13 doktorów, w tym 7 z litera­

tury, 6 z języka. Prace doktorskie z dydaktyki języka i literatury pojawią się dopiero w połowie lat siedemdziesiątych6.

Rola i ranga polonistycznych Katedr jeszcze bardziej wzrosła, kiedy dojrzali i zasłużeni nauczyciele akademiccy uzyskali tytuły profesora zwyczajnego (W. Danek, J. Nowakowski) oraz nadzwyczajnego (M . Romankówna, E. Pawłowski, S. Jodłow­

ski, S. Sierotwiński). Potencjał naukowy wzmacniają też docenci, wywodzący się z pokolenia młodych pracowników (J. Białek, S. Burkot, M. Zarębina, L. Bednar­

czuk, B. Faron, J. Zaleski, A. Jopek, M. Schabowska, J. Kobylińska, J. Jarowiecki, Z . Uryga). Wiąże się to z przeprowadzanymi dość systematycznie od 1968 roku przewodami habilitacyjnymi pracowników poszczególnych zakładów. Dzięki temu Instytut mógł objąć opieką naukową wiele przewodów doktorskich i habilitacyj­

nych pracowników własnych i z innych środowisk naukowych i placówek oświa­

towych. Ogółem w ciągu ostatnich dwudziestu lat 34 nauczycieli akademickich IFP uzyskało stopnie doktora nauk humanistycznych, zaś stopnie doktora habilito­

wanego — 11. Równolegle z nimi — głównie jednak w ramach studiów doktoran­

ckich — zdobyli stopnie doktora pracownicy innych uczelni pedagogicznych lub nauczyciele — ogółem 50 osób; habilitacje w zakresie historii literatury i dydak­

tyki literatury przeprowadzili przy współudziale pracowników Instytutu nauczy­

ciele akademiccy innych W SP i IK N (dr W. Pasterniak, dr J. Pacławski, dr M . Ło­

jek, dr L. Ludorowski, dr J. Rurawski).

W latach siedemdziesiątych, w ramach struktury instytutowej, nastąpiło dalsze umocnienie kadrowe zakładów literatury polskiej, języka polskiego i dydaktyki

6 Zob. tabela 1.

literatury i języka polskiego. Przybyło sporo młodych asystentów i adiunktów, reprezentujących wysoki poziom merytorycznego i dydaktycznego przygotowania (dr A. Baluch, dr T. Budrewicz, dr J. Okoń, dr B. Małek, dr J. Ożdżyński, dr E. Sta-

Prof. dr Jan Nowakowski

churski, dr E. Klisiewicz, dr T. Nowacka, dr A. Witkowska, dr E. Łubieniewska, dr E. Chudziński, dr M. Jędrychowska, mgr A. Rosa, mgr A. Gurbiel). Zwiększyła się znacznie liczba habilitacji naszych pracowników (doc. B. Faron, doc. Z. Uryga,

Prof. dr hab. Stanisław Sierotwiński

dr J. Polakowski, dr J. Okoń, doc. J. Zaleski, doc. J. Jarowiecki). Również nastą­

piły dalsze awanse reprezentantów średniej kadry; tytuły profesora nadzwyczajnego otrzymali: doc. S. Burkot, doc. J. Z. Białek, doc. M. Zarębina i doc. B. Faron.

W ciągu wielu lat funkcjonowania Katedr Polonistycznych, obecnie włączo­

nych w jednolitą strukturę Instytutu Filologii Polskiej, kilkakrotnie zmieniały się — z różnych przyczyn — ich składy osobowe, choć zawsze pozostawał ich główny, trwały trzon. Obok stałego dopływu, wraz ze wzrostem zadań, nowych pracowników (asystenci, wykładowcy) miały miejsce przeniesienia do innych uczelni, szkół, rezy­

gnacje, przejścia na emerytury; szczególnie bolesne były straty z powodu nagłych, przedwczesnych zgonów. W trakcie pełnienia obowiązków nauczycielskich zmarli:

mgr Barbara Mańczakowa (1956), dr Władysław Szczygieł (1960), Marian Deszcz (1964), prof. dr Tadeusz Milewski (1965), prof. dr Stanisław Sierotwióski (1975),

Prof. dr hab. Mieczysława Romankówna

prof. dr Wincenty Danek (1976), prof. dr Mieczysława Romankówna (1980), doc. Jan Zaleski (1981). Okresowo pracowali w poszczególnych Katedrach m. in.: Leon Pietrzykowski, dr Lesław Eustachiewicz, dr Franciszek Bielak, dr Stefan Papce, dr Władysław Stabryła, doc. dr Jan K . Zaremba, dr Maria Grzę- dzielska, dr Zofia Kurzowa, mgr Danuta Brzozowska, mgr Krystyna Nadurska, mgr Zenona Zemanek, mgr Zofia Kubisz, mgr Janina Rzeszut, dr Jacek Kajtoch, dr Zenon Jagoda, dr Danuta Wesołowska, mgr Teresa Zaleska, dr Stanisław Żak, mgr Andrzej Matuszyk, dr Teodozja Rittel, dr Ignacy Wątor, prof. dr Adam Heinz.

Żywe kontakty naukowe i dydaktyczne utrzymywali i nadal utrzymują pracownicy będący na emeryturze (prof. J. Nowakowski, prof. E. Pawłowski, dr J. Wroński).

Obok zaznaczonego tu dynamicznego wzrostu jakościowego kadry naucza­

jącej w Instytucie Filologii Polskiej następował również nie mniej szybki wzrost ilościowy. I tak z upływem lat zwiększała się liczba pracowników poszczególnych

Katedr: od kilku na początku, do kilkunastu w latach ostatnich. W 1980 r. cały Instytut Filologii Polskiej liczył 48 osób, w tym Zakład Literatury Polskiej — 24, Zakład Języka Polskiego — 13 i Zakład Dydaktyki Literatury i Języka — 1L

DZIAŁALNOŚĆ DYDAKTYCZNO-WYCHOWAWCZA

Kadra nauczająca na kierunku filologii polskiej starała się zawsze harmo­

nijnie wiązać swe zadania naukowo-badawcze z działalnością dydaktyczno-wycho­

wawczą. Mając tę zasadę na uwadze, próbowano skutecznie, wykorzystując poten­

cjał intelektualny nauczycieli akademickich oraz aktywność samych studentów, przedsiębrać takie działania, które by przyczyniały się do pełnej realizacji zadań związanych z kształceniem, wychowaniem, organizacją i sprawnością studiów polonistycznych.

W ciągu wieloletniej działalności Katedr Polonistycznych (a obecnie Insty­

tutu Filologii Polskiej) kilkakrotnie uległ zmianie profil organizacyjny i progra­

mowy kierunku studiów. Wprowadzenie najpierw czteroletnich, później — od 1959/60 — pięcioletnich studiów wraz z prawem nadawania stopni magisterskich (pierwsze egzaminy magisterskie odbyły się w 1956 roku) zmieniło w sposób zasad­

niczy charakter pracy naukowej i dydaktycznej Uczelni. Początkowy trzyletni system — do 1954 — opierał się w pierwszym rzędzie na układzie systematycznych wykładów „kursowych” wraz z ćwiczeniami, zrazu traktowanymi raczej margi­

nalnie i wyraźnie nastawionymi na ułatwienie przygotowania się młodzieży do egzaminów.

Przeobrażenie struktury studiów, a przede wszystkim wprowadzenie semi­

nariów tzw. niższych z zakresu trzech dyscyplin polonistycznych na III, a później na IV roku, a zwłaszcza seminariów magisterskich na IV, następnie na V przyczy­

niło się w sposób kapitalny do nadania studiom polonistycznym charakteru stu­

diów — zwłaszcza pod koniec ich trwania — możliwie samodzielnych, choć odby­

wanych pod staranną opieką pracowników nauki.

W ostatnich latach nastąpiły ponowne zmiany w strukturze organizacyjnej polonistyki. W r. 1969 uruchomiono 3-letnie studium zawodowe polonistyczno- historyczne, a w następnym roku — tylko polonistyczne. Od r. 1971 funkcjonowała filologia polska z bibliotekoznawstwem. Zaś od r. 1972 uruchomiono równocze­

śnie studia drugiego stopnia (magisterskie). W r. 1973 przywrócono jednolite magis­

terskie studia czteroletnie, realizujące ogólnopolskie programy nauczania.

W ślad za zmianami organizacyjnymi podążały zmiany programowe. Polonis­

tyka krakowskiej W SP dokonywała w ciągu wielu lat gruntownych przeobrażeń programu nauczania na studiach polonistycznych. Żmudną pracą i wysiłkiem całej kadry opracowano dostosowany dla potrzeb szkoły taki program nauczania, zwłaszcza dla studiów 5-letnich, który umiejętnie łączył: blok przedmiotów kierunkowych z rozbudowaną — zorientowaną nowocześnie — dydaktyką; przed­

mioty specjalistyczne z interdyscyplinarnymi, ogólnopedagogicznymi i społeczno- politycznymi, wykłady z ćwiczeniami i konwersatoriami, wykłady monograficzne z tematyką seminariów. Powoli sformułowano koncepcję kształcenia nauczyciela-

polonisty w szkole wyższej: wszechstronne przygotowanie zawodowe szło w parze z przygotowaniem słuchacza do wypełniania przez niego określonej funkcji w szkole.

Temu m. in. miały służyć zajęcia fakultatywne, specjalistyczne itp. Zmiana typu studiów, powrót do studiów czteroletnich, odejście od eksperymentu, realizacja jednolitych programów ministerialnych nieco zahamowały proces doskonalerfia programu studiów polonistycznych. W ostatnich latach podjęto jednak na powrót — zrazu skromne — działania w kierunku wzbogacenia treści programowych, mody­

fikacji aktualnych siatek i układu poszczególnych przedmiotów kierunkowych.

W procesie nauczania, zdobywania przez studentów samodzielności i pogłę­

biania określonych zainteresowań historią literatury, językoznawstwem czy dydaktyką literatury i języka dużą rolę odgrywały seminaria magisterskie — różnorodne pod względem tematyki, zakresu badań, metod i celów. Bogata i obejmująca wiele dziedzin wiedzy polonistycznej była też tematyka prac dyplomowych i magister­

skich; oprócz tematów z historii literatury polskiej — głównie nowszej— języko­

znawstwa, dydaktyki literatury i języka polskiego podejmowano tematy z zakresu piśmiennictwa dla dzieci i młodzieży, literatury ludowej, czasopiśmiennictwa, czytelnictwa i recepcji literatury wśród różnych grup czytelników. O jakości meryto­

rycznej seminariów — ich wyraźnym profilu naukowym, choć często nakierowa­

nym na potrzeby szkoły i oświaty — decydowało ścisłe ich powiązanie z warszta­

tem badawczym doświadczonych pracowników Instytutu, reprezentantów tak starszej jak i młodszej generacji nauczycieli akademickich.

Duża aktywność kadry nauczającej na kierunku filologii polskiej wyraziła się szczególnie w procesie kształcenia stale wzrastającej liczby słuchaczy tak studiów stacjonarnych jak i zaocznych. Jeżeli na początku średnia studiujących kształto­

wała się w granicach 150— 300 osób, to od połowy lat sześćdziesiątych obserwu­

jemy ciągły wzrost liczby słuchaczy, aż do prawie 1 000 w roku 1975. Zaznaczył się też wówczas szybki rozwój studiów dla pracujących. Pracownicy Katedr udzielili pomocy dydaktycznej Terenowemu Studium Krakowskiej WSP w Rzeszowie;

ponadto obsługiwali przez wiele lat (1963— 1971) Punkt Konsultacyjny w Kielcach.

W latach 1948— 1980 na kierunku filologii polskiej studia ukończyło 4119 studentów, w tym: 2024 absolwentów na studiach stacjonarnych i 1095 na studiach dla pracu­

jących.

Naukowy ruch studentów polonistyki rozwijał się od zarania dziejów Katedr Polonistycznych, przejawiając różne, nie zawsze wysokiej miary, formy aktywności.

Były okresy czynnej działalności poszczególnych sekcji Koła Naukowego Polo­

nistów (literackiej, językoznawczej, dydaktycznej, kultury ludowej) — dowodem udział w sesjach ogólnopolskich kół polonistycznych z interesującymi referatami — były i momenty osłabienia tempa działalności naukowej Koła młodych polonistów.

Od początku jednak obserwujemy przykłady ciągle pogłębiającego się stosunku wielu studentów do samodzielnej pracy badawczej pod kierunkiem pracowników nauki. Powstałe sekcje Koła stopniowo włączały się do realizacji planów badaw­

czych Katedr, uczestniczyły też w kolejnych Zjazdach Młodzieży Polonistycznej.

Warto tu odnotować udział członków Koła w V II Ogólnopolskim Zjeździe M ło­

dzieży Polonistycznej (14— 17 V 1956 г.) z referatem pt.

Recepcja Mickiewicza w szkole przed rokiem 1939,

przyjętym z dużą uwagą. Również na zorganizowanym wspólnie z Kołem Naukowym U J X Ogólnopolskim Zjeździć Młodych Polonistów w Krakowie (3— 6 V 1962) studenci krakowskiej WSP zaprezentowali się trzema referatami, a to:

Sen i halucynacja w twórczości Andrzeja Struga

(S. Sękowski),

Twórczość narracyjna Jerzego Szaniawskiego

(S. Mrazek),

Problematyka moralna w twórczości narracyjnej Jerzego Andrzejewskiego

(E. Chudziński). Wystąpienie członków Koła Polonistów z krakowskiej WSP przyniosło poważny sukces; wśród nagrodzonych znalazł się referat S. Sękowskiego. Godnymi uwagi osiągnięciami legitymowały się też inne sekcje Koła Naukowego Polonistów. Aktywność Koła przejawiała się również w interesującej formie wakacyjnych obozów naukowych (dla badań nad twórczością ludową i gwarami).

Uczestnictwo studentów w działalności Koła Naukowego Polonistów przyczy­

niało się prawie zawsze do kształtowania ich zainteresowań naukowych, stwarzało możliwość rozwinięcia własnej inicjatywy badawczej oraz prezentacji poprzez referaty swych osiągnięć twórczych.

GŁÓWNE KIERUNKt BADAŃ NAUKOWYCH

Jest rzeczą zrozumiałą, że w okresie ostatniego ćwierćwiecza ukształtował się wyrazisty profil badań naukowych pracowników Instytutu. I tak — obok problema­

tyki dydaktycznej czy ogólnopedagogicznej, podejmowanej okazjonalnie lub w celu udoskonalania procesu dydaktycznego czy realizacji treści programowych — za­

znaczyły się dość szybko określone kręgi tematyczne, dominujące nurty problemowe, związane z istotnymi tendencjami rozwojowymi poszczególnych dyscyplin poloni­

stycznych.

W połowie lat siedemdziesiątych IF P włączył się do realizacji problemów węzłowych (11.4 — Modernizacja systemu oświaty w rozwiniętym społeczeństwie socjalistycznym, grupa tematyczna V — Modernizacja metod, środków i organi­

zacja procesu dydaktyczno-wychowawczego, temat 6.0 — Skuteczność metod nauczania oraz 11.1 — Polska kultura narodowa — jej tendencje rozwojowe i per­

cepcja, grupa tematyczna IX — Życie literackie, tematy: 2.8 — Współczesne pisarstwo ludowe 1945— 1975 na tle tradycji w Polsce Południowej; 3.01 — Szkolna recepcja prozy polskiej X IX i X X wieku (studia z historii dydaktyki literatury) i 3.04 — Przekazy audiowizualne a dydaktyczne problemy komunikacji literac­

kiej— oraz grupa tematyczna X — Literatura, temat: 2.01— Dramat Młodej Polski i okresu międzywojennego) — i międzyresortowych badań podstawowych (M R . III. 12 — Język polski— jego struktura i tendencje rozwojowe, grupa te­

matyczna II — Rozwój współczesnego słownictwa polskiego i kultury języka, temat: Słownictwo polszczyzny mówionej).

Badania naukowe pracowników Zakładu Literatury Polskiej koncentrowały się wokół rozmaitych epok historii literatury polskiej i obcej; tylko w niewielkim stopniu refleksją badawczą objęto teorię i metodologię badań literackich. Przeważ­

nie — .głównie chodzi tu o średnią i młodą generację — kierunek badań własnych

związany był ściśle z problematyką przewodów doktorskich i habilitacyjnych.

Wokół tej przewodniej tematyki z biegiem czasu grupowały się rozliczne zagadnie­

nia badawcze, rozwiązywane indywidualnie lub zespołowo. Rozwinięto też badania nad literaturą dla dzieci i młodzieży (prace prof. J. Białka i dr A. Baluch) i pisarstwem chłopskim (rozprawy i artykuły prof. S. Sierotwińskiego i dr E. Chudzińskiego). *

Początkowo rzadko wprowadzano na warsztat naukowy problematykę litera­

tury staropolskiej. Dopiero zatrudniony w charakterze adiunkta na początku lat siedemdziesiątych dr Jan Okoń znakomicie wypełnił lukę badawczą, ogłaszając ważkie rozprawy o

Dafnis i Paskwalirtie

Samuela Twardowskiego, o

Historii o Chwa­

lebnym Zmartwychwstaniu Pańskim,

o dramacie staropolskim. W centrum uwagi historyków literatury — starszych i młodszych — stawały zwłaszcza wybrane problemy literatury X IX i X X wieku; zajmowano się romantyczną literaturą kra­

jową, dramatem romantycznym, twórczością J. I. Kraszewskiego, powieścią histo­

ryczną, prozą pozytywistów i naturalistów, literaturą Młodej Polski, poezją, prozą, dramatem i krytyką literacką okresu międzywojennego, wreszcie literaturą współ­

czesną.

W wyniku twórczych dociekań pracowników Zakładu wiele istotnych zagad­

nień literackich zostało wnikliwie opracowanych; Teofil Lenartowicz znalazł znako­

mitego monografistę w osobie prof. Jana Nowakowskiego (liczne artykuły, szkice, wstępy do wyboru pism, korespondencji, wreszcie obszerna książka

A ślad po mnie

—

pieśń złota,

1973); podobnie J. I. Kraszewski gruntownie i wieloaspektowo został zbadany przez prof Wincentego Danka (liczne studia, monografie, posłowia, w tym:

Publicystyka J. I. Kraszewskiego w latach 1859—1872

(1957),

J. I. Kraszew­

ski.

Cz. I: Zarys życia i twórczości, cz. 2: Materiały (1962),

Powieści historyczne J. I. Kraszewskiego

(1966),

Matejko i Kraszewski. Dwie koncepcje dziejów

(1969),

Kra­

szewski wciąż żywy

(1969),

J. I. Kraszewski

(1973 — seria „Profile”), / .

I. Kraszew­

ski. Zarys biograficzny

(1976). O literaturze kobiecej X IX w., a zwłaszcza o życiu i pisarstwie N . Żmichowskiej, E. Orzeszkowej, M. Konopnickiej i innych — mniej znanych — autorkach pisała prof. Mieczysława Romankówna (m. in. imponu­

jąca sumiennością opracowania edycja

Listów

N. Żmichowskiej, t. 1— 3). Twór­

czością S. Goszczyńskiego zajmował się prof. Stanisław Sierotwiński, poezją Rzeczy­

pospolitej Krakowskiej — dr Zenon Jagoda, powieścią historyczną J. I. Kraszew­

skiego — doc. Jerzy Jarowiecki, zaś dr Teresa Nowacka — opowiadaniami autora

Starej baśni.

Prozą historyczną X IX w. interesował się również doc. Antoni Jopek, autor monografii o Z. Kaczkowskim (

Bard szlachty sanockiej,

1974) i studiów o powieściach S. Morawskiego i A. Krechowieckiego. Prof Stanisław Burkot skoncentrował swoją uwagę na prozie i krytyce X IX w., bohaterze polskiej powieści romantycznej, twórczości mniej znanych pisarzy (Żegliński, Wolski, Rogosz, Sabow- ski); opublikował na ten temat książki:

Powieści współczesne 1863—1887 J. I. Kra­

szewskiego,

1967;

Spory o powieść w polskiej krytyce literackiej XIX wieku,

1968.

Do epoki romantyzmu nawiązują też w ostatnim czasie w swych dysertacjach do­

ktorskich młodzi pracownicy — dr Ewa Łubieniewska (studium o

Fantazym

J. Sło­

wackiego), mgr Andrzej Gurbiel (Mickiewicz, Norwid), mgr Marek Buś (Norwid).

Następne okresy literackie w niemniejszym stopniu przyciągały uwagę praco­

wników Zakładu. Niektóre obszary literatury pozytywizmu penetrowali prof.

M . Romankówna (Prus, Sienkiewicz, Orzeszkowa, Konopnicka), prof. S. Burkot (Kraszewski i Prus, korespondencja M . Konopnickiej); naturalizmem zajęli się przede wszystkim prof. J. Nowakowski

(Spór o Zolę. Z dziejów pozytywistycznej recepcji naturalizmu polskiego,

1950), doc. Zenon Uryga (studia o powieściach i opowiadaniach A. Sygietyńskiego), prof. W. Danek

(Poglądy pedagogiczne A. Dy­

gasińskiego,

1954), dr Barbara Dyduch (nowelistyka Adolfa Dygasińskiego). W za­

kresie badań nad okresem Młodej Polski należy w pierwszym rzędzie wymienić prace prof. J. Nowakowskiego poświęcone twórczości dramatycznej S. Wyspiań­

skiego (książka:

Wyspiański. Studia o dramatach,

1972; wstępy i komentarze do

Wesela,

dramatów „listopadowych” , „Bolesławowskich”). Młodopolskie zaintereso­

wania prof. S. Sierotwińskiego skupiały się wokół Maryli Wolskiej (książka:

Ma­

ryla Wolska. Środowisko, życie i twórczość,

1963), Ignacego Maciejewskiego oraz kręgu kulturowego Pawlikowskich z Medyki. Prof. Bolesław Faron opracował

Prof. dr hab. Bolesław Faron

do

Obrazu literatury polskiej

sylwetkę monograficzną Władysława Orkana, doc. J. Ja- rowiecki poddał analizie powieści historyczne W. St. Reymonta, dr Marek Bialota skrupulatnie opisał dyskusje i polemiki literackie wokół dramatów S. Żeromskiego, dr Stanisław Mrazek opublikował w 1980 r. książkę na temat środków ekspresji pozaslownej w dramacie młodopolskim (Staff, Tetmajer, Przybyszewski). W kręgu literackich i teatralnych zainteresowań prof. J. Nowakowskiego kształtuje się warsztat naokowy zespołu (dr S. Mrazek, dr M . Biąłota, mgr J. Waligóra, mgr B. Si­

korowska, mgr К . Gajda), opracowującego szczegółowe problemy dramatu i te­

atru przełomu X IX i X X wieku (Przybyszewski, Rydel, Tetmajer, Żuławski i inni).

Proza i krytyka okresu międzywojennego znalazła się na warsztacie wielu pracowników Zakładu i doktorantów, grupujących się wokół prof. J. Nowakow­

skiego. Powstało kilka książek o działalności wybitnych krytyko^ tej epoki (prof. Jó ­ zef Z. Białek:

L. Fryde jako krytyk literacki,

1962;

Poglądy krytycznoliterackie K. W. Zawodzińskiego

1969; prof. B. Faron:

S. Kołaczkowski jako krytyk i histo­

ryk literatury,

1976); artykuły i szkice о I. Fiku, D. Hopensztandzie, L. Piwiń- skim pisali prof. J. Białek, dr T. Budrewicz, prof. B. Faron. Prozą międzywojenną zajmowali się: prof. B. Faron (monografia twórczości Z. Uniłowskiego, 1969, edycje jego dzieł, szkice o S. Piętaku, tendencjach rozwojowych prozy lat 1918— 1939), prof. S. Burkot (rozprawy o J. Iwaszkiewiczu, Piętaku, Czuchnowskim), prof. J. Bia­

łek (szkic o Poli Gojawiczyńskiej), mgr J. Pluta (szkic o prozie S. Rembeka), dr Ma­

ria Jędrychowska (studium

Wczesna proza J. Iwaszkiewicza,

1977). Obszary liryki i wersyfikacji dwudziestolecia międzywojennego — zwłaszcza z kręgu krakowskie­

go — badała dr Regina Lubas (książka:

Poezja Helionu i Utarta,

1978). Dramatem międzywojennym interesowali się dr M. Białota i dr S. Mrazek.

Prof. dr hab. Stanisław Burkot

Literatura lat wojny i okupacji to domena przede wszystkim prof. S. Sierotwiń- skiego i doc. J. Jarowieckiego. Obaj opublikowali sporo studiów na temat życia literackiego podczas okupacji hitlerowskiej w Polsce, prasy konspiracyjnej, twór­

czości różnych pisarzy (E. Kolanko, J. Szewczyk). Literatura Polski Ludowej czę­

sto staje się przedmiotem zainteresowań pracowników Zakładu; prof. S. Burkot

obok szkiców o J. Iwaszkiewiczu, Dygacie, S. Zielińskim, T. Nowaku opublikował książki

Spotkania z poezją

(1977) i

Marchołt na Parnasie

(1980), dr T. Budrewicz drukował fragmenty swej dysertacji doktorskiej o pisarstwie H. Auderskiej, mgr K . Klimowska — o L. Buczkowskim, mgr B. Sikorowska — o P. Wojciechowskim, prof. B. Faron — o poezji T. Kubiaka, prozie T. Nowaka, prof. J. Białek — o po­

wieściach I. Newerlego, W. Jażdżyńskiego.

Prof. dr hab. Józef Zbigniew Białek

Badania naukowe pracowników Zakładu Języka Polskiego — zainicjowane przez doświadczonych wybitnych językoznawców: prof. Stanisława Jodłowskiego, długoletniego kierownika Katedry, prof. Tadeusza Milewskiego i prof. Eugeniusza Pawłowskiego — objęły swoim zasięgiem tematycznym różnorakie dziedziny językoznawstwa polskiego, ogólnego i porównawczego. W miarę wzrostu ilościo­

wego kadry Zakładu, uzyskiwania przez pracowników stopni doktora i doktora habilitowanego oraz tytułów profesorskich, zwiększyła się ranga naukowa zespołu językoznawców krakowskiej WSP. Obok artykułów i rozpraw, drukowanych w R o­

cznikach Naukowo-Dydaktycznych WSP i pismach fachowych, coraz częściej zaczęły się pojawiać publikacje książkowe, wydawane głównie przez PAN.

Z biegiem lat nastąpił wyraźny proces specjalizacji; przedmiotem szczególnej penetracji badawczej stały się następujące działy czy dyscypliny językoznawcze:

składnia, części mowy, ortografia i kultura języka, onomastyka, słownictwo specjalne i frazeologia (nazwy roślin, słownictwo sportowe, teatralne, muzyczne, powieści produkcyjnych itp.), słownictwo w ujęciu statystycznym, fleksja polska w ujęciu historycznym, języki osobnicze, stylistyka, dialektologia (monografie gwarowe, słownictwo gwarowe, dialekty kresowe), językoznawstwo ogólne i porównawcze.

I tak prof. S. Jodłowski — obok stale obecnej w jego zainteresowaniach ba­

dawczych problematyki ortograficznej — prowadził badania nad częściami mowy, składnią, substantywizacją przymiotników w języku polskim, słowotwórstwem.

Prof. E. Pawłowski opublikował dwie książki o nazwach miejscowych Sądecczyzny (1971, 1975), omawiał wybrane zagadnienia dotyczące gwar małopolskich; groma­

dził też materiał do słownika roślin polskich. Studia o języku A. Fredry ogłosił doc. Jan Zaleski, ponadto wydrukował artykuły z zakresu fleksji, a także przygoto­

wywał pracę z zakresu onomastyki. Doc. Leszek Bednarczuk skoncentrował swoją uwagę na zagadnieniach polskich i indoeuropejskich spójników parataktycznych (książki:

Polskie spójniki paralaktyczne, Indo-European parataxis),

stosunkach językowych słowiańsko-albańskich, zagadnieniach substratu śródziemnomorskiego, podstawach słowiańskiej parataksy itp. Zainteresowania naukowe prof. Marii Zarębiny skupiały się wokół różnych dziedzin: mowa dziecka (książka:

Kształto­

wanie się systemu językowego dziecka),

psycholingwistyka (publikacja:

Rozbicie systemu językowego w afazji),

język utworu literackiego (studium:

Elementy obco­

języczne w „Panu Tadeuszu”),

polszczyzna mówiona, neologizmy, frekwencja wy­

razów, język wypowiedzi itp. Doc. Józefa Kobylińska zajmowała się niektórymi problemami fleksji (książka:

Rozwój form dopełniacza liczby pojedynczej rzeczo­

wników męskich w języku polskim),

dialektologii, języków osobniczych (w przygoto­

waniu monografia języka Władysława Orkana). Zainteresowania naukowe doc. Marii Schabowskiej koncentrowały się wokół użycia części mowy (książka:

Rzeczowniki ilościowe w języku polskim),

numeralizacji formalnej rzeczowników, synonimiki, leksykologii, związków frazeologicznych, słownictwa literackiego, języka prasy.

Młodsza generacja językoznawców — idąc nieraz śladem swych doświadczo­

nych kolegów — podejmowała badania nad słownictwem sportowym (dr Jan Ożdżyński:

Polskie współczesne słownictwo sportowe,

1970;

Mówione warianty wypo­

wiedzi w środowisku sportowym,

1979), fleksją i słownictwem w utworach A. Dyga­

sińskiego (dr Edward Stachurski), nazwiskami mieszkańców różnych okolic (dr Ed­

ward Klisiewicz, mgr K . Tekielski), właściwościami języka naukowego (mgr M . Ra­

chwał), nazwami drzew i krzewów na tle ogólnosłowiańskim (mgr L. Wajda), słownictwem muzycznym (mgr M. Grynkiewicz), słowotwórstwem opisowym i osobliwościami składni współczesnej prozy (mgr M . Mączyński), słownictwem teatralnym i językiem utworów Jana Brzechwy (mgr K . Nadurska).

Kierunek i charakter prac badawczych w Zakładzie Dydaktyki Literatury i Języka Polskiego został właściwie wytyczony przez wybitnego i zasłużonego meto­

dyka — doc. Władysława Szyszkowskiego. Pod jego redakcją i z jego inspiracji zespół w składzie: doc. J. Jarowiecki, doc. Z . Uryga i dr Zenon Jagoda opracował niezwykle cenną publikację:

Bibliografia metodyki nauczania języka polskiego

(2 to­

my: 1918— 1969). W kręgu jego oddziaływań powstawały — zrazu drobne, później coraz poważniejsze — artykuły i szkice dotyczące dziejów dydaktyki polonistycznej, metod nauczania, zajęć fakultatywnych, recepcji utworów poetyckich w szkole, stosunku ucznia do lektury. W początkowym jednak stadium rozwoju Zakładu większość pracowników zdobywała stopnie naukowe z dyscyplin polonistycznych

(historia literatury, językoznawstwo), a nie — z metodyki nauczania języka polskiego.

Dopiero w ostatnich latach wyraźnie zarysowały się kierunki badań naukowych nad nowocześnie rozumianą dydaktyką literatury i języka. W Zakładzie powstały określone zespoły badawcze, podejmujące badania nad szkolną recepcją dzieł literackich, kształtowaniem sprawności językowej ucznia, unowocześnieniem metod nauczania języka polskiego, metodologicznymi problemami studiów polonistycz­

nych, komunikacją literacką, zagadnieniem technik audiowizualnych w szkolnej komunikacji literackiej. Przygotowane są podręczniki do szkoły podstawowej, opracowuje się publikację podstawową na temat naukowych założeń dydaktyki literatury i języka. Tym problemom poświęcone są prace doktorskie i habilitacyjne doc. Z. Urygi, dra Jana Polakowskiego, dr Anny Dyduchowej, dr Zofii Polakow­

skiej, dra Ryszarda Jedlińskiego.

Pracownicy poszczególnych zakładów zawsze żywo interesowali się problema­

tyką dydaktyczną i pedagogiczną. Wydawano więc sporo skryptów, antologii, przedruków tekstów do ćwiczeń, instrukcji, poradników. Oprócz tego wiele pisano na tematy kształcenia polonistów, programów, planów, specjalistycznych semi­

nariów, modernizacji nauczania, osobowości nauczyciela-polonisty, efektywności studiów itp. Wiele z tych prac ukazało się nakładem Wydawnictwa uczelnianego, w kolejnych Rocznikach Naukowo-Dydaktycznych (serie:

Prace historycznoliterac­

kie,

I— V IIł,

Prace językoznawcze,

I— II,

Prace z dydaktyki literatury i języka pol­

skiego,

I— II) lub w publikacjach zbiorowych. Niektóre prace monograficzne lub o charakterze podręcznikowym wydały Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne (prace prof. S. Burkota, prof. J. Białka, dr B. Guzik, dr A. Dyduch i doc. Z. Urygi).

STUDIA DOKTORANCKIE I PODYPLOMOWE

Dowodem wzrostu rangi naukowej i dydaktycznej Katedr polonistycznych oraz możliwości wypełniania przez ich pracowników coraz bardziej odpowiedzial­

nych zadań było najpierw utworzenie przy Katedrze Historii Literatury Polskiej Studium Doktoranckiego w 1962 roku * 7, na które przyjęto w latach 1963— 1967 18 czynnych nauczycieli, po największej części absolwentów naszej Uczelni. Na istniejącym od 1968 r. Międzyuczelnianym Studium Doktoranckim (zorganizo­

wanym przez katedry polonistyczne U J i WSP) studiowało 7 naszych absolwentów, przeważnie czynnych nauczycieli, zamierzających uzyskać stopnie doktorskie z za­

kresu historii literatury i dydaktyki. Sporo z nich — począwszy od roku 1966 — uzy­

skało stopnie doktora nauk humanistycznych (ogółem 20 osób). Prawie wszyscy doktorzy znaleźli zatrudnienie w uczelniach wyższych lub ośrodkach naukowych w Krakowie i poza Krakowem. Promotorami przewodów byli: prof. Jan Nowakow­

ski i prof. Wincenty Danek.

W roku 1974 powołano w IFP studia doktoranckie z zakresu dydaktyki litera­

tury i języka — stacjonarne i dla pracujących. Mają one profil interdyscyplinarny,

7 Por. zarządzenie Ministra Oświaty z 7 lipca 1962 r. w sprawie ustalania wydziałów i specjal­

ności w zakresie których uruchamia się studia doktoranckie (Dz. Urz. Min. Ośw., 1962, nr 9, poz.

98).

7 — W S P w la ta c h 1946-1981 97

łącząc problematykę wiedzy o literaturze z lingwistyką, dydaktyczne dyscypliny z psychologią i socjologią. Przyjęto w pierwszej rekrutacji 20 osób (10 na stacjo­

narne, 10 dla pracujących), w drugiej 1976 r. — 15 osób (dla pracujących), w trze­

ciej (1978 r .)— 17 osób (5 stacjonarne, 12 — dla pracujących). Efektywność studiów, zwłaszcza dla pracujących, na razie nie najlepsza. Dotąd tylko 4 osoby uzyskały stopień doktora nauk humanistycznych.

Zarządzeniem Ministra Oświaty i Szkolnictwa Wyższego z dnia 19 VI 1970 r.

powołano Studium Podyplomowe dla nauczycieli języka polskiego 8. Na program studium podyplomowego z filologii polskiej składają się cztery bloki zajęć, mające na celu zapoznanie słuchaczy z najnowszymi teoriami i metodami badań w zakresie poszczególnych dyscyplin polonistycznych, a także z najnowszą literaturą naukową dotyczącą omawianych zagadnień. Obejmują one: literaturoznawstwo i teorię lite­

ratury (wybrane zagadnienia z najnowszej problematyki teoretyczno-metodologicznej literatury, wybrane zagadnienia z literatury współczesnej, zagadnienia historyczno­

literackie z nowszej perspektywy, wybrane zagadnienia z literatury ludowej i regio­

nalnej), językoznawstwo (najnowsze kierunki językoznawstwa ogólnego, wybrane zagadnienia z historii języka polskiego, analiza stylistyczno-językowa tekstów literackich), dydaktyka języka polskiego (problemy nowych technik nauczania, kształcenia sprawności językowej uczniów na lekcjach języka polskiego), wybrane zagadnienia z wiedzy o teatrze i sztuce. W sumie około 200 godzin.

Kolejno opiekę nad Studium sprawowali: doc. L. Bednarczuk, prof. M . Ro- mankówna, doc. J. Kobylińska. Dotychczas w ciągu ostatnich dziesięciu lat 187 osób ukończyło studia podyplomowe (8 razy organizowano już cykl studiów po­

dyplomowych, najpierw trzysymestralnych, później — dwusemestralnych). W lipcu 1980 r. Ministerstwo Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki zatwierdziło nowy plan i program nauczania na zaocznych studiach podyplomowych na kierunku:

filologia polska9. W pewnym stopniu program nauczania Ministerstwa pokrywa się z treściami programu opracowanego przez zespół IFP.

UDZIAŁ INSTYTUTU W ŻYCIU ŚRODOWISKA I KRAJU, WSPÓŁPRACA Z ZAGRANICĄ

Wraz z umacnianiem się Katedr Polonistycznych, wzrostem kadry nauczającej i jej rangi naukowej coraz bardziej zaczęła się również zaznaczać obecność pracow­

ników w działaniach poza Uczelnią. Wielu pracowników Instytutu wchodzi w skład różnych Komisji PA N , Oddział w Krakowie (Komisja Historycznoliteracka, Komi­

sja Językoznawstwa, Komisja Nauk Pedagogicznych), aktywnie uczestnicząc w ich działalności, pełniąc w nich różnorodne funkcje. Dość znaczny jest udział pracowników w redagowaniu „Ruchu Literackiego" (redaktorzy naczelni: prof: W.

Danek (do 1976) i prof. B. Faron (od 1976 r.). Członkami Komitetu Nauki o Litera-

8 Dz. Urz. Min. Ośw. i Szk. Wyż., 1970, nr A-10, poz. 58. Zarządzenie weszło w życie z mocą od 1 września 1970 r.

8 Program i plan studiów podyplomowych dla filologii polskiej zatwierdzony został przez

Ministerstwo Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki dnia 7 VII 1980 r. (DU-1-4014/FP/9/80).

WYKAZ DOKTORATÓW UZYSKANYCH PRZEZ PRACOWNIKÓW INSTYTUTU FILOLOGII POLSKIEJ

Lp. Rok Imię i nazwisko Tem at pracy Prom otor

1 2 3 4 5

1 1960 Stanisław Burkot

(w 1BL)

Powieści współczesne J. I. K ra­

szewskiego po roku 1863

Prof. dr K. Wyka (UJ)

2 1962 Józef Zbigniew

Białek

Działalność krytycznoliterac­

ka L. Frydego na tle dys­

kusji o literaturze i krytyce w latach 1929—1939

Prof. dr K. Wyka (UJ)

3 1964 Leszek Bednarczuk Polskie spójniki parataktycz- ne na tle porównawczym

Prof. d r T. Milewski (UJ)

4 1964 Jerzy Jarowiecki Źródła i klasyfikacja powieści historycznych J. I. K ra­

szewskiego z czasów stani­

sławowskich

Prof. dr W. Danek

5 1964 JÓZEFA BODNAROW- ska-Kobylińska

Semantyzacja kategorii gra­

matycznych rzeczowników rodzaju męskiego w dopeł­

niaczu 1. p.

Prof. d r S. Jodłowski

6 1964 Maria Schabowska Rzeczowniki ilościowe w ję­

zyku polskim

Prof. dr S. Jodłowski i

7 1965 Jan Za l e s k i

(w UJ)

Język A leksandra Fredry cz. I Fonetyka

Prof. dr W. Taszycki (UJ)

8 1965 Maria Zarębina Rozwój systemu językowego dziecka

Prof. d r S. Jodłowski

9 1966 Antoni Jopek Opow iadania i powieści histo­

ryczne Z. Kaczkowskiego w pierwszym okresie twór­

czości

Prof. dr J. Nowakowski

10 1966 Bolesław Faron Twórczość Z. Uniłowskiego na tle prozy drugiego dzie­

sięciolecia międzywojennego

Prof. dr J. Nowakowski

11 1966 Zenon Jagoda Życie literackie Rzeczypospo­

litej Krakowskiej (1815— 1846)

Prof. d r J. Nowakowski

12 1967 Zenon Uryga Twórczość literacka A. Sygie- tyfiskiego na tle jego dzia­

łalności krytycznej i publi­

cystycznej

Prof. dr J. Nowakowski

13 1969 Anna Dyduch Ekspansja żywotnych form biernika 1. p. na rzeczowniki męskie nieżywotne we współczesnym języku pol­

skim

Prof. dr S. Jodłowski

14 1970 Teresa Nowacka Opowiadania J. I. Kraszew­

skiego

Prof. dr W. Danek

1 2 3 4 5

15 1970

^Re g in a Lubas

J. A. Gałuszka na tle poezji

Krakowa lat międzywojen­

nych ,

Prof. dr J. Nowakowski

16 1972

Ed w a r d Ch u d z iń s k i

W kręgu literatury chłopskiej.

Z dziejów chłopskiego ru­

chu literackiego w dwu­

dziestoleciu międzywojen­

nym

Prof. dr J. Nowakowski

i ^{17 1972}

^St a n is ł a w Mr a z e k

Z problematyki środków eks­

presji pozasłownej w dra­

macie Młodej Polski (Staff, Tetmajer, Przybyszewski)

Prof. dr J. Nowakowski

18 1972

^{Ja n O}ż d ż y ń s k i

Polskie nazewnictwo gimna­

styczne

Prof. dr S. Jodłowski 19 1972

^Ba r b a r a Dy d u c h

Narracja w utworach A. Dy­

gasińskiego na tle ich kon­

strukcji

Prof. dr J. Nowakowski

20 1974

^{Ma ria J}ę d r y c h o w s k a

Wczesna proza

J.

Iwaszkiewi­

cza

Prof. dr W. Danek

21 1974

^Ja n Bu j a k

„Ruch Literacki"

(1874—1878)

Prof. dr W. Danek

! 22 1975

^Ba r b a r a Gu z ik

Zajęcia fakultatywne w gru­

pie humanistycznej, ich ro­

la w przygotowaniu do ustawicznego kształcenia

Prof. dr hab. J. Kulpa

23 1976

^Ma r e k Bia ło ta

Dramaty S. Żeromskiego. Dy­

skusje i polemiki do r. 1939

Prof. dr J. Nowakowski i 24 1976

^Ma ria Ja z o w s k a-

‘ Gu m u l s k a

Regionalni pisarze Podhala w dwudziestoleciu między­

wojennym

Prof. dr J. Nowakowski

25 1976

^Ry s z a r d Je d l iń s k i

Problem przydatności form felietonu, recenzji i repor­

tażu w kształceniu poloni­

stycznym

Prof. dr hab. J. Kulpa

26 1976

^Ed w a r d St a c h u r s k i

Fleksja w utworach A. Dyga­

sińskiego (ujęcie statystycz­

ne)

Doc. dr hab. J. Zaleski

27 1977

Zo f ia So k ó ł

Prasa konspiracyjna Rzeszow-

szczyzny (1939—1945)

Doc. dr hab.

J. Jarowiecki

28 1977

Al ic ja Ba l u c h

Analiza poza werbalna poezji.

Przygotowanie do odbioru poezji współczesnej

Prof. dr hab. S. Burkot

29 1977

^Mic h a ł Zięba

Liryka T. Lenartowicza wo­

bec pieśni ludowej. Z za­

gadnień stylizacji ludowej

Prof. dr J. Nowakowski

30 1977

Ed w a r d Kl is ie w ic z

Nazwiska mieszkańców pa­

rafii Rudawa k/Krakowa w rozwoju historycznym

Doc. dr hab.

L. Bednarczuk

1 2 3 4 5

31 1978

Bo g u m ił a Ma ł e k

Proza narracyjna S. Dygała Prof. dr hab. S. Burkot

32 1979

Al ic ja Wit k o w s k a

Zagadnienia teorii eseju

(wprowadzenie do studiów nad eseistyką J. Parandow- skiego)

Prof. dr J. Nowakowski

33 1980

^Ta d e u s z Bu d r e w ic z

Styl i poetyka „Ptasiego go­

ścińca” i „Babiego lata”

H. Auderskiej

Prof. dr hab. B. Faron

34 1980

^{Ew a Ł}u b ie n ie w sk a

„Fantazy” J. Słowackiego wo­

bec przełomu światopoglą­

dowego poety. Ironia i mi­

styka

Doc: dr hab.

S. Treugutt (IBL)

Tabela 2

WYKAZ HABILITACJI UZYSKANYCH PRZEZ PRACOWNIKÓW INSTYTUTU FILOLOGII POLSKIEJ

L p .

Rok Imię i nazwisko Temat pracy Specjalność

1

1963

^St a n is ł a w Sie r o t- w iń s k i

(w UJ)

Maryla Wolska. Środowi­

sko — życie i twórczość

Historia literatury pol­

skiej

2

1964

^Eu g e n iu s z Pa w ł o w­ s k i

(w UJ)

Nazwy miejscowe Sądecczy­

zny. Cz. 1

Językoznawstwo pol­

skie 3 1968

St a n is ł a w Bu r k o t

Spory o powieść w polskiej

krytyce literackiej XIX w.

Historia literatury pol­

skiej 4 1968

Jó z e f Zb ig n ie w

Bia ł e k

Poglądy krytycznoliterackie K. W. Zawodzińskiego

Historia literatury pol­

skiej

5

1970

Le sz e k Be d n a r c z u k

(w UJ)

Indo-European parataxis Językoznawstwo ogólne

6 ¹⁹⁷¹

^{Ma r ia Za rębin a}

Rozbicie systemu językowego

w afazji

Językoznawstwo pol­

skie, ogólne i stoso­

wane 7 1975

Bo l e sł a w Fa r o n

S. Kołaczkowski jako krytyk

i historyk literatury

Historia literatury pol­

skiej

8 1976

^{Ja n Za l esk i}

Morfologia, składnia i słow­

nictwo A. Fredry na tle polszczyzny XIX w.

Językoznawstwo pol­

skie 9 1977

Je r z y Ja r o w ie c k i

Konspiracyjna prasa w Kra­

kowie w latach okupacji hitlerowskiej 1939—1945 (Prasa polityczna i społecz­

no-kulturalna)

Historia literatury pol­

skiej

10

1978

^Ja n Ok o ń

Epika romansowa Samuela

Twardowskiego

Historia literatury pol­

skiej

11

1978

Ze n o n Ur y g a •

Odbiór liryki w klasach ma­

turalnych

Dydaktyka i nauka

o literaturze

turze PAN są: prof. B. Faron

i

doc. Z. Uryga. W Towarzystwie im. M. Konopnickiej aktywnie działali prof. J. Nowakowski i prof. M. Romankówna.

Od lat Instytut współpracuje z ośrodkami centralnymi — Ministerstwem Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki i Ministerstwem Oświaty i Wychowania (udział w różnych zespołach, komisjach, w badaniach węzłowych, międzyresortowych, w opracowaniu nowych podręczników, programów nauczania itp.), ze środowiskiem Krakowa (IK N iBO , uczelnie, środowisko nauczycielskie). Pracownicy IFP prowa­

dzili na szeroką skalę działalność odczytową, brali udział w konferencjach nauko­

wych, wygłaszali referaty naukowe w różnych ośrodkach kraju. Instytut był współ­

organizatorem sesji naukowych poświęconych Teofilowi Lenartowiczowi (1972), teorii i praktyce nauczania literatury w szkole wyższej (1979), działalności naukowej i dydaktycznej doc. W. Szyszkowskiego (1970), prof. dra Stanisława Jodłowskiego (1980). Samodzielni pracownicy nauki niejednokrotnie uczestniczyli w przewodach doktorskich i habilitacyjnych w innych ośrodkach naukowych kraju.

W ramach współpracy Uczelni z zagranicą Instytut utrzymywał kontakty naukowe z Pedagogicką Fakultą w Nitrze (wymiana doświadczeń badawczych w związku z zagadnieniami komunikacji literackiej i językowej w szkole, organi­

zacja konferencji naukowej na temat:

Tradycja i współczesność kulturowa w pozna­

waniu literatury,

opracowanie bibliografii komunikacji i dydaktyki literatury), z Piidagogische Hochschule w Dreźnie i Gustrow (problematyka literatury dzie­

cięcej i dydaktyka literatury i języka), z Wydziałem Pedagogicznym Uniwersytetu Titogradzkiego w Nikśiću (problematyka literatury dziecięcej i chłopskiej, teorii literatury i językoznawstwa porównawczego), z Instytutem Pedagogicznym w Kijo­

wie. Od dwóch lat istnieje wymiana grup studenckich WSP i Pedagogickiej Fakulty w Nitrze (kontakty naukowe, wymiana doświadczeń).