"Vox Patrum" 8/1088/ z . 14
LITURGIA EUCHARYSTYCZNA
NA 1600 ROCZNICĘ CHRZTU
ŚW. AUGUSTYNA
Prezentowany n iż e j form ularz l i t u r g i i e u ch a ry sty czn e j był w ykorzystany 24 IV 1987 r . wieczorem podczas u r o c z y s te j kon c e le b r y w k o ś c ie le akademickim w L u b lin ie pod przewodnictwem
k s . bpa d o c .d r a hab. Ja n a Śru tw y, odpraw iającego z 28 u c z e s t n i kami dwudniowego sympozjum p a tr y s ty c z n e g o z o k a z ji 1600 l e c i a
ch rztu św .A u gu styn a. L i t u r g i a t a m iała przypomnieć mszę św. od prawianą 24 IV 387 r . p rzez św. Ambrożego w M e d io la n ie , w k tó r e j u c z e s t n ic z y ł po ra z pierw szy ja k o n e o f i t a 3 3 -le t n i Augustyn ze
swymi n a jb liż s z y m i: matką M oniką, synem Adeodatem oraz p r z y ja
c ió łm i A lip iu sze m i T rygecju szem . J e j schemat z o s ta ł opracowany w o p arciu o ź r ó d ła p a tr y s ty c z n e , głów nie św. Ambrożego/Oe s a c r a - m e n tis, De m y s t e r iis / i poświęconą problemom w c z e s n o c h r z e śc ija ń
s k ie j l i t u r g i i m e d io la ń sk ie j l i t e r a t u r ę naukową/ p o r .P .L e ja y ,
Ambrosien r i t : L a m esse, DACL I 1401-1421; P .B o r e l l a , k ito Ambro- s ia n o , B r e s c ia 1964, 141-224; J .S c h m i t z , G o tte s d ie n s t im a l t -
c h r i s t l i c h e n M a ila n d .E in e li t u r g i e w i s s e n s c h a f t li c h e Untersuchung Mber I n i t i a t i o n und M e ssre ie r whhrend des Ja h re s zur Z e it des
B ls c h o fs Am brosius, K81n-Bonn 1975, 233-431/t J e s t to więc próba p r z y b liż o n e j r e k o n s tr u k c ji mszy św. m e d io la ń sk ie j z czasów św.
Ambrożego, k tó r a w IX -X wieku u k s z ta łto w a ła s ię w p e łn i i o tr z y mała nazwę e u ch a ry sty cz n e j l i t u r g i i a m b ro z ja ń sk ie j. S k ła d a ła s ię
ona z dwóch za sa d n iczy ch c z ę ś c i : l i t u r g i i słowa Bożego, w k tó r e j m ogli u c z e s tn ic z y ć w szy scy , nawet n ie o c h r z c z e n i, oraz w ła ś c i
wej l i t u r g i i e u c h a r y s ty c z n e j, zarezerwowanej w yłączn ie d la w ie r nych. O c z ę ś c i p ie rw sze j św. Ambroży p rzek azał nam bardzo n ie
w iele in fo r m a c ji, o d r u g ie j zaś n ie co w ię c e j, bo nawet 60 % te k stu ów czesnej modlitwy e u c h a r y s ty c z n e j.
Z
przekazów tych w ynika,że św. Ambroży w m ie jsce i s t n i e j ą c e j przed nim lo k a ln e j l i t u r g i i m e d io la ń s k ie j, z a w ie r a ją c e j w so b ie w ie le elementów w schodnich, g a l i j s k i c h i m ozarabskich, celem u je d n o lic e n ia wprowadzał powoli
l i t u r g i ę rzym ską. W związku z tym prezentowany n iż e j form ularz
mszalny j e s t n ie w ie le odbiegającym od l i t u r g i i rzym skiej schema tem e u ch a ry sty czn e j l i t u r g i i am b rozjań sk iej z o siągaln ym i e l e
mentami p ierw o tn ej l i t u r g i i m e d io la ń sk ie j 3 2 .p o ł . IV w iek u .. P ierw sza c z ę ś ć m e d io la ń sk ie j l i t u r g i i m szalnej rozpo
cz y n a ła s i ę od p r o c e s ji do o ł t a r z a , podczas k tó r e j śpiewano P s a l - len tiu m - Antiphonae per viam i podobnie ja k w K onstantynopolu
/pośw iadcza to ś w .Ja n Chryzostom / n ie s io n o na j e j c z e le k rzy ż z palącym i s i ę świecam i na je g o s z c z y c ie i ram ionach. Nie odma wiano w n ie j j e s z c z e , tak ja k d z i ś , C o n fit e o r , K y rie i G lo r ia .
To o s ta tn ie ,ś p ie w a n e na zakoń czen ie Laudesów , włączono do n ie j d op iero w IX w ieku. My zaś u m ie ściliśm y j e w prezentowanym f o r mularzu z r a c j i oktawy p a s c h a ln e j, p o słu g u ją c s i ę tekstem z 2*
p o ł . IV w ieku, przekazanym przez K o n s ty tu c je A p o s t o ls k ie .K o le k tę , k tó r a w r y c ie ambrozjańskim nazywa s ię o r a tio super populum, z a
czerp n ęliśm y ze w spółczesnego form u larza na św ięto nawrócenia
-170
t a n i a : z proroków c z y l i S ta r e g o T esta m en tu , z l i s t ó w a p o s t o l s k ic h i z e w a n g e l i i . We w sp om n ien ie ś w ię t y c h c z y t a n i e S ta r e g o
T estam en tu za stęp o w a n o l e k c j ą h a g io g r a f ic z n ą z P a s s io lu b D epo- s i t i o S an ctoru m . W n in ie j s z y m f o r m u la r z u z a c z e r p n ię t o j ą z n a j s t a r s z e g o "Żywota św . A ugustyna" P o s s y d iu s z a . Tuż po nim z r a c j i ob ch od zon ej r o c z n ic y u m ie sz c z o n o p rzek a za n y p r z e z św . Ambrożego hymn o w o d z ie c h r z c i e l n e j , k tó r y b y ł praw dopodobnie śp iew an y
p o d cza s l i t u r g i i c h r z c i e l n e j w M e d io la n ie pod k o n ie c IV w iek u . R ów nież d r u g ie c z y t a n i e m s z a ln e , z a c z e r p n i ę t e z L is t u św .P a w ła
do R zym ian, n a w ią z u je do c h r z t u , k tó r y B isk u p M ediolanu porówny wał do ś m ie r c i i zm a rtw y ch w sta n ia , c h r z c i e l n i c ę z a ś do grobu
/ De s a c r a m e n tis I I I 1 , 1 - 2 , SCh 2 5 ,9 0 , POK 2 6 , 6 6 / . Po nim ś p i e
wany b y ł n a w ią z u ją c y do i n i c j a c j i c h r z c i e l n e j psalm 2 2 , w którym O jcow ie K o ś c io ł a d o p a tr y w a li s i ę c z ę s t o a l u z j i a ż do 3 sakram en
tów : c h r z t u , b ierzm o w a n ia i e u c h a r y s t i i . Po o d śp ie w a n iu e w a n g e lii b isk u p w y g ła s z a ł h o m i l i ę , po k t ó r e j n i e ochrzczonym u d z i e l a ł b ło g o s ła w ie ń s t w a i o d s y ł a ł do domu/ d i m i s s i o catech u m en oru m /.
Druga c z ę ś ć l i t u r g i i m s z a ln e j r o z p o c z y n a ła s i ę od wez w a n ia d ia k o n a do z b l i ż e n i a s i ę w ier n y c h do o ł t a r z a / P ro o ed a n t
c o m p e t e n t e s / i p r z e k a z a n ia s o b i e p o ca łu n k u p o k o j u / Paoem h a b e t e / , k t ó r y w tym m ie js c u mszy św . p o św ia d czo n y j e s t j u ż p r z e z św .
J u s t y n a i T r a d y c ję A p o s t o ls k ą , oraz do m o d litw y p o w sz e c h n e j/C o r - r i g i t e v o s ad o r a t io n e m /, k t ó r e j z a łą c z o n a fo rm u ła m e d io la ń sk a
n a le ż y do n a j s t a r s z y c h , o czym św ia d c z y j e j t r e ś ć i form a, sw .
Ambroży n i e in fo r m u je nas b l i ż e j o p r z e b ie g u o f ia r o w a n ia . P r z y ta c z a n a n ie k ie d y na t e n tem at j e g o w ypow iedź:"C o n a s t ę p u j e potem
/p o c h r z c i e / ? M ożesz p o d e j ś ć do o ł t a r z a . . . P o d s z e d łe ś do o ł t a r z a i z a c z ą ł e ś o g lą d a ć r z e c z y d o tą d n ie w id z ia n e " /D e s a c r a m e n t is I I I 2 ,1 1 i 1 5 , SCh 2 5 ,9 8 i 1 0 0 , POK 2 6 ,6 9 i 7 1 / , o d n o s i s i ę r a c z e j
do kom un ii ś w i ę t e j . W za łą czo n y m n i ż e j fo rm u la r zu u m ie ś c iliś m y n a j s t a r s z ą fo rm u łę m o d litw y e u c h a r y s t y c z n e j z e mszy am b rozjań - s k i e j , p o św ia d c z o n ą fr a g m e n ta r y c z n ie p r z e z ów. Am brożego, k t ó r a znów p o c h o d z i z T r a d y c ji A p o s t o l s k i e j / o k .2 1 1 r . / i pokrywa s i ę
s i ę z n a s z ą a k tu a ln ą d ru g ą m o d litw ą e u c h a r y s t y c z n ą . Po M o d li
t w ie P a ń s k ie j ł ą o z ą c e j m o d litw ę e u c h a r y s ty c z n ą z k o m u n ią ,k a p ła n od m aw iał, ja k św ia d c z y B isk u p M ed io la n u , d łu ż s z ą ,b a r d z o s t a r ą
i znaną r ó w n ie ż na W schodzie d o k s o lo g ię : " P r z e z Pana n a s z e g o J e z u s a C h r y s t u s a ..." / D e s a c r a m e n tis VI 5 , 2 4 , SCh 2 5 ,1 5 2 , POK 2 6 ,
92; M is s a le Ambrosianum s .t 4 1 6 - 4 1 7 /. Potem we mszy św . am b rozjań - s k i e j ma m ie j s c e ponowne w ezw anie do p r z e k a z a n ia s o b i e p o k o ju ,
a l e j u ż o c h a r a k t e r z e b ło g o s ła w ie ń s t w a p rzed kom unią ś w ię t ą :
"Pax e t com m u n icatio Domini n o s t r i J e s u C h r i s t i s i t sem per v o - b is c u m .. . O f f e r t e v o b is p a c e m /. Komunię św.* p r z y jm o w a li w szy scy pod dwoma p o s t a c i a m i / r ó w n ie ż p o d cza s mszy św . j u b i l e u s z o w e j / . P rzyjm u jący p o d c h o d z ili do o ł t a r z a / p o r .A u g u s t in u s , E n a r r a t io - n es in Psalmum 33,10,C C L 3 8 ,2 8 8 - 2 8 9 : "Nos ad eum acced am u s, u t co rp u s e t sanguinem e i u s a c c ip ia m u s " /, o trz y m y w a li C ia ło P a ń s k i e na r ę k ę / A m b rosiu s, Hexameron VI 9,69,C S E L 3 2 / 1 , 2 5 7 , PSP 4 ,
2 2 2 / i na s ło w a k a p ła n a : " C ia ło C h ry stu sa " odpow iadali:"A m en" /D e s a c r a m e n t is IV 5 , 2 5 , SCh 2 5 , 1 1 6 , POK 2 6 ,7 7 ; De m y s t e r i i s 9 , 5 4 , SCh 2 5 ,1 8 8 , POK 2 6 , 4 9 / . P od czas u d z i e l a n i a k om u n ii św .
śp iew a n o t r a n s it o r i u m . Według św . Ambrożego b y ł nim prawdopo d o b n ie psalm 22 /D e s a c r a m e n t is V 3 , 1 3 , SCh 2 5 ,1 2 4 - 1 2 6 , POK 2 6 , 8 1 - 8 2 , / , w ed łu g z a ś K o n s t y t u c j i A p o s t o l s k ic h , ś w .C y r y la J e r o z o
lim s k ie g o , św . A u g u sty n a , św .H iero n im a o ra z l i t u r g i i s y r y j s k i e j , g a l i j s k i e j 1 m o z a r a b sk ie j - r a c z e j psalm 33 /D e m y s t e r i i s 9 , 5 8 , SCh 2 5 , 1 9 0 , POK 2 6 ,5 0 ; p o r .P .L .V .A b a d a l, El salm o 33 como c a n to de Comunlon, w: A t t i d e l C o n g resso E u c a r i s t i c o I n t e r n a z i o n a l e d i d i B a r z e l l o n a , 1 9 5 2 , 1 , 7 2 5 - 7 3 1 / . Z a k o ń c z e n ie mszy św . p r z e j ę t o ze
171
-PHOCBSJA PRZEZ KOSCIOL DO OŁTARZA
HYMN
Chwała na w yso k o ści Bogu, a na z ie m i pokój ludziom dobrej
w oli.? Chwalimy C ię , wysławiamy C ię , błogosław im y C ię , w ielbim y
C ię , czcim y C ię za pośrednictw em w ie lk ie g o A rcykapłana, C ie b ie ,
k tó r y j e s t e ś Bogiem prawdziwym, jedynym niezrodzonym , jedynym
n iep rzy stęp n y m , d z ię k i Twej w i e l k i e j ch w a le, P an ie K rólu n i e
b i e s k i , Boże O jcze wszechmogący; P an ie B oże, O jcze C h ry stu sa ,
n iep o k a la n eg o Baranka, k tó r y g ła d z i g rzech y ś w ia ta ; przyjm b ła
g a n ie n a s z e , k tó r y z a s ia d a s z nad Cherubami; albowiem t y lk o Tyś
j e s t ś w ię t y , ty lk o Tyś j e s t Panem Jezusem , Pomazańcem Boga c a
ł e j stw o rzo n ej n a tu r y , K róla n a sz e g o , p rzez k tó r e g o T obie chwa
ł a , c z e ś ć i u w ie lb ie n ie . Amen^.
KOLEKTA
B oże, k tó r y o z d o b iłe ś d z ie ń d z i s i e j s z y r o c z n ic ą p rzed ziw n e
go naw rócenia i c h r z tu ś w ię te g o A ugustyna, Twojego Wyznawcy,
Doktora i B iskupa, spraw , prosim y C ię , aby jak n ie g d y ś ,z w a lc z a
j ą c b łę d y i s t r z e g ł Twego K o ś c io ła , tak rów n ież t e r a z swoimi
prośbam i w p rom ien iach Twej ł a s k i b r o n ił n aszych s e r c przed
o
zakusami z łe g o ducha. P rzez C h rystu sa n a szeg o P a n a ...
PIBWSZE CZYTANIE
C zy ta n ie p o ssy d iu szo w eg o "Żywota ów. Augustyna"
A ugustyn p o c h o d z ił z m ia sta T agaste w p r o w in c ji Afrykań
s k i e j . U r o d z ił s i ę w r o d z in ie u r z ę d n ic z e j ze s z la c h e tn y c h
i c h r z e ś c ij a ń s k ic h ro d zicó w , k tó r z y w ie lk ą tr o s k ą i wydatkami
z a p e w n ili mu w y ży w ien ie, wychowanie i sta ra n n e w y k s z ta łc e n ie
w naukach ś w ie c k ic h , s z c z e g ó ln ie we w sz y stk ic h d y sc y p lin a c h
zwanych wyzwolonymi. N a stę p n ie u c z y ł, n ajp ierw w sw oi
i e ś c i e
1
C o n s t it u t io n e s Apostolorum VII 4 7 , Funk I 4 5 4 -4 5 5 , tłu m . L.
M ałunowiczówna, "Tarnowskie S tu d ia T eo lo g iczn e" 8 /1 9 8 1 / 2 68.
K o le k ta , m odlitw a nad daram i, m odlitw a po komunii oraz p r e f a c j a
z a c z e r p n ię t e z : M is sa le Romanum ex d e c r e to s a c r o s a n c t i C o n c i l i i
T r id e n t in l r e s t i t u t u m . . . in quo m issae p ro p ria e Sanctorum
etiam n o v issim a e o r d in is eremitarum S .A u g u s tin i summo s t u d io
d isp o n u n tu r , Romae 1841, 3 4 5 -3 4 6 , 1 8 7 / V M a li, Festum c o n v e r -
s i o n i s S .A u g u s t i n i / , tłu m . k s .S .L o n g o s z .
2
172
g r a m a ty k i, potem r e t o r y k i w s t o l i c y A fr y k i K a r t a g in i e , a p ó ź n i e j ta k ż e z a morzem w m ie ś c ie Rzymie i M e d io la n ie , g d z ie r e
zydow ał dwór ó w czesn eg o c e s a r z a W a len ty n ia n a I I . W m ie ś c ie tym spraw ow ał w tedy w ła d zę b is k u p ią b ard zo m iły Bogu i j e d e n z n a j
le p s z y c h mężów, sła w n y k a p ła n Ambroży. A u gu styn s ł u c h a ł z uwa g ą c z ę s t y c h k azań t e g o n a u c z y c ie la s ło w a B ożego w k o ś c i e l e ,
s t o j ą c w śród l u d z i ja k b y p rzy k u ty do m i e j s c a . P oniew aż jednak j u ż ja k o m ło d z ie n ie c d a ł s i ę z w ie ś ć w K a r t a g in ie b łę d n e j nauce M an ich ejczyk ów , t e r a z s t a r a n n i e j od w s z y s t k ic h n a s łu c h iw a ł,c z y
n ie b ę d z ie j a k i e j ś mowy w o b r o n ie lu b p r z e c iw t e j h e r e z j i . I
o k a z a ło s i ę , że ła sk a w o ść z b a w ia ją c e g o Boga p o k ie r o w a ła sercem sw ego k a p ła n a - k a z n o d z ie i, i ż r o z w ią z a ł wbrew temu b łę d o w i
w s z y s t k ie d r ę c z ą c e go p y t a n ia o d n o ś n ie do S t a r e g o T esta m en tu . Tak t o A u gu styn z o s t a ł p o u czo n y , owa z a ś h e r e z j a sto p n io w o
i p o w o li p r z e z m i ł o s i e r d z i e Boże u s u n ię t a z j e g o d u s z y .N ie d łu g o potem um ocniony w k a t o l i c k i e j w ie r z e z a p r a g n ą ł d a ls z e g o p o s t ę - pu w t e j r e l i g i i , aby p o d c z a s n a j b l i ż s z y c h Ś w ią t W ielkanocnych mógł otrzym ać wodę z b a w ie n ia . I s t a ł o s i ę d z i ę k i B ożej pomocy,
że p r z e z p o s łu g ę w i e l k i e g o i ś w ię t e g o Ambrożego o tr z y m a ł z b a
-n w ien n ą naukę K o ś c io ł a K a t o l i c k i e g o i p r z y j ą ł b o s k ie sakram enty. POCHWAŁA WODY CHRZCIELNEJ
Z K om entarza św . Ambrożego do E w a n g e lii św . Ł ukasza t
0 wodo, k t ó r a ś obm yła c a ł ą z i e m i ę , z b r o c z o n ą k r w ią lu d z k ą
i s t a ł a ś s i ę u p r z e d n ią f i g u r ą ob ecn ych c h r z c ie ln y c h k ą p i e l i !
O wodo, k t ó r a ś z a s ł u ż y ł a s o b i e s t a ć s i ę sakram entem C h r y stu sa , k t ó r a w s z y s tk o obmywasz, n i e będąc sama obmytą!
Od c i e b i e z a le ż y p o c z ą te k i od c i e b i e k o n ie c , a r a c z e j ty s p r a w ia s z , i ż k o ń ca n i e znamy.
P r z e z c i e b i e usu^a s i ę w s t r ę t n ą woń g n ij ą c e g o c i a ł a , a w n ę t r z n o ś c i, k t ó r e s i ę p s u j ą ,
p o sy p a n e s o l ą na d łu g o s ą zach ow an e.
P r z e z c i e b i e c z ł o n k i żarem w y su szo n e o tr z y m u ją napój s ł o d k i
d la p o z y s k a n ia ła s k i,z b a w ie n n y d l a ż y c ia ,p r z y je m n y d l a zmysłów ^ o s s i d i u s , V lt a S .A u g u s t in i 1,PL 3 2 ,3 4 - 3 5 , t łu m .k s .S .L o n g o s z z t e k s t u k r y ty c z n e g o A .A .R .B a s t ia e n s e n a , w: V it e d e i S a n t i , a c u r a d i C h r i s t i n e Mohrmann, I I I , M ilan o 1 9 7 5 , 1 3 2 - 1 3 4 .
1 7 3
-Ty swe im ię n a d a ła ś prorokom i a p o s to ło m , Ty im ię d a ła ś Z b a w ic ie lo w i. Oni s ą ob łok am i n ie b a , o n i s ą s o l ą ś w i a t a , a On j e s t źró d łem ż y c i a . N ie zam ykają c i ę p r z y g n ia t a j ą c e g ó r y , n i e z a ła m u je s z s i ę r o z b i j a j ą c s i ę o s k a ł y , r o z le w a s z s i ę po z i e m i , a l e s i ę n ie w y o z e r p u je s z . W y try sk u ją c z n a j g łę b s z y c h ż y ł w odnych, j u ż t o z z a m k n ię te j c h r z c i e l n i c y w y d a je sz ż y c io d a j n e g o d u ch a , j u ż t o r o ś lin o m u d z i e l a s z ż y z n e g o so k u , j u ż t o r o z la n a d a j e s z p o ż y t e c z n ą w i l g o ć ,
aby z ie m ia z powodu s u s z y n i e odm ów iła o b f i t y c h p lo n ó w . J e s t e ś s k ła d n ik ie m w s z y s t k ic h ż y w io łó w ,
n ie b o , p o w ie t r z e , z ie m ia i morze c i ę d o s t a r c z a j ą . C ie b ie u d e r z o n a p r z e z p ro ro k a s k a ł a w y d a ła ,
aby z r o s i ć s p r a g n io n e s e r c a lu d ów .
C i e b i e , gdy w y p ły n ę ła ś z boku Z b a w ic ie la , p r z e ś la d o w c y w i d z i e l i i u w i e r z y l i .
J e s t e ś d l a t e g o jednym z t r z e c h świadków n a s z e g o o d r o d z e n ia : t r z e c h bowiem j e s t św iadków : "woda, krew i Duch",
woda d l a o b m ycia,
krew d l a o d k u p ie n ia ,
Duch d l a w s k r z e s z e n ia 4 DRUGIE CZYTANIE
C z y ta n ie z L is t u św . P aw ła A p o s t o ła do Rzymian
B r a c ia , c z y ż wam n ie wiadom o, że my w s z y s c y , k tó rzy śm y o t r z y m a li c h r z e s t z a n u r z a ją c y w J e z u s a C h r y s tu s a , z o s t a liś m y z a n u r z e n i w J e g o śm ie r ć ? Zatem p r z e z c h r z e s t z a n u r z a ją c y nas w ś m ie r ć z o s t a l i ś m y razem z Nim p o g r z e b a n i po t o , abyśmy i my
w k r o c z y li w nowe ż y c i e - ja k C h ry stu s p o w s ta ł z martwych d z i ę k i ch w a le O jc a . J e ś l i bowiem p r z e z ś m ie r ć podobną do J e g o ś m ie r c i z o s t a l i ś m y z Nim z ł ą c z e n i w j e d n o , t o ta k samo będziem y z Nim
z ł ą c z e n i w je d n o p r z e z podobne z m a r tw y c h w sta n ie . To w i e d z c i e , że d l a z n i s z c z e n i a g r z e s z n e g o c i a ł a , dawny n a sz c z ło w ie k z o s t a ł razom z Nim ukrzyżow any po t o , byśmy j u ż w ię c e j n ie b y l i
4 A m b r o s iu s , I n Lucam X 4 8 , CSEL 3 2 , 4 , 4 7 3 , t ł u m .W .S z o i d r s k i , PSP 1 6 , 4 2 2 - 4 2 3 .
174 -w n i e -w o l i g r z e c h u . K to bo-wiem u m a r ł, s t a ł s i ę -w o ln y od g r z e c h u . . . Wiemy t e ż , ż e Bóg z t y m i , k t ó r z y Go m i ł u j ą , w s p ó ł d z i a ł a we w s z y s t k im d l a i c h d o b r a , z t y m i , k t ó r z y s ą p o w o ła n i w e d łu g J e g o z a m ia r u . A lb ow iem t y c h , k t ó r y c h od w iek ów p o z n a ł , t y c h t e ż p r z e z n a c z y ł n a t o , by s i ę s t a l i n a w zó r o b r a z u J e g o S y n a , aby
On b y ł p ierw o ro d n y m m ię d z y w i e l u b r a ć m i. T ych z a ś , k t ó r y c h p r z e z n a c z y ł , t y c h t e ż p o w o ł a ł , a k t ó r y c h p o w o ła ł - t y c h t e ż u s p r a w i e d l i w i ł , a k t ó r y c h u s p r a w i e d l i w i ł - t y c h t e ż o b d a r z y ł c h w a ł ą \ PSALM HESPONSORYJNY R e f r e n : P an mym p a s t e r z e Pan j e s t moim p a s t e r z e m : n i c z e g o mi n i e b r a k n i e , n i e b ra k mi n i c z e g o A O p o z w a la mi ż e ó , n a z i e l o n y c h p a s t w i s k a c h . P r o w a d z i m n ie nad w od y, g d z i e mogę o d p o c z ą ć i o ż e ź w ia m o ją d u s z ę . W ie d z ie m n ie po w ła ś c iw y c h ś c i e ż k a c h p r z e z w z g lą d na s w o j ą c h w a łę . C h o cia żb y m p r z e c h o d z i ł p r z e z c ie m n ą d o l i n ę , z ł a s i ę n i e u l ę k n ę , bo Ty j e s t e ś z e mną, K ij Twój i l a s k a p a s t e r s k a s ą m oją p o c i e c h ą . S t ó ł d l a m n ie z a s t a w i a s z Ha o c z a c h mych w rogów , n a m a s z c z a s z mi g ło w ę o l e j k i e m , o b f i c i e n a p e ł n i a s z mój k i e l i c h . D ob roć i ł a s k a p ó j d ą w ś l a d z a mną p r z e z w s z y s t k i e d n i ż y c i a m o je g o , i z a m ie sz k a m w domu P an a po n a j d ł u ż s z e c z a s y . 5 Rz 6 , 3 - 7 ; 8 , 2 8 - 3 0 6 Ps 2 2 / 2 3 / .
175
-ŚPIEW PRZED EWANGELIĄ
A l l e l u j a , a l l e l u j a , a l l e l u j a .
Nasz Z b a w ic ie l J e z u s C h ry stu s śm ie r ć z w y c ię ż y ł, a na ż y c i e r z u c i ł ś w i a t ł o p r z e z e w a n g e lię .
A l l e l u j a , a l l e l u j a , a l l e l u j a . EWANGELIA
S łow a E w a n g e lii w edług św .J a n a
B ył wśród fa r y z e u sz ó w p ew ien c z ło w ie k , im ien iem Nikodem, d o s t o j n ik ż y d o w sk i. Ten p r z y s z e d ł do J e z u sa nocą i p o w ie d z ia ł Mu: "Rabbi, wiemy, że od Boga p r z y s z e d łe ś ja k o n a u c z y c ie l.N ik t
bowiem n ie mógłby c z y n ić t a k ic h znaków, j a k i e Ty c z y n is z ,g d y b y óg n i e b y ł z Ni t, W o d p ow ied zi r z e k ł do n ie g o Jezus:"Z apraw d ę , zaprawdę powiadam c i , j e ś l i s i ę k t o ś n ie n a r o d z i p o w tó rn ie n i e może u j r z e ć K r ó le stw a B ożego". Nikodem p o w ie d z ia ł do N ieg o J a k ż e s z może s i ę c z ło w ie k n a r o d z ić będąc starcem ? Czyż może
p o w tó r n ie w e jś ć do ło n a sw ej m atki i n a r o d z ić s ię ? " J ezu s odpo w i e d z i a ł : "Zaprawdę, zaprawdę powiadam c i , j e ś l i s i ę k t o ś n ie n a r o d z i z wody i z Ducha, n ie może w e jś ć do K r ó le stw a B o żeg o . T o, co s i ę z c i a ł a n a r o d z iło , j e s t c ia łe m , a t o , co s i ę z Du
ch a n a r o d z iło , j e s t duchem" . HOMI LI A PRZEKAZANIE POKOJU C e le b r a n s : P r z e k a ż c ie s o b ie znak pokoju/Pacem h a b e t e / D iakon: P o d n ie ś c ie s i ę do m o d litw y . o W szyscy: Do C ie b ie P an ie . MODLITWA WIERNYCH
P e łn i Bożego p okoju i n a d z ie i w y s łu c h a n ia , módlmy s i ę w poko r z e z c a łe g o s e r c a i z c a ł e j d u sz y .
1 . Prosim y C ię z a Twoim św iętym k a t o lic k im K o ścio łem d z i a ł a jącym t u t a j i po całym ś w i e c i e ,
Zm iłuj s i ę , P a n ie
2 . Prosim y C ię z a naszym papieżem Janem Pawłem, z a naszym
7 2 Tm l , 1 0 b . 8 J 3 , 1 - 6 .
176
b is k u p e m ..., , za całym ic h duchow ieństw em , w s z y s tk im i k ap łan am i i ic h pom ocnikam i,
Z m iłuj s i ę , P a n ie .
3 . Prosim y C ię z a przywódoam i n a sz e g o k r a ju i z a w ojskiem broniącym j e g o g r a n i c ,
Z m iłuj s i ę , P a n ie
4 . P rosim y C ię o sp o k ó j d l a K o ś c io łó w , n a w ró cen ie pogan i pokój wśród narodów ,
Z m iłu j s i ę , P a n ie .
5 . P rosim y C ię na naszym m ia stem , z a w s z y s tk im i j e g o m ie sz kańcam i i o ic h n a w r ó c e n ie ,
Z m iłuj s i ę , P a n ie . 6 . P rosim y C ię o pogodę i o b f i t e z ie m s k ie p lo n y ,
7
Z m iłuj s i ę , P a n ie .
P rosim y C ię z a d z ie w ic a m i, wdowami, s i e r o t a m i , w ię ź n ia m i, i g r z e s z n ik a m i,
Z m iłuj s i ę , P a n ie 8
9
P rosim y C ię z a p o d r ó ż u ją c y m i,p r z e b y w a ją c y m i w w ię z ie n ia c h , n i e w o l i i na w ygnaniu o ra z za p r a c u ją c y m i w k o p a ln ia c h ,
Z m iłu j s i ę , P a n ie .
P rosim y C ię z a d o św ia d c z o n y c h p r z e z r ó ż n e ch orob y i za drę cz o n y c h p r z e z duchy n i e c z y s t e ,
Z m iłu j s i ę , P a n ie .
1 0 . P rosim y C ię z a ty m i, k t ó r z y w Twoim św ięty m K o ś c i e l e d oz-n a j ą owoców m i ł o s i e r d z i a ,
Z m iłu j s i ę , P a n ie . 1 1 . Wołajmy w sz y sc y w p o k o rze ducha: Z m iłu j s i ę , P a n ie ,
Z m iłu j s i ę , P a n ie .
W ysłu ch aj n a s ,B o ż e , w k a ż d e j m o d lit w ie i b ła g a n iu , p rosim y C ię o t o p r z e z C h r y s tu s a Pana n a s z e g o , Amen^^.l
MODLITWA NAD DARAMI
P rosim y C ię , P a n ie , n ie c h a j r o c z n i c a n a w r ó c e n ia i c h r z tu ś w ię t e g o A u g u sty n a , Twego Wyznawcy i B is k u p a , u c z y n i n as god nymi T w ojej m i ł o ś c i , a t a p r z e b ła g a ln a o f i a r a n ie c h s i ę p r z y -10 M is s a le A m brosianum ,M ilano 1 8 9 0 , 1 2 1 - 1 2 2 , tłu m .fk s .S .L o n g o s z ;
177
-c z y n i do j e g o n i e b i e s k i e j -chw ały i wyjedna nam dary Tw ojej ł a s k i e P rzez C h ry stu sa Pana n a s z e g o .
PREFACJA
K. Pan z wami.
W. I z duchem twoim . K. W g ó r ę s e r c a .
W. Wznosimy j e do Pana.
K. D z ię k i sk ład ajm y Panu Bogu naszem u. W. Godne t o i s p r a w ie d liw e .
Zaprawdę godne t o i s p r a w ie d liw e , s łu s z n e i zb a w ien n e,
abyśmy zaw sze i w s z ę d z ie T ob ie s k ł a d a l i d z i ę k c z y n i e n i e ,P a n i e , O jcze ś w ię t y , wszechm ogący w ieczn y Bo*e.
N a czy n ie Twego w yb ra n ia , ś w i a t ł o Doktorów, s ło d k i na k s z t a ł t miodu A ugustyn z a b ły s n ą ł w całym ś w i e c i e b la sk ie m
p rzed ziw n ej j a s n o ś c i i p raw d ziw ie o ś w i e c i ł ś w ię t y K o ś c ió ł
praw ow itej w ia ry : w y n is z c z y ł h e r e z j e , w y k o r z e n ił b ł ę d y , o b a l i ł heretyków i reform ow ał o b y c z a je w iern y ch c a łe g o c h r z e ś c i j a ń
s k ie g o ż y c ia : p o u c z a ł duchownych, upom inał ś w ie c k ic h , na d ro gę prawdy sp row ad zał b łą d z ą c y c h i z m yślą o zb a w ien iu w sz y s
tk ic h u m ie ję tn ie s t e r o w a ł po ty orzu ł o d z i ą Twego K o ś c io ła . C ie b ie p r z e t o , B o że, ch w alą a n io ło w ie , c z c z ą A r c h a n io ło w ie , u w ie lb ia j ą T rony, P anow ania, Moce, K s ię s tw a i P ań stw a, a w sp ó ln ie z nim i w radosny
i S e r a f i n i , w o ła ją c :
u n i e s i e n i u s ła w ia C h eru b in i
ś w ię t y , Ś w ię ty , Ś w i ę t y . . .
MODLITWA EUCHARYSTYCZNA
GC. I e i g i t u r , c le m e n tis s im e P a t e r , p er Dominum nostrum Jesum
Christum F iliu m tuum, s u p l i c e s rogamus ac p e tim u s, u t i a c c e p - ta habeas e t b e n e d ic a s haec dona, haec munora, haec s a n c ta
s a c r i f i c i a i l l i b a t a . In p r im is quae T ib i o ffe r im u s pro E c c le - s i a tu a s a n c ta c a t h o l i c a , quam p a c i f i c a r e , c u s t o d i r e , aduna- re e t r e g e r e d ig n e r is t o t o orbe terrarum : una cum fam ulo papa
n o str o Joannę P aulo e t a n t i s t i t e n o s tr o B o l e s la o , se d e t om n ib u s o r th o d o x is ?tque c a t h o l i c a e e t a p o s t o l i c a e f i d e i c u l -Ł o r i b u s . Z a k o ń c z e n ie p r e f a c j i z w y lic z e n ie m w s z y s tk ic h 9 ch ó ró w a n i e l s k i c h z a c z e r p n i ę t o z l i t u r g i i a m b r o z j a ń s k i e j , p o r . P . B o r e l l a , 11 r i t o a m b r o s i a n n . f i x . c y t . , 1 7 3 . 1!
178
-1K.
2K.
Memento, Domine famulorum famularumque tuarum e t omnlum c i r - cum stantium , quorum T ib i f i d e s c o g n it a e s t e t n o ta d e v o t io :
pro quibus T ib i o f f e r im u s , v e l qui T ib i o f f e r u n t hoc s a c r i f i - cium l a u d i s , pro sp e s a l u t i s e t i n c o l u m i t a t i s su a e reddunt
T ib i v o ta su a a e te r n o D eo, v iv o e t v e r o .
Communicantes e t memoriam v e n e r a n te s i n p rim is g l o r i o s a e sem- per V ir g in is M ariae, G e n i t r i c i s D el ac Domini n o s t r i J esu
C h r i s t i : se d e t b ea tissim o ru m A postolorum e t Martyrum tuorum, P e t r i e t P a u l i , A ndreae, J a c o b i, J o a n n is , Thomae, J a c o b i,
P h i l i p p i , B a r th o lo m a e i, M a th a ei, Sim on ie e t T h ad d aei, X y s t i, L a u r e n t ii, H ip p o ly t l, V i n c e n t i i , C o r n e l i i , C y p r ia n i, Clemen-
t i s , J o a n n is e t P a u l i , Cosmae e t D am lanl, A p o l l i n a r i s , V i t a l i s , N a z a r li, C e l s i , P r o t a s i i , G e r v a s ii, V i c t o r i s , N a b o r is , F e l i c i s ,
C a lim e r i, M a tern i, E u s t o r g i i , D i o n y s i i , A m b ro sii, S im p lic ia - n i , M a r tin i, E u s e b ii, H i l a r i i e t J u l i i , e t omnium Sanctorum tu oru quorum m e r i t i s p r e c ib u sq u e c o n c e d a s , u t i n omnibus
GC.
p r o t e o t i o n i s tu a e muniamur a u x i l i o . Per C hristum Dominum n ostru m .
Hanc i g i t u r o b la tio n e m s e r v i t u t i s n o s t r a e , se d e t c u n c ta e f a m ilia e t u a e , quaesum us, Domine, u t p la c a t u s s u s c i p i a s ;
d ie s q u e n o s tr o s in tu a p ace d isp o n a s a tq u e ab a e te r n a nos
dam natione e r i p i e t i n e le c to r u m tuorum ju b e a s g r e g e numera- r i . Per C hristum Dominum nostrum .
W. Quam o b la t io n e quam p i e t a t i tu a e o f f e r im u s , tu Deus i n om
n ib u s , quaesum us, b en ed icta m , a d sc r ip ta m , ratam , r a tio n a b ile m , a c c e p ta b ile m q u e f a c e r e d i g n e r i s . Quae n o b is Corpus e t Sanguis
f i a t d i l e c t i s s i m i F i l i i t u i , Domini autem D ei n o s t r i J esu C h r i s t i .
Qui p r i d i e quam pro n o s t r a e t omnium s a l u t e p a te r e tu r , a c c ip ie n s pane e l e v a v i t o c u lo s ad c a e lo s ad t e Deum P a tre
suurn om nipotentem , t i b i g r a t i a s a g e n s , b e n e d i x i t , f r e g i t d e- d itq u e d i s c i p u l i s s u i s d ic e n s ad e o s : A c c i p i t e e t manducate
ex hoc omnes:
HOC EST ENIM CORPUS MEUM
S i m i l i modo posteaquam cenatum e s t , a c c ip ie n s c a lic e m , e le v a - v i t o c u lo s ad c a e l o s ad t e Deum Patrem suurn om n ip o ten tem ,item t i b i g r a t i a s a g e n s , b e n e d i x i t , t r a d i d i t d i s c i p u l i s s u i s , d i
c e n s ad e o s : A c c i p i t e e t b i b i t e ex eo omnes:
HIC EST ENIM CALIX SANGUINIS MEI
NOVI ET AETERNI T E ST A M E N T I, MYSTEKIUM F ID E I
179
-Mandana quoque et dicena ad eos: Haec quotieacumque feceri- tis, in meam commemorationem facietia, mortem m e a m n r a e d i c a b i -eam
praedicabi-tis, reaurrectione eam adnuntiabitis, adventm eum
aperabi-tia, donec lterum de caelia veniam ad voa.
Unde et memores sumua, Domine, nos aervi tui, aed et plebs tua aancta Domini noatri Jeau Chriati pasaionis,nec non et ab inferia mirabilia reaurrectionis, aed et in caelos glorioaia- simae aacenaionia. Offerimua praeclarae maieatati tuae de
tuia donia ac datia hoatiam puram, ho8tiam sanctam, hoatiam
immaculatam, hunc panem aanctum vitae aeternae et calicem aa- lutia perpetuae.
Supra quae propitio ac aereno vultu tuo resplcere digneria, et accepta habere aicuti accepta habere dignatu8 ea munera juati pueri tui Abel, et sacrificium patriarchae nóatri
Abrahae, et quod tibi obtulit aummua aacerdoa tuua Melchiaedec, aanctum sacrificium, immaculatam hoatiam.
Supplicea te rogamua, omnipotena Deua, jube haec perferri per manua 8ancti angeli tui in aublime altare tuum antę conapec-
tum tuum tremendae majeatatia tuae: ut quotquot ex hac alta- ria aanctificatione aacroaanctum Corpua et Sanguinem Domini noatri Jeau Chriati sumpaerimua, omni benedictione caeleati
et gratia repleamur. Per Chriatum Dominum noatrum.
1K. Memento etiam, Domine, famulorum famularumque tuarum, qui noa praeceaaerunt cum 8igno fidei et dormiunt in somnio pacia.
Ipaia et omnibua in Christo quieacentibua locum refrigerii, lucia ac pacia ut indulgeaa, deprecamur. Per Chriatum Domi num noatrum.
2K. Nobla quoque minimia et peccatoribua famulis tui8, de multi- tudine miaericordiae tuae aperantibua, partem aliquam et ao- cietatem donare digneria cum tuia aanctia Apoatolia et Marty- ribua: cum Joannę et Joannę, Stephano, Andrea, Petro,Marcel-
lino , Agnete, Caecilia, Felicitate, Perpetua, Anaataaia,
Agatha, Euphemia, Lucia, Juatlna, Savina, Tecla, Pelagia et cum omnibua aanctia tuia, intra quorum nos conaortium, non
W.
aeatimator meriti, aed veniae, quaesumus largitor admitte. Per Chriatum Dominum noatrum.
Per quem haec omnia, Domine, semper bona creaa, aanctificas, vivificaa, benedlcia et nobis famulia tui8 largiter praeatas, ad augmentum fidei, ad remiasionem omnium peccatorum
noatro1 8 0 -ru m . E t e s t T i b i D eo P a t r l o m n i p o t e n t i e x i p s o , e t p e r ip su m , e t i n i p s o , o m n is h o n o r , v i r t u 3 , l a u s , g l o r i a , im p e r iu m , p e r -p e t u i t a s e t -p o t e s t a s i n u n i t a t e S -p i r i t u s S a n c t i . P e r i n f i n i t a 12 s a e c u l a s a e c u l o r u m . Amen . OJCZE N A S Z ...
DOKSOLOGIA PO MODLITWIE PAŃSKIEJ
P r z e z P a n a n a s z e g o J e z u s a C h r y s t u s a , w Nim i z Nim j e s t T o b ie c z e ś ć , s ł a w a , c h w a ł a , m a j e s t a t , w ł a d z a , w r a z z Duchem Ś w ię t y m , od w ie k ó w , t e r a z i z a w s z e i p r z e z w s z y s t k i e w i e k i w ie k ó w . A m en^a. WYBAW N A S .,.. PRZEKAZANIE POKOJU P o k ó j i ł a s k a P a n a n a s z e g o J e z u s a C h r y s t u s a n i e c h b ę d ą zaw sze z w a m i ^ . BARANKU B O Ż Y ... ŚPIEW NA KOMUNIĄ I . P s a lm 3 3 / 3 4 / . R e f r e n : S k o s z t u j c i e i z o b a c z c i e , j a k d o b r y j e s t P a n B ę d ę b ł o g o s ł a w i ł P a n a p o w i e c z n e c z a s y , J e g o c h w a ł a b ę d z i e z a w s z e n a m o ic h u s t a c h , D u s z a m o ja c h l u b i s i ę P a n em , N i e c h s ł y s z ą t o p o k o r n i i n i e c h s i ę w e s e l ą . W y s ł a w i a j c i e z e mną P a n a , W s p ó l n i e w y w y ż s z a jm y J e g o i m i ę , S z u k a łe m p o m o cy o d P a n a , a On m n ie w y s ł u c h a ł , I w y z w o l i ł od w s z e l k i e j t r w o g i . S p ó j r z c i e n a N i e g o , a r o z p r o m i e n i c i e s i ę r a d o ś c i ą , O b l i c z a w a s z e n i e z a p ł o n ą w s t y d e m , O to b i e d a k z a w o ł a ł , a P a n g o u s ł y s z a ł , I u w o l n i ł od w s z e l k i e g o u c i s k u . 12 13 14 P . L e j a y , A m b r o s ie n r i t , a r t . c y t . DACL I 1 4 0 7 - 1 4 1 3 . A m b r o s i u s , De s a c r a m e n t i s VI 5 , 2 4 , POK 2 6 , 9 2 . P o r . P . B o r e l l a , 11 r i t o a m b r o s i a n o , d z . c y t . 2 0 2 - 2 0 3 ; P . L e j a y , A m b r o s ie n r i t , a r t . c y t . DACL I 1 4 1 9 . .
1 8 1 -S k o s z t u j c i e i z o b a c z c i e , j a k d o b r y j e s t P a n , S z c z ę ś l i w y c z ł o w i e k , k t ó r y s i ę d o N i e g o u c i e k a , L ę k a j c i e s i ę P a n a , ś w i ę c i J e g o , G dyż b o g o b o j n i n i e d o z n a j ą b i e d y . I I . D id a c h e 15 R e f r e n : T o b i e c h w a ł a n a w i e k i . D z ię k u j e m y C i , O j c z e n a s z , z a ś w i ę t y w in n y s z c z e p D a w id a , k t ó r y nam p o z n a ć d a ł e ś , p r z e z J e z u s a S y n a T w e g o . D z ię k u j e m y C i , O j c z e n a s z , z a ż y c i e i z a w i a r ę , k t ó r ą nam p o z n a ć d a ł e ś , p r z e z J e z u s a S y n a T w e g o . D z ię k u j e m y C i , O j c z e n a s z , z a w i a r ę i z a n i e ś m i e r t e l n o ś ć , k t ó r ą nam p o z n a ć d a ł e ś , p r z e z J e z u s a S y n a T w e g o . T y , o P a n i e W s z e c h m o c n y ,s t w o r z y ł o ^ w s z y s t k o d l a I m i e n i a s w e g o , p o k a rm i n a p ó j d a ł e ś l u d z i o m n a p o ż y w i e n i e . Nam z a ś d a r o w a ł e ś p o k a rm d u ch o w y o r a z n a p ó j , i ż y w o t w i e c z n y p r z e z J e z u s a S y n a T w e g o . P o m n i j , P a n i e , n a s w ó j K o ś c i ó ł i wybaw g o od w s z e l k i e g o z ł e g o i d o p r o w a d ź g o w m i ł o ś c i s w o j e j d o K r ó l e s t w a T w e g o . N i e c h a j p r z y j d z i e Twa ł a s k a i n i e c h p r z e m i n i e t e n ś w i a t , k t o ś w i ę t y n i e c h p r z y s t ą p i , k t o nim n i e j e s t n i e c h c z y n i p o k u t ę MODLITWA PO KOMUNII B o ż e , k t ó r y ś w s w e j n i e w y s ł o w i o n e j o p a t r z n o ś c i p o p r o w a d z i ł ś w i ę t e g o A u g u s t y n a od c i e m n o ś c i b łę d ó w d o ś w i a t ł a ew a n g e l i c z n e j p r a w d y , d a j nam , p r o s i m y , a b yśm y c z c z ą c d z i s i a j r o c z n i c ę j e g o n a w r ó c e n i a i c h r z t u d o z n a l i z a j e g o p o ś r e d n i c twem d a r ó w T w o j e j ł a s k i . P r z e z C h r y s t u s a P a n a n a s z e g o .
ZAKOŃCZENIE MSZY ŚWIĘTEJ
C e l e b r a n s : P a n z w a m i.
W s z y s c y : I z duchem tw o i
C e le b r a n s : P a n ie , z m iłu j s i ę . *
W sz y sc y : C h r y s t e , z m iłu j s i ę , P a n ie , z m iłu j s i ę11
1 8 2 -C e l e b r a n s : N i e c h a j Bóg w as b ł o g o s ł a w i i w y s łu c h a W s z y s c y : Amen. D ia k o n : W s z y s c y : Idźm y z p o k o je m . W i m i e n i u C h r y s t u s a 16 ŚPIEW NA ZAKOŃCZENIE C i e b i e , B o ż e , w y s ł a w i a m y . . . P r z y g o t o w a ł k s . S t a n i s ł a w L o n g o sz Z a k o ń c z e n ie p i e r w o t n e j 11 r i t o a m b r o s la n o , dz c y t . , DACL I 1 4 1 9 . Alszy św c y t . ,216 a m b r o z j a ń s k i e j , p o r . P . B o r e l l a , 2 1 7 ; P . L e j a y , A m b r o s ie n r i t , a r t . 16
