gazów cieplarnianych na prawo wyboru między różnymi źródłami energii W pływ p rawnych instrument ów redukcji emisji

Uniwersytet Warszawski Wydział Prawa i Administracji

Zakład Administracyjnego Prawa Gospodarczego i Bankowego

mgr Maximilian Piekut

W pływ prawnych instrumentów redukcji emisji gazów cieplarnianych na prawo wyboru między

różnymi źródłami energii

Rozprawa doktorska na kierunku prawo

Praca napisana pod kierunkiem dr hab. Adama Szafrańskiego Zakład Administracyjnego Prawa Gospodarczego i Bankowego

Warszawa, czerwiec 2022 r.

Spis Treści

Wykaz skrótów ... 8

Wstęp ... 14

Rozdział I Zagadnienia wprowadzające ... 22

1. Zagadnienia pojęciowe ... 22

1.1 Delimitacja pojęcia „instrument prawny” ... 22

1.2 Delimitacja pojęcia „redukcja emisji gazów cieplarnianych” ... 24

1.3 Delimitacja pojęcia „energetyka” ... 29

1.4 Prawo wyboru między różnymi źródłami energii ... 31

1.5 Wnioski ... 31

1.6 Podział prawnych instrumentów redukcji emisji gazów cieplarnianych ... 31

2. Rys historyczny polityki klimatycznej ... 32

2.1 Początki polityki klimatycznej ... 33

2.2 Ramowa konwencja Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu (UNFCCC)34 2.3 Protokół z Kioto ... 37

2.4 Porozumienie Paryskie ... 42

2.5 Wyniki polskich Konferencji Stron ... 46

2.6 Krytyka ... 47

2.7 Podsumowanie ... 49

3. Sektor energetyczny w Polsce ... 49

3.1 Rys historyczny ... 49

3.2 Miks energetyczny Polski ... 51

3.2.1 Nośniki energii ... 53

3.2.2 Nośniki energii w polskim miksie energetycznym - węgiel brunatny i kamienny ... 54

3.2.3 Nośniki energii w polskim miksie energetycznym - gaz ziemny i łupkowy... 56

3.2.4 Nośniki energii w polskim miksie energetycznym - Odnawialne Źródła Energii ... 59

3.2.5 Nośniki energii w polskim miksie energetycznym - Energetyka jądrowa ... 60

3.3 Krajowy System Elektroenergetyczny ... 61

3.4 Rynek mocy ... 65

3.5 Społeczno-gospodarcze znacznie sektora energetycznego w Polsce ... 65

3.6 Podsumowanie ... 67

Rozdział II Kompetencje i prawodawstwo Unii Europejskiej w zakresie polityki klimatycznej oraz energetycznej ... 69

4. Podział kompetencji w Unii Europejskiej ... 69

4.1 Zasada pomocniczości i proporcjonalności ... 71

5. Kompetencje Unii Europejskiej w zakresie środowiska naturalnego ... 74

5.1 Cele polityki Unii w zakresie ochrony środowiska naturalnego w Traktacie o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej. ... 75

5.2 Cele polityki Unii w zakresie ochrony środowiska naturalnego w Traktacie o Unii Europejskiej. ... 77

5.3 Zasady polityki UE w dziedzinie ochrony środowiska ... 79

5.3.1 Zasada integracyjna ... 80

5.3.2 Zasady szczególne ... 82

6. Kompetencje Unii Europejskiej w zakresie energetyki ... 84

6.1 Cele polityki Unii w zakresie energetyki w Traktacie o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej. ... 85

6.2 Prawo do określania warunków wykorzystania zasobów energetycznych państw członkowskich oraz wyboru między różnymi źródłami energii i ogólnej struktury ich zaopatrzenia w energię ... 92

6.2.1 Prawo wyboru między różnymi źródłami energii i ogólnej struktury zaopatrzenia w energię na przykładzie pomocy dla energetyki jądrowej ... 97

7. Cele i wartości wyrażone w Konstytucji RP ... 100

8. Prawodawstwo UE w zakresie redukcji emisji gazów cieplarnianych w energetyce 103 8.1 Podsumowanie ... 108

Rozdział III Bezpośrednie instrumenty redukcji emisji gazów cieplarnianych w energetyce – unijny system handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych ... 111

1. Unijny system handlu uprawnieniami do emisji (EU ETS) ... 111

1.1 Podstawa prawna przyjęcia ... 112

1.2 Zakres stosowania ... 113

1.3 Okresy rozliczeniowe ... 117

1.3.1 Pierwszy okres rozliczeniowy (2005-2007) ... 118

1.3.2 Drugi okres rozliczeniowy (2008-2012) ... 121

1.3.3 Trzeci okres rozliczeniowy (2013-2020) ... 126

1.4 Przejściowe zasady dotyczące zharmonizowanego przydziału bezpłatnych uprawnień do emisji od roku 2013 (art. 10a Dyrektywy 2003/87/WE) ... 128

1.4.1 Zarzut naruszenia art. 194 ust. 2 akapit drugi TFUE w związku z art. 192 ust. 2 akapit

pierwszy lit. c) TFUE ... 129

1.4.2 Zarzut naruszenia zasady proporcjonalności ... 131

1.4.3 Sentencja ... 135

1.4.4 Komentarz do orzeczenia w sprawie T-370/11 ... 135

1.5 Rezerwa stabilności rynkowej ... 137

1.5.1 Skarga RP o stwierdzenie nieważności decyzji w zakresie MSR ... 138

1.5.1.1Zarzut naruszenia art. 192 ust. 2 akapit pierwszy lit. c) TFUE – stanowisko RP ... 138

1.5.1.2Zarzut naruszenia art. 192 ust. 2 akapit pierwszy lit. c) TFUE – stanowisko Trybunału 140 1.5.1.3Pozostałe zarzuty podniesione przez Rzeczpospolitą Polską – Stanowisko RP ... 143

1.5.1.4Pozostałe zarzuty podniesione przez Rzeczpospolitą Polską – Stanowisko Trybunału 144 1.5.1.5Sentencja Trybunału w sprawie C-5/16 ... 145

1.5.1.6Komentarz do orzeczenia w sprawie C-5/16 ... 145

1.5.1.7Zmiany w mechanizmie MSR ... 150

1.6 Derogacja (art. 10c Dyrektywy 2003/87/WE) ... 151

1.7 Czwarty okres rozliczeniowy (2021-2030) ... 154

1.8 Fit for 55 ... 155

1.9 Ceny uprawnień ... 157

1.10 Implementacja ... 160

1.11 Podsumowanie ... 162

Rozdział IV Pozostałe bezpośrednie instrumenty redukcji emisji gazów cieplarnianych w energetyce ... 167

1. Europejskie prawo o klimacie ... 167

1.1 Podstawa prawna przyjęcia ... 168

1.2 Zakres stosowania ... 168

1.3 Cele wiążące ... 169

1.4 Ocena środków przez Komisję Europejską ... 170

1.5 Europejskie prawo o klimacie a redukcja emisji gazów cieplarnianych ... 171

1.6 Cele pośrednie oraz cel osiągnięcia neutralności klimatycznej jako instrument redukcji emisji gazów cieplarnianych w energetyce ... 173

2. Promowanie stosowania energii ze źródeł odnawialnych – cel wiążący w zakresie udziału OZE ... 174

2.1 Dyrektywa 2001/77/WE w sprawie wspierania produkcji na rynku wewnętrznym

energii elektrycznej wytwarzanej ze źródeł odnawialnych ... 175

2.2 Dyrektywa 2009/28/WE ... 176

2.3 Dyrektywa RED II ... 178

2.3.1 Podstawa prawna Dyrektywy RED II ... 181

2.3.2 Cel wiążący jako instrument prawny redukcji emisji gazów cieplarnianych w energetyce ... 182

3. Efektywność energetyczna jako instrument redukcji emisji gazów cieplarnianych .. 183

3.1 Dyrektywa 2006/32/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 5 kwietnia 2006 r. w sprawie efektywności końcowego wykorzystania energii i usług energetycznych oraz uchylająca dyrektywę Rady 93/76/EWG ... 185

3.2 Dyrektywa w sprawie efektywności energetycznej ... 185

3.2.1 Podstawa prawna Dyrektywy w sprawie efektywności energetycznej ... 188

3.2.2 Nowelizacje Dyrektywy w sprawie efektywności energetycznej ... 189

3.3 Implementacja Dyrektywy w sprawie efektywności energetycznej do polskiego porządku prawnego ... 192

3.4 Obowiązek uzyskania oszczędności energii... 193

3.5 Obowiązek uzyskania oszczędności energii jako instrument prawny redukcji emisji gazów cieplarnianych w energetyce ... 200

4. Podsumowanie ... 201

Rozdział V Pośrednie instrumenty redukcji emisji gazów cieplarnianych w energetyce ... 204

1. Systemy wsparcia OZE ... 205

1.1 System wsparcia OZE w dyrektywie 2001/77/WE w sprawie wspierania produkcji na rynku wewnętrznym energii elektrycznej wytwarzanej ze źródeł odnawialnych ... 205

1.2 System wsparcia OZE w Dyrektywie 2009/28/WE ... 206

1.3 System wsparcia OZE w Dyrektywie RED II ... 209

1.4 Transpozycja systemu wsparcia OZE do polskiego porządku prawnego ... 212

1.4.1 Wsparcie instalacji OZE w ustawie o odnawialnych źródłach energii ... 213

1.4.1.1Systemy wsparcia świadectw pochodzenia oraz świadectw pochodzenia biogazu rolniczego ... 216

1.4.1.2Systemy wsparcia FIT/FIP ... 217

1.4.1.3Aukcyjny system wsparcia ... 219

1.4.2 Prace legislacyjne związane z transpozycją Dyrektywy RED II ... 223

1.4.3 Wsparcie instalacji OZE w ustawie o promowaniu wytwarzania energii elektrycznej w morskich farmach wiatrowych ... 224

1.4.4 Wsparcie instalacji OZE jako instrument pośredni redukcji emisji gazów cieplarnianych

w energetyce ... 225

2. Taksonomia ... 226

2.1 Podstawa prawna taksonomii ... 228

2.2 Przedmiot i zakres zastosowania taksonomii ... 229

2.3 Działalność gospodarcza zrównoważona środowiskowo... 233

2.3.1 Rozumienie celu łagodzenia zmian klimatu ... 234

2.3.2 Rozumienie pozostałych celów środowiskowych ... 238

2.3.3 Zasada „nie czyń poważnych szkód” oraz minimalne gwarancje ... 240

2.3.4 Sprawozdawczość w zakresie taksonomii ... 242

2.3.5 Taksonomia jako instrument pośredni redukcji emisji gazów cieplarnianych w energetyce ... 242

3. Fundusz Modernizacyjny ... 244

3.1 Budżet Funduszu Modernizacyjnego oraz przydział środków dla państw członkowskich 245 3.2 Implementacja Funduszu Modernizacyjnego do polskiego porządku prawnego ... 248

3.3 Fundusz Modernizacyjny jako instrument redukcji emisji gazów cieplarnianych w energetyce ... 250

4. Fundusz Innowacyjny ... 251

4.1 Zasięg terytorialny oraz budżet ... 253

4.2 Finansowanie projektów ... 253

4.3 Procedura aplikowania o środki w ramach Funduszu Innowacyjnego ... 254

4.4 Fundusz innowacyjny jako pośredni instrument redukcji emisji gazów cieplarnianych w energetyce ... 255

5. Ograniczenia finansowe dla wsparcia energetyki konwencjonalnej ... 256

5.1 Ograniczenia finansowe dla wsparcia energetyki konwencjonalnej jako pośrednie instrumenty redukcji emisji gazów cieplarnianych w energetyce ... 259

6. Podsumowanie ... 259

Rozdział VI Instrumenty redukcji emisji gazów cieplarnianych w energetyce a prawo wyboru między różnymi źródłami energii i ogólnej struktury zaopatrzenia w energię ... 262

1. Wykładnia literalna prawa państwa członkowskiego do wyboru między różnymi źródłami energii oraz ogólnej struktury zaopatrzenia w energię ... 262

2. Wpływ orzecznictwa na swobodę kształtowania miksu energetycznego ... 265

2.1.1. Wpływ orzeczenia T-370/11 na wykładnię i stosowanie prawa państwa członkowskiego określonego w art. 194 ust. 2 zdanie drugie TFUE ... 267

2.1.2 Wpływ orzeczenia T-356/15 na wykładnię i stosowanie prawa państwa członkowskiego

określonego w art. 194 ust. 2 zdanie drugie TFUE ... 268

2.1.3 Wpływ orzeczenia C-5/16 na wykładnię i stosowanie prawa państwa członkowskiego określonego w art. 192 ust. 2 zdanie drugie TFUE ... 271

2.2 Wpływ orzecznictwa TSUE na wykładnię i stosowanie art. 194 ust. 2 zdanie drugie TFUE oraz art. 192 ust. 2 akapit pierwszy lit. c) TFUE ... 272

3. Wpływ instrumentów redukcji emisji gazów cieplarnianych na prawo wyboru między różnymi źródłami energii i ogólnej struktury zaopatrzenia w energię ... 276

3.1 Wpływ celu wiążącego w zakresie redukcji emisji gazów cieplarnianych ustanowionego w Europejskim prawie o klimacie na prawo wyboru między różnymi źródłami energii i ogólnej struktury zaopatrzenia w energię ... 277

3.2 Wpływ obowiązku pozyskania i umorzenia uprawnień do emisji gazów cieplarnianych na prawo wyboru między różnymi źródłami energii i ogólnej struktury zaopatrzenia w energię 278 3.3 Wpływ celu wiążącego w zakresie udziału OZE w zużyciu energii brutto na prawo wyboru między różnymi źródłami energii i ogólnej struktury zaopatrzenia w energię ... 280

3.4 Wpływ obowiązku uzyskania oszczędności energii na prawo wyboru między różnymi źródłami energii i ogólnej struktury zaopatrzenia w energię ... 281

3.5 Wpływ instrumentów pośrednich redukcji emisji gazów cieplarnianych w energetyce na prawo wyboru między różnymi źródłami energii i ogólnej struktury zaopatrzenia w energię 282 4. Wpływ instrumentów prawnych redukcji emisji gazów cieplarnianych na wytwarzanie energii z poszczególnych nośników ... 284

4.1 Nośniki energii w polskim sektorze energetycznym ... 284

4.2 Wpływ instrumentów redukcji emisji gazów cieplarnianych na wybór węgla kamiennego i brunatnego jako źródła energii ... 286

4.3 Wpływ instrumentów redukcji emisji gazów cieplarnianych na wybór gazu ziemnego jako źródła energii ... 290

4.4 Wpływ instrumentów redukcji emisji gazów cieplarnianych na wybór odnawialnych źródeł energii jako źródeł energii ... 292

4.5 Wpływ instrumentów redukcji emisji gazów cieplarnianych na wybór energii jądrowej jako źródła energii ... 294

5. Podsumowanie ... 296

5.1 Weryfikacja hipotezy głównej... 296

5.2 Weryfikacja hipotez pobocznych ... 304

Bibliografia ... 308

Wykaz skrótów

- ang. – angielski.

- art. – artykuł.

- AGBM – Ad Hoc Group on the Berlin Mandate.

- CCS – sekwestracja dwutlenku węgla od ang. carbon capture and storage.

- CCU - wychwytywanie dwutlenku węgla oraz jego wykorzystanie od ang. carbon capture and utilization.

- CDM - mechanizm czystego rozwoju od ang. clean development mechanism.

- CMA - Konferencja Stron służąca jako spotkanie stron Porozumienia paryskiego.

- COP – Konferencja stron ramowej Konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu z 1992 r.

- Decyzja 2011/278/UE - Decyzja Komisji Europejskiej z dnia 27 kwietnia 2011 r. w sprawie ustanowienia przejściowych zasad dotyczących zharmonizowanego przydziału bezpłatnych uprawnień do emisji w całej Unii na mocy art. 10a dyrektywy 2003/87/WE Parlamentu Europejskiego i Rady (Dz. U. UE L 130 z dnia 17.05.2011 r., s. 1).

- Decyzja 2015/658 - Decyzja Komisji (UE) 2015/658 z dnia 8 października 2014 r. w sprawie środka pomocy SA.34947 (2013/C) (ex 2013/N), który Zjednoczone Królestwo planuje wdrożyć w celu wsparcia elektrowni jądrowej Hinkley Point C (notyfikowana jako dokument nr C(2014) 7142) (Dz. U. UE L109 z dnia 28.04.2015, s. 44).

- Decyzja 2015/1814 - Decyzja Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2015/1814 z dnia 6 października 2015 r. w sprawie ustanowienia i funkcjonowania rezerwy stabilności rynkowej dla unijnego systemu handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych i zmiany dyrektywy 2003/87/WE (Dz. U. UE L 264 z dnia 09.10.2015 r., s. 1).

- Dyrektywa 2003/87/WE lub Dyrektywa EU ETS - Dyrektywa 2003/87/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 13 października 2003 r. ustanawiająca system handlu przydziałami emisji gazów cieplarnianych (Dz. U. WE L 275 z dnia 25.10.2003 r., s. 32).

- Dyrektywa 2009/28/WE - Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/28/WE z dnia 23 kwietnia 2009 r. w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych zmieniająca i w następstwie uchylająca dyrektywy 2001/77/WE oraz 2003/30/WE (Dz. U. WE 140 z dnia 05.06.2009 r., s. 16).

- Dyrektywa 2009/29/WE - Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/29/WE z dnia 23 kwietnia 2009 r. zmieniająca dyrektywę 2003/87/WE w celu usprawnienia i rozszerzenia

wspólnotowego systemu handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych (Dz.U. UE L 140 z dnia 05.06.2009 r., s. 63).

- Dyrektywa 2009/30/WE - Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/30/WE zmieniająca dyrektywę 98/70/WE odnoszącą się do specyfikacji benzyny i olejów napędowych oraz wprowadzającą mechanizm monitorowania i ograniczania emisji gazów cieplarnianych oraz zmieniającą dyrektywę Rady 1999/32/WE odnoszącą się do specyfikacji paliw wykorzystywanych przez statki żeglugi śródlądowej oraz uchylająca dyrektywę 93/12/EWG (Dz.U. WE L 140 z dnia 05.06.2009 r., s. 88).

- Dyrektywa 2018/410 - Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/410 z dnia 14 marca 2018 r. zmieniająca dyrektywę 2003/87/WE w celu wzmocnienia efektywnych pod względem kosztów redukcji emisji oraz inwestycji niskoemisyjnych oraz decyzję (UE) 2015/1814 (Dz.U. UE L 76 z dnia 19.03.2018 r., s. 3).

- Dyrektywa 2018/2002 – Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/2002 z dnia 11 grudnia 2018 r. zmieniająca dyrektywę 2012/27/UE w sprawie efektywności energetycznej (Dz. U. UE L 328 z dnia 21.12.2018 r., s. 210).

- Dyrektywa RED II - Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/2001 z dnia 11 grudnia 2018 r. w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych (Dz. U.

UE L 328 z dnia 21.12.2018 r., s. 82).

- Dyrektywa w sprawie efektywności energetycznej - Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2012/27/UE z dnia 25 października 2012 r. w sprawie efektywności energetycznej, zmiany dyrektyw 2009/125/WE i 2010/30/UE oraz uchylenia dyrektyw 2004/8/WE i 2006/32/WE (Dz.U. UE L 315 z dnia 14.11.2012 r., s. 1).

- EBI – Europejski Bank Inwestycyjny.

- EIT – gospodarki w trakcie transformacji zgodnie z załącznikiem I ramowej Konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu z 1992 r. od ang. economy in transation.

- EU ETS - unijny system handlu uprawnieniami do emisji wprowadzony Dyrektywą 2003/87/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 13 października 2003 r. ustanawiająca system handlu przydziałami emisji gazów cieplarnianych (Dz. Urz. WE L 275 z dnia 25.10.2003 r., s. 32).

- Europejskie prawo o klimacie - Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/1119 z dnia 30 czerwca 2021 r. w sprawie ustanowienia ram na potrzeby osiągnięcia neutralności klimatycznej i zmiany rozporządzeń (WE) No 401/2009 i (UE) 2018/1999 (Europejskie prawo o klimacie) (Dz.U. UE L 243 z dnia 09.07.2021 r., s. 1.)

- Europejski Zielony Ład – Komunikat Komisji z dnia 11.12.2019 Europejski Zielony Ład, COM(2019) 640 final.

- ERU - jednostka redukcji emisji określona w Protokole z Kioto z ang. emission reduction unit.

- IPCC – Międzynarodowy Zespół ds. zmian klimatu z ang. Intergovernmental panel on Climate Change.

- JAE - Jednolity Akt Europejski (Dz. U. z 2004 r. Nr 90, poz. 864/5).

- LDCs- najmniej rozwinięte gospodarczo kraje z ang. least developed countries.

- LNG – gaz ziemny w ciekłym stanie skupienia, skrót z języka angielskiego od liquefied natural gas.

- KOBiZE - Krajowy Ośrodek Bilansowania i Zarządzania Emisjami.

- KPI – Krajowy Plan Inwestycyjny.

- lit. – litera.

- KPRU - Krajowy plan rozdziału uprawnień do emisji gazów cieplarnianych.

- NFOŚiGW – Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.

- OECD – Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju z ang. Organisation for Economic Co-operation and Development.

- ONZ - Organizacja Narodów Zjednoczonych.

- OPEX – wydatki związane z eksploatacją produktu, biznesu czy systemu z angielskiego operating expenditures.

- OZE – odnawialne źródła energii.

- PGNIG - Polskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo S.A.

- PEP 2030 - Polityka energetyczna Polski do 2030 roku, Załącznik do Uchwały nr 202/2009 Rady Ministrów z dnia 10 listopada 2009 r. (M.P. 2010 nr 2 poz. 11).

- pkt. – punkt.

- Poprawka z Dohy - Poprawka przyjęta w Dosze dnia 8 grudnia 2012 roku do Protokołu z Kioto, (sygnatura C.N.718.2012.TREATIES-XXVII.7.c).

- późn. - późniejszy

- Porozumienie paryskie - Porozumienie paryskie do Ramowej konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu, sporządzonej w Nowym Jorku dnia 19 maja 1992 r., przyjęte w Paryżu w dniu 12 grudnia 2015 r, decyzja 1/CP.21 Adoption of the Paris Agreement, (sygn. FCCC/CP/2015/10/Add.1).

- Prawo energetyczne - ustawa z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne (Dz.U. z 2019 r. poz. 755 z późn. zm.).

- Protokół 2 TFUE - Protokół nr 2 w sprawie stosowania zasad pomocniczości i proporcjonalności do Traktatu o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej.

- Protokół montrealski - protokół montrealski w sprawie substancji zubożających warstwę ozonową z 1987 r. (Dz. U z 1992 r. nr 98 poz. 490).

- Protokół z Kioto - Protokół z Kioto do Ramowej Konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu z 1997 r. (Dz.U. z 2005 r. nr 203 poz. 1684).

- red. – redakcja.

- r. – rok.

- Rozporządzenie 651/2014 - Rozporządzenie Komisji (UE) nr 651/2014 z dnia 17 czerwca 2014 r. uznające niektóre rodzaje pomocy za zgodne z rynkiem wewnętrznym w zastosowaniu art. 107 i 108 Traktatu (Dz. U. UE L 187 z dnia 26.06.2014 r., s. 1).

- Rozporządzenie 1031/2010 - Rozporządzenie Komisji (UE) nr 1031/2010 z dnia 12 listopada 2010 r. w sprawie harmonogramu, kwestii administracyjnych oraz pozostałych aspektów sprzedaży na aukcji uprawnień do emisji gazów cieplarnianych na mocy dyrektywy 2003/87/WE Parlamentu Europejskiego i Rady ustanawiającej system handlu przydziałami emisji gazów cieplarnianych (Dz. U. UE L 302 z dnia 18.11.2010 r., s. 1).

- Rozporządzenie 1303/2013 - Rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1303/2013 z dnia 17 grudnia 2013 r. ustanawiające wspólne przepisy dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego, Funduszu Spójności, Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich oraz Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego oraz ustanawiające przepisy ogólne dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego, Funduszu Spójności i Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego oraz uchylające rozporządzenie Rady (WE) nr 1083/2006 (Dz. U. UE L 347 z dnia 20.12.2013 r., s. 320).

- Rozporządzenie 2018/1999 - Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/1999 z dnia 11 grudnia 2018 r. w sprawie zarządzania unią energetyczną i działaniami w dziedzinie klimatu, zmiany rozporządzeń Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 663/2009 i (WE) nr 715/2009, dyrektyw Parlamentu Europejskiego i Rady 94/22/WE, 98/70/WE, 2009/31/WE, 2009/73/WE, 2010/31/UE, 2012/27/UE i 2013/30/UE, dyrektyw Rady 2009/119/WE i (EU) 2015/652 oraz uchylenia rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 525/2013 (Dz.U. UE L 328 z dnia 22.06.2020 r., s. 1).

- Rozporządzenie 2019/943 - Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/943 z dnia 5 czerwca 2019 r. w sprawie rynku wewnętrznego energii elektrycznej (Dz. U.

UE L 158 z dnia 14.06.2019 r., s. 54).

- Rozporządzenie 2019/2088 - Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/2088 z dnia 27 listopada 2019 r. w sprawie ujawniania informacji związanych ze zrównoważonym rozwojem w sektorze usług finansowych (Dz.U. UE L 317 z dnia 09.12.2019 r., s. 1).

- Rozporządzenie 2020/852 - Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2020/852 z dnia 18 czerwca 2020 r. w sprawie ustanowienia ram ułatwiających zrównoważone inwestycje, zmieniające rozporządzenie (UE) 2019/2088 (Dz. U. UE L 198, z dnia 22.06.2020 r., s. 13).

- RP – Rzeczpospolita Polska.

- s. – strona.

- system EU ETS – unijny system handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych.

- TFUE - Traktatu o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej (Dz. U. UE C 326 z dnia 26.10.2012 r., s. 47).

- TPA - zasada dostępu stron trzecich z ang. third-party access.

- Traktat z Lizbony - Traktat z Lizbony zmieniający Traktat o Unii Europejskiej i Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską podpisany w Lizbonie dnia 13 grudnia 2007 r. (Dz. U.

UE C 306, z dnia 17.12.2007 r., s. 1).

- TSUE – Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej.

- TUE – Traktat o Unii Europejskiej (Dz. U. UE C 326 z dnia 26.10.2012 r., s. 13).

- TWE – Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską (Dz.U. WE C 321E z dnia 29.12.2006 r., s. 37).

- TWEG – Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską (Dz.U WE C 224 z dnia 31.08.1992 r., s. 6).

- UE – Unia Europejska.

- UNEP - Program Środowiskowy Organizacji Narodów Zjednoczonych, z ang. United Nations Environment Programme.

- UNFCCC - Ramowa Konwencja Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu z 1992 r. (Dz. U. z 1996 r. nr 53 poz. 238).

- Ustawa o efektywności energetycznej - ustawa z dnia 20 maja 2016 r. o efektywności energetycznej, (t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 468, 868).

- Ustawa o odnawialnych źródłach energii – ustawa z dnia 20 lutego 2015 r. o odnawialnych źródłach energii (Dz. U. 2015 poz. 478 z późn.zm.).

- Ustawa o promowaniu wytwarzania energii elektrycznej w morskich farmach wiatrowych - ustawa z dnia 17 grudnia 2020 r. o promowaniu wytwarzania energii elektrycznej w morskich farmach wiatrowych (Dz. U. z 2021 r. poz. 234, 784, 1093, 1642).

- Ustawa o systemie handlu uprawnieniami – ustawa z dnia 12 czerwca 2015 r. o systemie handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych (Dz. U. 2015 poz. 1223 z późn.zm.).

- Ustawa o systemie zarządzania emisjami - ustawa z dnia 17 lipca 2009 r. o systemie zarządzania emisjami gazów cieplarnianych i innych substancji (Dz.U. 2009 nr 130 poz. 1070 z późn.zm.).

Wstęp

1. Uzasadnienie wyboru tematu

Koniec roku 2019 oraz początek roku 2020 to przełomowy okres w zakresie polityki energetycznej i klimatycznej Unii Europejskiej. Nigdy kwestie zmian klimatu nie były tak szeroko dyskutowane wśród decydentów politycznych, a tym bardziej nie przebiły się do dyskursu publicznego jako jeden z głównych tematów. Kilka dni po wystąpieniu Grety Thunberg, które otworzyło Szczyt Klimatyczny ONZ w Nowym Jorku 23 września 2019 r., przemówienie zatytułowane „Jak śmiecie?” (z ang. How dare you?) było zrelacjonowane niemalże we wszystkich mediach międzynarodowych oraz większości mediów krajowych, a w mediach społecznościowych osiągnęło zasięg wirusowy¹. Rosnąca świadomość społeczeństwa w zakresie zmian klimatu, powoduje wzrost oczekiwań w stosunku do elit rządzących, aby przeciwdziałać antropogenicznym czynnikom mającym wpływ na globalne ocieplenie.

Samo pojawienie się tematu polityki klimatyczno-energetycznej w dyskursie publicznym nie stanowi jeszcze przełomu. Za taki można uznać natomiast agendę polityczną określoną mianem Europejskiego Zielonego Ładu (z ang. The European Green Deal). Zaprezentowany 11 grudnia 2019 r. przez Komisję Europejską program (z ang. roadmap with actions) zakłada osiągnięcie neutralności klimatycznej przez Unię Europejską do 2050 r. Neutralność klimatyczna w rozumieniu Unii Europejskiej to gospodarka o zerowej emisji gazów cieplarnianych. Program ten spotkał się ze entuzjazmem elit politycznych, jednak nie został jednomyślnie przyjęty. 12 grudnia 2019 r. cel neutralności został przyjęty przez Radę Europejską w formie konkluzji, Polska jako jedyne państwo członkowskie skorzystało z opcji opt-out deklarując, że na tę chwilę nie jest w stanie zobowiązać się do realizacji tego celu².

W ciągu zaledwie kilku miesięcy od przyjęcia konkluzji akceptującej wyżej wymieniony cel przez Radę Europejską, Komisja Europejska zaprezentowała projekt rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady ustanawiającego ramy na potrzeby osiągnięcia neutralności klimatycznej i zmieniające rozporządzenie (UE) 2018/1999. Rozporządzeniu przypisano skróconą nazwę, określając je jako Europejskie prawo o klimacie³. W akcie zawarto prawnie wiążący cel osiągnięcia do 2050 r. zerowej emisji gazów cieplarnianych netto. Akt ten, przyjęty

1 O. Milman, Greta Thunberg condemns world leaders in emotional speech at UN,

https://www.theguardian.com/environment/2019/sep/23/greta-thunberg-speech-un-2019-address (dostęp:

30.11.2021 r.).

2 Rada Europejska, Konkluzje z dn. 12 grudnia 2019 r., EUCO 29/19, s. 1.

3 Projekt Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady z dn. 3 kwietnia 2020 r. ustanawiającego ramy na potrzeby osiągnięcia neutralności klimatycznej i zmieniające rozporządzenie (UE) 2018/1999 (Europejskie prawo o klimacie), 2020/0036 (COD).

30 czerwca 2021 r. przez Parlament Europejski, w sposób oczywisty wymusza głębokie zmiany w sektorze energetycznym, w szczególności w państwach członkowskich takich jak Polska, w których węgiel odpowiada za znaczną część miksu energetycznego.

Na początku roku 2020 miał miejsce początek pandemii koronawirusa COVID-19. W Polsce dopiero 4 marca 2020 r. stwierdzono pierwszy przypadek zakażenia⁴. Jednak już 10 marca wprowadzono istotne obostrzenia w przemieszczaniu się, odwołano imprezy masowe, zawieszono zajęcia w szkołach, a następnie w przedszkolach. Z każdym kolejnym tygodniem wprowadzone były kolejne ograniczenia⁵. Podobnie jak we wszystkich państwach europejskich (za wyjątkiem Szwecji) gospodarka uległa zamrożeniu. Zamykano czasowo lokale usługowe, galerie handlowe, zawieszano połączenia lotnicze. Dla osób wracających zza granicy lub mających styczność z chorymi wprowadzono obowiązkową kwarantannę. Pandemia koronawirusa miała ogromny wpływ na wyniki gospodarcze w pierwszym i drugim kwartale 2020 r. Wskazywano na potrzebę powstania europejskiego funduszu odbudowy gospodarki.

Jednocześnie rozważano źródła finansowania pakietu stymulującego gospodarkę europejską, tym samym poddając w wątpliwość czy priorytet finansowania inwestycji wskazanych w Europejskim Zielonym Ładzie nie powinien zostać zmieniony. W wywiadzie dla Rzeczpospolitej Paolo Gentiloni, komisarz UE ds. gospodarczych wskazywał na potrzebę wspierania sektorów i obszarów najbardziej dotkniętych przez pandemię, w szczególności służbę zdrowia. Mówił jednak, że należy pamiętać o strategicznych celach, w tym zielonym ładzie, zrównoważeniu społecznym, czy digitalizacji⁶. Pomimo tego, w prasie padały pomysły by w czasie pandemii ograniczyć koszty, które są wywołane uczestnictwem w systemie handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych (dalej „EU ETS”)⁷. Stało się jednak odmiennie, ceny uprawnień w drugiej połowie 2021 r. gwałtownie zaczęły rosnąć, a 14 lipca 2021 r.

Komisja Europejska przedstawiła pakiet legislacyjny określony jako „Gotowi na 55”⁸ odnoszący się do celu redukcji emisji gazów cieplarnianych do 2030 r. o 55% w stosunku do

4 Ministerstwo Zdrowia, Pierwszy przypadek koronawirusa w Polsce,

https://www.gov.pl/web/zdrowie/pierwszy-przypadek-koronawirusa-w-polsce (dostęp: 30.11.2021 r.).

5 Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości, Kalendarium wydarzeń ważnych dla polskiego ekosystemu przedsiębiorczości i innowacyjności 2020, https://www.parp.gov.pl/storage/publications/pdf/kalendarium- 2020_18032021-do-publ.pdf (dostęp: 30.11.2021 r.), s. 2.

6A. Słojewska, Fundusze zależne od praworządności, https://www.rp.pl/Wywiady/305289890-Fundusze- zalezne-od-praworzadnosci.html (dostęp: 30.11.2021 r.).

7 Biznes Alert, KE: Wprowadzimy Europejski Zielony Ład pomimo pandemii koronawirusa,

https://biznesalert.pl/ke-europejski-zielony-lad-emisje-co2-koronawirus-energetyka/ (dostęp: 30.11.2021 r.).

8 z ang. FIT FOR 55.

poziomu z 1990 r., utrzymując tym samym, a nawet zaostrzając wcześniej obrany kurs wymuszający transformację energetyczną państw członkowskich⁹.

Polityka energetyczna i środowiskowa w zakresie przeciwdziałania zmianom klimatu wzajemnie się przenikają i obecnie na poziomie UE są nierozerwalnie połączone. Związane jest to z faktem, że energetyka odpowiada za około 80% emisji dwutlenku węgla, co uznawane jest powszechnie za przyczynę ocieplenia klimatu. W związku z powyższym, organy UE w przyjętym prawodawstwie, z jednej strony starają się zachęcić do wytwarzania energii z odnawialnych źródeł energii (Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/28/WE w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych zmieniająca i w następstwie uchylająca dyrektywy 2001/77/WE oraz 2003/30/WE), z drugiej strony dążą do podwyższenia ceny energii wytwarzanych z paliw kopalnych (Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2003/87/WE ustanawiająca system handlu przydziałami emisji gazów cieplarnianych we Wspólnocie oraz zmieniająca dyrektywę Rady 96/61/WE).

Cele polityki energetyczno-klimatycznej są coraz ambitniejsze. W 2008 roku zakładano do 2020 roku ograniczanie emisji dwutlenku węgla o 20%, wytwarzanie 20% energii elektrycznej z odnawialnych źródeł oraz poprawę efektywności energetycznej o 20%. W kolejnym etapie do 2030 roku planowano ograniczanie emisji dwutlenku węgla o 40%, wytwarzanie 27%

energii elektrycznej z odnawialnych źródeł oraz poprawę efektywności energetycznej o 27%.

W Europejskim prawie o klimacie przewiduje się rewizję celu na okres 2021-2030 r. poprzez zwiększenie stopnia redukcji emisji gazów cieplarnianych, co odzwierciedlają konkluzje z posiedzenia Rady Europejskiej z 10-11 grudnia 2020 r., zgodnie z którymi zatwierdzony został

„wiążący cel UE zakładający ograniczenie w UE emisji netto gazów cieplarnianych do roku 2030 o co najmniej 55% w porównaniu z poziomem z roku 1990”¹⁰. Do 2050 roku natomiast zakłada się osiągnięcie neutralności klimatycznej.

Akty prawodawstwa unijnego wdrażające politykę energetyczno-klimatyczną prowadzą pośrednio i bezpośrednio do ograniczenia swobody krajów członkowskich wyboru między różnymi źródłami energii oraz ogólnej struktury jego zaopatrzenia w energię. Instrumentem prawnym prowadzącym pośrednio do ograniczenia tej swobody jest zmniejszenie ilości dostępnych uprawnień do emisji, co powoduje zwiększenie ceny energii z paliw kopalnych.

Przekłada się to na spadek konkurencyjności gospodarek opartych o wytwarzanie energii w procesie spalania węgla kamiennego i brunatnego. Bezpośrednim ograniczeniem jest zaś

9 Komisja Europejska, Fit for 55 czyli klimatyczna zmiana, https://ec.europa.eu/poland/news/210618_fit_55_pl (dostęp: 30.11.2021 r.).

10 Rada Europejska, Posiedzenie Rady Europejskiej (10 i 11 grudnia 2020 r.) – Konkluzje, EUCO 22/20, s. 5.

ustanowienie wiążącego prawnie celu w zakresie udziału energii odnawialnej w miksie energetycznym. Regulacje w zakresie ochrony środowiska oraz energetyki na poziomie europejskim, dotychczas w dużej mierze zobowiązały kraje członkowskie do osiągnięcia określonego celu, pozostawiając sposób jego osiągnięcia w gestii krajowych prawodawców.

Obecny trend wskazuje, że rozpoczyna się okres, w którym swoboda decyzyjna państw członkowskich w zakresie wyboru miksu energetycznego stopniowo jest ograniczana.

W związku powyższym powstają cztery zasadnicze pytania:

1. W jakim zakresie obecne prawodawstwo UE w zakresie polityki energetyczno- klimatycznej jest ukierunkowane na realizację celów środowiskowych i przez to ogranicza swobodę państw członkowskich do kreowania własnego miksu energetycznego?

2. Jakie instrumenty prawne są wykorzystywane do redukcji emisji gazów cieplarnianych na poziomie europejskim oraz w jaki sposób są one implementowane w Polsce?

3. W jaki sposób instrumenty prawne redukcji emisji gazów cieplarnianych uwzględniają sytuację gospodarczą poszczególnych państw członkowskich?

4. Jakie funkcje realizuje prawo Unii Europejskiej w zakresie polityki energetyczno- klimatycznej?

2. Hipotezy

Tak postawionym pytaniom przyporządkować można następujące hipotezy, które zostaną zweryfikowane w niniejszej pracy:

Hipoteza Główna:

A. Instrumenty prawne służące redukcji gazów cieplarnianych znacząco ograniczają swobodę państw w członkowskich w kształtowaniu własnego miksu, zmieniając treść art. 194 ust. 2 Traktatu o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej w ten sposób, że prawo Państwa Członkowskiego do wyboru między różnymi źródłami energii, ograniczone jest do wyboru pomiędzy źródłami odnawialnymi.

Hipotezy poboczne:

B. Instrumenty prawne zmierzające do redukcji emisji gazów cieplarnianych dają się usystematyzować ze względu na podmiot zobowiązany, podmiot ponoszący rzeczywisty ciężar lub odnoszący korzyść oraz typ instrumentu.

C. Sprawiedliwa transformacja energetyczna wymusza dostosowanie instrumentów prawne redukcji emisji gazów cieplarnianych do sytuacji gospodarczej poszczególnych państw, tym samym ciężary i korzyści przewidziane instrumentami prawnymi muszą być różne dla państw członkowskich.

D. Prawodawstwo Unii Europejskiej w zakresie realizacji celów neutralności klimatycznej oraz sprawiedliwej transformacji realizuje dynamizującą oraz dystrybutywną funkcję prawa zmieniając rzeczywistość społeczno-gospodarczą.

3. Metoda badawcza

Niniejsza praca służy przeanalizowaniu prawodawstwa Unii Europejskiej, którego celem jest redukcja emisji gazów cieplarnianych w energetyce oraz jego implementacji w Rzeczpospolitej Polskiej. W tym celu zostaną wykorzystane metoda formalno-dogmatyczna, a także pomocniczo funkcjonalna, oraz metoda ekonomicznej analizy prawa. Przedmiotem badań przy pomocy metody formalno-dogmatycznej jest prawo aktualnie obowiązujące. Autor posługuje się nią przy badaniu prawa Unii Europejskiej oraz aktów prawnych służących implementacji tego prawa w Polsce jako kraju członkowskim¹¹. W celu weryfikacji hipotez niewystarczający może się okazać opis obowiązującego prawa, bez odniesienia do rzeczywistości społeczno-gospodarczej w państwie członkowskim, dlatego też konieczne wydaje się posłużenie również posiłkowo metodą funkcjonalną.

W swym pierwotnym pozytywistycznym znaczeniu metoda formalno-dogmatyczna ograniczała się do opisu i interpretacji obowiązującego prawa¹². Powszechnie podkreślany był jednak aspekt praktyczny dogmatyki prawa¹³. Z tego powodu, współcześnie nie sposób nie używać metody formalno-dogmatycznej wspólnie z metodą logiczno-językową oraz psycho- socjologiczną. Takie połączenie pozwala wyjść poza ramy tekstu prawnego i objąć badaniem stanowienie prawa, funkcjonowanie prawa, a także związanych z tym skutków ekonomicznych i społecznych¹⁴. Z. Ziembiński zwraca uwagę, że „stanowienie norm zakodowanych w postaci tekstów prawnych jest z założenia kierowane dążeniem do osiągnięcia określonych celów społecznych”, a przedmiot badań dogmatycznych służy „nie tylko odkodowaniu jakiejś normy z tekstów prawnych, […], ale na odkodowaniu czy ustaleniu takiej normy, która byłaby

11 J. Niesiołowski, Dogmatyka Prawa [w:] red. J. Zajadło, Leksykon współczesnej teorii i filozofii prawa, C.H.

Beck, Warszawa 2017, s. 38.

12 F. Longshamps, Z problemów poznania prawa, Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo, Wrocław 1968, s. 9-10.

13 R. Alexy, Teoria Praw Podstawowych, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 2010, s. 37.

14 J. Niesiołowski, Dogmatyka…, op.cit., s. 38.

odpowiednim środkiem dla osiągnięcia pewnych celów w wyniku realizowania tej normy”¹⁵. Aspekt ten jest niezwykle doniosły w procesie weryfikacji hipotezy, gdyż główną osią badań jest cel przyjętych regulacji Unii Europejskiej w postaci redukcji emisji dwutlenku węgla w energetyce, który jest „odkodowany” z norm prawa krajowego służących implementacji tychże regulacji. Zgodnie z twierdzeniem R. Alexy, „dogmatyka prawa jest w dużej mierze próbą dania racjonalnie uzasadnionej odpowiedzi na pytania wartościujące, pozostawione bez odpowiedzi w podanym autorytatywnie materiale”¹⁶. W niniejszej rozprawie pytaniem wartościującym jest to, w jakim stopniu prawne instrumenty redukcji emisji gazów cieplarnianych ograniczają prawo państwa członkowskiego do wyboru między różnymi źródłami energii i ogólnej struktury jego zaopatrzenia w energię. Autorytatywnym materiałem są dyrektywy oraz odpowiadające im obowiązujące ustawy w państwie członkowskim. Innym rozumieniem autorytatywnego materiału mogą być ramy wyznaczone przez normy unijne, w których państwa członkowskie muszą się poruszać.

Istotne jest również zbadanie skutków realizacji celów. Służyć temu ma zastosowanie metody funkcjonalnej. W odróżnieniu od metody dogmatycznej, metoda funkcjonalna za przedmiot badań obiera całe zjawisko prawne, włączając rzeczywiste skutki konsekwencji prawnych¹⁷. Charakterystyczne dla metody funkcjonalnej jest przesunięcie nacisku z treści normy prawnej na jej skutek, z argumentów prawnych na wydarzenia społeczne.

Ekonomiczna analiza prawa opiera się o zastosowanie metod badawczych stosowanych w ekonomii. Korzystając z tej metody badawczej ocenić można ekonomiczną efektywność realizacji celu poprzez poszczególne instrumenty prawne¹⁸. Tym samym uznać należy, że ekonomiczna analiza prawa dopełnia wybrane metody, pozwalając zbadać przedmiot niniejszej rozprawy począwszy od ustalenia celu regulacji, po jej skutki, kończąc na ocenie efektywności wybranego przez ustawodawcę instrumentu prawnego.

4. Struktura pracy

Pierwszy rozdział niniejszej rozprawy poświęcony jest zagadnieniom wstępnym.

Rozpoczyna się on rozważaniami teoretycznymi na temat zakresu pracy. W tym celu dokonywana jest delimitacja pojęć zawartych w tytule, co ma znaczenie dla granic dalszego

15 Z. Ziembiński, Problemy podstawowe prawoznawstwa, PWN, Warszawa 1980, s. 25.

16 R. Alexy, Teoria…, op.cit., s. 37.

17 D. van Kędzierski, Metodologia i paradygmat polskich szczegółowych nauk prawnych, Transformacje Prawa Prywatnego, Uniwersytet Jagielloński, 3/2018, Kraków 2018, s. 37.

18 T. Guzik, Ekonomiczna analiza prawa jako metoda prawoznawstwa, Internetowy Przegląd Prawniczy, TBSP UJ 2017/8, s. 31-33, http://www.tbsp.wpia.uj.edu.pl/documents/4137545/137327153/IPP_2017_8/9bfa5579- 3ead-4acb-9705-e6f45ea5fe1e#page=25 (dostęp: 30.11.2021 r.).

wywodu. Przy użyciu wiedzy z zakresu logiki prawniczej, w szczególności sposobu tworzenia definicji, ustalane jest znaczenie pojęć, które przyjęte jest w całej pracy. Następnie nakreślony zostaje rys historyczny polityki klimatycznej w Unii Europejskiej oraz jej stopniowej ewolucji.

Ostatnim elementem rozdziału wprowadzającego jest opis polskiego sektora energetycznego jako społeczno-gospodarczego punktu odniesienia dla rozważań prawnych. Opis ten ma na celu osadzenie interpretacji norm prawnych, ich celów oraz skutków w konkretnych realiach polskiego sektora energetycznego, którego charakterystyka ma wpływ na ostateczny kształt ram prawnych oraz jednocześnie jest kształtowana przez normy prawne, które mają na celu zmianę jego cech charakterystycznych.

W drugim rozdziale opisane są kompetencje Unii Europejskiej w ramach poszczególnych polityk oraz ich podstawy prawne. Opisana również jest relacja pomiędzy celami środowiskowymi, w szczególności w zakresie przeciwdziałania antropogenicznym zmianom klimatu, a celami polityki energetycznej. Główny nacisk jest położony na znaczenie prawa państw członkowskich do wyboru między różnymi źródłami energii w perspektywie instrumentów prawnych redukcji emisji gazów cieplarnianych.

Trzeci rozdział poświęcony jest unijnemu systemowi handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych (EU ETS). System EU ETS jest głównym instrumentem prawnym redukcji emisji gazów cieplarnianych w energetyce. System ten w zakresie obowiązku pozyskania i umorzenia uprawnień do emisji gazów cieplarnianych przez instalacje spalania paliw jest bezpośrednim instrumentem prawnym. Ze względu na wysoki stopień skomplikowania, a także rozbudowaną linię orzeczniczą dotyczącą wpływu systemu EU ETS na swobodę kształtowania miksu energetycznego, konieczne było poświęcenie odrębnego rozdziału wyłącznie temu instrumentowi.

Czwarty rozdział opisuje pozostałe bezpośrednie instrumenty redukcji emisji gazów cieplarnianych w energetyce. Dotyczy on celu wiążącego w zakresie odnawialnych źródeł energii, celu wiążącego osiągnięcia neutralności klimatycznej, oraz obowiązku uzyskania oszczędności energii wynikającego z dyrektywy o efektywności energetycznej. Omówiony został również sposób implementacji wskazanych instrumentów do polskiego porządku prawnego.

Piąty rozdział zawiera informacje na temat instrumentów pośrednich, tj. takich których implementacja powoduje redukcję emisji gazów cieplarnianych przez wzrostu kosztów wykorzystania paliw kopalnych, obniżenie kosztów wykorzystania odnawialnych źródeł, czy zmniejszenie zużycia energii elektrycznej. Do tej grupy instrumentów należy zaliczyć przede wszystkim systemy wsparcia odnawialnych źródeł energii, Fundusz Modernizacyjny, Fundusz

Innowacyjny, taksonomię ustanowioną w rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2020/852 z dnia 18 czerwca 2020 r. w sprawie ustanowienia ram ułatwiających zrównoważone inwestycje, zmieniające rozporządzenie (UE) 2019/2088, czy ograniczenie finansowania dla jednostek emitujących więcej niż 550 g CO2 pochodzącego z paliw kopalnych na kWh energii elektrycznej zawartym w rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/943 z dnia 5 czerwca 2019 r. w sprawie rynku wewnętrznego energii elektrycznej (dalej „Rozporządzenie 2019/943”).

W rozdziale szóstym znajduje się weryfikacja hipotezy głównej oraz pobocznych.

Omówiony został wpływ instrumentów prawnych redukcji emisji gazów cieplarnianych w energetyce na wykorzystanie poszczególnych nośników energii. Rozdział zawiera próbę dokonania wykładni art. 194 ust. 2 Traktatu o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej uwzględniającej wpływ instrumentów prawnych redukcji emisji gazów cieplarnianych.

Rozprawę zamyka podsumowanie rozważań podjętych w pracy.

W niniejszej pracy autor wykorzystał szereg źródeł, w szczególności akty prawne na poziomie Unii Europejskiej oraz akty prawa polskiego, orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej oraz sądów polskich, dokumenty źródłowe Unii Europejskiej oraz Rzeczpospolitej Polskiej wyznaczające kierunki polityki klimatyczno- energetycznej, artykułu naukowe, komentarze do prawodawstwa, raporty branżowe oraz artykuły publicystyczne. Literatura wykorzystana przy pisaniu niniejszej pracy składa się przede wszystkim z artykułów naukowych polsko- i anglojęzycznych, w przeważającej części z XXI w. Przy tworzeniu pracy wykorzystano głównie artykuły naukowe prawnicze oraz ekonomiczne, a także środowiskowe oraz techniczne. Głównym źródłem danych statystycznych były dokumenty Głównego Urzędu Statystycznego oraz Krajowego Ośrodka Bilansowania i Zarządzania Emisjami.

Praca obejmuje stan prawny na dzień 30 listopada 2021 r.

Rozdział I Zagadnienia wprowadzające

Niniejszy rozdział traktuje o zagadnieniach wstępnych, zarysowując ramy niniejszej rozprawy doktorskiej i umiejscawiając je w specyficznym kontekście społeczno-gospodarczym Polski. W pierwszej kolejności autor dokonuje delimitacji pojęć zawartych w tytule rozprawy, aby ustalić zakres znaczeniowy wykorzystywanych pojęć. Wyznaczony zakres pojęć użytych w tytule ogranicza zakres przedmiotowy rozprawy do rozumienia ustalonego w Rozdziale I. W przypadku użycia zdefiniowanych w Rozdziale I pojęć, gdy w dalszych rozdziałach mowa o nich, należy rozumieć je w sposób określony w tym rozdziale, chyba że autor wprost wskazuje na inne rozumienie danego pojęcia.

We wprowadzeniu znajduje się również opis zagadnień związanych z historią międzynarodowej polityki klimatycznej oraz zagadnień społeczno-gospodarczych, w postaci krótkiej charakterystyki polskiego sektora energetycznego. Opis ten z jednej strony służy przedstawieniu genezy problematyki, jak i umiejscowieniu jej w rzeczywistości społeczno- gospodarczej Rzeczpospolitej Polskiej, która jest odniesieniem dla dalszych rozważań prawnych.

1. Zagadnienia pojęciowe

Analiza instrumentów prawnych redukcji emisji gazów cieplarnianych w energetyce wymaga omówienia znaczenia i zakresów używanych pojęć. Jest to konieczne ze względu na nieostrość i niedookreśloność zwrotów językowych; występowanie definicji legalnych, których znaczenie jest odmienne od potocznego oraz specjalistycznego; oraz ich związanie z techniczną wiedzą z zakresu energetyki i ochrony środowiska, co może wpływać na zrozumienie tematyki.

Delimitacja pojęć wyznacza granice wywodu, jednocześnie wskazując na rozumienie pojęć przyjęte w przedmiotowej pracy. Zabieg ten pozwoli na określenie, czym są instrumenty prawne, oraz które z nich służą redukcji emisji gazów cieplarnianych w energetyce.

1.1 Delimitacja pojęcia „instrument prawny”

Zwrot instrument prawny, pomimo częstego występowania w języku prawnym nie posiada ani definicji legalnej, ani jednoznacznej definicji w doktrynie. Brak definicji legalnej nie oznacza, że nie posługuje się nim ustawodawca, chociażby w nazwie działu II w tytule IV ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska¹⁹, tj. „Instrumenty prawne

19 Dz.U. z 2018 r. poz. 799.

służące przeciwdziałaniu poważnej awarii przemysłowej”²⁰, czy w art. 11b ustawy z dnia 17 lipca 2009 r. o systemie zarządzania emisjami gazów cieplarnianych i innych substancji²¹, gdzie mowa o rodzajach „stosowanych instrumentów prawnych, ekonomicznych i administracyjnych wspomagających redukcję emisji”. W doktrynie zwrot instrument prawny występuje często, w rozmaitych konfiguracjach, w szczególności w odniesieniu do prawa energetycznego²², ochrony środowiska²³ oraz finansowego²⁴.

W języku polskim przypisuje się kilka znaczeń słowu instrument. Słownik Współczesnego Języka Polskiego zawiera trzy znaczenia tego słowa, z których najodpowiedniejsze wydaje się ostatnie, zgodnie z którym instrument to „coś za pomocą czego można osiągnąć zamierzony cel, środek, metoda działania”²⁵. Przykładem użycia takiego znaczenia jest instrument represji lub instrument władzy. W Słowniku Języka Polskiego PWN znajdziemy podobną definicję, tj.

„sposób, metoda, zasada jakiegoś działania; środek służący realizacji czegoś”, jednak autor wskazuje, że jest to przenośne znaczenie²⁶. Definicje te są spójne, określają dwa podstawowe elementy definiensa: gatunek (coś, sposób, metoda, zasada działania) oraz różnicę gatunkową (służenie realizacji zamierzonego celu).

Określeniem rzeczownika, tj. przydawką w tym przypadku jest przymiotnik „prawny”.

Prawny oznacza, że dotyczy on prawa, stanowi prawo, obowiązuje według prawa, jest określony prawem bądź jest zgodny z prawem²⁷. W kontekście redukcji emisji gazów cieplarnianych najtrafniejszym znaczeniem będzie „określony prawem”.

Połączenie obu słów prowadzi do wniosku, że instrument prawny jest określonym przez prawo sposobem działania służącym realizacji zamierzonego celu, w tym przypadku redukcji emisji gazów cieplarnianych w energetyce. Jednocześnie należy zwrócić uwagę, że pojęcie

„instrument prawny” często pokrywa się znaczeniowo z pojęciem „instytucji prawnej” a

20 M. Roliński, Instrumenty prawne ochrony przyrody w świetle ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochrony przyrody [w:] B. Jeżyńska, E. Kruk (red.), Prawne instrumenty ochrony środowiska, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin 2016, s. 115.

21 Dz.U. z 2018 r. poz. 1271.

22 Por. A. Szafrański, Prawo energetyczne. Wartości i instrumenty ich realizacji, C.H.Beck, Warszawa 2014; F.

Elżanowski, Polityka energetyczna: prawne instrumenty realizacji, LexisNexis, Warszawa 2008.

23 Por. B. Jeżyńska, E. Kruk (red.), Prawne Instrumenty ochrony środowiska, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin 2016; E. Zębek, Instrumenty administracyjno-prawne i ekonomiczne w ochronie środowiska, KPP Monografie, Olsztyn 2017.

24 Por. M. Bitner, Prawne instrumenty ograniczania deficytu budżetowego i długu publicznego jednostek samorządu terytorialnego, Wolters Kluwer, Warszawa 2016; W. Grygorowicz, Prawne instrumenty zachowania równowagi finansowej państwa i ich skuteczność, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2016.

25 B. Dunaj (red), Słownik Współczesnego Języka Polskiego, Wydawnictwo SMS, Kraków 2000, s. 131.

26 E. Sobol, Słownik Języka Polskiego PWN, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2005, s. 280.

27 S. Dubisz, Uniwersalny Słownik Języka Polskiego, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2003, t. 3, s.

539.

czasem z „środkiem prawnym”²⁸. Środek prawny jednak w języku prawniczym często stosowany jest na określenie sposobu zaskarżenia decyzji lub wyroku sądowego. Pojęcie instrumentu w mniejszym stopniu przynależy do języka prawnego, a większym do języka opisu prawnego, jednocześnie nie posiadając jednoznacznego skojarzenia z wyżej przytoczonym znaczeniem co pojęcie środka prawnego²⁹. Z drugiej strony „instytucja prawna” rozumiana jako zespół norm prawnych regulujących określony stosunek społeczny nie oddaje celu, w jakim ustawodawca posługuje się danymi normami prawnymi. Przykładem instytucji prawnej może być małżeństwo czy warunkowe zawieszenie kary³⁰. Posłużenie się pojęciem instrumentu w tytule pracy uzasadnione jest powiązaniem sposobu działania z celem, którego realizacji on służy.

Ze względu na szeroki zakres definicji instrumentu prawnego na potrzeby niniejszych rozważań należy przyjąć, że jest to sposób działania Unii Europejskiej lub państwa członkowskiego, określony przez prawo, służący realizacji celu, jakim jest redukcja gazów cieplarnianych w energetyce.

1.2 Delimitacja pojęcia „redukcja emisji gazów cieplarnianych”

Wyjaśniając kluczowe sformułowanie dla niniejszej rozprawy warto rozpocząć od wskazania, że słowo redukcja występuje w potocznym rozumieniu, zgodnie ze słownikową definicją oznacza sprowadzenie czegoś do mniejszych rozmiarów, ograniczenie liczby, zmniejszenie³¹. Jest to spójne również z przyjętym znaczeniem w polskich aktach prawnych dotyczących ochrony środowiska, na przykład w ustawie z dnia 12 czerwca 2015 r. o systemie handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych (dalej „ustawa o systemie handlu uprawnieniami”)³² oraz w ustawie z dnia 17 lipca 2009 r. o systemie zarządzania emisjami gazów cieplarnianych i innych substancji (dalej „ustawa o systemie zarządzania emisjami”)³³, w których w kontekście redukcji mówi się o „ograniczeniu” (art. 15 ust. 2 ustawa o systemie zarządzania emisjami) czy „zmniejszeniu” (art. 49 ust. 6a pkt. 1 ustawa o systemie zarządzania emisjami). Samo słowo dodatkowo występuje w znaczeniu spadek (załącznik nr 2 do tejże ustawy pkt. 7) w sformułowaniu redukcja lub wzrost danego parametru. Warto zwrócić uwagę,

28 M. Roliński, Instrumenty…, op.cit., s. 116.

29 A. Szafrański, Prawo…, op.cit., s. 24.

30 W. Doroszewski (red), Słownik języka polskiego, https://sjp.pwn.pl/doroszewski/instytucja;5434950.html (dostęp: 30.11.2021 r.).

31 W. Doroszewski (red.), Słownik Języka Polskiego, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1965, t. 7, s.

867.

32 Dz. U. 2015 poz. 1223 z późn. zm.

33 Dz. U. 2009 Nr 130 poz. 1070 z późn. zm.

że część aktów prawnych używa nomenklatury związanej z protokołem z Kioto, gdzie ograniczenie dotyczyło spadku emisji gazów cieplarnianych, które pozostało na poziomie powyżej roku 1990, a redukcja spadku emisji poniżej poziomu z 1990 r. W przypadku przedmiotowej pracy, redukcję należy rozumieć jako każde zmniejszenie emisji niezależnie od poziomu jakiego dotyczy to zmniejszenie.

Słowo emisja ma potocznie kilka znaczeń, występuje często w połączeniu jako zwrot

„emisja papierów wartościowych”, w którym oznacza tyle co puszczanie w obieg. Mówimy również o „emisji głosu”, czyli jego wydawaniu czy operowaniu nim. Ostatecznie mówimy również o emisji w kontekście fizycznym, kiedy to mamy na myśli wysyłanie, wyrzucanie czy wprowadzanie³⁴. To ostatnie znaczenie wykorzystywane jest właśnie w kontekście ochrony środowiska, w literaturze fachowej emisję definiuje się „jako wprowadzanie do atmosfery różnych substancji pyłowych i gazowych, które powstają na powierzchni Ziemi”³⁵. Można mówić o emisji spowodowanej przez człowieka tj. antropogenicznej albo powstałej bez jego udziału tj. naturalnej. Niezwykle krótkim, aczkolwiek efektywnym ujęciem znaczenia słowa emisja w kontekście ochrony środowiska jest definicja przytoczona przez Grzegorza Wielgosińskiego i Romana Zarzyckiego w „Technologie i procesy ochrony powietrza”, którzy określają emisje jako „wprowadzenie zanieczyszczeń do środowiska”³⁶.

Będąc precyzyjnym, przedmiotem rozważań w niniejszej rozprawie doktorskiej będzie wprowadzanie zanieczyszczeń do środowiska w postaci gazów cieplarnianych. Zwrot „gazy cieplarniane” ma proweniencję z nauk ścisłych, wywodzi się od efektu cieplarnianego, opisanego w 1824 r. przez francuskiego matematyka Jean-Baptiste Josepha Fouriera³⁷. Efekt cieplarniany zwany jest również efektem szklarniowym, analogicznie więc, mówi się również o gazach szklarniowych. To drugie określenie zostało upowszechnione w szczególności w języku angielskim, gdzie mówimy o greenhouse gases.

Nazwa ta związana jest ze skutkiem, jaki wywołują wspomniane gazy, który upodabnia naszą atmosferę do dachu szklarni. Właściwość chemiczna tych gazów sprawia, że gromadząc się w atmosferze przepuszczają one promienie słoneczne, lecz jednocześnie zapobiegają

34 W. Doroszewski (red.), Słownik Języka Polskiego, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1960, t. 2, s.

723.

35 B. Juraszka, T. Dąbrowski, Podstawy Ochrony Środowiska, Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, Koszalin 2011, s. 30.

36 G. Wielgosiński, R. Zarzycki, Technologie i procesy ochrony powietrza, Wydawnictwo Naukowe PWN Warszawa 2018, s. 27.

37 J. Cowie, Climate Change: Biological and Human Aspects, Cambridge University Press, Cambridge 2013, s.

5.

wydostaniu się zgromadzonemu wewnątrz ciepłu³⁸. Dzieję się tak, ze względu na to, że gazy, które powstają najczęściej wskutek spalania paliw pochłaniają energię promieniowania słońca, którego temperatura jest znacznie wyższa. Prowadzi to do zmiany bilansu energetycznego ziemi poprzez akumulacje energii w atmosferze oraz na powierzchni ziemi, tym samym powodując wzrost temperatury³⁹.

Związek dwutlenku węgla z efektem cieplarnianym jako pierwszy udowodnił John Tyndall⁴⁰. Jest to gaz, który ma największy wpływ na zanieczyszczenie powietrza, nazywany jest również z angielskiego stock pollutant, co oznacza taką substancję zanieczyszczającą, której z czasem jest coraz więcej, co czyni z atmosfery swoisty magazyn tejże substancji⁴¹. Początkowo oprócz dwutlenku węgla do gazów cieplarnianych zaliczano wyłącznie: parę wodną i chmury (H2O). Następnie w wyniku badań lista powiększała się o: metan (CH4), podtlenek azotu (N2O) oraz freony (CFC)⁴², halon, ozon oraz gazy przemysłowe (HFC, PFC, SF6)⁴³.

Pierwszym aktem prawnym, który definiuje gazy cieplarniane jest ramowa konwencja Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu z 1992 r. (dalej „UNFCCC”). Jest to umowa międzynarodowa podpisana w trakcie Konferencji Narodów Zjednoczonych dotyczącej środowiska, tzw. szczytu ziemi w Rio de Janeiro⁴⁴. Zgodnie z definicją zawartą w art. 1 UNFCCC gazy cieplarniane to składniki gazowe atmosfery, zarówno naturalne oraz antropogeniczne, które absorbują i reemitują promieniowanie podczerwone⁴⁵. Definicja ta została rozwinięta w protokole z Kioto do Ramowej Konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu, sporządzonym w Kioto dnia 11 grudnia 1997 r. (dalej „protokół z Kioto”). W załączniku A wymieniono gazy cieplarniane, które są przedmiotem protokołu, a

38 Z. Bukowski, Ochrona Klimatu w prawie wspólnoty europejskiej, Przemysł Chemiczny a Ochrona Środowiska, Włocławek – Bydgoszcz 2004, zeszyt 9, s. 11-12.

39 J. Nadziankiewicz, Źródła zanieczyszczenia powietrza i metody oczyszczania gazów z zanieczyszczeń pyłowych I gazowych, Wyższa Szkoła Ekonomii i Administracji w Bytomiu, Bytom 2005, s. 58.

40 S. Idso, Carbon Dioxide and the Climate: Is there a greenhouse in our future?, The Quarterly Review of Biology, Stony Brook Foundation, Chicago 1984, v. 59, s. 291.

41 D. Victor, Global Warming Gridlock: Creating More Effective Strategies for Protecting the Planet, Cambridge University Press, Cambridge 2011, s. 3-4.

42 S. Sala, Wybrane problemy zmian klimatu na świecie, Rocznik Świętokrzyski. Seria B, Nauki Przyrodnicze (30) Kielce 2009, s. 91-93.

43S. Solomon et. al, IPCC Climate Change 2007: The Physical Science Basis. Contribution of Working Group I to the Fourth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change, Cambridge University Press, Cambridge 2007, s. 105-106.

44 United Nations Climate Change, What is the United Nations Framework Convention on Climate Change?, https://unfccc.int/process-and-meetings/the-convention/what-is-the-united-nations-framework-convention-on- climate-change (dostęp: 30.11.2021 r.).

45 UNFCCC nie posiada oficjalnego tłumaczenia na język polski. W angielskiej wersji językowej zgodnie z art. 1 gazy cieplarniane są to “gaseous constituents of the atmosphere, both natural and anthropogenic, that absorb and re-emit infrared radiation”.

mianowicie: dwutlenek węgla (CO2), metan (CH4), podtlenek azotu (N2O), fluorowęglowodory (HFCs), perfluorokarbony (PFCs), sześciofluorek siarki (SF6). W czasie protokołu freony (CFC) były uznawane za gazy cieplarniane, jednak stanowiły przedmiot regulacji Protokołu montrealskiego w sprawie substancji zubożających warstwę ozonową podpisanego w 1987 r.

(dalej „protokół montrealski”).

Protokół z Kioto jako pierwszy dokument wprowadził ekwiwalent dwutlenku węgla jako jednostkę miary emisji⁴⁶. Obecnie obowiązujące akty prawne zarówno prawa europejskiego, jak i polskiego porządku prawnego w znacznej mierze opierają się o definicję wypracowaną w protokole z Kioto. Zgodnie bowiem z Dyrektywą 2003/87/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 13 października 2003 r. ustanawiającą system handlu przydziałami emisji gazów cieplarnianych (Dz. U. WE L 275 z 25 października 2003, s. 32, dalej jako „Dyrektywa 2003/87/WE”), gazy cieplarniane to: gazy wymienione w załączniku II, które są tożsame z gazami wymienionymi w załączniku A do protokołu z Kioto oraz „inne gazowe składniki atmosfery, zarówno naturalne, jak i antropogeniczne, które pochłaniają i reemitują promieniowanie podczerwone”⁴⁷. Identyczną definicję gazów cieplarnianych znajdziemy również w art. 3 ustawy o systemie handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych.

Co ważne jednak, stosowanie niektórych instrumentów redukcji emisji gazów cieplarnianych nie odnosi się do wszystkich gazów cieplarnianych. Zgodnie z art. 2 ustawy o systemie handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych, systemem obejmuje jedynie:

emisje dwutlenku węgla z operacji lotniczych; oraz emisje dwutlenku węgla, podtlenku azotu, perfluorowęglowodorów z instalacji. W Dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/30/WE zmieniająca dyrektywę 98/70/WE odnoszącą się do specyfikacji benzyny i olejów napędowych oraz wprowadzającą mechanizm monitorowania i ograniczania emisji gazów cieplarnianych oraz zmieniającą dyrektywę Rady 1999/32/WE odnoszącą się do specyfikacji paliw wykorzystywanych przez statki żeglugi śródlądowej oraz uchylająca dyrektywę 93/12/EWG⁴⁸ (dalej „Dyrektywa 2009/30/WE”) emisja gazów cieplarnianych w cyklu zużycia paliw ograniczona jest natomiast do dwutlenku węgla, metanu, podtlenku azotu⁴⁹. Zasadnicze pytanie, które powstaje w odniesieniu do przytoczonych regulacji dotyczy uzasadnienia ustawodawcy, który z jednej strony definiuje gazy cieplarniane szeroko, z drugiej strony zawęża stosowanie instrumentów redukcji wyłącznie do wybranych z nich. W uzasadnieniu

46 Art. 3 protokołu z Kioto.

47 Załącznik II Dyrektywy 2003/87/WE.

48 Dz.U. WE L 140 z dnia 05.06.2009 r., s. 88.

49 Art. 1 pkt 2 litera a) podpunkt iii) Dyrektywy 2009/30/WE.