125
AKTUALN NEUROL 2007, 7 (2), p. 125-126Choroba Borna
Borna disease
1Zak³ad Patologii Molekularnej i Neuropatologii Katedry Onkologii Uniwersytetu Medycznego w £odzi
2Zak³ad Diagnostyki Wirusologicznej Katedry Biologii Molekularnej, Biochemii i Biofarmacji Œl¹skiej Akademii Medycznej
Adres do korespondencji: prof. dr hab. n. med. Pawe³ P. Liberski, Zak³ad Patologii Molekularnej i Neuropatologii Katedry Onkologii UM£, ul. Czechos³owacka 8/10, 92-216 £ódŸ
Praca finansowana ze œrodków w³asnych
P
Paaw
wee³³ P
P.. L
Liib
beerrsskkii
11,, B
Beeaattaa S
Siikko
orrsskkaa
11,, P
Piio
ottrr K
Krru
usszzyyñ
ñsskkii
22,,
T
To
om
maasszz JJ.. W
W¹¹ssiikk
22,, JJo
ollaan
nttaa B
Brraatto
ossiieew
wiicczz--W
W¹¹ssiikk
22W
iirruussoollooggiiaa.. Choroba Borna (której nazwa pochodzi od ma³ego miasta Borna w dolnej Saksonii, gdzie wyst¹pi³a epidemia choroby w 1895 r.) wywo³ywana jest przez nietypowy wirus (Borna disease virus, BDV). BDV jest prototypowym wi-rusem rodziny Bornaviridae, w obrêbie rzêdu Monone-gavirales, do którego nale¿¹ tak¿e wirusy Ebola i Mar-burg oraz Rhabdoviridae. Warto podkreœliæ, ¿e BDV próbowano latami wyizolowaæ klasycznymi metodami wirusologii, bezskutecznie; uda³o siê go sklonowaæme-todami biologii molekularnej dopiero w koñcu lat osiem-dziesi¹tych XX wieku.
WIRUSY RNA – JEDNONICIOWY RNA O UJEMNEJ POLARNOŒCI [(-)ssRNA] R
Rooddzziinnaa:: BBoorrnnaavviirriiddaaee Rodzaj: Bornavirus
Gatunek: Borna disease virus (BDV) – wirus cho-roby Borna R Reecceeiivveedd:: 18.06.2007 A Acccceepptteedd:: 18.06.2007 P Puubblliisshheedd:: 30.06.2007 © Aktualn Neurol 2007, 7 (2), p. 125-126
S
Sttrreesszzcczzeen
niiee
Choroba Borna (której nazwa pochodzi od ma³ego miasta Borna w dolnej Saksonii, gdzie wyst¹pi³a epide-mia choroby w 1895 roku) wywo³ywana jest przez nietypowy wirus (Borna disease virus, BDV). BDV jest pro-totypowym wirusem rodziny Bornaviridae, w obrêbie rzêdu Mononegavirales, do którego nale¿¹ tak¿e wirusy Ebola i Marburg oraz Rhabdoviridae. Warto podkreœliæ, ¿e BDV próbowano latami wyizolowaæ klasycznymi metodami wirusologii, bezskutecznie; uda³o siê go sklonowaæ metodami biologii molekularnej dopiero w koñcu lat osiemdziesi¹tych XX wieku. BDV wystêpuje endemicznie w Niemczech, Szwajcarii, Ameryce Pó³-nocnej oraz czêœci Azji (Japonia) i w Izraelu. Wydaje siê, ¿e podobnie jak wirus wœcieklizny BDV mo¿e za-ka¿aæ wszystkie ciep³okrwiste zwierzêta (konie, naczelne, owce, hipopotamy, lamy, koty i byd³o), a tak¿e ptaki (strusie). Rezerwuarem BDV s¹ prawdopodobnie ma³e gryzonie. Kwestia, czy u cz³owieka w ogóle wystêpu-je manifestuj¹ce siê klinicznie zaka¿enie, wystêpu-jest nadal przedmiotem kontrowersji.
S
S££OOWWAA KKLLUUCCZZOOWWEE:: wwiirruussyy,, BBoorrnnaa,, RRhhaabbddoovviirriiddaaee,, zzaappaalleenniiaa mmóózzgguu,, nneeuurrooppaattoollooggiiaa
S
Su
um
mm
maarryy
Borna disease (the name stem from a small village in Saxony, Germany where the disease became epidemic in 1895) is caused by atypical virus (Borna disease virus, BDV). BDV is prototypic virus of the family Bornaviridae, within the order Mononegavirales within which viruses of Ebola and Mahrburg, an Rhabdoviridae are also classified. Noteworthy, all attempts to isolate BDV with methods of classical virology failed and the virus was only molecularly cloned in the late eighties of the XX century. BDV occur epidemically in Germany, Switzerland, North America, Japan and Israel. It seems that, analogously to rabies virus, it may infect all the vertebrates including horses, primates, ships, lamas, hippos, cats and cattle but also birds (ostrich). The virus reservoir are probably small rodents. The problem of BDV infection in humans is still open to debate. K
126
SYMPOZJUM – CHOROBY WIRUSOWE
AKTUALN NEUROL 2007, 7 (2), p. 125-126 E
Eppiiddeemmiioollooggiiaa.. BDV wystêpuje endemicznie w Niem-czech, Szwajcarii, Ameryce Pó³nocnej oraz czêœci Azji (Japonia) i w Izraelu. Wydaje siê, ¿e podobnie jak wirus wœcieklizny, BDV mo¿e zaka¿aæ wszystkie ciep³okrwiste zwierzêta (konie, naczelne, owce, hipopotamy, lamy, ko-ty i byd³o), a tak¿e ptaki (strusie). Rezerwuarem BDV s¹ prawdopodobnie ma³e gryzonie. Kwestia, czy u cz³o-wieka w ogóle wystêpuje manifestuj¹ce siê klinicznie za-ka¿enie, jest nadal przedmiotem kontrowersji. Zaka¿e-nie nastêpuje prawdopodobZaka¿e-nie na drodze kropelkowej poprzez œlinê oraz wydzielinê z nosa i spojówek lub przez zanieczyszczon¹ wodê i/lub po¿ywienie.
B
Baaddaanniiaa nneeuurrooppaattoollooggiicczznnee.. BDV u zwierz¹t wywo³uje przewlek³e limfocytarne zapalenie opon mózgowo-rdze-niowych z zajêciem przede wszystkim uk³adu limbicz-nego (znów podobnie jak wœcieklizna) oraz formacji hipokampa. W j¹drach neuronów i (rzadziej) komórek gleju spotyka siê eozynofilne cia³a wtrêtowe, tzw. cia³a Joesta-Degena. Patogeneza choroby Borna jest praw-dopodobnie poœredniczona immunologicznie via limfo-cyty Th(od ang. helper); istnieje te¿ mo¿liwoœæ
pasyw-nego transferu choroby na wra¿liwe zwierzêta poprzez uczulone limfocyty. Niewiele wiadomo o zmianach neu-ropatologicznych wywo³ywanych przez BDV u cz³owie-ka. Nakamura i wsp.(1)wykazali, ¿e w mózgu chorego
na schizofreniê seropozytywnego pacjenta zmiany neu-ropatologiczne by³y podobne do tych spotykanych u zwie-rz¹t, ale nasilenie ich by³o niewielkie. Nacieki zapalne gromadzi³y siê g³ównie wokó³ naczyñ krwionoœnych, widoczna by³a tak¿e chromatoliza komórek nerwowych. Najwiêksze zmiany obserwowane by³y w hipokampie, natomiast najwiêcej komórek zawieraj¹cych RNA wiru-sa znajdowa³o siê w mó¿d¿ku.
O
Obbjjaawwyy kklliinniicczznnee.. U koni okres inkubacji trwa do 4 ty-godni; œmiertelnoœæ siêga 100%. Konie wykazuj¹
zabu-rzenia zachowania (agresja), przyjmuj¹ nienaturalne po-zycje cia³a, obserwowane s¹ ataksja i pora¿enie; choroba trwa od 1 do 3 tygodni. Problem zaka¿eñ cz³owieka jest przedmiotem du¿ych kontrowersji. Z uwagi na fakt, ¿e BDV wywo³uje u koni chorobê przypominaj¹c¹ w swo-ich niektórych aspektach schizofreniê lub psychozê maniakalno-depresyjn¹, u chorych z tymi jednostkami poszukiwano przeciwcia³ anty-BDV oraz RNA wirusa. Istotnie, odsetek pacjentów z ró¿nymi chorobami psy-chicznymi i seropozytywnymi dla BDV by³ w wielu ba-daniach znacz¹co wy¿szy ni¿ w grupach kontrolnych. Wyniki tych badañ s¹ w du¿ym stopniu uzale¿nione od stosowanych metod (serologia, Western blotting, RT-PCR – z jego bardziej czu³¹ odmian¹ nested RT-PCR), poniewa¿ miano BDV jest bardzo niskie. Warto tak¿e podkreœliæ, i¿ u noworodków szczurzych zaka¿anych BDV pojawia³y siê zaburzenia uczenia i nadaktywnoœæ, której substratem neuropatologicznym by³a dezorgani-zacja kory mózgu i zanik komórek ziarnistych zakrêtu zêbatego. Jest to zgodne z hipotez¹, i¿ schizofrenia jest skutkiem zaburzeñ strukturalnych rozwijaj¹cego siê móz-gu w wyniku infekcji na wczesnym etapie ontogenezy. Ist-niej¹ tak¿e kazuistyczne opisy chorych, na przyk³ad z de-presj¹, pora¿eniami i przyjmowaniem nienaturalnych pozycji cia³a, seropozytywnych dla BDV oraz maj¹cych kontakt (farmy) ze zwierzêtami zaka¿onymi BDV.
PIŒMIENNICTWO: BIBLIOGRAPHY: 1
1.. Nakamura Y., Takahashi H., Shoya Y. i wsp.: Isolation of Borna disease virus from human brain tissue. J. Virol. 2000; 74: 4601-4611.
