Jeszcze o wniosku restytucyjnym

Edmund Mazur

Jeszcze o wniosku restytucyjnym

Palestra 12/1(121), 95-98

N r 1 (121) J e s z c z e o w n i o s k u r e s t y t u c y j n - j m ₉₅

n ie w ład z w celach zw iązanych z w y m iarem sp raw ied liw o ści lu b ochroną in te re só w p ań stw a.

W żadnym w y p ad k u w y k o rz y sta n ie w ize ru n k u nie m oże n astęp o w a ć w sp o só b godzący w uzasad n io n e in te re sy osoby, k tó rą te n w ize ru n ek p rz e d sta w ia C§ 86:—88).

D ział c z w a r t y dotyczy ochrony pism o c h a ra k te rz e osobistym . C hodzi tu o w szelkiego ro d za ju listy , n o ta tk i i dzienniki, n ie będ ące p rze d m io te m p ra w a au to rsk ieg o . S ą one n a to m ia st p rze d m io te m ochrony p ra w a p o k rew n eg o . O c h ro n a polega n a zak azie p u b lik o w a n ia lu b ro zp o w szech n ian ia bez zgody a u to ra pism a, a p rz y listac h — p o n ad to bez zgody ad re sa ta . P o śm ierci a u to ra p ism a lu b adTesata listu konieczne je st uzyskanie zgody ich ro dziny, a w ięc m ałżo n k a i dzieci, a w ic h b ra k u — rodziców .

O kres ochrony trw a la t 10 od śm ierci a u to ra pism a, a p rzy lis ta c h — od śm ierci ad re sa ta , jeżeli zm arł później niż a u to r listu (§ 89—90).

IX . Część trzecia ustaw y pośw ięcona je s t ochronie p ra w n e j. W ra z ie n a ru sz e n ia p ra w au to rsk ic h tw ó rca je st u p ra w n io n y do ż ą d an ia p rzy w ró c en ia do sta n u zgodnego z p rze p isam i ustaw y, zak az an ia dalszych n a ru sz e ń , jeżeli zachodzi ob aw a w ty m w zględzie, publicznego sp ro sto w a n ia oraz w y n ag ro d ze n ia za b ez p raw n e w y ­ k o rz y sta n ie jego dzieła.

Je że li n aru sz e n ie było zaw inione, tw ó rca m oże żądać p o n ad to odszkodow ania z a w y rząd zo n ą szkodę m a jątk o w ą .

N iezależnie od tego p rzy słu g u ją tw ó rcy dalsze roszczenia w y n ik a ją c e z p rze p isó w p ra w a cyw ilnego lub postan o w ień um ow y.

Te sam e zasady m a ją zastosow anie w ra z ie n a ru sz e n ia p ra w a p o k rew n eg o (§ 91—92).

X. C zw arta, o sta tn ia część u sta w y pośw ięcona je st przepisom przech o d n im i k o ń ­ cow ym .

EDMUND MAZUR

Jeszcze o wniosku resfytucyjnym

J u ż po o p u b likow aniu mego a r ty k u łu pt. „Wnios.ek re s ty tu c y jn y ” 1 R om an S ta ­ n iszew sk i ogłosił a rty k u ł pt. „Z p ro b le m a ty k i orzeczenia re sty tu c y jn e g o ” 2, a d r F ra n cisz ek R usek w y d ał m o n o g rafię „ P o stę p o w an ie zaoczne w p rocesie cyw il­ n y m ” *, w k tó re j stro n y 71—78 i część stro n y 150 zostały pośw ięcone om ó w ien iu p ro b le m a ty k i w n io sk u re sty tu c y jn e g o łączącego się z w y ro k iem zaocznym .

O baj au to rz y w zbogacili dorobek n au k o w y dotyczący te j now ej in s t y tu c j i4, a le

1 „ P a le str a ” nr 3—4 z roku 1966, str. 26—31.

2 „ p rzeg lą d U staw od aw stw a G osp od arczego” n r 10 z roku 1966, str. 318—321. 3 W y d a w n ictw o P ra w n icze, W arszaw a 1966 r.

4 In sty tu c ja w n io sk u r e s ty tu c y jn e g o b yła znana p o lsk iem u u sta w o d a w stw u do roku 1950. W ty m se n s ie m ożna ty lk o m ów ić o w n io sk u re s ty tu c y jn y m ja k o „n ow ej in sty tu c ji” .

•36 E d m u n d M a z u r _{N r 1 (121)}

n ie k tó r e ich tw ie rd z e n ia są ta k d y sk u sy jn e, że n ie sposób pozostaw ić ich bez ■omówienia.

I. A rty k u ł R o m an a S taniszew skiego budzi w ątp liw o ści w n a s tę p u ją c y c h p u n k ta c h : 1. P rz y w zno w ien iu p o stęp o w an ia lu b re w iz ji n ad z w y cz ajn e j S tan isze w sk i dopusz­ cza zgłoszenie p rz e z pow oda w n io sk u resty tu c y jn e g o , o b ejm u ją ce g o zw rot w y ­ egzekw ow anych lu b d o brow olnie zapłaconych kosztów procesu.

W y d a je się, że je s t to zbyt daleko id ą c a in te rp re ta c ja . A rt. 338 k.p.c. w y ra źn ie o k reśla , że po d m io tem zgłaszającym w n io sek r e s ty tu c y jn y m oże być ty lk o p o- z w a n y . W y d a je się w ięc, że w n io sek r e s ty tu c y jn y zgłoszony w p o stęp o w an iu w znow ieniow ym czy w p o stęp o w an iu z re w iz ji n ad zw y czajn ej m u si o dpow ia­ dać ty m sam ym zasadom co w n io se k zgłoszony w p o stęp o w an iu zw ykłym przed są d em p ie rw sz ej in sta n c ji albo p rze d sądem w ojew ódzkim jako sądem dru g iej in sta n c ji.

D alej, isto ta w n io sk u re sty tu c y jn e g o polega n a „zw rocie spełnionego lu b w y ­ egzek w o w an eg o św iad czen ia” lu b n a „p rzy w ró cen iu poprzedniego s ta n u ” . Chodzi

tu w ięc ty lk o o ta k ie św iadczenie lu b ta k i p o p rze d n i sta n , k tó re b y ły p rze d m io ­ te m ż ą d a n ia pozw u. Ż ąd an ie zw ro tu kosztów p rocesu je s t ró w n ież żąd an iem pozw u, ale n ie g łów nym i nie zasad n iczy m ; żąd an ie zw rotu kosztów p rocesu je s t ściśle zw iązan e z po d staw o w y m żąd an iem pozw u, a zasądzenie ty c h kosz­ tó w je s t ściśle uzależnione od ro zstrz y g n ięc ia zasadniczego, głów nego żąd an ia pozw u.

P o n ad to w p o stę p o w an iu o w znow ienie p o stęp o w an ia czy z re w iz ji n ad z w y ­ cz a jn e j n ie m a żad n y ch przeszk ó d do za są d zen ia zw ro tu koszitów procesu rów nież za p o p rze d n ie in sta n c je . Jeżeli to nie n a stą p i, ponoszący szkodę m oże zaw sze w y stą p ić z pow ództw em odrębnym .

T e w zględy w y d a ją się p rze m aw ia ć za u zn a n ie m , że w p o stę p o w an iu o w zno­ w ien ie p o stę p o w an ia albo z re w iz ji n a d z w y cz ajn e j stro n a — a ty m b ard z iej stro n a pow odow a — n ie m oże się dom agać zw ro tu kosztów p rocesu za p o p rze d ­ n ie in s ta n c je sp raw y w ra m a c h w n io sk u resty tu cy jn e g o .

2. A u to r w y su w a tezę, że osoba zg łaszająca w n io sek re sty tu c y jn y m oże żądać „ n a d a n ia orzeczeniu re sty tu c y jn e m u ry g o ru n aty ch m iasto w e j w y k o n aln o ści”.

W y d a je się, że te za ta je s t nieścisła, gdyż orzeczenie re s ty tu c y jn e n igdy nie sta n o w i i n ie m oże stan o w ić jak ieg o ś szczególnego ro d z a ju ro zstrzy g n ięcia. Z a ­ w sze będzie to część w y r o k u i ry g o r n aty c h m ia sto w e j w y konalności może być n a d a n y ty lk o w y ro k o w i (w całości lu b w części). Jeżeli zaś ta k , to rów nież i żą d an ie w n io sk u resty tu c y jn e g o m oże być sfo rm u ło w an e ty lk o ta k — oczy­ w iśc ie p rzy u w zg lęd n ien iu je d y n ie ta k ic h w y p ad k ó w p rze w id zia n y ch w p rz e ­ p isa ch k.p.c., w k tó ry c h n a d a n ie ry g o ru n aty ch m iasto w e j w y k onalności je st m ożliw e i dopuszczalne.

3. N astę p n ą tezą w zb u d z ają cą w ątp liw o ści je s t tw ie rd z en ie au to ra , że w niosek re s ty tu c y jn y pow in ien być zgłoszony n a p iśm ie w fo rm ie sam odzielnego pism a procesow ego lu b ja k o sk ład o w a część sprzeciw u od w y ro k u zaocznego, rew izji, sk a rg i o w znow ienie p o stę p o w a n ia lu b re w iz ji n ad zw y czajn ej.

P o g ląd u tego n ie m ożna aprobow ać. O gólne p rzepisy procesow e p rz e w id u ją m ożliw ość zgłaszania w niosków w fo rm ie p isem nej lu b u s tn ie do p ro to k o łu ro zp raw y . Co się tyczy w n io sk u re sty tu c y jn e g o , to k.p.c. nie w ym aga f o r m y p ise m n e j.

№ 1 (121) J e s z c z e o w n i o s k u r e s t y t u c y j n y m ₉₇

ż ą d an ia i sta n u zaw iłości sp raw y . W y n ik a stą d , że m ożna zgłosić te n w niosek u stn ie do p ro to k o łu ro zp raw y z je d n o czesn y m u d ow odnieniem sp e łn ie n ia św ia d ­ czenia. N ie m ożna zatem n arz u cać p isem nej fo rm y zgłoszenia i zacieśniać m o­ żliw ości u stnego zgłoszenia do ąy tu ac ji w y jątk o w y c h .

4. D alej a u to r w y su w a tw ie rd z en ie , że „z chw ilą doręczenia w n io sk u re sty tu c y j- nego p rzeciw n ik o w i procesow em u n a s tę p u je zaw isłość sporu (...)” z w szelkim i p ły n ą cy m i stą d sk u tk a m i.

W y d a je się, że to tw ie rd z e n ie w y p ły w a z m ylnego poglądu, iż w n io sek re sty - tu c y jn y stan o w i ja k ie ś sam oistne żądanie, a orzeczenie re s ty tu c y jn e — ja k iś specyficzny rodzaj rozstrzy g n ięcia. Zgłoszenie w n io sk u re sty tu c y jn e g o je s t p rze­ cież m ożliw e ty lk o w ted y , k ie d y św iadczenie zostało m a te ria ln ie sp ełnione lub w y eg zek w o w an e albo kied y został n aru sz o n y poprzedni stan w w y n ik u w yro k u zaopatrzonego w ry g o r n aty ch m iasto w e j w y k onalności lu b w y ro k u praw o m o c­ n ego, ale sp ra w a toczy się n a d a l w sk u te k sprzeciw u od w y ro k u zaocznego albo w zn o w ie n ia p o stęp o w an ia lu b w sk u te k re w iz ji n ad zw y czajn ej.

Z głoszenie w n io sk u re sty tu c y jn e g o je s t u w a ru n k o w a n e trw a n ie m n a d a l p o stę ­ p o w an ia w je d n ej z ty c h form . N ie m ożna zgłosić takiego w nio sk u sam odzielnie, w o d ręb n y m p ostępow aniu, poza postęp o w an iem p rze w id zia n y m w a rt. 338, 393, 415 i 422 k.p.c. N ie m a w ięc tu analogii do w n iesien ia pozw u a n i do zaw iśnięcia sporu i dlatego sięganie do a n a lo g ii n ie w y d aje się an i p o trze b n e, an i celowe. n . M onografia d ra F ra n c isz k a R u sk a za w iera tw ie rd z en ie , że m ożliw e je s t zgło­ szen ie w n io sk u re sty tu c y jn e g o w p o stę p o w an iu od n ak a z u z a p ła ty s.

Ju ż w sw oim a rty k u le sygnalizow ałem , że w obec kategorycznego b rzm ien ia a r t . 338 k.p.c. zgłoszenie w nio sk u re sty tu c y jn e g o je s t m ożliw e w yłączn ie w raz ie

u c h y le n ia lu b zm iany „ w y ro k u ” . 6

Z d aję sobie sp raw ę z tego, że w zględy celow ości p rze m aw ia ły b y za ty m , aby tr a k to w a ć je d n ak o w o p o sta n o w ien ia kończące sp raw ę, n ak a zy zap łaty , orzeczenia za k ła d o w y c h ko m isji rozjem czych itp . — in n y m i słow y te w szy stk ie ró żnorodne a k ty , n a p o d sta w ie k tó ry c h z a in te re so w an y m oże uzyskać w sposób p ra w n y za­ sp o k o jen ie całego lu b części swego roszczenia. N iestety, b rzm ien ie a rt. 338 k.p.c. śc ie śn ia m ożliw ość zgłoszenia w n io sk u re sty tu c y jn e g o w yłączn ie do w y r o k u . N ie usu w a tego b ra k u przepis a rt. 361 k.p.c., k tó ry n a k a z u je stosow anie przepisów o w y ro k a ch do postan o w ień „odpow iednio”. P ow ołuję się w te j k w e stii n a a rg u ­ m e n ta c ję p rzy to c zo n ą , w p o przednim sw oim a rty k u le . S tanow isko m oje z n a jd u je w zm ocnienie w w y ro k u S ąd u N ajw yższego z d n ia 25.1X.1966 r. I P R 372/65 (OSNCP poz. 83 z 1966 r.), w k tó ry m w y ra ź n ie stw ierdzono, że orzeczenie k om isji rozjem czej n ie je s t w y ro k iem w rozu m ien iu a rt. 338 k.p.c. i dlatego niem ożliw e je s t orzeczenie r e s ty tu c y jn e „o zw rocie św iadczenia spełnionego lu b w yegzekw ow anego n a p o d ­ s ta w ie praw om ocnego orzeczenia k o m isji rozjem czej (...).”

R ów nież n ie m ożna aprobow ać p o g lą d u a u to ra m on o g rafii w te j części, w k tó re j tw ie rd z i, że „sąd rew iz y jn y pow inien zatem przep ro w ad zić w zw iązku z w nioskiem p ozw anego całe p ostępow anie dow odow e, ja k ie okaże się niezbędne, n ie m oże zaś w n io sk u p rzekazać, gdyby n a w e t z te j p rzyczyny m iało ulec zw łoce w y d an ie orze­ cz en ia rew iz y jn eg o ” 7.

T w ierd zen ie to je s t n ie w ą tp liw ie słuszne, jeżeli sądem rew iz y jn y m je s t sąd w o­

5 S trona 74 i 75. « S trona 29 p kt 3 lit. a. 7 Strona 75 i 76. 7 — P a le stra

98 S t a n i s ł a w J a n c z e w s k i _{N r 1 (121)}

jew ódzki. In ac zej je d n a k w y g ląd a sp ra w a , jeżeli je s t n im S ąd N ajw yższy, k tó ry je st o graniczony ry g o ra m i a rt. 385 i 423 k.p.c. W niosek re sty tu c y jn y je s t in s ty ­ tu c ją p r a w a procesow ego, ale n ie w y łącza stosow ania p rzepisów p ra w a m a te r ia l­ nego 8, w obec czego n ie rz ad k o może dochodzić da sy tu a c ji sk o m p lik o w an e j, w y m a ­ g ając ej p rz e słu c h iw a n ia św iadków . N ie w y d a je się m ożliw e an i p ro c e d u ra ln ie do­ puszczalne, aby m ógł się ty m zajm ow ać S ąd N ajw yższy.

D latego p rze k a z a n ie sp raw y w ty m z a k resie do rozp o zn an ia przez sąd p ie rw sz ej in s ta n c ji w y d a je się n ajlep szy m w yjściem . Z d aje sobie sp raw ę z tego, że n ie je s t to in te r p re ta c ja je d y n a i że stanow isko d ra R u sk a je s t zgodne z lite ra ln y m b rz m ie ­ n iem a rt. 338 k.p.c., ale zastosow anie te j w y k ła d n i w p o stę p o w an iu p rze d S ąd em N ajw yższym m oże się okazać w ie lo k ro tn ie niem ożliw e ze w zględów zarów no p ro ­ cesow ych, ja k i celow ościow ych. T ak ie te ż stan o w isk o z a ją ł S ąd N ajw yższy w w y ­ ro k u z dnia 17.IV.1967 r. sygn. a k t I II CR 418/66 8.

P o ru sz o n e w y że j zagadnienia, b y n a jm n ie j n ie w szy stk ie, w sk a z u ją n a p e w n e „n ied o p rac o w a n ie” leg islacy jn e, a n a w e t n a lu k i i sprzeczności co do in s ty tu c ji w n io sk u re sty tu c y jn e g o , k tó ra w ró c iła do naszego u sta w o d aw stw a po w ielu la ta c h . N ależy w ięc w ita ć z zadow oleniem w szelk ie w ypow iedzi dotyczące tego za g ad n ie­ n ia, gdyż m ogą się one przyczynić do w y ja śn ie n ia , choćby częściowo, n ie k tó ry c h asp ek tó w zagadnienia.

8 P a trz o rzec zen ie SN z d nia 25.IX.19S6 r. I PR 372/65, OSNCP nr 5 z ro k u 1966, poz. 83, ora z z d nia 17.IV.1967 r. III CR 418/66, OSNCP nr 11 z rok u 1967, poz. 205.

STANISŁAW JANCZEWSKI

50-lecie sqdów obywatelskich

W ro k u 1965 m inęło 50 la t od chw ili, gdy n a te re n ie W arszaw y m ie jsc e d ziała­ jący ch do tego czasu sądów carsk ich zajęły sądy obyw atelskie.

Tego sam ego dnia 5 sie rp n ia 1915 ro k u , k ie d y za u stę p u ją c y m i w o jsk a m i ro s y j­ skim i w k ro c zy ły do W arszaw y w o jsk a n iem ieckie, p o w sta ły sa m o rz u tn ie n a te re n ie stolicy sądy o b y w atelsk ie, o b ejm u ją ce w s z y s tk ie 'b e z w y ją tk u in s ta n c ję , z W ydzia­ łem S ądow ypi P rz y K om itecie O b y w ate lsk im ja k o n ac ze ln ą w ład z ą a d m in is tra - cy jn o -są d o w ą n a czele.

S ąd y te, n ie m a ją c e za sobą żadnego p rec ed en su w d ziejach p a ń s tw eu ro p e jsk ic h , były dziełem p ra w n ic tw a stołecznego, przed e w szy stk im je d n a k a d w o k a tu ry w a r ­ szaw sk iej, od k tó re j w yszła in ic ja ty w a u tw o rze n ia ty c h sądów , k tó r a n a s tę p n ie p rz e p ro w ad z iła ich organ izację i k tó ra w k ońcu n ie m a l w całości obsadziła sk ład osobow y tych sądów . Ze stro n y a d w o k a tu ry W arszaw skiej b y ł to czyn n ie m a l re w o ­ lu cy jn y . Było to bow iem św iadom e i celow e sięgnięcie — w im ie n iu pozbaw ionego dotychczas należn o ści p o litycznej N aro d u — po cząstkę w ładzy su w e re n n e j, ja k ą je s t w y m ia r spraw iedliw ości.