R O C Z N I K I G L E B O Z N A W C Z E T . X X X I X N R 3 W A R S Z A W A 1 9 8 8 S . 2 4 5 - 2 4 9
T A D E U S Z O R L IK , E U G E N IU S Z P O P Ł A W S K I
W PŁY W RZEŹBY I NAW OŻENIA M INERALNEGO NA PLO N Y
RO ŚLIN W TERENIE LESSOW YM
I n s ty tu t M e lio ra c ji i B u d o w n ic tw a R o ln iczeg o A k a d e m ii R o ln ic z e j w L u b lin ie
B adania przeprow adzono n a głębokich lessach w RZD Elizów ka koło
L ublina. T eren Elizów ki jest silnie urzeźbiony. W ystępu ją tu gleby b a r
dzo podatne n a procesy erozyjne. Z arów no w badaniach naukow ych, jak
i w p rak ty c e odczuwa się duży b rak opracow ań m ających n a celu u lep
szenie agrotechniki ty ch bardzo zróżnicow anych pod w zględem w a ru n
ków siedliskow ych obszarów.
N iniejszy k o m u n ik at m a n a celu częściowe uzupełnienie b rak u tych
opracow ań poprzez podanie w yników badań dotyczących naw ożenia roślin
n a różnych elem entach rzeźby tere n u .
Z A K R E S B A D A Ń I M E T O D Y K A
T rzy letn ie badania n a d pogłów nym naw ożeniem roślin przeprow adzo
no n a zboczu południow ym o spad k u 15%, północnym o sp adk u 14%
oraz na w ierzchow inie. Poniew aż tere n Elizów ki dokładnie został opisany
we w cześniejszych publikacjach, tu ta j ograniczono się do podania ty lk o
n iek tó ry ch inform acji (tab. 1-3).
T a b e la 1 Skład mechaniczny gleb — Mechanical com position o f soils
N r odkrywki Profile N o.
Głębokość D epth j cm
Procentowy udział cząstek Per cent o f particles of 0
; о 0 w in mm mm Suma cząstek Sum of particles < 0,02 1 -0 ,1 0 , 1 -- 0 ,0 5 j 0 ,0 5 - 1 - 0 ,0 2 1 0 ,0 2 --0 ,0 0 6 0 ,0 0 6 - i -0 ,0 0 2 ! < 0,002 1 1 0 - 2 0 5 11 43 24 5 12 41 W ierzchowina 3 5 - 4 5 5 14 43 19 5 14 38 U pland 8 0 - 9 0 6 14 46 21 1 12 34 2 1 0 - 2 0 3 12 47 21 5 12 38 Zbocze połud 3 5 - 4 5 9 8 49 20 4 10 34 niowe 8 0 - 9 0 2 5 47 27 2 7 36 Southern slope 3 1 0 - 2 0 4 9 46 24 5 12 41 Zbocze północne 3 5 - 4 5 6 10 45 17 6 16 39 N orthern slope 8 0 - 9 0 4 9 43 23 8 13 44
Właściwości fizyczne gleb — Physical properties of soils T a b e la 2 N r odkrywki Profile Głębokość D epth Gęstość gleby Soil compactness Gęstość fazy stałej Density of solid phase g/cm3 Porowatość ogólna Total porosity K apilarna pojemność w odna % Capillary water capacity % W spółczynnik przepuszcza lności Permeability coefficient cm/s No. cm wagowa by weight objętościowa by volume 1 Wierzchowina Upland 2 Zbocze południowe Southern slope 3 Zbocze północne N orthern slope 1 0 -2 0 3 5 - 4 5 8 0 - 9 0 1 0 -2 0 3 5 -4 5 8 0 - 9 0 1 0 - 2 0 3 5 -4 5 8 0 - 9 0 1,41 1.54 1.40 1,44 1.41 1,52 1.47 1.54 1.48 2,64 2,70 2,68 2,66 2,68 2.69 2,67 2.70 2,69 46,59 42.96 47,76 45,86 47,39 43,49 44,94 42.96 44,98 27,90 25,63 30.28 26.28 28,68 28,80 27,82 25,52 27,44 39,32 39,51 42,15 37,96 40.47 43,82 40,89 39,22 40.48 0,000076 0,000090 0,000055 0,000090 0,000096 0,000117 0,000041 0,000048 0,000041
R zeźba i n a w o żen ie m in eraln e a p lon roślin 2 4 7
T a b e la 3
Właściwości chemiczne gleb — Chemical properties of soils
N r odkrywki Profile N o. G łębo kość D epth cm Węgiel organiczny Organie carbonic Próchnica H umus Węglan w apnia Calcium carbonat pH w IM Zawartość przy swajalnych skład ników w glebie C ontent of availa ble elements in °//0 KC1 soil mg/100 g P К 1 Mg 1 1 0 - 2 0 0,672 1,12 0,00 4,4 6,5 8,3 6,0 Wierzchowina 3 5 - 4 5 0,114 0,18 0,00 4,6 4,9 5,6 10,4 U pland o 8 0 - 9 0 0,054 0,08 0,00 4,7 1,8 5,0 10,2 z Zbocze połud- 1 0 - 2 0 0,534 0,97 0,00 4,6 7,8 19,9 9,0 . niowe 3 5 - 4 5 0,066 0,15 0,00 5,2 2,9 6,1 10,4 Southern slope 'У 8 0 - 9 0 0,066 0,12 11,81 7,4 5,2 8,9 9,0 J Zbocze pół 1 0 - 2 0 0,480 0,86 4,31 7,4 7,9 8,9 5,4 nocne 3 5 - 4 5 0,102 0,14 0,00 6,7 4,7 6,1 7,8 N orthern slope 8 0 - 9 0 0,126 0,12 0,00 6,5 3,0 5,6 11,0
B adania w ykonano w lata ch 1984-1986 na u p raw ach m ieszanki jare j
na zieloną paszę, pszenicy ozimej i jęczm ienia jarego. P od poszczególne
rośliny stosow ano stałe naw ożenie fosforow o-potasow e, p rzy zróżnicow a
n ym naw ożeniu azotow ym . P lo n y zbierano z poletek o pow ierzchni 25 m 2
w czterech pow tórzeniach. Poza pom iaram i w ielkości plonów określono
n iek tó re elem en ty jego s tru k tu ry , tj. m asę 1000 ziaren i h e k to litra, p ro
cent białka surow ego, suchą m asę i zaw artość popiołu. W czasie okresów
w eg etacy jn y ch prow adzono pom iary zaw artości w ody w glebach.
W Y N IK I B A D A Ń
W ro k u 1984 bad ania nad pogłów nym naw ożeniem azotem p rzepro
wadzono na up raw ie m ieszanki jare j n a zieloną paszę — owies odm.
D iadem + peluszka odm. Pom orska (tab. 4).
W roku n astęp n y m po sprzęcie m ieszanki u p raw iano pszenicę ozimą
odm iany G rana (tab. 5), a po sprzęcie pszenicy ozimej w 1986 r. — jęcz
m ień ja ry odm iany A ram ir (tab. 6).
A naliza o trzym anych w yników badań pozw ala na w yciągnięcie n a
stęp u jący ch wniosków:
1.
U zyskanie niskich plonów w szystkich up raw ian y ch roślin n a w ierz
chow inie praw dopodobnie spow odow ane zostało n iek orzystny m i w łaści
w ościam i w y stęp u jący ch tu gleb. a szczególnie niskim pH (nieco po
w yżej 4).
2 4 8 T. Orlik, E. P o p ła w sk i
T a b e l a 4
Plony mieszanki na zieloną paszę w t/ha Yields of green fodder mixture in t/ha
Strefa rzeźby Relief zone D aw ka N — N rate kg/ha 40 80 j 120 1 2 x 6 0 Wierzchowina 39,8 43,4 45,0 43,8 U pland Zbocze południowe 40,2 43,8 43,5 43,2 Southern slope Zbocze północne 46,1 44,8 46,2 43,3 N orthern slope
2.
W większości przypadków dzielona daw ka naw ożenia azotow ego
nie dała zwyżki plonów. Stosunkow o najw yższe efek ty naw ożenia azo
towego uzyskano na n ajb ard ziej w yerodow anej i słabo w ilgotnej glebie
w y stęp u jącej n a zboczu południow ym .
T a b e l a 5
Plony ziarna pszenicy ozimej w t/ha — W inter wheat grain yield in t/ha
Strefa rzeźby Relief zone D aw ka N — N rate kg/ha 70 1 140 1 2 1 0 1 3 x 70 j W ierzchowina 1,6 1,2 1,4 j 1,8 j U pland Zbocze południowe 3,2 3,3 3,1 3,1 Southern slope Zbocze północne 3,0 2,9 2,5 3,0 N orthern slope
3. W ysokie daw ki naw ozów azotow ych w p rzyp adk u u p ra w y m ie
szanki n a zielono, pszenicy ozimej i jęczm ienia jarego nie dały spodzie
w anej zw yżki plonów i stosow anie ich jest ekonom icznie n ieuzasad
nione.
T a b e la 6
Plony ziarna jęczmienia jarego w t/ha — Summer barley grain yields in t/ha
Strefa rzeźby Relief zone D aw ka N — N rate kg/ha 60 1 120 1 180 3 x 6 0 1 Wierzchowina 3,4 3,9 i 1 4,0 1 3,9 U pland Zbocze południowe 3,4 3,8 4,0 4,0 ; i Southern slope i Zbocze północne 3,7 3,5 4,0 3,0 N orthern slope
R zeźba i n aw ożen ie m in era ln e a p lon ro ślin 2 49 Т. ОРЛИК, E. ПОПЛАВСКИ В Л И Я Н И Е РЕЛЬЕФ А М ЕС ТН О СТИ И М И Н Е РА Л Ь Н Ы Х У Д О Б РЕ Н И Й Н А У РО Ж А Й РА С Т Е Н И Й ВО ЗД ЕЛ Ы ВА ЕМ Ы Х Н А ЛЕССОВО Й Т Е Р Р И Т О Р И И Институт мелиорации и сельскохозяйственного строительства Сельскохозяйственной академии в Люблине Р е з ю м е Исследования проводились в 1984-1986 гг. в дифференцированных почвенных условиях, в лессовом рельефе местности и в зависимости от уровня азотных удобрений. Опыты прово дились на полях занятых горохо-овсяной смесью на зеленый корм, озимой пшеницей и яровы м ячменем, расположенных на двух склонах предохраненных от эрозии — южным и северным, а также на вершине. Почвенные условия в местах исследований представлено в таблицах 1-3, а результаты по урож аям растений — в таблицах 4-6. Установлено, что яровой ячмень выращ иваемый на лессах является растением мало чувствительным по отнош ению к рельефу местности. Повышение урожаев озимой пшеницы является возможным, в основном на пути изменения неблагоприятных химических условий почв. У рож ай яровой смеси на зеленый корм зависит в основном от климатических условий а в меньшей степени от удобрения азотом . Т . O R L IK , Е. P O P Ł A W S K I E F F E C T O F A R E A R E L IE F A N D M IN E R A L F E R T IL IZ A T IO N O N C R O P S C U L T IV A T E D O N T H E L O E S S A R E A S
I n s tit u te of L a n d R e c la m a tio n a n d R u r a l B u ild in g E n g in e e rin g , A g r ic u ltu r a l U n iv e rs ity of L u b lin
S u m m a r y
T h e re s p e c tiv e in v e s tig a tio n s w e re c a r r ie d o u t in 1984-1986 u n d e r d if f e r e n t soil c o n d itio n s , a r e a re lie f c h a r a c te r is tic f o r loess soils a n d a t d if f e r e n t n itr o g e n f e r tiliz a tio n lev els. T h e in v e s tig a tio n s c o m p ris e d g ra s s -le g u m e m ix tu r e (o ats + m a p le p ea) f o r g r e e n m a tte r , w in te r w h e a t a n d s u m m e r b a r le y so w n on tw o slo p es — s o u th e r n a n d n o r t h e r n o n es — p ro te c te d a g a in s t e ro s io n as w e ll as on to p .
S o il c o n d itio n s in th e in v e s tig a tio n p la c e s a r e p r e s e n te d in T a b le s 1-3. T h e c ro p y ie ld in g in v e s tig a tio n r e s u lts a r e p u t to g e th e r in T a b le s 4-6.
T h e in v e s tig a tio n r e s u lts h a v e p ro v e d t h a t s u m m e r b a r le y c u ltiv a te d on lo esses is li tt le su s c e p tib le to a r e a re lie f. A n in c r e a s e of w in te r w h e a t y ie ld s c o u ld be p o ssib le , f i r s t of all, o w in g to c h a n g e of u n f a v o u r a b le c h e m ic a l c o n d itio n s of soils. T h e y ie ld of g ra s s -le g u m e m ix tu r e f o r g re e n m a t te r d e p e n d e d , f ir s t of a ll, o n th e w e a th e r c o u rs e a n d to a le ss d e g re e on th e n itr o g e n fe r tiliz a tio n .
P r o /, d r T. O r l i k W p ł y n ę ł o d o r e d a k c j i w c z e r w c u 1987 r. I n s t y t u t M e l i o r a c j i i B u d o w n i c t w a R o l n i c z e g o
A k a d e m i a R o l n i c z a w L u b l i n i e 20-069 L u b l i n , ul . L e s z c z y ń s k i e g o 7
