Nada Komisji ds. Konserwacji Zabytków Archeologicznych Grupy Roboczej Krajów Socjalistycznych ds. Konserwacji Zabytków Historii, Kultury i Muzealiów

Magdalena Gumkowska

Nada Komisji ds. Konserwacji

Zabytków Archeologicznych Grupy

Roboczej Krajów Socjalistycznych ds.

Konserwacji Zabytków Historii,

Kultury i Muzealiów

Ochrona Zabytków 39/4 (155), 310-311

D w a referaty om a w ia ły z a g a d n ie n ia b ud o w y fortyfikacji, zw iązan e z in ic ja ­ tywą śro d o w isk g d a ń s k ie g o i to ru ń ­ sk ie g o patrycjatu m iejskiego, któ­ remu n ie o b c a była zn ajom ość trak ­ tatów teoretycznych. Prof. d r Jerzy Stan k ie w icz w referacie Z problem a­ tyki warsztatu projektowego rozbudowy fortyfikacji rejonu G d ańska w X V II w.

om ów ił system u w arun kow ań e k o n o ­ m icznych i m ilitarnych w pływ ających n a ro zb ud o w ę jednej z najw iększych twierdz na terenie Polski. M g r B o g u ­ sła w D y b a ś w referacie pt. Henryka Strobanda projekt organizacji fabryki wałów (w algebewde) w Toruniu w koń­ cu X V I w. przedstaw ił nie zre a lizo w a ­ ną k oncepcję budo w y fortyfikacji T o ­ runia. Projekt ten jest w ażnym ź ró d ­ łem d o dziejów fortyfikacji w P o l­ sce.

D r B o g u m iła Sro czyń ska przedstaw iła kom un ika t pt. Proces inwestycyjny w Zam ościu na początku XV II w. o m a ­ w ia ją cy re g u la m in i kosztorys robót w ykona n ych przy fortyfikacjach m iej­ skich w la ta ch 1606— 1607. R o z w a ż a ­ n ia na tem at projektow ania now ożyt­ nej twierdzy i wpływu sytuacji m ili­ tarnej na tok robót przedstaw ił m gr inż. orch. G rze go rz B u ka l w re fera ­ cie Spostrzeżenia nad warsztatem pro­ jektowym twierdzy nowożytnej na przy­ kładzie Kłodzka.

Z om a w ia n ym okresem w iąże się rów ­ nież tem at referatu prof, d r Jan usza B o g d a n o w s k ie g o pt. Szkoła staropol­ ska w naszej fortyfikacji XVI/XVII w.,

prezentujący w pływ położe nia stra te g i­ cz n e g o Polski i zw iązanych z tym s p e ­ cyficznych w a ru n k ó w p ro w ad ze n ia w ojny na rozwój ów cze sn e go system u o b r o n n e g o kraju.

Fortyfikacje X IX -w ie c zn e om ów ił m gr inż. C e z a ry G łu sze k w k om u n ika cie nt. restauracji i a d a p ta cji działobitn i w twierdzy M o d lin . D w a referaty d o ­ tyczyły u m o cn ie ń z okresu ostatniej wojny. D r Jan usz M in ie w icz w refe­ ra cie pt. Urządzenia i rozplanowanie

polskich schronów bojowych w 1939 r. Próba odtworzenia na przykładzie o ­ środka W ęgierska Górka za p re ze n to ­ w ał o s ią g n ię c ia polskiej szkoły forty­ fikacyjnej. N a to m ia st B o g u s ła w P a - rzyk om ów ił Genezę, strukturę i stan obecny umocnień W a łu Pom orskiego na odcinku Biały Bór-Tuczno ze szcze­ gółow ą charakterystyką odcinka je ­ zioro Sm olno-Nadarzyce. W referatach p ośw ięconych tem atyce k o n se rw a to r­ skiej om ó w io n o obiekty fortyfikacyjne od śred n iow iecza d o czasó w w s p ó ł­ czesnych. Praktykę ba d a w c z o -k o n se rw a - torską, w tym b a d a n ia stratygraficzne ja k o je d n ą z m etod badaw czych, przedstaw ił m g r Z b ig n ie w N a w ro ck i w referacie pt. Nowożytne przekształce­ nie średniowiecznych fortyfikacji To­ runia.

Skutki, ja kie m oże w yw o łać rozdźw ięk m iędzy m etodyką a praktyką k o n se r­ w atorską, przedstaw ił na przykładzie p ra c przy konserw acji m urów m iasta K azim ierza m gr inż. W ła d y sła w N ie ss- ner w referacie Konserwacja murów obronnych miasta Kazimierza.

Z a g a d n ie n ia k onserw atorskie z w ią z a ­ ne z obiektam i zabytkow ym i a d m in i­ strow anym i przez M O N były tem atem referatu m gr inż. C e z a r e g o G łu szk a pt. Rozwiązywanie problemów archi­ tektury zabytkowej w wojsku w ujęciu systemowym.

D yskusja, którą p ro w a d z o n o w ob u d n ia c h sesji, dotyczyła kilku z a g a d ­ nień. W n a w ią za n iu d o b a d a ń T. Z a ­ rębskiej dysku to w an o m. in. n a d z a ­ ga d n ie n ie m lokacji Z a m ościa, z m ia n a ­ mi w ro zp la n o w a n iu za b u d o w y w id o ­ cznym i na p la n a c h m iasta, a g łó w ­ nie n a d sp ra w ą usytuow an ia a r s e n a ­ łu, a także n a d kwestią w ia ry g o d n o ­ ści n a jsta rsz e go w idoku Z a m o ścia, p la n u Brau na.

S p o ro m iejsca p o św ię c o n o term in o­ logii, za ró w no p oszczeg óln ym p o ję ­ ciom z zakresu teorii architektury m i­ litarnej, ja k też d zia ła n io m przy b u ­

d ow ie fortyfikacji. Z a p ro p o n o w a n o , by system organ iza cyjn y b u d o w y fortyfi­ kacji nowożytnych okre ślić pojęciem „fabryka w a łó w " ze w z glę d u na a n a ­ lo g ię d o d zia ła ń objętych pojęciem „fa brica e c cle sia e ” .

Z a g a d n ie n ia och ron y zabytków fortyfi­ kacji X X-w ie czn ych były tem atem kil­ ku wypowiedzi. Przede wszystkim m ó­ w ion o o konieczności z a c h o w a n ia ich zaró w no ja ko p o m n ikó w najnow szej historii Polski, ja k i o s ią g n ię ć inżynie­ ryjnych.

Pod k re ślon o również potrzebę k ontynu­ o w a n ia zam ojskich sp o tk a ń k o n se r­ w atorskich p o św ięconych b a d a n io m architektury militarnej. Z n a c z e n ie tych sp o tk a ń p o d n o si p u b lik o w a n ie m ate­ riałów w specjalistycznym , w yd a w a n ym na wysokim pozio m ie edytorskim w y­ dawnictwie. P o d c za s trw ania sesji zg ło sz o n o także w n ioski dotyczące rozszerzenia tematyki sesji, m.in. o z a ­ g a d n ie n ia w ia ry g o d n o ś c i przekazów ik onogra ficznych i p lastycznych d a w ­ nych fortyfikacji, sp ra w ę zn ajom ości traktatów teoretycznych w śród patry- cjatu m iejskiego o ra z p o stu lo w a ­ no kontynu ow anie tem atyki e k o n o ­ micznej i orga n iza cyjn e j zw iązanej z b u d o w ą fortyfikacji.

Z a in te re so w an ie p ro b lem a tyką Sesji, poszerzenie jej tem atyki w stosun ku d o założeń, a także now e postulaty w tym zakresie, p o z w a la ją oczekiw a ć d a lsz e g o rozwoju b a d a ń a rch ite ktu­ ry militarnej, kierunku łą c z ą c e g o kil­ ka dziedzin wiedzy.

O rg a n iza to rzy Sesji poinform ow ali, że zam ierzają za dw a lata z o rg a n iz o w a ć w Z a m o ściu kolejne, czwarte s p o tk a ­ nie o só b za interesow a nych p ro b le m a ­ tyką b a d a w c zą i kon se rw atorsk ą a r ­ chitektury militarnej.

M a te ria ły n a u kow e z III Se sji z o sta ­ ną o p u b lik o w a n e w K onserw atorskiej Tece Zam ojskiej.

Lucyna W yszyńska

NARADA KOMISJI DS. KONSERWACJI ZABYTKÓW ARCHEOLOGICZNYCH GRUPY ROBOCZEJ

KRAJÓW SOCJALISTYCZNYCH DS. KONSERWACJI ZABYTKÓW HISTORII, KULTURY I MUZEALIÓW

w ra m a ch p ra c G ru p y Roboczej K ra ­ jów Socja listycznych ds. Konserw acji Z a b ytk ó w Historii, Kultury i M u z e a lió w o d b y ło się d oroczn e sp o tk an ie cz ło n ­ ków K om isji Problem ow ej X III ds. K o n se rw ac ji Z a b ytków A rc h e o lo g ic z ­ nych, której koordyn atore m merytory­ cznym jest B u łg a ria .

P o lsk a po raz pierw szy m iała m ożność za p re ze n to w ać członkom tej Kom isji n a sze p ra ce i d o k o n a n ia , a lb o w ie m d o tych c za so w e n a ra d y sekcji, a było ich 6, o d b y w a ły się kolejno w p o sz ­ c z e gó ln yc h krajach członkow skich o r­ ga nizacji. P ro gra m n a ra d y był b o g a ­ ty: uczestnicy z Bułgarii, C z e c h o s ło ­ wacji, N R D , Z S R R i Polski p rzygo to ­ w ali w ystą p ie n ia dotyczące a n a lizy p ra c p ro w a d zo n yc h przez Kom isję, a p o n a d to przedstaw ili i p rzed yskutow a ­

li p la n d zia ła ń na lata 1986— 1990. A oto wykaz w ygłoszo n ych referatów oraz inform acji (z g o d n ie z p o rz ą d ­ kiem prezentacji na n a ra d zie ): A. K em pisty (Polska), Inwentaryzacja i ewidencja zabytków archeologicz­ nych (Archeologiczne Zdjęcie Pol­ ski),

M . K o n o p k a (Polska), Dośw iadczenia 6 lat realizacji program u AZP,

I. G ó rsk a (Po lska ), Ewidencja stano­ wisk archeologicznych,

D. Ja sk a n is (Polska), Problemy ozna­ kowania zabytków archeologicznych,

K. R a d w a ń sk i (Polska), Badania ar­ cheologiczne w Krakowie i ich zwią­ zek z rewaloryzacją miasta,

O. Postnikow a (ZSR R ), Przyczyny d e ­ gradacji kamiennych zabytków arche- ologiczno-architektonicznych,

S. Tothova (C S R S ), Metody

'

A. Paliczew (LRB), Informacja o p ra ­ cach fotogrametrycznych prow adzo­ nych w średniowiecznej twierdzy Bał- czik,

B. W o ź n ia k (Polska), Informacja o pracach w dziedzinie konserwacji pro­ wadzonych w Kaliszu i wojewódz­ twie,

T. Poklew ski (Polska), Konserwacja i ekspozycja reliktów architektury k a ­ miennej odkrytej w czasie wykopalisk poza terenami zasiedlonymi,

T. Poklewski, J. N e k a n d a -T re p k a (P o l­ ska), B a d a nia architektoniczno-arche- ologiczne i praktyka konserwatorska — zamek w Koźminie,

E. C notliw y (Polska), Dokum entacja archeologiczna dla potrzeb architek­ ta,

W . P o p o w (LRB), Informacja o b a d a ­ niach architektonicznych prow adzo­ nych w średniowiecznej twierdzy Bał- czik,

W . T od o row (LRB), Informacja o b a ­ daniach technologicznych prow adzo­ nych w czasie prac w średniowiecz­ nej twierdzy w Bałcziku,

J. G ro m n ick i (Polska), O chrona źró­ deł archeologicznych,

R. M a z u ro w sk i (Polska), Identyfikacja terenowych faktów archeologicznych.

W y stą p ie n ia d e le ga tó w b u łga rsk ich z w ią za n e były z p o d su m o w a n ie m d o ­ k o n a ń m iędzynarodow ej ekipy te c h n o ­ logów , fotogram etrów , a rc h e o lo g ó w i a rchitektów p ra cu ją cych o d 1981 r. w B a łczik u w średniow iecznej twier­ dzy sta n o w ią ce j p o lig o n p ra c b a d a w ­

czych G ru p y Roboczej. K o o rd yn ato r tematu, B ojan Kazupow , za p re ze n to ­ w ał uczestnikom n a ra d y szczegółow y p ro gra m prac na lata przyszłe uw ­ zg lę d n ia ją c za in te re sow a n ia i k ie ru n ­ ki prac pro w adzonych przez po szc ze ­ góln yc h partnerów za gran iczn ych . Ze strony polskiej o b ra d o m przew o dni­ czył przew odniczący polskiej Kom isji XIII, dyrektor O d d z ia łu B a d a ń i K o n ­ serw acji PP Pracow nie Konserw acji Zabytków, Jan G rom nicki.

Pro gram n a ra d y przew idyw ał też z a ­ pozn a n ie się g o ści z p ra ca m i p ro w a ­ dzonym i przez specjalistów z Instytutu Historii Kultury M a te ria ln e j P A N w K aliszu pod kierunkiem doc. d r hab. T a d e u sza Poklew skiego. G o śc ie zw ie­ dzili zabytki Kalisza, za p o z n a li się z pracam i prow adzonym i w zamku, zwiedzili Bolesław iec, G ołuch ów , A n ­ tonin. Dzięki życzliwości w ładz k o n ­ serw atorskich re gio n u mieli m ożność za p o z n a n ia się z w ażniejszym i p ra c a ­

mi konserw atorskim i prow adzonym i na terenie K alisza i w je go okolicy, a w czasie sp o tk a ń z przedstaw icielam i w ładz konserw atorskich i p ra c o w n ik a ­ mi O d d z ia łu M u ze u m N a ro d o w e g o w Pozna niu oraz M u ze u m O k rę g o w e g o Ziemi K aliskiej om ów iono w szerszym kontekście problem y o ch ro n y za b yt­ ków i ich w ykorzystania. Pierw sza część o b ra d o d b yw a ła się w K ra k o ­ wie; g o ś c ie za p o zn a li się z pra ca m i prow adzonym i przez M u ze u m A r c h e ­ ologiczne, zwiedzili zabytki m iasta i okolic. W drodze d o K alisza zatrzym a­ no się w Pieskowej Skale, Rabszty- nie i O g ro d z ie ń c u .

W czasie o b ja zd u k o nserw atorskiego go ścio m towarzyszyli przedstaw iciele O d d z ia łu K ra ko w sk ie go P P PKZ, któ­ rzy om ów ili problem y k o n se rw a to r­ skie zw iązan e z p oszczególn ym i o ­ biektami.

M a gd a le n a Gum kowska

VII MIĘDZYNARODOWY PLENER KOWALSTWA TRADYCYJNEGO

PSZCZYNA '86, 25.05 - 6.06.86

N a plenerze Kow alstw a Tradycyjne go zo rg a n iz o w a n y m w 1986 r. w Pszczy­ nie uczestnikom przyznano n a stę p u ją ­ ce n a g ro d y :

N a g r o d a N a c z e ln e g o Dyrektora PP P ra co w n ie K onserw acji Zabytków — G e w o rg A w etisjan (Z S R R ) — św ie cz­

nik,

II N a g r o d a N a c z e ln e g o Dyrektora PP P ra co w n ie K onserw acji Z a b ytków — Krzysztof G rzelski (Po lska) — krata, III N a g r o d a N a c z e ln e g o Dyrektora PP P ra co w n ie Konserw acji Zabytków — D ym itr M itó w (LR B) — świecznik, N a g r o d a N a c z e ln ik a M ia st a i G m i­ ny — H o lg e r S c h le g e l ( N R D ) — ży­ ra n d o l o ra z świecznik,

N a g r o d a K o m isarza Pleneru — V itfa - zo sla v Za m ećn tk (C S R S ) — krata, N a g r o d a Tow arzystw a M iło śn ik ó w Z ie ­ mi Pszczyńskiej — Ig o r C ie rn y ( C S R S ) — krata o ra z świecznik.

Poziom p ra c i ich ró żn o ro d n o ść for­ m a ln a św ia d c z ą o dobrym przygoto­ w a n iu zaw odow ym artystów rzem ie ślni­ ków, p ra cu ją cych w przedsiębiorstw ach k o nserw atorskich w krajach socja listy­ cznych. O b o k motywów tradycyjnych, lu d ow ych uw idoczn iła się w tym ro­ ku te n d e n c ja d o prezentacji dzieł

zd e cyd ow a n ie now oczesnych, ch oć zrobionych tradycyjną techniką. Inte­ resujące ok a z a ły się też pró by prze­ tworzenia elem entów stylistyki s e c e ­ syjnej, jak to m iało m iejsce w p ra ­ ca ch artystów z C ze chosłow acji. F o r­ my użytkowe zapre ze ntow ał na im p re ­ zie w Pszczynie — w yróżniony d y p lo ­ mem — kow al z B ułgarii, Peter M inow , który zaprojefktował i w yk o n a ł fotel — siedzisko. Artysta z C ze chosłow acji, Josef Lu ptak, jest autorem rzeźby m ęż­ czyzny. Praca ta potw ierdziła d o s k o ­ nałe p rzygotow anie w arsztatow e ucze­ stników pleneru. P o n a d to w im prezie wzięli udział Jurij B o ro d in z Z SR R , Le­ szek Su sz e k z Polski, W o jc ie c h K a c z ­ m arek z Polski, Jan S a jd a k z Polski oraz V la d im ir C erven k a z C z e c h o s ło ­ wacji.

Plenerow i pa tro nu ją P P Pracow nie K onserw acji Zabytków, G ru p a R o b o ­ cza K rajów Socjalistycznych ds. K o n ­ serw acji Za bytków Historii, Kultury i M u z e a lió w oraz Tow arzystw o M iło ś n i­ ków Ziem i Pszczyńskiej. Ta w istocie swej szkole niow a im preza dla rze­ m ieślników i artystów p rz ycią ga coraz w iększą u w a g ę społeczeństw a. W y s t a ­ wa p op le ne row a w G a le rii „ U E lia ­

sza i Pistu lki" w Pszczynie, a także wystawy w K atow ica ch i Bytom iu ś c ią ­ g a ją licznych zainteresow anych. C ie ­ kaw e prace, różne szkoły i tendencje artystyczne charakterystyczne dla p o ­ szczególnych krajów i kultur — w szy­ stko to ukazuje, że tradycyjne rzem io­ sło jest n a d a l atrakcyjne i potrze b ­ ne, nie tylko ja k o elem ent prac re­ sta uratorskich w obiektach za b ytko ­ wych, a le ja ko sa m o d zie ln a d y sc y p li­ na sztuki. W ska n se n ie pszczyńskim jest zaw sze wielu zw iedzających, któ­ rzy m o g ą przez dw a tygo d n ie o b s e r­ w ow ać pracę artystów, kolejne e tap y d zia ła ń od projektow ania i rysunków w skali 1:1, po realizację konkretnych

dzieł.

T e go ro czn y p le ner - jak to stało się już tradycją od kilku lat — został w łą ­ czony w nurt im prez re g io n a ln ych o r­ g a n iz o w a n y c h przez Tow arzystw o M i ­ łośn ik ów Ziem i Pszczyńskiej, a n o sz ą ­ cych nazw ę „ S p o tk a ń pod brzym em ” . Dzięki temu artyści— kow ale z k ra ­ jów biorących udział w im prezie m ie ­ li także m ożność z a p o z n a n ia się z naszym rodzim ym folklorem.

M a gd a le n a Gum kowska

FOTOGRAMETRIA W OCHRONIE I KONSERWACJI ZABYTKÓW

nych z okazji trzydziestopięciolecia PP P ra co w n ie Konserw acji Za bytków — O d d z ia ł K onserw acji A rchitektury M o ­ n u m e ntaln ej 7 lipca 1986 r. p rze d sta ­ wił d o ro b e k Pracow ni Fotogram etrii.

N ie była to je d n a k p ró b a p o d s u m o ­ w a n ia d okona ń, p on iew a ż w skrom ­ nym wnętrzu G a le rii P K Z przy ul. P o d ­ w a le Starom iejskie w W a rs z a w ie trud­ no byłoby u d o stę p n ić naw et tylko część najw ażniejszych pom iarów . T a ­

ką p ró b ą p o d su m o w a n ia d o ro b k u m o ­ g ła b y się stać sp ecjalnie p rzygo to ­ w a n a publikacja za w ierająca c h o c ia ż ­ by część pom iarów , analityczn y o p is d o k o n a ń oraz prezentację p o g lą d ó w teoretycznych. N a le ży m ieć nadzieję,