H A L IN A KRÓL, K A ZIM IER Z SŁOW IK, FR A N C ISZEK K EM U LA
W PŁYW SOLAKROLU NA W ŁAŚCIW OŚCI FIZYCZNE GLEBY BR U N A TN EJ ORAZ NA W ZROST SIEW EK JABŁON I
P racow n ia C hem ii i F izyki G leb IU N G , k iero w n ik — prof, dr A. M u sierow icz oraz P ra co w n ia In stytu tu S ad ow n ictw a, k iero w n ik — prof. dr S. P ien ią żek
Na glebach zw ięzłych b e z stru k tu raln y c h lub o w adliw ej stru k tu rz e bardzo w ażnym zagadnieniem je st stw orzenie i utrzy m an ie s tru k tu ry sp rzyjającej rozw ojow i roślin. W w ielu k raja ch przeprow adzono dośw iad czenia nad w pływ em sy ntety czn y ch p ro du k tów z ty p u polielektrolitów , będących odpadkam i przem ysłu w łókien sztucznych, na zgruźlanie się gleb. W USA stosow ano p re p a ra t o nazw ie handlow ej K rilium (p repara ty z grupy, VAMA HPAN, a także IMBA), w Belgii — Aglusol, w N iem czech N aN H4 — poliakrylat. W USA A l d e r f e r przeprow adził do św iadczenia z w ielom a p rep a ra ta m i w w a ru n k a ch polow ych na różnych glebach. W w yn ik u stosow ania su b stan cji s tru k tu ro tw órczych stw ierdził popraw ę w łaściw ości fizycznych gleb oraz najczęściej otrzym yw ał zwyżkę plonów w arzyw i u p raw rolnych. W S zw ajcarii stw ierdzono, że opłacalne jest stosow anie K riliu m jed yn ie w szkółkach i rozsadnikach. Zauw ażono też, że tw orzenie się agregatów w glinach ciężkich i p y lasty ch zależy m iędzy in ny m i i od pH. G leby kw aśne tw o rzą znacznie m niej trw ały ch agregatów niż gleby obojętne o ty m sam ym składzie m echanicznym . W Polsce w Zakładzie Chem ii Rolnej SGGW [1] założono dośw iadczenia wazonowe, w k tó ry ch badano w pły w K riliu m i N aN H4 — p o liak ry latu na plon roślin oraz analizow ano w pływ ty ch p rep a ra tó w na w łaściwości fizyczne gleb.
W szyscy auto rzy stw ierdzili, że przy stosow aniu p rep arató w s tru k tu - rotw órczych bardzo w ażny je st rodzaj gleby, a także rodzaj roślin y uży tej do doświadczeń. Zw yżkę plonów i popraw ę s tru k tu ry uzyskiw ano przew ażnie w p rzy p ad k u ciężkich gleb.
Na W ęgrzech [2] badano w pływ p re p a ra tu strukturotw órczego o n a zwie Solakrol (z ty p u N aN H4 — poliakrytan) na tw orzenie się agregatów w odoodpornych w glebie i na plony p ap ry k i oraz pieprzu. Zw yżka plo
W pływ solakrolu na w łaściw ości fizyczne gleby 639
nów otrzym ana n a n iek tó ry ch glebach w ęgierskich w skazuje n a m ożli wość opłacalnego stosow ania S olakrolu w p rak ty ce rolniczej. P re p a ra t ten obniżał ciężar objętościow y gleb, zw iększał znacznie ich ogólną poro w atość i ilość agregatów w odoodpornych.
T a b l i c a 1 W łaściw ości fiz y c z n e g le b y , na k tó r e j założono dośw iadczenie
Próbkę pobrano 2 1 .IV .I960
Poziom genetyczny A АЛВ) (B) С Głębokość - cm 1 5 - 2 0 30 - 35 75 - 80 110 - 110 Zaw artość c z ą s te k - % $ 1 -0 ,1 mm 52 54 52 56 0 ,1 —0 ,0 2 mm 25 24 28 27 & < 0 ,0 2 mm 23 22 20 17 0 < 0,002 mm 8 9 8 7 C ięż ar w łaściwy - g 2,57 2,60 2,67 2,63 C iężar ob jęto śc io w y - g 1,47 1,59 1,69 1,70
Ogólna porow atość - % 42 ,8 39 ,0 32,9 3 1 ,6
Pojemność p o w ietrzn a - % 9 ,8 7 ,3 4 ,1 3 ,1
Pojemność wodna k a p ila r n a - ^ o b jęto śc io w a 3 3 ,0 3 1,7 28,8 28,5
wagowa 22,5 20 ,0 17,0 16,8
W ilgotność chwilowa - ^ o b jęto śc io w a 24,7 23 ,0 23,7 2 7 ,2
' wagowa 1 7,0 14,5 14,0 1 6 ,0
! IZaks3Tnalna higroskopowość - % 2,80 2,75 2,36 1 ,9 1
I punkt w ię d n ię c ie 4 ,8 4 ,7 4 ,0 3 ,2
1 Wс de dostępna d la r o ś l i n - ogólna 17,7 15,3 13,0 13,6
i ^ w c h w ili po-
j b ra n ia próbek
12,2 9 ,8 10,0 12,8
Praco w nia Chem ii i Fizyki Gleb IUNG w W arszaw ie o trzym ała Sola- krol w darze od In s ty tu tu G leboznaw stw a i A grochem ii w Budapeszcie. W zw iązku z ty m postanow iono w spólnie z In sty tu te m Sadow nictw a w y próbow ać działanie S orakrolu w naszych w a ru n k ach w dośw iadczeniach polowych. W ty m celu w 1960 r. założono w stępne dośw iadczenia na te ren ie szkółki drzew ek owocow ych w m a ją tk u In sty tu tu Sadow nictw a
M iłobądź koło Tczewa. B adano w pływ Solakrolu na w łaściw ości fizyczne gleby i w zrost siew ek jabłoni odm iany A ntonów ka.
Dośw iadczenie założono w połowie k w ietn ia na n am y tej glebie b ru natnej średniej, w ytw orzonej z utw orów zw ałow ych ostatniego zlodow a cenia (tabl. 1). G leba szkółki m iała dobrą s tru k tu rę i w ykazyw ała w ysoką w artość produkcyjną, tru d n o więc było oczekiwać w yraźnego w pływ u p re p a ra tu na jej w łaściw ości i w zrost roślin. Było to pow odem ograni czenia się jedy nie do w stęp n y ch badań.
640 H. Król, K. Słowik, F. Kemula
D ośw iadczenie zaplanow ano w czterech kom binacjach, w układzie bloków losow ych o sześciu pow tórzeniach. K om binacje obejm ow ały:
— kontrolę,
— daw kę Solakrolu o stężeniu 1%,
— daw kę Solakrolu o stężeniu 2%,
— daw kę Solakrolu o stężeniu 3%.
P re p a ra t stosow ano w ilości 10 q/ha. K om binacje rozm ieszczono w ten sposób, aby najbardziej elim inow ać w pływ gleby i unikać w p ływ u są siedztw a. Po rozplanow aniu przystąpiono do opryskiw ania poletek roz tw orem Solakrolu, a następn ie pikow ano po 200 siew ek A ntonów ki na jed n y m poletku. D ośw iadczenia zakończono w połowie listopada. W prób kach glebow ych oznaczono ilość agregatów w odoodpornych m etodą T iu- rin a w m odyfikacji Yodera, stosow aną także przez in n y ch autorów , skład m echaniczny areom etrycznie, ciężar w łaściw y piknom etrycznie, m aksy m alną higroskopow ość w edług N ikołajew a, ciężar objętościow y, pojem ność k a p ila rn ą w odną i w ilgotność chw ilow ą w m etalow ych cylinderk ach o pojem ności 100 ml. P u n k t w iędnięcia w yliczono em pirycznie p rzy jm u jąc w spółczynnik 1,7 *.
T a b l i c a 2 N iek tó re w łaściw o ści fiz y c z n e warstwy o rn e j g leb y po zakończeniu
dośw iadczenia (ś r e d n ia z 12 po w tó rzeń ). P róbki pobrano 1 1 .X I.I960 r . z g łę b o k o śc i 2 - 8 cm
Kombinacje K ontrolna S o la k ro l
1—p ro
centowy c e n t owy2 -p ro centowy3 p ro
-C iężar właściwy - g 2,56 2,54 2,57 2,55
C ięż ar o bjętościow y - g 1,54 1,49 1,47 1,49
porow atość ogólna - % 39 ,9 4 1 ,2 42 ,6 4 1 ,6
pojemność pow ietrzna - 70 8,4 9,3 9,4 9,4
Pojemność k a p ila rn a wodna - %
obję tościow a 31,5 3 2 ,0 33,1 32 ,2
wagowa 20,5 2 1 ,4 22,5 21,6
W ilgotność chwilowa - %
obję to śc icwa 2 1 ,4 20,6 2 1 ,2 2 1,2
wagowa 13,9 13,8 14,4 14,2
Z zestaw ienia w łaściw ości fizycznych w a rstw ornych gleby (tabl. 2) z poletek w e w szystkich kom binacjach w ynika, że stosow anie Solakrolu w pły w a dodatnio na n iek tó re w łaściw ości fizyczne gleby. Zanotow ano przede w szystkim zw iększenie ilości trw ały c h agregatów proporcjonalnie
1 W sp ółczyn n ik 1,7 MH p rzyjęto jako śred n ią ze w sp ó łczy n n ik ó w prop on ow a nych przez różnych autorów .
W pływ solakrolu na w łaściw ości fizyczne gleby 641
do stężenia p re p a ra tu . P rz y użyciu 3% S olakrolu ilość agregató w o
0
1 m m w zrosła o ponad 30°/o (tabl. 3). Porow atość ogólna, pojem ność po w ie trz n a i pojem ność k a p ila rn a zw iększyły się nieznacznie, a zm niejszył się ciężar objętościow y. Z porów nania tab lic 1 i 2 widać, że gleba pole te k k on tro ln y ch zleżała się w ciągu sezonu w egetacyjnego, n a poletkach opryskiw anych Solakrolem n ato m iast zachow ała ciężar objętościow y taki, jak i w ykazyw ała w iosną po zabiegach agrotechnicznych, przyg o to w u ją cych ją pod szkółkę. Solakrol nie w pły n ął na w zrost siew ek A ntonów ki.
T a b l i c a 3 Z aw artość agregatów odpornych
Kombinacje K ontrolna
S o la k ro l 1 p ro
-centowy centowy2 -p ro - centowy
3-DrO-0 > 1 mm 100 110 117 133
> 0 ,25 mm 100 105 111 110
T a b l i c a 4 Ś re d n ia śre d n ic a je d n o ro c z n e j siew ki ja b ło n i odmiany Antonówka
Na podstaw ie 1000 pomiarów na każdej kom binacji
Kombinacje K ontrolna S o la k ro l 1 p ro -centowy 2 p ro -centowy 3 - p ro - • centowy 5 И 8 5 ,3 2 5,55 5 ,3 6
P raw dopodobnie b adana gleba posiada w ystarczająco dobre w łaściwości fizyczne, aby zapew nić siew kom jabłoni optym alne w a ru n k i rozw oju i popraw a tych w łaściw ości nie w p ły w a n a w zrost roślin. W ydaje się, że tego rodzaju dośw iadczenia należałoby pow tórzyć na glebach cięższych o złych w łaściw ościach fizycznych, uw zględniając gleby zakw aszone oraz w ypróbow ać w pływ Solakrolu na w zrost inn ych roślin. Zastosow anie w p rak ty ce rolniczej prep arató w stru k tu ro tw ó rczy ch m usi być u w a ru n kow ane nie tylko pozytyw nym i w y nikam i dośw iadczeń przeprow adzo n ych na szerszą skalę, ale rów nież opłacalnością.
U W A G A : R ozdział F i z y k a i er o z ja gleb ob ejm u je także artyk u ły: J. P iszczek , Z. C hudecki W p ł y w e r o z ji na k s z t a ł t o w a n i e się s t o s u n k ó w w o d n ych ... i J. Tokaj
P r ó b a w y j a ś n i e n i a tr w a ł o ś c i a g regatów..., k tóre — ze w zg lęd u na opóźnione d ostar czen ie do R ed ak cji — u m ieszczon e są na k oń cu zeszytu.
