Maria Cichorzewska-Drabik
Działalność Wojewódzkiej Pracowni
Konserwatorskiej przy Muzeum w
Łańcucie
Ochrona Zabytków 23/4 (91), 314-315
MARIA CICHORZEWSKA-DRABIK
DZIAŁALNOŚĆ WOJEWÓDZKIEJ PRACOWNI KONSERWATORSKIEJ PRZY MUZEUM W ŁAŃCUCIE
O grom ne p o trzeby k o n se rw ato rsk ie w ojew ódz tw a rzeszow skiego oraz poszczególnych m u ze ów n a ty m te re n ie sk łoniły d y re k c ję M uzeum w Łańcucie do podjęcia d o d atk o w y ch obow iąz ków i do w łączenia się w ak cję ra to w a n ia za bytków pocerkiew nych. Istn ie ją c a od ro k u 1960 w M uzeum jednoosobow a p raco w n ia k on serw ato rsk a nie b y ła w stan ie sprostać szerszem u zakresow i p racy . Zwożone z opusz czonych cerkw i o b iek ty w y m agały n a ty c h m iastow ego zabezpieczenia. P ow ołano więc do życia i zorganizow ano W ojew ódzką P raco w n ię K on serw atorską, k tó re j cele i zad an ia zostały określone zarządzeniem M in istra K u ltu ry i S ztu k i (Dz. U. M KiS z dnia 18.X.1963 r.) w sp raw ie p rzek azan ia M uzeum w Ł ańcucie nie k tó ry c h czynności W ojew ódzkiego K o n serw a tora Z abytków w Rzeszowie. Są to: 1) Nadzór k onserw ato rsk i n a d rea liz a c ją p racy p rzy za b y tk ach ruch om ych i zgłaszanie w niosków W o jew ódzkiem u K on serw atorow i Z abytków . 2) W ykonyw anie czynności rzeczoznaw czych i technicznych zleconych przez W ojew ódzkiego K o nserw ato ra Z abytków w zakresie ochrony nad zabytkam i rucho m ym i. 3) Pom oc i facho w e porad n ictw o dla m uzeów i k o lek cji z te re nu w ojew ództw a rzeszow skiego w zakresie ko n serw acji m uzealiów .
Poza w yżej w ym ien ion y m i czynnościam i n a le żącym i do działu k o nserw ato rskieg o u tw orzo no osobny dział, z a jm u ją c y się w yłącznie zwo żeniem i m agazynow aniem obiektów z tere n u w ojew ództw a. N ależy dodać, że pracow nia prow adzi rów nocześnie system aty czn e prace ko n serw ato rsk ie w Z am ku w Ł ańcucie i sp ra w u je sta ły nadzór n ad jego zbioram i. D ziałal ność ta będzie o b jęta osobnym opracow aniem . Ten szeroki i bezprecedensow y zakres czyn ności w ym ag ał odpow iedniego zespołu sp e cja listów z każdej dziedziny k o n serw ato rsk iej. O becnie p raco w n ia d y sp o n u je fachow cam i w dziedzinie ko n serw acji m ala rstw a , tk an in , kam ienia, m etalu i m ebli oraz m a zalążek w łas nego lab o rato riu m chem icznego. Poza pełnym podstaw ow ym w yposażeniem o statn io pracow n ia o trz y m ała a p a ra t RTG.
Do końca 1969 rok u przeprow adzono zabiegi konserw atorsk ie n a 620 ik o n ach pochodzących 314
z te re n u całego w ojew ództw a rzeszow skiego, k tó re z n a jd u ją się obecnie w zbiorach S k ła d nicy Z abytków R uchom ych w M uzeum Z am ku w Łańcucie. Zabezpieczono i zakonserw o w ano rów nież 360 tk an in pocerkiew nych. T rzeba podk reślić z całym naciskiem , że sta n zachow ania obiektów zw ożonych z cerk w i jest w y jątk o w o zły. N ajb ard ziej zn am ienny jest fak t, że przew ozić je m ożna jedy nie w pozycji leżącej, gdyż in n a groziłaby n iejed n o k ro tn ie o sypaniem się m alow idła. P ow ierzchow ne za bezpieczenie przed przew ożeniem nie zaw sze jest m ożliwe. N ajczęściej zresztą naw et po do raźn y m zabezpieczeniu m alow idła, ikony w y m agają w y jątk o w ej opieki w czasie tra n s p o r tu, poniew aż w w iększości w ypadków podob razia są zaatak ow ane i zniszczone zarów no przez anobia, jak i grzyb. W arstw y b ru d u n ie k ied y uniem ożliw iają .nawet odczytanie tre śc i obrazu. D opiero w pracow ni k onserw ato rsk iej m ożna rozeznać się w przyw iezionym m a te ria le. W iększość obiektów m alo w an a jest n a p o d obraziu d rew n ian y m , na technicznie słabo przyg oto w anej zapraw ie; praw dopodobnie po chodzi z na pół ludow ych w arsztatów .
R ealizując zad an ia określone przez M inistra K u ltu ry i S ztu k i udziela się pom ocy in s tru k - tażo w o-kon serw atorskiej m uzeom nie m a ją cym pracow ni k o n serw ato rsk iej. Pom oc ta p o lega na in stru k ta ż u i podaniu u staleń d o ty czą cych p ro fila k ty k i zbiorów . Szczególny n acisk kładzie się na p o m ia ry i k o n tro le param etró w te m p e ra tu ry i w ilgotności, o raz na w łaściw y sposób przechow yw ania m uzealiów . W m iarę m ożliwości przerobow ej pracow ni p rzep ro w a dza się rów nież p ełną k on serw ację n a jc e n n ie j szych obiektów z poszczególnych m uzeów. W sum ie do końca ro k u 1969 przeprow adzono oko ło 50 k o n tro li in stru k ta ż o w y c h , k tó re p rzyczy niły się do popraw nego m agazynow ania zbio rów i p rze strz e g an ia odpow iednich w aru n k ó w na ekspozycjach w poszczególnych m uzeach. D otyczy to n a stę p u jąc y c h m uzeów p ań stw o w ych: w P rzem y ślu , Jaro sław iu , K rośnie, Bieczu, Ż arnow cu, oraz m uzeów społecznych w P rzem y ślu , Lubaczow ie, Ł ańcucie i P rz e
worsku. Poza tym konserw atorzy pracowni łańcuckiej biorą udział w K om isjach K onser w atorskich organizowanych przez Wojewódz kiego K onserw atora Zabytków, związanych z pracam i na terenie województwa oraz w yko nują badania i odkryw ki w różnych obiektach
zabytkowych, zależnie od potrzeb i zaleceń Wojewódzkiego K onserw atora Zabytków w Rzeszowie.
m gr M aria Cichorzewska-Drabik W ojewódzka Pracow nia K onserw atorska Ł ańcut
ACTIVITIES OF THE DISTRICT CONSERVATION ATELIER IN THE ŁAŃCUT MUSEUM
On the basis of an atelier existing w ithin the Łańcut M useum a District Conservation A telier has been called into being in 1963 th a t is now responsible for a wide range of tasks, comprising (a) the conservator’s supervision over the works conducted on movable mo num ents and subm itting the proposals to the Voivod- ship Conservator, (b) the expert studies and technical works commissioned by the Voivodship Conservator w ithin the protection activities concerning the mobile m onuments, (c) the assistance and advisory functions serving the museums and collections of the Rzeszów
Voivodship in th eir conservation work on museum pieces.
In addition to activities listed above and normally perform ed by its conservation departm ent a special departm ent of the A telier is gathering and storing the objects coming from the Voivodship area. It deserves to be mentioned here th a t the Atelier is also respon sible for the system atic conservation operations on objects from the Ł ańcut Museum and perform s a re gular supervision over its collections.
B. KWIECIŃSKA, M. WIRSKA-PARACHONIAK, Wł. PARACHONIAK
ZASTOSOWANIE TRANSMISYJNEJ MIKROSKOPII ELEKTRONOWEJ W BADANIACH NAD TZW. GRAFITOWĄ CERAMIKĄ CELTYCKĄ
Ceram ika zwana grafitow ą należy do charak terystycznych znalezisk późnolateńskiej k u ltu ry celtyckiej (ок. II w ieku p.n.e.), obejm ują cej sw ym zasięgiem przede w szystkim obsza ry Europy Środkowej, w tym także i Czechy. Je j „odpryskiem ” są ślady bytności Celtów na ziemiach polskich, koncentrujące się głównie na terenach Górnego Śląska i Małopolski (re jon krakowsko-miechowski
)i.
Zabytki ceramiczne określane mianem grafi towych charakteryzują się — jak sama nazwa w skazuje — ciemnoszarym zabarwieniem po wierzchni i przełamu oraz w yraźnie m etalicz
1 Z. W o ź n i a k Celtowie w Polsce, Kraków 1968, PAN, s. 18.
nym, zbliżonym do grafitu połyskiem. O kru chami tych skorup pisać można jak ołówkiem. Znany jest fakt, że grafit w postaci drobno roztartego surowca mineralnego był rzeczy wiście używ any do produkcji naczyń ceram i cznych w okresie k u ltu ry lateńskiej. W prowa dzenie tego surowca jako domieszki schudza jącej masę garncarską było zapewne niegdyś dziełem przypadku, ale w konsekwencji dało w yroby o dużych w alorach estetycznych, sła bej przepuszczalności płynów oraz o znacznej odporności chem icznej i term icznej. Nie w y kluczało toteż możliwości użytkow ania ich w produkcji m etalurgicznej. Tak korzystny w pływ domieszki grafitu do m asy garncarskiej spowodował, że stał się on surowcem cennym, poszukiwanym i będącym niewątpliwie przed miotem handlu.
