Marian Paździor
Ogólnopolska konferencja
konserwatorska we Fromborku
Ochrona Zabytków 33/4 (131), 323-324
G łó w n y m tem a te m o b ra d była sz ero k o p o jęta p ro b le m a ty k a zw iązana z ew iden cją o b ie k tó w bu d o w n ictw a ludow ego, k ry teriam i w arto ścio w a n ia o ra z form y e tn o graficznej d o k u m en ta cji b u d ow nictw a lu dow ego i zespołów w iejskich.
W p ierw szym d n iu sy m p o zju m w ygłoszo no n a stę p u ją c e re feraty :
M. P o k ro p e k , K lasyfikacja i nazewnictwo
tradycyjnego budownictwa ludowego w św iet le litera tu ry etnograficzno-architektonieznej i ich w spółczesne zastosowanie ;
T . D o m a g a ła , W iatrak ja k o tem at badań etnograficznych ;
M. K o rn e c k i (P raco w n ia D o k u m en tacji N au k o w ej i E w idencji K o n serw ato rsk iej PP P K Z O d d z iał w K rak o w ie), D okum en
tacja konserw atorska w św ietle problem ów rew aloryzacji wsi (referat odczy tała M . L it
w in o w a);
M . K o rn e ck i (P D N iE K , P K Z K rak ó w ),
F orm y i m eto d y studium konserw atorskiego wsi na p rz yk ła d zie wsi F a lsztyn ;
B. S z u ro w a (P D E , P P P K Z O ddział w K ielcach ), Problem y ewidencji za b ytkó w
budownictwa ludowego — k ryteria w yboru;
W . Ja n k o w s k i, D ziałalność O środka D o
ku m en ta cji Z a b y tkó w w dziedzinie ewidencji budownictwa ludowego i współpraca w tym zakresie z Pracow niam i K onserw acji Z a b y t ków . C zęść referato w ą zam k n ął k o m u n ik a t
M u zeu m W si K ieleckiej, w ygłoszony przez Й . M ielicką.
Z aró w n o w re feratach , ja k i w dyskusji d o m in o w ał p ro b lem ew idencji o b iektów b u
dow nictw a lu dow ego w aspekcie stosow a nej k lasyfikacji i term inologii o raz kryte rió w je g o w arto ścio w an ia. P od k reślan o ogrom ne znaczenie ew idencji o raz w ysoką jak o ś ć k a rt ew idencyjnych w ykonyw anych w P D E . Z w ró co n o też uw agę n a koniecz ność dalszego ro zw ijan ia działalności e tn o g raficznej w P K Z p o p rzez pow iększanie zespołów ju ż istniejących o raz tw orzenie now ych. R o zw ażan o rów nież m ożliw ość o p raco w an ia słow ników term inologicz nych d la poszczególnych regionów , które u p o rząd k o w ały b y i n ad ały jed n o zn aczn y sens term in o m stosow anym w opisach bu d ynków w iejskich. S p o ro m iejsca pośw ię co n o też kon serw ato rsk iej d okum entacji szeroko p o jęteg o k ra jo b ra z u kulturow ego wsi (ew idencja zespołów w iejskich) o p ra cow yw anej ko m p lek so w o przez e tn o g ra fów , a rch ite k tó w i h isto ry k ó w sztuki. W dyskusji zw ró co n o uw agę n a koniecz ność w iązania teorii n au k o w y ch z pra k ty cz n ą d ziałalnością i m ożliw ościam i realizacji. P o dyskusji uczestnicy sym pozjum obej rzeli film k ró tk o m etrażo w y (zrealizow any n a zlecenie M uzeum W si K ieleckiej przez W ytw órnię F ilm ó w O św iatow ych w Ł odzi), ilu stru jący d o k u m en ta cję o b iek tu przeno szonego d o sk an sen u .
W trak cie o b ra d czynna była ekspozycja o b ra z u ją c a działaln o ść i d o ro b ek kielecr kiej P D E ; przed staw io n e form y d o k u m en tacji etn o g raficzn ej om ów iła kierow niczka P racow ni — B. S zurow a, zw racając uwagę n a stale p o szerzający się tem atyczny zakres
o p raco w a ń (budow nictw o, wyposażeni w nętrz budynków w iejskich, rzem iosło к dow e) i ró ż n o ro d n ą fo rm ę dok u m en tacj W trak cie dziesięcioletniej działalnośi (1970— 1980) kielecka P D E opracow ał 39 d okum entacji o b iek tó w architektur} 4 m o n o g rafie wsi, 2 prace stu d ialn e i 2 see nariusze ekspozycji w nętrz chałup. W foi m ie poszytow ej (32 tom y) zaew idencjonc w an o 686 obiektów , pen etru jąc 563 wsi< K a rty ew idencyjne zało żo n o d la 195 bi dynków z 101 wsi o raz d la 362 sprzętóv Pierwszy dzień o b ra d zakończyła narad| kierow ników P D E , n a k tó rej om ów ion bieżące problem y tych praco w n i; jednyi z głów nych i zw iązanych z ew idencjom w aniem budynków było zapew nienie p n cow nikom sam o ch o d u n a penetracje ten nowe.
D rugi dzień sym pozjum p rzeznaczony b; n a objazd naukow y, w czasie k tó reg o zwi< d z o n o osadę m iejską — D aleszyce, obję o c h ro n ą k o n serw ato rsk ą i p lan em rewali ryzacji jednej z ulic (B. G łow ackiego). N; stępnie zw iedzono zag ro d ę m alom iastec: kow ą (1908 r.) w B odzentynie. Objaz zak o ń czo n o n a terenie M u ze u m W si K i' leckiej, w k tó ry m uczestnicy sympozjui zapoznali się z dotychczasow ą realizac. w spólnych wysiłków M W K i P D E w z; kresie o c h ro n y bud o w n ictw a ludow ego.
Bogum iła Szttrow
O G Ó L N O P O L S K A K O N F E R E N C JA K O N S E R W A T O R S K A W E F R O M B O R K U
W dn iach 26— 28 m aja 1980 r. odbyła się we F ro m b o rk u o g ó ln o p o lsk a k onferencja w ojew ódzkich k o n serw ato ró w zab y tk ó w i d y re k to ró w oddziałów P P P racow nie K onserw acji Z ab y tk ó w p o d p a tro n a te m Z arz ąd u M uzeów i O ch ro n y Z ab y tk ó w , zo rg an izo w an a przez W ojew ódzkiego K o n serw ato ra Z ab y tk ó w w E lblągu.
W konferencji wziął udział prof, d r W ik to r Z in — p o d se k reta rz sta n u w M inisterstw ie K u ltu ry i Sztuki — G en eraln y K o n serw a to r Z ab y tk ó w o raz przedstaw iciele w ładz w ojew ództw a elbląskiego. G łó w n y m te m atem o b ra d były p ro b lem y k o n se rw a to r skie w ojew ództw a, ze szczególnym uw zględnieniem obecnie prow adzonych ro b ó t na terenach starom iejskich.
W d n iu 26 m aja uczestnicy konferencji w trak cie wizji lokalnej zapoznali się z p ra cam i k onserw atorskim i prow adzonym i przez PP P K Z w Pieniężnie, O rnecie, E lblą gu, T olk m ick u i F ro m b o rk u . W godzinach w ieczornych w salach M uzeum M ikołaja K o p e rn ik a we F ro m b o rk u o d było się sp o t kanie tow arzyskie uczestników , w trak cie k tó reg o p o d n iesio n o duży w kład m g ra L u cjan a C z u b ie la — W ojew ódzkiego K o n serw ato ra Z ab y tk ó w w O lsztynie, w r a to w anie i zachow anie su bstancji zabytkow ej n a tych teren ach (działał tu ja k o k o n se r w a to r przed podziałem a d m in istracy jn y m k ra ju w 1975 r.).
D nia 27 m aja n astąp iło o ficjaln e otw arcie o b ra d konferencji przez Bożenę Ja n ik o w sk ą — sek retarza K W w E lblągu — - k tó ra określiła z ad a n ia konferencji ja k o w ażny e ta p w rozw oju w ojew ództw a elbląskiego w zakresie o c h ro n y i konserw acji jeg o licz nych zabytków , ze szczególnym zw róce niem uwagi n a ro sn ące m ożliw ości p ełn iej.
szego w y k o rzy stan ia m uzeum zam kow ego we F ro m b o rk u w dziele upow szechniania k u ltu ry .
Prof. d r W. Z in w swym przem ów ieniu p o d kreślił do n io sło ść w y b ran eg o m iejsca na o b ra d y k o n serw ato rsk ie —• F ro m b o rk , zw iązany ściśle z p o stacią i działalnością w ielkiego a stro n o m a M ik o łaja K o p ern ik a. Z w rócił uw agę n a najw ażniejszy tem at konferencji — o ch ro n ę su bstancji zab y tk o wej na przykładzie w ojew ództw a elbląskie go w p o w iązan iu z przyszłym planem pię cioletnim i p ro g ram em d ziałan ia konser w a to rsk ieg o .
M gr M aria L u b o ck a — W ojew ódzki K o n se rw a to r Z ab y tk ó w w E lblągu d o k o n ała k ró tk ie g o zestaw ienia najw ażniejszych p o trzeb k o n serw a to rsk ich sw ego terenu. Do bezw zględnej o ch ro n y i konserw acji w pierw szej kolejności zaliczyła 94 obiekty a rch ite k tu ry zabytkow ej w raz z zespołami starom iejskim i M a lb o rk a , K w idzyna, F ro m b o rk a i E lb ląg a, 216 o b iektów w d ru giej kolejności o ra z najliczniej rep rezen to w an ą g ru p ę zabytkow ych obiektów m ie szkalnych. P lan y ro czn e p odlegają w ery fik ac ji w edług m ożliw ości w ykonaw czych P P P K Z . Je st ju ż lo k alizacja n a Starym M ieście w E lb ląg u d la tw orzącego się Z a k ład u P K Z . P ro b lem y o ch ro n y k rajo b razu b ra n e są p o d uw agę w kom pleksow ych działan iach k o n serw ato rsk ich , od stadiów p ro jek to w y c h począw szy. P rzy k ład y : sk a n sen in situ w e wsi Ł ęcze (dom y p odcienio we), Ż u ław k i-D rew n ica — 180 d o m ó w za bytkow ych z p ro g ram em u ży tk o w an ia dla p raco w n ik ó w p rzedsiębiorstw a h o d o w la nego. K o n ty n u u je się prace k o n serw ato r skie w zakresie polichrom ii ściennych, w k onserw acji są stalle k ated ry from
bor-skiej. A rcheologiczne zdjęcie Polski w yk nyw ane jest na 1 /4 o b sz a ru wojew ództw Z ew idencjonow ano 250 zabytkow ych pa ków i założeń zieleni.
M g r inż. arch . M . H o ffm an n — Główi A rch itek t W ojew ódzki przedstaw ił w swy referacie zaaw ansow anie p ra c przy g o t wawczych do rew aloryzacji 15 m iast w jew ó d ztw a: M a lb o rk , K w idzyn, D zier goń —- zakończone, F ro m b o rk , Braniew S ztum — zaaw ansow ane, E lbląg, Pienię n o , Susz, K isienice, N o w y Staw , T olkm i ko , M łynary, N ow y D w ór — w dalsa kolejności. Spółdzielnie m ieszkaniow e ij teresują się 6 m iastam i, rolnictw o — P niężnem (ag ro m iasteczk o ), M łynarar K isienicam i, m iasta p atro n a ck ie (uzup nienia) to Sztum , Pasłęk, O rn eta, zabuć w a jed n o ro d z in n a — Susz, T olkm icko. W kolejnych referatach (P P P K Z ) przt staw iono n a planszach i om ów iono szc; gółow o p rojekty rew aloryzacji: zam w Pieniężnie, zabudow y starom iejsk w O rnecie i T o lk m ick u , kościoła i klaszl ru podom inikańskiego w E lblągu (d. G leria E L ), podzam cza w E lblągu, d. к ścioła Św. A n n y i szp itala Św. D u c h a i F ro m b o rk u z p ro p o zy cją żagospodarow n ia n a M uzeum S zpitalnictw a W arm ii. Prof. d r W ojciech K alinow ski — dyrekt O śro d k a D o k u m en tacji Z ab y tk ó w w W; szawie zwrócił uw agę n a konieczność św dom ego podejm ow ania decyzji o w prov dzeniu obiektów d o p lan u p ra c konserv torskich. D o tego przede w szystkim { trzeb n a jest pełna ew idencja istniejący zasobów . D zisiaj oblicza się, że liczba : bytków architektury, którym i w inniśm y zajm ow ać, wynosi blisko 100 tys. A by pi w adzić racjo n aln ą politykę konserwat«
iką, niezbędne są dane do zdjęcia krajob- azu kulturowego Polski. PP PKZ pomaga vydatnie w osiągnięciu tego celu, lecz bez cisłej współpracy terenowej służby kon- erwatorskiej z Ośrodkiem Dokum entacji Nabytków prace ewidencyjne są nie do wy konania. N a ukończeniu jest spis adreso- vy zabytków architektury, jednak nie vszystkie obiekty będą objęte pełną ewi- lencją, przypuszczalnie będzie ich ok. »0— 70 tys. W odniesieniu do zabytków uchomych przeprowadzana jest w ODZ komputeryzacja. W tym zakresie potrzeb- la jest współpraca z wojewódzkimi kon- erwatorami zabytków i biurami badań dokumentacji zabytków w celu aktuali- :acji danych.
) współpracy z M iędzynarodową Komisją Is. Rewaloryzacji Miast i Zespołów Staro- niejskich m ówił mgr inż. arch. J. Stępkow- ki. D o rozpatrzenia przez K om isję wpły- ięło 125 wniosków. Planuje się objęcie re- valoryzacją 150 tys. mieszkań w obiektach :abytkowych, co stanowi zaledwie 3,5—■
1% całości budownictwa mieszkaniowego.
Należy przy tym zwrócić uwagę na spadek »rodukcji wapna, bardzo duży spadek »rodukcji cegły i dachów ki, materiałów liezbędnych w pracach konserwatorskich, »powoduje to znaczne utrudnienia w re- ilizacji nałożonych zadań. Międzyresor- owa Kom isja liczy na współpracę i pom oc wojewódzkich służb konserwatorskich w ym zakresie.
tfgr Danuta W itkowska — dyrektor PP ,D esa” zwróciła uwagę na konieczność cisłej współpracy z wojewódzkimi konser watorami zabytków. Apelowała o nadzór lad salonami ,,D e sy ” , udział w przeglą- (ach przedmiotów, wnikliwą pom oc w sprawach wywozu za granicę. PP „D e- a ” cierpi na duże braki kadrowe. Osiąg- tięto wstępne porozumienie z Uniwersy- etem im. M . Kopernika w Toruniu o za- nicjowaniu studium podyplom ow ego dla ideptów w zawodzie antykwariusza. „D e- a ” bardzo liczy na pom oc służby konser watorskiej w naborze kandydatów na stu- [ium podyplom owe w Toruniu.
)r Tadeusz Polak — dyrektor Zarządu łP PKZ przedstawił stan i potrzeby swego »rzedsiębiorstwa. Obecnie pracuje 14 od- [ziałów, 4 zakłady. Ośrodek Informacji Biuro Handlu Zagranicznego. Istnieje >onad 50 różnych specjalizacji, zatrudnio- lych jest 9,5 tys. pracowników. Przerób »rzedsiębiorstwa w 1979 r. wyniósł 2 mi- iardy 260 m ilionów zł. U tw orzony został 'akład dla Zamku Ujazdow skiego, w toku ą przygotowania do pow ołania oddziału w Olsztynie. W ysoce niezadowalająca jest
sprawa kadr. N asuw a się tylko jeden w nio sek : po zakończeniu studiów na odpow ied nich wydziałach wyższych uczelni wpro wadzić należy obow iązkow y staż w PP PKZ. W sprawie eksportu dyr. T. Polak oświadczył, że PP PKZ zatrudnia w eks porcie zaledw ie 4% swych pracowników. K orzyści, jakie wynikają z tego faktu, są ewidentne. Jest to prom ocja dla polskiej kultury i działań konserwatorskich. PP PKZ zarabia dewizy, które konieczne są na zakup now oczesnych narzędzi i sprzętu. Ekipy pracowników poznają nowe m eto dy, nowe materiały i narzędzia pracy. Są dwa odrębne, niezależne portfele robót dla kraju i zagranicy. PP PKZ zaniechało kon centracji ludzi z różnych oddziałów na tzw. obiektach znaczących. Pozw oli to równo miernie i w edług potrzeb rozłożyć m oc przerobową na w ojewództwa. W ystosow a ny zostanie w niosek do ministra Kultury i Sztuki, aby każdy obiekt przyjmowany do portfela PK Z legitym ował się roczną sumą przerobu wielkości przynajmniej 5 min. zł. Jedynie wtedy będzie m ożna m ó wić o efektach. W 1980 r. planuje się o d danie 120 gotow ych obiektów architektury. Prof. dr W iktor Zin podkreślił konieczność szerokiego spojrzenia na przyszłe zadania now ego planu pięcioletniego. N ie będzie to łatwy okres. N ależy szukać dla sprawy ochrony i konserwacji zabytków nowych sprzymierzeńców. Znaleźli się już tacy m e cenasi, jak Huta K atow ice dla m. Sławko wa, PR TV — dla Starego Sącza, OHP — dla m. Kalisza, znajdą się na pewno i na stępni. Trzeba gospodarzyć realnie i zara zem nie zm niejszać energii i posiadanego potencjału. Ewidencja zabytków nie może być w żaden sp osób zaham owana. N ależy zrobić wszystko, aby uniknąć strat w yw o łanych przez kradzieże i pożary, zwłaszcza zabytkowych budowli drewnianych, k tó rych jest coraz mniej.
N a zakończenie swojej wypowiedzi prof, dr W. Zin wystąpił z propozycją w ystoso wania rezolucji protestującej przeciw w yści gom zbrojeń zagrażających światowemu pokojow i.
Dr Bohdan Rymaszewski ■— dyrektor Z a rządu M uzeów i O chrony Zabytków prze kazał uczestnikom konferencji informacje dotyczące rozwoju m uzealnictwa w Polsce. Stwierdził, że trzeba dążyć do tworzenia nowych m uzeów pozaresortowych, nie podlegających wydziałom kultury i sztuki. Przy projektowaniu obiektów muzealnych należy uwzględniać specjalne zabezpiecze nia przeciwwłamaniowe i przeciwpożaro we.
Szczegółow ym om ówieniem głównych za gadnień dotyczących programu ochrony zabytków i rozwoju m uzealnictwa na lata 1981— 1985 zajął się dr hab. Krzysztof Pawłowski — wicedyrektor Zarządu Mu zeów i Ochrony Zabytków. Omówił k o lejno obecny stan i zadania w dziedzinie ewidencji dóbr kultury, ochrony i wykorzy stania zespołów zabytkow ych, program prac konserwatorskich, program rozwoju sieci placówek m uzealnych, stan i zadania w zakresie współpracy wojewódzkich kon serwatorów zabytków z terenowymi orga nami administracji państwowej, organiza cjami i stowarzyszeniami społecznymi. Dyrektor inż. Z. Babicki z Oddziału PP PKZ w Gdańsku nawiązał w swym wystą pieniu do w ieloletniej, owocnej współpra cy ze służbą konserwatorską. Podkreślił, że nadrzędnym celem , wspólnym dla wszystkich, winno być dobro zabytku. W szelkie, nawet różne działania należy temu celowi podporządkować.
Mgr inż. arch. Jacek Cydzik — dyrektor Zarządu M uzeów i Ochrony Zabytków dokonał analizy i oceny tego, co uczestnicy konferencji widzieli w trakcie objazdu na budowach. W prawdzie opracowany został m odel pracy, a więc badania i fazy pro jektowania, nim jednak wykonawca wej dzie na plac robót, obserwuje się brak ja kiegokolwiek dozoru, powodujący dalszą destrukcję obiektu (zamek w Pieniężnie i kościół ze szpitalem Św. D ucha we From borku). Obiekty czekające na wejście do planu robót muszą m ieć nadzór. W oje w ódzcy konserwatorzy winni je oddawać w opiekę naczelnikom gm in.
N a zakończenie swej wypowiedzi dyrektcr J. Cydzik podał do wiadom ości zebranych fakt przyznania drowi T. Polakowi —- dy rektorowi Zarządu PP PKZ — honorow ego obywatelstwa miasta F rom borka za duży wkład pracy w przywróceniu świetności zabytkom grodu K opernika.
Po om ówionych wyżej wystąpieniach od była się dyskusja, którą podsum ow ał dy rektor J. Cydzik.
W końcowej części konferencji uczestnicy w imieniu wszystkich konserw atorów pol skich wystosowali rezolucję skierowaną na ręce przewodniczącego Frontu Jedności N arodu — prof. H . Jabłońskiego, w której zwracają się do konserwatorów zabytków na całym świecie, aby łączyli się w działa niach przeciwko w yścigom zbrojeń i w dą żeniu o utrwalenie pokoju.
M arian Paździor
ZASZCZYTNE W YR ÓŻN IENIE PP PRAC OW N IE KON SERW A CJI ZABYTKÓW
V dniu 14 lipca 1980 r. w Sali Kolumnowej 'ałacu Prymasowskiego w Warszawie od- yło się uroczyste posiedzenie Konferencji amorządu R obotniczego PP Pracownie konserwacji Zabytków. W obecności złonków samorządu, delegacji oddziałów K Z, zaproszonych gości i grona zasłużo- ych pracowników minister Kultury i Sztu- i Zygmunt N ajdowski i sekretarz Central- ej Rady Związków Zawodowych wręczyli laczelnemu Dyrektorowi PP PKZ drowi 'adeuszowi Polakowi Sztandar R ady Mi- istrów i Centralnej Rady Związków Za rodowych „Przodującej załodze Obywa
24
telskiego Czynu X X X V -lecia P R L ” za wy bitne osiągnięcia w realizacji zadań spo łeczno-gospodarczych. W gratulacyjnym przemówieniu minister Z. Najdowski pod kreślił wysoką ocenę Przedsiębiorstwa, którą podzielają również najwyższe władze państwowe. W ciągu trzydziestolecia dzia łalności PKZ wypracowały nie tylko op tymalny i wydajny schemat organizacyjny dla badań projektowania i realizacji kon serwatorskich, lecz uzyskały wybitne osią gnięcia w dziedzinie konserwacji zabytków. Realizując w ytyczne państwowej polityki kulturalnej, PKZ utrwaliły znaczną ilość
dóbr kultury narodowej, w tym w iele sta romiejskich zespołów w kraju i sp ow od o wały, że Polska stała się krajem znanym w świecie z bardzo wysokiej jakości prac konserwatorskich, realizowanych także po za granicami.
W trakcie spotkania w ręczono grupie pra cowników odznaki resortowe „Z asłużony działacz kultury” oraz „Z a opiekę nad za bytkami” , a także odznaki „Z a zasługi dla miasta W arszawy” .
