Dynamika przyrostu masy podziemnej roślinności łąkowej w zależności od nawożenia

R O C Z N IK I G L E B O Z N A W C Z E T. X X V I, Z. 3, W A R S Z A W A 1975

M A K IA T O Ł W IŃ SK A

DYNAMIKA PRZYROSTU MASY PODZIEMNEJ

ROŚLINNOŚCI ŁĄKOWEJ W ZALEŻNOŚCI OD NAWOŻENIA

In sty tu t P rzyrod n iczych P o d sta w M elioracji

A k a d em ii R oln iczej w W arszaw ie

CEL PR A C Y I TEREN B A D A N

Celem pracy było określenie wpływu nawożenia mineralnego NPK na

przyrost masy podziemnej roślin na łące starej oraz nowo założonej.

Badania prowadzono w latach 1971-1973 na łąkach w Jaktorowie,

należących do RZD Akademii Rolniczej w Warszawie. Łąki Jaktorow skie

zajm ują część doliny rzeki Pisi Tucznej (dopływ Bzury). Gleby łąkowe

stanowią czarne ziemie zdegradowane, w ytworzone z piasków gliniastych

lekkich. Poziom wody gruntow ej w okresie wegetacji waha się w grani­

cach 40-100 centymetrów.

W latach 1936-1938 łąki jaktorowskie zostały zmeliorowane, co spo­

wodowało stopniowe przekształcanie się zbiorowisk turzycowych w tra -

wiasto-zielne. W latach 1949-1966 łąka była systematycznie naw adnia­

na i nawożona.

Na łące starej, przed zmeliorowaniem, w zbiorowiskach roślinnych

przeważały turzyce. Łąka nowo założona zasiana była na zaoranym pa­

stwisku późną wiosną w 1971 roku.

M ETO DY K A

Na starej łące badania prowadzone są na terenie pola doświadczalnego,,

założonego m etodą bloków losowanych w 1949 roku. Wielkość poletek

doświadczalnych wynosi 60 m 2. Uwzględniane są 2 poziomy nawożenia:

0 i NPK. Stosowano następujące dawki nawozów (w kg/ha):

1971-1972

1973

N

80

160

p

2

o

5

54

71

к 2о

80

110

246

M. T o łw iń sk a

W latach 1971 i 1972 nawożenie stosowano w dwóch dawkach: na

wiosnę i po I pokosie. W 1973 r. wydzielono trzecią dawkę, którą wy­

siano po II pokosie, tj. w drugiej połowie sierpnia.

Próby masy korzeniowej pobierano 4 razy w ciągu okresu wegetacji,

a mianowicie: w I dekadzie kw ietnia i czerwca, w II dekadzie sierpnia

oraz w IV dekadzie października. W 1971 r. pierwsze próby na starej łące

pobrano 31 V, a na nowo założonej — 30 VII. Następne z obu łąk pobra­

no 10 VIII i 28 X. W 1972 r. pobrano próby 11 IV, 2 VI, 18 VIII i 26 X, a

w 1973 r. 6 IV, 1 VI, 13 VIII i 26 X.

Masę nadziemną wycinano z 2 poziomów: 0-5 i powyżej 5 cm, co sta­

nowiło tzw. plon gospodarczy.

Po dokładnym wycięciu (przy samej powierzchni gleby) nadziemnych

części roślin pobierano próby masy podziemnej. Pierwszy poziom 0-5 cm

wycinano za pomocą specjalnego przyrządu o kolistej powierzchni 0,1 m 2.

Z poziomów 5-15 cm, 15-25, 25-35 i 35-50 cm pobierano masę korzenio­

wą wraz z ziemią cylindrem o średnicy 11,3 cm, wys. 10 centymetrów.

Pobrane próbki przem ywano wodą na sitach o średnicy oczek 1 mm oraz

ręcznie oczyszczano z grubszych frakcji piasku. Po przesuszeniu wyko­

nyw ano analizę morfologiczną próbek m asy podziemnej roślin. Z w ar­

stwy 0-5 cm wydzielono 6 następujących frakcji: resztki części nadziem­

nych roślin, mech, węzły krzewienia, korzenie, kłącza oraz rozłogi. W

głębszych w arstw ach wydzielano 3 frakcje: korzenie, rozłogi i kłącza.

Po dokonaniu analizy morfologicznej poszczególne frakcje suszono w su­

szarce przy tem peraturze 85°C a następnie ważono. W 1971 r. nie pobra­

no prób na początku wegetacji, porównywano więc tylko w yniki z lat

1972 i 1973.

W latach 1971 i 1972 we wszystkich okresach pobierania prób na łące

starej masa podziemna roślin była znacznie większa na poletkach nawo­

żonych NPK niż na poletkach nie nawożonych (0). Szczególnie w yraźnie

różnice te zaznaczyły się w okresie letnim (tab. 1).

Na łące nowo założonej nawożenie zastosowano dopiero w jesieni

1971 г., a ru ń łąkowa do końca okresu wegetacji w pierwszym roku po

zasiewie nie była jeszcze w pełni rozrośnięta. Dlatego też różnice między

ciężarem masy korzeniowej z poletek nawożonych i zerowych były ra­

czej przypadkowe. W drugim roku po zasiewie (rok 1972) na łące nowej

w pierwszych trzech okresach na poletkach nawożonych masa podziem­

na roślin była większa niż na nie nawożonych. Natom iast w okresie je­

siennym nieco większą masę korzeniową stwierdzono na poletkach zero­

wych.

Po zwiększeniu nawożenia na starej łące w roku 1973 zaobserwowa­

no zahamowanie przyrostu masy korzeniowej roślin. Przy znacznie wyż­

szych plonach siana ciężar masy podziemnej roślin na starej łące był

О T a b e l a 1 Łąicg stara w Jaktorowie. Rok 1972 - Mae a podziemna w poziomie 0 -5 0 cm w g/m

Old meadow at Jaktorów. Underground bulk In the horizon 0 -5 0 om ln g/m2 , 1972

F ra k cje F r a c tio n s Ogółem

ma-an поЛН Ain- P ro cen t w s t o ­sunku do c a ł e j biom asy n e t t o % i n r e l a t i o n t o th e t o t a l n e t biom ass o f p la n t s P r o c e n t ко - r ż e ń ! w war­ stw ie g ó r n e j oraz d o ln e j % o f r o o t s i n upper and low er la y e r B ata Date Nawożenie F e r t i l i z a ­ t i o n Poziom H orizon cm k o r z e n ie r o o t s k łą c z a rhizom es r o z ł o g i s t o lo n s w ęzły krrots fcazem t o t a l ВСЯ па r o ś l i n T o ta l under­ ground bu lk o f p la n t s 1 2 5 4 5 6 7 8 9 10 11 0 - 5 6 8 9 ,9 0 2 0 ,4 5 7 0 ,5 0 1 4 1 ,0 5 9 3 0 ,9 0 _{9 3 ,0} 5 - 1 5 1 9 9 ,7 5 5 8 ,2 5 9 ,8 7 1 ,1 2 2 1 0 ,7 5 15 - 25 - 5 8 ,2 5 1 2 2 7 ,1 7 6 ,2 11 IV 1972 0 25 - 35 2 1 ,3 7

-

-

-

2 1 ,3 7 7 , 0 3 5 - 5 0 5 ,8 7

-

-

-

5 ,8 7 0 - 5 9 5 4 ,7 5 1 4 ,6 0 5 5 ,6 5 1 0 7 ,9 5 1 1 3 2 ,9 5 _{9 4 ,6} 5 - 1 5 2 2 3 ,6 2 4 3 ,1 2 1 7 ,1 2 6 ,5 0 0 ,2 7 2 4 7 ,5 2 I роков NPK 1 5 - 2 5 4 3 ,1 2 1 4 5 9 ,8 7 9 ,6 1 s t out 25 - 35 2 9 ,7 5

-

-

-

2 9 ,7 5 5 ,4 3 5 - 5 0 6 ,5 0

-

-

- 6 ,5 0 0 - 5 7 9 4 ,8 0 7 ,1 0 4 3 ,1 0 1 4 3 ,9 5 9 8 8 ,9 5 _{9 1 ,5} 5 - 1 5 3 5 4 ,0 6 7 5 ,2 5 1 9 ,7 5 2 ,8 1 3 6 7 ,6 2 15 - 25 - 7 5 ,2 5 1 4 8 1 ,8 7 7 ,1 2 VI 1972 0 25 - 35 3 4 ,8 7 - -

-

3 4 ,8 7 8 ,5 3 5 - 5 0 6 ,1 0 - - - 6 ,1 0 0 - 5 1 0 9 7 ,7 7 9 2 ,4 7 3 8 ,0 1 1 3 6 ,0 2 1364,29 _{9 5 ,7} 5 - 1 5 3 4 7 ,1 2 1 4 ,2 5 3 ,4 4 3 6 4 ,8 1 I I pokos NPK 15 - 25 5 1 ,8 1 - 5 1 ,8 1 1 8 0 6 ,2 7 5 ,4 U n a c u t 25 - 35 1 9 ,8 7

-

-

-

1 9 ,8 7 4 , 3 3 5 - 5 0 5 ,3 7

—

* 5 ,3 7

с . d. t a b e li 1 1 2 3 4 5 - 6 7 8 9 10 11 0 - 5 5 - 1 5 1 1 1 5 ,8 0 1 6 0 ,5 0 5 8 ,3 0 6 1 ,5 0 5 ,0 0 1 3 7 ,3 0 1 3 7 2 ,9 0 1 6 5 ,5 0 9 0 ,4 15 - 25 1 0 0 ,5 0 - - - 1 0 0 ,5 0 1 7 0 1 ,8 7 5 ,3 18 V U I 1972 0 ro ЧЛ 1 4» ЧЛ 2 7 ,7 5 - - - 2 7 ,7 5 9 ,6 35 - 50 3 5 ,1 2 - - - 3 5 ,1 2 0 - 5 1 5 0 3 ,1 0 5 0 ,2 0 5 1 ,1 2 3 8 ,8 0 1643,22. 9 6 ,7 5 - 1 5 1 3 2 ,8 5 3 6 6 ,7 5 1 ,5 0 1 ,5 0 5 0 2 ,6 0 I I I pofcofi HPK 15 - 25 3 1 ,3 7 - - - 3 1 ,3 7 2 2 1 9 ,1 7 6 ,9 I l l r d c u t 25 - 35 3 2 ,5 0 - - - 3 2 ,5 0 3 ,3 3 5 - 5 0 9 ,3 7 - - - 9 ,3 7 0 - 5 8 9 2 ,0 0 2 6 ,3 5 4 7 ,5 2 1 5 7 ,3 0 1 123,17 9 2 ,9 5 - 1 5 2 7 3 ,8 7 - 3 ,0 0 7 ,1 2 2 8 3 ,9 9 25 X 1972 0 15 - 25 5 7 ,0 0 - - - 5 7 ,0 0 1 5 1 4 ,8 8 0 ,8 25 - 35 4 3 ,8 7 - - - 4 3 ,8 7 7 ,1 35 - 50 6 ,7 5 - - 6 ,7 5 0 - 5 8 3 0 ,1 2 2 3 ,3 2 4 6 ,1 5 115 ,9 7 10 1 5 ,5 6 9 2 ,9 5 - 1 5 3 3 8 ,0 0 - 4 ,2 5 8 ,0 0 3 5 0 ,2 5 IV pokos 15 - 2*5 6 0 ,1 2 - - - 6 0 ,1 2 1 4 6 9 ,3 7 4 ,6 IV th cut 25 - 35 1 7 ,2 5 1 5 ,2 5 - - 3 2 ,5 0 7 , 1 35 - 50 1 0 ,8 7 - - - 1 0 ,8 7

о

T o b o l a 2 Łąka stara w Jaktorowie# Rok 1973 - Masa podziemna w poziomie 0 -5 0 oni w g/m

Old meadow at Jaktorów. Underground "bulk in the horizon 0 -5 0 om in g/m^,1973

F ra k cje F r a c tio n s Ogółem masa

■ПлЛИ А ТПП А P ro o en t w s t o ­sunku do c a ł e j P ro cen t masy pod ziem n ej w różn ych po­ ziomach % o f under - ground b u lk i n p a r t ic u - l a r h o r iz o n s Data Datę Nawożenie F e r t i l i z a ­ t i o n Poziom H orizon cm k o r z e n ie r o o t s razem k o r z en ie t o t a l r o o ts k łą o z a rhizom es r o z ł o g i s t o lo n s w ęzły kn ots razem t o t a l P U U 4»XOUUlCI r o ś l i n T o ta l under­ ground bu lk o f p la n ts biom asy n e tt o % i n r e l a t i o n t o th e t o t a l n e t biom ass o f p la n t s 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 0 - 5 8 4 9 ,3 4 4 ,9 4 5 3 ,6 4 17 0 ,4 0 1 0 7 8 ,3 2 _{9 5 ,3} 5 - 1 5 15 - 25 277,00 4 5 ,7 0

_

5 ,0 0 1 ,8 0 4 ,3 0 2 8 6 ,3 0 6 IV 1973 0 1 1 9 2 ,0 4 - 4 7 ,5 0 1 4 3 2 ,1 7 3 ,3 25 - 35 1 6 ,3 0 - - - 1 6 ,3 0 4 , 7 3 5 - 5 0 3 ,7 0 - - - 3 ,7 0 0 - 5 8 7 1 ,8 2 5 5 ,2 0 3 0 ,1 6 1 4 3 ,4 6 1 1 0 0 ,6 4 _{9 5 ,8} 5 - 1 5 15 - 25 2 2 0 ,7 0 3 1 ,1 0

_

1 5 ,1 0 2 ,8 0 1 ,7 0 2 3 7 ,5 0 3 3 ,9 0 I pokos HPK 11 4 8 ,5 2 - _{1 3 9 6 ,9} 8 1 ,1 1 s t out 2 5 - 35 35 - 50 1 4 ,7 0 1 0 ,2 0 - - -1 4 ,7 0 1 0 ,2 0 4 , 2 0 - 5 7 1 7 ,1 2 3 3 ,8 8 4 9 ,2 4 1 6 6 ,4 0 9 6 6 ,6 4 _{9 4 ,1} 5 - 1 5 15 - 25 3 6 3 ,0 0 4 4 ,5 0 9 ,2 0 6 ,1 0 1 2 ,3 0 3 8 4 ,5 0 1 VI 1973 0 11 5 9 ,1 2 - 5 0 ,6 0 1 4 3 6 ,2 6 8 ,4 a i - 35 2 1 ,1 0 - - - 2 1 ,1 0 5 ,9 3 5 - 5 0 1 3 ,4 0 - - - 1 3 ,4 0 0 - 5 8 0 0 ,0 0 2 3 ,0 8 5 3 ,4 8 1 3 3 ,3 8 1 0 0 9 ,9 4 _{9 5 ,9} 5 - 1 5 15 - 25 3 2 1 ,6 0 4 2 ,0 0 9 9 ,3 0 1 5 ,6 0 2 ,2 0 4 3 8 ,7 0 I I pokos HPK 1 1 8 4 ,0 0 - 4 2 ,0 0 1 5 1 1 ,0 5 8 ,5 U n d c u t 25 - 35 3 5 - 5 0 1 4 ,0 0 6 ,4 0 - - -1 4 ,0 0 6 ,4 0 4 , 1

1

2

3 4 '5

6

7

8

9

10

11

12

0 - 5 5 - 1 5 9 0 7 ,1 8 3 4 0 ,6 0

128,78

6 7 ,1 0 4 9 ,0 8 5 ,9 0

156,20

5 ,1 0 1 2 4 1 ,2 4 4 1 8 ,7 0 9 3 ,7 13 V III 1973

0

15 - 25

61,30

1 3 5 7 ,7 8 - 0 ,6 0 -

61,90

1 7 7 0 ,5 7 2 ,1 25 - 35

36,10

- - -

36,10

6,2

3 5 - 5 0 1 2 ,6 0 - - - 1 2 ,6 0 0 - 5 5 - 1 5 7 1 9 ,4 4 3 3 2 ,6 0 9 0 ,6 4

88,00

22,50

8,20

13 5 ,3 0 1 ,8 0

967,88

4 3 0 ,6 0 9 0 ,4 I H pokos NPK 1 5 - 2 5

85,20

1 1 9 9 ,2 4 -

1,20

- 8 6 ,4 0 1 5 4 6 ,9 6 4 ,2 I l l r d o u t 25 - 35 35 - 50 3 4 ,1 0 2 7 ,9 0 - - -3 4 ,1 0 2 7 ,9 0 9 ,6

0

- 5 5 - 1 5

1312,06

2 4 8 ,5 0 1 5 ,9 0 4 3 ,2 4 2 ,8 0 1 9 1 ,2 4

0,30

1 5 6 2 ,4 4

251,60

96,8

26 Z 1973

0

15 - 25 3 1 ,3 0 1 6 1 9 ,9 6 - 1 ,3 0 -

32,60

1 8 7 4 ,7 7 4 ,3 25 - 35 1 8 ,0 0 - - - 1 8 ,0 0 3 , 2 35 - 50

10,10

- - -

10,10

0

- 5 5 - 1 5 9 3 5 ,0 0 1 7 3 ,5 0 4 ,5 0

22,30

1,00

1 7 6 ,6 4 0 ,3 0 113.8,44 1 7 4 ,8 0 9 4 ,4 IV pokos UFĘ 1 5 - 25 4 8 ,0 0

1185,60

- 2 ,4 0 - 5 0 ,4 0 1 * 9 2 ,7 6 6 ,7 IV th out 25 - 35 3 5 - 5 0 2 1 ,8 0 7 ,3 0 - - -2 1 ,8 0 7 ,3 0 3 . 6 o* d. t a b e li 2

P rzyrost p od ziem n y roślin łą k o w y ch

251

znacznie m niejszy na poletkach nawożonych niż na nie nawożonych. Wy­

raźne różnice na korzyść poletek zerowych stwierdzono w okresie let­

nim i jesiennym (tab. 2). Na łące założonej w 1973 r. nie stwierdzono wy­

raźnej różnicy w ilości masy podziemnej roślin z poletek nawożonych i

nie nawożonych. W dwa lata po zasiewie mieszanki zbiorowisko roślinne

nie jest jeszcze ukształtow ane i różnice w wielkości masy korzeniowej

są raczej przypadkowe (tab. 3 i 4).

Rozkład masy korzeniowej w profilu glebowym był różny na starej i

nowej łące, co wynikało z odmiennego składu botanicznego zbiorowisk

roślinnych. Na starej łące we wszystkich okresach wegetacji od 90 do

96% masy korzeniowej znajdowało się na głębokości 0-15 centymetrów.

Poniżej 15 do 50 cm było już bardzo mało korzeni, bo zaledwie 3 do

6% masy podziemnej roślin.

W stosunku do całej biomasy netto podziemna część roślinności łąko­

wej jest znacznie większa od masy nadziemnej. Stanowi ona od 58,5 do

81,1% masy roślinnej.

Z podanych zestawień wynika, że części podziemne roślin stanowią

duży potencjał masy organicznej w glebie. Dlatego też znaczenie roz­

woju korzeni roślinności łąkowej rozpatruje się nie tylko pod kątem

ich wpływu na plon siana, ale również ze względu n a gromadzenie się

masy organicznej w glebie. Obumarłe korzenie, rozłogi i kłącza oraz po­

została po skoszeniu masa nadziem na roślin stanowią m ateriał organicz­

ny do tworzenia się próchnicy glebowej. Dzięki dużej masie korzenio­

wej traw gleby łąkowe w w arstw ie poddarniowej zachowują trw ałą

stru ktu rę gruzełkowatą, co znacznie zwiększa ich retencję wodną.

Dynamika przyrostu masy podziemnej roślin kształtowała się różnie

w poszczególnych latach, inaczej n a starej łące, inaczej na nowo zało­

żonej.

Na łące starej, przy nawożeniu 214 kg NPK na hektar przyrost masy

korzeniowej od początku wiosny w 1972 r. w zrastał liniowo, osiągając

najwyższy poziom w połowie sierpnia aż do sprzętu II pokosu siana. Po

tym term inie następował gwałtowny spadek przyrostu korzeni, których

m asa w końcu października była praw ie taka, jak na początku wegetacji.

W roku 1973 po zwiększeniu dawki NPK do 341 kg/ha uwidoczniło się

zahamowanie przyrostu masy podziemnej roślin, która w ciągu okresu

wegetacji niewiele zwiększyła się w stosunku do stanu wyjściowego. Choć

w 1972 r. na poletkach nie nawożonych przyrost masy korzeniowej był

znacznie słabszy niż na nawożonych NPK, to przebieg dynamiki przy­

rostu był podobny. Natom iast w 1973 r. dynam ika przyrostu masy pod­

ziemnej na poletkach nie nawożonych była odmienna niż w latach po­

przednich. Największą ilość masy podziemnej w 1973 r. stwierdzono przy

końcu okresu wegetacji, co nie zdarzyło się w latach poprzednich.

Moż-Т а Ъ •

1

а з

о

Łąka nowa w Jaktorowie* Rok 1972 - Masa podziemna w poziomie 0 -5 0 om w g /a

♦Recently established meadow at Jaktorów, Underground bulk in the horizon 0 -50 om in g/m2 , 1972

Data Date Nawożenie F e r t i l i z a ­ t i o n Poziom H orizon om

F rak oje F r a c tio n s Ogółem masa

podziemna r o ś l i n T o ta l under­ ground bu lk o f p la n ts P ro c e n t w s t o ­ sunku do o a ł e j biom asy n e t t o % i n r e l a t i o n t o th e t o t a l n e t biom ass o f p la n t s P ro o en t ко - г z e n i w war­ s tw ie gó rn ej oraz d o ln e j % o f r o o t s i n upper and low er la y e r k o r z e n ie r o o t s k łą o z a rhizom es r o z ł o g i s t o lo n s w ęzły k n o ts jrazem t o t a l 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 0 - 5 1 7 8 ,9 5 7,22 - 7 4 ,1 5 260r32 _78,2 5 - 1 5 107,00 2,12

_

_

109,12 11 IV 1972 0 15 - 25 8 5 ,3 7 - - 8 5 ,3 7 4 7 2 ,6 6 5 ,6 25 - 35 1 2 ,6 2 - - - 1 2 ,6 2 21,8 3 5 - 5 0 5 ,1 7 - - - 5 ,1 7 0 - 5 2 2 4 ,0 5 1 3 ,8 7 - 8 1 ,7 4 319,66 _{7 9 ,2} 5 - 1 5 1 3 6 ,8 7 11,00 1 4 7 ,8 7 I pokos HPK 15 - 25 101,12 3 ,1 2 - - 1 0 4 ,3 5 5 9 0 ,0 68,6 1s t cu t 25 - 35 1 0 ,7 5 - - - 1 0 ,7 5 20,8 3 5 - 5 0 7 ,5 0 - - - 7 ,5 0 0 - 5 2 4 1 ,9 0 1 3 ,9 2 - 1 1 5 ,1 2 3 7 0 ,9 5 _{9 1 ,1} 5 - 1 5 2 2 6 ,8 7 1 2 ,5 0 _ 2 3 9 ,3 7 2 VI 1972 0 15 - 25 4 1 ,7 5 - - 4 1 ,7 5 6 6 9 ,6 5 2 ,9 25 - 35 9 ,7 5 - - - 9 ,7 5 8 ,9 35 - 50 7 ,7 5 - - - 7 ,7 5 0 ч- 5 2 8 7 ,4 2 2 8 ,0 5 - 9 4 ,9 7 4 1 0 ,4 5 _{8 5 ,2} 5 - 1 5 1 9 1 ,8 7 20,50

_

' « _{2 1 2 ,3 7} I I pokos HPK 15 - 25 7 6 ,0 0 4 ,7 5 - - 8 0 ,7 5 7 3 1 ,0 4 8 ,6 U n d cu t 25 - 35 2 0 ,0 0 - - - 2 0 ,0 0 1 4 ,8 3 5 - 5 0 7 ,4 2 - - — 7 ,4 2

e« d. ta b e li 3 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 0 - 5 5 - 1 5 3 6 2 ,9 5 2 6 5 ,7 5 1 7 ,4 0 8 ,0 0 2 ,3 5 1 0 3 ,7 5 4 8 6 ,4 5 2 7 3 ,7 5 8 8 ,6 18 V III 1972 0 15 - 25 7 1 ,7 5 - - - 7 1 ,7 5 8 5 7 ,8 6 3 ,6 25 - 35 1 5 ,8 7 - - - 1 5 ,8 7 1 1 ,4 35 - 50 1 0 ,0 0 - - - 1 0 ,0 0 0 - 5 5 - 1 5 4 0 6 ,1 5 1 6 7 ,2 5 52,00 1 3 ,5 0 •p 104-, 02 5 6 2 ,1 7 1 8 0 ,7 5 9 0 ,1 I I I роков КРК 1 5 - 2 5 5 9 ,8 7 - - 5 9 ,8 7 8 2 4 ,3 5 4 ,7 Ш г д on t 25 - 35 1 9 ,3 7 - - - 1 9 ,3 7 9 ,9 3 5 - 5 0 2 ,1 2 - - - 2 ,1 2 0 - 5 2 4 4 ,8 5 1 4 ,7 2 1 ,2 0 1 4 6 ,4 2 4 0 7 ,1 9 7 1 ,2 5 - 1 5 1 6 9 ,1 2 5 ,0 0 _ _{7 4 ,1 2} 23 X 1972 0 15 - 25 7 2 ,1 2 - - 7 2 ,1 2 6 7 6 ,4 6 6 ,2 25 - 35 1 3 ,5 0 - - - 1 3 ,5 0 2 8 ,8 3 5 - 5 0 9 ,5 0 - - - 9 ,5 0 0 - 5 2 5 9 ,2 5 3 2 ,5 0 - 130,60 4 2 2 ,3 5 6 9 ,5 5 - 1 5 1 4 2 ,5 0 1 1 ,8 7 1 5 4 ,6 2 ИГ роков NPK 15 - 25 4 9 ,2 5 - - - 4 9 ,2 5 6 4 4 ,5 6 9 ,8 IV th 0 4 t 25 - 35 1 5 ,5 0 - - - 1 5 ,5 0 1 0 ,5 35 - 50 2 ,7 5 “ “ - 2 ,7 5

R eo en tly e s t a b lis h e d meadow a t Jaktorów . Underground bulk i n th e h o r iz o n 0 -5 0 can i n g/m , 1973

Т а Ъ e 1 a 4 Łąka nowa w Jaktorowie« Rok 1975 - Mae a podziemna w poziomie 0 -5 0 cm « g/m2

2 Data Date Nawożenie F e r t i l i z a ­ t i o n Poziom H orizon 0Ш

F rakcje F r a c tio n s Ogółem masa

podziem ia r o ś l i n T o ta l under­ ground bulk o f p la n ts Prooe n t w s t o ­ sunku do o a łe j biom asy n e tt o

%

in r e la t io n t o th e t o t a l n e t blGmase o f p la n ts P rocen t k o rze­ n i w w arstw ie g ó rn ej i d o l­ n ej % o f r o o t s o f and low er la y e r k o r z en ie r o o ts razem k o r z en ie t o t a l r o o ts k łą o z a rhizom es r o z ł o g i 6t o i ona w ęzły kn ots razem t o t a l 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 0 - 5 2 3 2 ,1 4 _ _{7 0 ,9 0} 8 2 ,4 6 3 8 5 ,5 0 _{9 0 ,1} 5 - 1 5 1 9 9 ,7 0 _ 6 2 ,5 0 2 ,8 0 2 6 5 ,0 0 6 1 7 1973 0 15 - 25 4 8 ,8 0 4 9 7 ,0 4 - 7 ,0 0 - 5 5 ,8 0 7 2 2 ,7 6 9 ,1 25 - 35 1 2 ,7 0 - - - 1 2 ,7 0 1 0 ,0 3 5 - 5 0 3 ,7 0 - - - 3 ,7 0 0 - 5 2 5 3 ,1 4 - 4 1 ,0 4 8 4 ,2 4 3 7 8 ,4 2 9 2 ,9 5 - 1 5 1 8 0 ,5 0 - 9 ,1 0 — 1 8 9 ,6 0 I pokoe IÏPK 15 - 25 2 8 ,6 0 4 7 7 ,1 4 - - - 2 8 ,6 0 6 1 1 ,5 6 2 ,9 1 s t cut 25 - 35 1 3 ,6 0 - - 1 3 ,6 0 7 ,1 3 5 - 5 0

1,30

- - - 1 ,3 0 0 - 5 3 0 0 ,0 8 2 8 8 ,0 0 1 5 8 ,7 0 7 4 6 ,7 8 _{8 8 ,0} 5 - 1 5 1 8 1 ,7 0 . 9 ,9 0 5 ,4 0 1 9 7 ,0 0 1 VI 1973 0 15 - 25 1 0 9 ,7 0 6 1 0 ,6 8 - - - 1 0 9 ,7 0 1 0 7 2 ,7 5 8 ,7 25 - 35 1 3 ,5 0 - - - 1 3 ,5 0 1 2 ,0 3 5 - 5 0 5 ,7 0 - - - 5 ,7 0 0 - 5 3 8 0 ,6 4 0 ,0 4 8 4 ,7 8 1 7 0 ,5 0 6 3 5 ,9 6 _{8 9 ,4} 5 - 1 5 1 9 6 ,1 0 - 2 6 ,9 0 5 ,6 0 2 2 8 ,6 0 I I pokos NFK 15 - 25 8 2 ,7 0 6 7 7 ,5 4 - 1 ,7 0 - 8 4 ,4 0 9 6 7 ,1 5 0 ,5 U n d cut 25 - 35 1 3 ,7 0 - - - 1 3 ,7 0 1 0 ,6 3 5 - 5 0 4 ,4 0 “ - - 4 ,4 0

o* d. t a b e li 4 1 2 3 4 5

6

7 8 9 10 11 12 0 - 5 2 8 6 ,9 2 - .4 6 ,1 0 1 9 1 ,7 0 5 2 4 ,7 2 8 2 ,4 5 - 1 5 1 9 6 ,6 0 9 4 ,9 0 1 7 ,8 0 3 ,4 0 2 1 7 ,8 0 13 V III 1973 0 1 5 - 2 5 6 4 2 ,3 2 - 9 4 ,9 0 9 0 1 ,3 6 0 ,7 25 - 35 5 6 ,5 0 - - - 5 6 ,5 0 1 7 ,6 35 - 50 7 ,4 0 - - - 7 ,4 0 0 - 5 5 - 1 5 2 9 7 ,5 6 1 9 0 ,2 0 1 0 1 ,7 0 - 8 2 ,7 0 2 3 ,7 0 1 9 2 ,3 4 3 ,5 0 5 7 2 ,6 0 2 1 7 ,4 0 8 5 ,5 I I I роков NPK 15 - 25 621 ,3 6 - 0 ,1 0 1 0 1 ,8 0 9 2 3 ,7 5 2 ,7 I l l r d c u t 25 - 35 3 5 - 5 0 2 3 ,7 0 8 ,2 0 - - -2 3 ,7 0 8 ,2 0 1 4 ,5 0 - 5 5 - 1 5 3 7 9 ,4 4 203,10 - 5 5 ,5 4 3 8 ,7 0 1 2 4 ,0 0 7 ,5 0 5 5 8 ,9 8 2 4 9 ,3 0 8 7 ,7 26 X 1973 0 15 - 25 1 0 1 ,5 0 7 3 6 ,7 4 - 3 ,2 0 1 0 4 ,7 0 9 6 4 ,7 6 7 ,8 25 - 35 3 2 ,1 0 - - - 3 2 ,1 0 1 2 ,3 3 5 - 5 0 2 0 ,6 0 - - - 2 0 ,6 0 0 - 5 5 - 1 5 4 2 1 ,9 6 1 5 4 ,6 0 7 8 ,5 0 - 1 6 5 ,6 0 9 8 ,3 ° 160,60 0 ,7 0 7 4 8 ,1 6 2 5 3 ,6 0 8 7 ,7 IV роков HPK 15 - 25 7 1 3 ,8 6 - 3 ,0 0 8 1 ,5 0 1 1 4 2 ,1 6 9 ,5 IV th out 25 - 35 3 5 - 5 0 2 3 ,8 0 3 5 ,0 0 - - -2 3 ,8 0 3 5 ,0 0 1 2 ,3

256

M. T o łw iń sk a

liwe, że w płynął na to bardzo korzystny przebieg w arunków atmosfe­

rycznych w okresie jesiennym (rys. 1).

Na łące nowo założonej w zbiorowisku roślinnym ciągle jeszcze za­

chodzą duże zmiany, więc przebieg przyrostu podziemnej masy roślin jest

inny niż na łące starej, gdzie zbiorowiska są już ustabilizowane (rys. 2).

1972 1973

R ys.

1

. D yn am ik a rozw oju m asy k o rzen iow ej w ok resie w e g eta cy jn y m na starej

łą c e w J a k to ro w ie

R oot bu lk d ev elo p m en t d yn am ics in gro w in g sea so n on an old m ead ow at J ak torów

1700

_г

1300

-1 0 0--- 1--- 1---1 i_________________ i_________________ i i 11F 2 Ш 1 8 Ш 2 5 1 6 Ш 1 Ш 13 Ш

1972 1973

R ys.

2

. D yn am ik a rozw oju m asy k orzen iow ej w o k resie w e g eta cy jn y m na łą ce

n ow o założonej w J a k to ro w ie

R oot b u lk d ev elo p m en t d yn am ics in grow in g season on a r e cen tly esta b lish ed

m ead ow at Jak torów

Na poletkach nawożonych wysokimi dawkami NPK największy przy-

rost masy korzeniowej stwierdzono w czerwcu. W sierpniu ciężar jej

utrzym yw ał się na tym samym poziomie, a przy końcu wegetacji znacz­

nie się podniósł. Na poletkach nie nawożonych spadek przyrostu korzeni

zaznaczył się już w sierpniu. Pod koniec okresu wegetacji ciężar masy

korzeniowej znów nieznacznie podwyższył się. Badania ze zwiększonymi

dawkami NPK są prowadzone dalej i prawdopodobnie pozwolą n a usta­

lenie przybliżonych prawidłowości w dynam ice rozwoju masy podziem­

nej roślinności łąkowej w zależności od wysokości dawek nawożenia

NPK, przynajm niej na starej łące o bardziej stabilnych zbiorowiskach

roślinnych.

P rzyrost pod ziem n y roślin łąk ow ych

257

W N IO SK I

1. Porównanie ciężarów masy podziemnej roślin z początku wegetacji

oraz pobranej w lecie pozwala na stwierdzenie, że duża część masy roz­

kłada się w okresie jesiennym. Rozkładająca się masa korzeniowa sta­

nowi wysoki potencjał substancji organicznej w glebie. Zwiększa ją jesz­

cze nadziemna część roślin (z w arstw y 0-5 cm), z której obum arłe łodygi

i liście opadają na powierzchnię gleby i po jakimś czasie m ineralizują się.

2. Nawożenie średnimi dawkami NPK (w w arunkach Jaktorow a do

214 kg/ha) wpływa bardzo dodatnio na zwiększenie masy podziemnej

roślinności łąkowej. Natomiast dawka nawozów NPK w granicach 341

kg/ha (w w arunkach łąk jaktorowskich) w okresie letnim w yraźnie przy­

hamowała wzrost korzeni. Zatem i nagromadzanie się w glebie masy

organicznej przy wysokich dawkach NPK może być mniejsze.

LIT E R A T U R A

[1] B a t a l i n M.: W p ływ n iek tórych c zy n n ik ó w na rozw ój m asy k o rzen iow ej.

Rocz. N au k roi. 78, 1967.

[2] B e r g m a n

W.: Ü ber den E in flu ss von U m fa k to ren a u f W u rzelw ach stu m

und E m teertrag. D ie D eu tsch e L a n d w irtsch a ft 5, 1954.

[31 G ó r a l s k a S.: W p ływ w ilg o tn o ści i tem p eratu ry na k o rzen ie tra w i k o n i­

czyn. P rzegl. nauk. L it. roi. i leś. 4, 1969, 3.

[4] J a n u s E.: W stęp n e w y n ik i bad ań w p ły w u d eszczow an ia i n aw ożen ia na roz­

w ój m asy k orzen iow ej i p lon ow an ia łąk. Zesz. probl. P ost. N au k roi. 88, 1968.

[5] K o t a ń s k a M.: M orfologia i b iom asa p od ziem n ych organów roślin w zb io ­

row isk ach łą k o w y ch O jcow sk iego P ark u N arod ow ego. Z akład O chrony P r z y ­

rody P A N , K ra k ó w 1970.

[6] S a p e k B.: O k reślen ie rozp rzestrzen ian ia się k orzen i roślin w g leb ie. P ost.

N au k roi. i leś. 15, 1969, 3.

[7] W i l k S.: P roces zak orzen ian ia się n iek tó ry ch roślin p a stw isk o w y ch na m adzie

ciężkiej. Zesz. probl. P ost. N au k roi. 74, 1967.

[8] V o s e PB: N u tritio n a l resp o n se and shoot (root ratio as factors in the co m ­

p osition and y ie ld of g en o ty p es of p eren n ia l ryegrass).

L o liu m p e re n n e .

A nnals

of B otan y t. 26, nr 103, L ondon 1892.

м. Т О Л В И Н Ь С К А

Д И Н А М И К А П Р И РО С Т А П О ДЗЕМ Н О Й МАССЫ ЛУГОВОЙ РА С ТИ ТЕЛ ЬН О С ТИ

В ЗА ВИ С И М О С ТИ ОТ У Д О Б РЕ Н И Я

И нститут при родн ы х основ мелиорации,

С ельск охозя й ствен н ая академ ия в В арш аве

Р е з ю м е

Ц елью работ было оп р едел ен и е влияния м инерального удобрен и я N P K на

прирост подзем н ой массы на м ноголетнем и с,веже за л о ж ен н о м лугу.

258

M. T o łw iń sk a

И сследов ан и я проводились в годах 1971— 1973 на л угах в Я кторове, п р и н ад ­

л еж а щ и х к опы тной районной станции С ельск охозяй ствен н ой академ ии в В а р ­

ш аве. О бразцы корневой массы отбирались до 50

с м

глубины 4-кратно в п ер и од

вегетации растений:

1) первы е дни апреля, начало вегетации,

2) первы е дни июня, период первого укоса,

3) половина августа, пери од второго укоса,

4) конец октября, окончание периода вегетации.

П осле

промы вки

на

си тах

п одзем н ую

м ассу

растений

анализировали,

суш или и взвеш ивали. Ц и ф ров ы е данны е помещ ены в табли цах 1— 4 и на

р и сун к ах 1— 2.

У становили, что при д озе 214

к г

N P K на

га

удобр ен и е способствовало

зам етном у увеличению корневой массы. О днако вы сш ая д о за — до 341

к г

на

га

— подавляла прирост корневой массы на лугу.

М. T O Ł W IŃ SK A

D YN AM IC S OF U N D ER G R O U N D B U L K OF M EADOW V EG ETA TIO N

D EPE N D IN G ON FER T IL IZ A T IO N

In stitu te of N atu ral F ou n d ation s of R eclam ation

A g ricu ltu ra l U n iv e r sity of W arsaw

S u m m a r y

T he aim of th e w ork w a s to d eterm in e th e e ffe c t of m in eral (NPK) fertiliza tio n

on th e underground b u lk in crem en t on an old and r ecen tly esta b lish ed m eadow .

T h e r e sp e c tiv e in v e stig a tio n s w ere carried out in 1971-1973 on th e e x p e r im e n ta l

m ead ow s at J ak torów of th e W arsaw A g ricu ltu ra l U n iv ersity .

T he root b u lk sam p les w ere tak en to th e depth of 50 cm four tim es in gro w in g

season, in particular:

1) m id A pril, v e g eta tio n grow th start,

2) ea rly in June, in th e period of th e 1st cut of grasses,

3) m id A u gu st, in th e period of the Iln d cut of grasses,

4) la te in O ctober, v eg e ta tio n grow th end.

U pon w a sh in g up th e u nderground b u lk of p la n ts on seev e, it w as an alyzed ,

dried up and w eig h ed . T h e n u m erical resu lts are pu t togeth er in T ab les 1-4 and

in F igu res (graphs) 1-2.

It has b een found th at at the N P K rate of 214 kg per h ectare, the fertiliza tio n

con trib u ted to a con sid erab le root bu lk in crem en t, w h ile h ig h er N P K ra te —

up to 341 kg per hectare, in h ib ited th is in crem en t on th e m ead ow in v estig a ted .

D oc. d r hab. M arla T o łw iń sk a W p ły n ę ło d o P T G w m a ju 1974 r. I n s ty tu t P r zy ro d n ic z y c h

P o d sta w M e lio ra cji A R