Wprowadzenie
Introduction
-DNRĈèĔ\FLDOXG]LMHVWMHGQ\P
]SRGVWDZRZ\FK Z\]QDF]QLNÑZ
]UÑZQRZDĔRQHJR UR]ZRMX F]\OL
RVLñJQLöFLD UÑZQRZDJL SRPLöG]\
ZV]\VWNLPLHOHPHQWDPLĈURGRZLVND
ZNWÑU\P E\WXMH F]äRZLHN WDN E\
przy racjonalnym wykorzystaniu SRWHQFMDäXSU]\URGQLF]HJRPRĔOLZH
E\äR]DVSRNRMHQLHSRWU]HEREHFQ\FK
LSU]\V]ä\FKSRNROHþ-HGQ\P]ZDĔ- Q\FK F]\QQLNÑZ NV]WDäWXMñF\FK SR- ]LRPMDNRĈFLĔ\FLDF]äRZLHNDMHVWRWD- F]DMñF\JRNUDMREUD]uSRZV]HFKQLH
XZDĔDQ\ ]D GREUR SXEOLF]QH -HJR
ZäDĈFLZD RUJDQL]DFMD MHVW Z\UD]HP
ĈZLDGRPRĈFL LRGSRZLHG]LDOQRĈFL
VSRäHF]HþVWZDRUD]ZäDG]ORNDOQ\FK
]DNV]WDäWRWRF]HQLD2ERZLñ]XMñFD
ustawa o planowaniu i zagospoda- rowaniu przestrzennym wyznacza JPLQö u SRGVWDZRZñ MHGQRVWNö
VDPRU]ñGX WHU\WRULDOQHJR u MDNR
MHGQRVWNöZEH]SRĈUHGQLVSRVÑEGH- F\GXMñFñRRFKURQLHLNV]WDäWRZDQLX
NUDMREUD]XZMHMJUDQLFDFK:äDG]H
JPLQ\Vñ]RERZLñ]DQHGRSU]\MöFLD
LGHL]UÑZQRZDĔRQHJRUR]ZRMXMDNR
ED]\ GOD ZV]HONLFK G]LDäDþ SODQL- VW\F]Q\FK GRW\F]ñF\FK ]DUÑZQR
WZRU]HQLDQRZ\FKEñGĒ]PLDQRER- ZLñ]XMñF\FK SODQÑZ ]DJRVSRGDUR- wania przestrzennego, jak i podczas wydawania decyzji o warunkach za- budowy i zagospodarowania terenu czy decyzji o lokalizacji inwestycji celu publicznego.
W sytuacji, gdy polityka prze- strzenna gminy zmierza do przezna- F]HQLD UR]OHJä\FK REV]DUÑZ ZRNÑä
PLHMVFRZRĈFL SRG EXGRZQLFWZR
PLHV]NDQLRZH F]öVWR NLONXNURWQLH
SU]HZ\ĔV]DMñFH ]DSRWU]HERZDQLH
QSVWXGLXPJPLQ\6REÑWNDF]\.ñW\
:URFäDZVNLH NRQLHF]QH QD HWDSLH
planowania jest poznanie bezpo- ĈUHGQLHJR ZSä\ZX W\FK ]PLDQ QD
krajobraz. Silnej presji inwestycyjnej, ZVNXWHNNWÑUHMPRĔHQDVWñSLèXWUDWD
ZDORUÑZNUDMREUD]RZ\FKSRGOHJDMñ
REV]DU\ SRGPLHMVNLH u ]H Z]JOöGX
QD EOLVNRĈè GXĔHJR RĈURGND PLHM- skiego atrakcyjne miejsca zabudowy mieszkaniowej. Za aktualny stan krajobrazu stref podmiejskich odpo- ZLHG]LDOQH Vñ ZäDG]H ORNDOQH RUD]
SODQLĈFLQDNWÑU\FKFLñĔ\RERZLñ]HN
Z\ERUXPRĔOLZ\FKPLHMVFORNDOL]DFML
QRZ\FKLQZHVW\FML REV]DUÑZ]DEX- dowanych), tak by zachowane zo- VWDä\LVWQLHMñFHZDORU\NUDMREUD]RZH
,VWRWQHMHVWE\SRGHMPXMñFGHF\]MH
RSLHUDèVLöQDPHWRGDFKDQDOL]NWÑUH
ZPDNV\PDOQ\ VSRVÑE SR]EDZLRQH
VñVXELHNW\ZL]PXFKRèZSU]\SDGNX
RFHQ\NUDMREUD]XRFDäNRZLW\PMHJR
EUDNXQLHPRĔHE\èPRZ\
.RQLHF]QRĈèRFKURQ\ZDORUÑZ
NUDMREUD]RZ\FK MDNLH QDNäDGD (X- ropejska Konwencja Krajobrazowa oraz ustawa o planowaniu i zagospo- darowaniu przestrzennym, sprawia, ĔHQLHRGäñF]Q\PHOHPHQWHPDQDOL]
przeprowadzanych w ramach prac SU]\JRWRZDZF]\FKGRVSRU]ñG]HQLD
VWXGLXP XZDUXQNRZDþ LNLHUXQNÑZ
zagospodarowania przestrzennego JPLQ RUD] PLHMVFRZ\FK SODQÑZ
M o ¿l iw o œc i z a st o so w a ni a o ce ny p o je m no œc i k ra jo b ra zu w p la no w a ni u p rz es trz en ny m na o b sz a ra ch p o d m ie js ki ch Pi o tr K ra je w sk i
Possible Applications of Landscape
Capacity Assessment
in Spatial Planning
in Suburban Areas
zagospodarowania przestrzennego SRZLQQR E\è VWXGLXP NUDMREUD]X
0XVLE\èSRGVWDZñGRIRUPXäRZDQLD
Z\W\F]Q\FKGRW\F]ñF\FKNV]WDäWRZD- nia krajobrazu, w tym wyznaczania QRZ\FK REV]DUÑZ ]DEXGRZDQ\FK
RUD] ZHU\ILNDFML ]DVLöJX WHUHQÑZ
przeznaczonych do zainwestowania ZRERZLñ]XMñF\FK GRW\FKF]DV GR- kumentach planistycznych. W tym NRQWHNĈFLH SRGMöWR SUÑEö RSUDFR- ZDQLD PHWRG\ RFHQ\ SRMHPQRĈFL
NUDMREUD]X u VWRSQLD RNUHĈODMñFHJR
PRĔOLZRĈè]PLDQGDQHJRNUDMREUD]X
NWÑUHJR]DVWRVRZDQLHZVSRPDJDäRE\
]UÑZQRZDĔRQH JRVSRGDURZDQLH
krajobrazem w procesie planowania przestrzennego.
Definicja pojemnoœci krajobrazu
Landscape capacity definition
5R]SRF]\QDMñF G\VNXVMö LED- GDQLD QDG SRMHPQRĈFLñ NUDMREUD]X
QDOHĔ\ZSLHUZV]HMNROHMQRĈFLXV]HUH- JRZDèVWRVRZDQHZSROVNLHMOLWHUDWX- U]HGHILQLFMHLSRMöFLDEOLVNR]QDF]QH
3RPLPRĔHEDGDQLDQDGSRMHPQRĈFLñ
NUDMREUD]X Vñ Z3ROVFH VWRVXQNRZR
nowym tematem prac badawczych, ZOLWHUDWXU]HPRĔQD ]QDOHĒè Z\QLNL
EDGDþRGQRV]ñFHVLöGRSRGREQ\FK
RNUHĈOHþuZUDĔOLZRĈFLLRGSRUQRĈFL
RUD]FKäRQQRĈFLF]\SRMHPQRĈFL
:UDĔOLZRĈè ZHGäXJ VäRZQLND
Mö]\NDSROVNLHJRR]QDF]De]GROQRĈè
RUJDQL]PXGRUHDJRZDQLDQDERGĒ-
FHs LMHVW DQWRQLPHP RGSRUQRĈFL
7UDNWXMñFNUDMREUD]MDNRMHGHQRUJD- QL]P VNäDGDMñF\ VLö ]QLH]OLF]RQHM
OLF]E\HOHPHQWÑZPRĔQDVWZLHUG]Lè
LĔ ZUDĔOLZRĈè NUDMREUD]X WR MHJR
]GROQRĈè GR ]PLDQ Z\ZRäDQ\FK
RNUHĈORQ\PERGĒFHP-DNRDQWRQLP
ZUDĔOLZRĈFLZ\PLHQLDQDMHVWRGSRU- QRĈè=DWHPQLVNDRGSRUQRĈèQDGDQ\
F]\QQLNSRZRGXMñF\]PLDQ\ZNUD- MREUD]LH R]QDF]D GXĔñ ZUDĔOLZRĈè
w odniesieniu do tego czynnika.
'ODWHJRRFHQDZUDĔOLZRĈFLF]\RG- SRUQRĈFLNUDMREUD]XQLHSRZLQQDE\è
RFHQñRJÑOQñFKDUDNWHU\]XMñFñRNUH- ĈORQ\ Z\FLQHN SU]HVWU]HQL 0RĔQD
PÑZLèRNUDMREUD]LHZUDĔOLZ\POXE
odpornym, ale tylko w odniesieniu GRRNUHĈORQHJRF]\QQLND>.LVWRZVNL
@ :ĈUÑG EDGDþ QDG NUDMREUD- ]HPXĔ\ZDQHMHVWSRMöFLHRGSRUQRĈFL
ZL]XDOQHM NUDMREUD]X >5\JLHO @
R]QDF]DMñFHMe]GROQRĈèGRSU]\MPR- ZDQLDQRZ\FKHOHPHQWÑZOXE]PLDQ
EH] XV]F]HUENX QD VZRMHM ZDUWRĈFL
LLQWHJUDOQRĈFLsDWDNĔHZUDĔOLZRĈFL
NUDMREUD]X QD SU]HNV]WDäFHQLD >5R- ]HQDX5\ERZLF] 6]OHQN']LXEHN
@7HUPLQWHQGHILQLRZDQ\MHVW
MDNR ZVSÑäF]\QQLN RNUHĈODMñF\ eQD
LOH SRWHQFMDOQH ]PLDQ\ EöGñFH
Z\QLNLHP ]DSLVÑZ ZGRNXPHQWDFK
SODQLVW\F]Q\FK ZSä\ZDè PRJñ QD
SHUFHSFMöNUDMREUD]Xs.
3UÑEö XVWDOHQLD SUDZLGäRZR- ĈFL ]DVWRVRZDQLD SRMöè FKäRQQRĈFL
LSRMHPQRĈFL SRGMöWR Z,QVW\WXFLH
Gospodarki Przestrzennej i Miesz- kalnictwa, gdzie opracowano kryteria FKäRQQRĈFLHNRORJLF]QHMQDSRWU]HE\
planowania przestrzennego. Uznano,
ĔHWHUPLQFKäRQQRĈèQDOHĔ\VWRVRZDè
w odniesieniu do analiz i ocen do- W\F]ñF\FK ĈURGRZLVND QDWXUDOQHJR
QLH]DJRVSRGDURZDQHJR ZF]HĈQLHM
SU]H] F]äRZLHND 7DN MHVW ZSU]\- SDGNXFKRFLDĔE\RFHQ\FKäRQQRĈFL
naturalnej terenu. Natomiast termin SRMHPQRĈè SRZLQLHQ E\è VWRVRZD- Q\ ZRGQLHVLHQLX GR ĈURGRZLVND
MXĔ ZF]HĈQLHM SRGOHJDMñFHJR SUHVML
F]äRZLHNDSROHJDMñFHMQSQD]DJR- spodarowaniu przestrzennym. Tak MHVWZSU]\SDGNXRFHQ\SRMHPQRĈFL
NUDMREUD]X>2SUDFRZDQLHNU\WHULÑZ
FKäRQQRĈFLf@-HG\QñGHILQLFMö
SRMHPQRĈFLNUDMREUD]XZOLWHUDWXU]H
polskiej odnaleziono w Leksykonie geoekologii i ochrony krajobrazu
>0DOLQRZVNDLLQ@2NUHĈORQR
MñMDNRe]GROQRĈèGRSU]\MPRZDQLD
REFLñĔHþ]ZLñ]DQ\FK]G]LDäDOQRĈFLñ
F]äRZLHNDs :GDOV]HM F]öĈFL GHIL- QLFML DXWRU]\ ]D]QDF]\OL MHGQDN ĔH
WHUPLQWHQRGQRVLVLöGRPDNV\PDOQHM
LORĈFL]DEXU]HþW\SX]DQLHF]\V]F]H- QLD F]\ ]PLDQ\ ZDUXQNÑZ NOLPD- W\F]Q\FK NWÑU\P PRĔQD SRGGDè
NUDMREUD] Z]XSHäQRĈFL SRPLMDMñF
DVSHNWZL]XDOQ\3RGREQLHIRUPXäR- ZDQH MHVW WDNĔH SRMöFLH FKäRQQRĈFL
NUDMREUD]RZHM >2]LPHN3 2]L- PHN$ @ MDNR e]GROQRĈFL GR
SU]\MöFLD QRZ\FK HOHPHQWÑZ EH]
XWUDW\WRĔVDPRĈFLVZRMHMIL]MRQRPLLs
:GHILQLFML SRGNUHĈORQR ]QDF]HQLH
wizualnego charakteru krajobrazu.
:W\P Z\SDGNX RFHQD FKäRQQRĈFL
NUDMREUD]X RGQRVLäD VLö GR REV]DUX
QLH]DJRVSRGDURZDQHJR LVWDQRZLäD
RFHQöRJÑOQñRGQRV]ñFñVLöGRFD- äRĈFL GDQHJR IUDJPHQWX NUDMREUD]X
QLH]DĈGRNRQNUHWQHJRF]\QQLNDFR
RGUÑĔQLD Mñ RG VWRVRZDQ\FK SRMöè
ZUDĔOLZRĈFLLRGSRUQRĈFL1LHPRĔH
MHGQDN E\è VWRVRZDQD ]DPLHQQLH
z podobnie definiowanym terminem SRMHPQRĈFLNUDMREUD]X
:SU]HFLZLHþVWZLH GR 3ROVNL
RFHQD SRMHPQRĈFL NUDMREUD]X PD
GäXJLH WUDG\FMH ZNUDMDFK ]DFKRG- QLFK2RFHQLHZSä\ZXLNRQVHNZHQ- cjach projektowanych zmian krajo- EUD]X ]DF]öWR P\ĈOHè SRG NRQLHF
ODW XELHJäHJR ZLHNX :WHG\ SR
UD] SLHUZV]\ QDXNRZF\ ]H 6WDQÑZ
=MHGQRF]RQ\FKVSUÑERZDOLRNUHĈOLè
SR]LRP PRĔOLZRĈFL DEVRUERZDQLD
SU]H]NUDMREUD]RNUHĈORQ\FK]PLDQ
]D SRPRFñ ZVSÑäF]\QQLND 9$& u
9LVXDO$EVRUSWLRQ&DSDELOLW\>-DFREV
:D\ @ -DNR NU\WHULD RFHQ\
DXWRU]\ Z]LöOL SRG XZDJö XNV]WDä- towanie terenu, pokrycie terenu RUD]ZLGRF]QRĈè7HPDW\NDVWDäDVLö
GRĈè SRSXODUQD ]ZäDV]F]D ZĈUÑG
EDGDF]\ DPHU\NDþVNLFK 0HWRGö
oceny rozwijano i adaptowano do nowych potrzeb, a analizy prowa- G]RQR JäÑZQLH ZRGQLHVLHQLX GR
]PLDQNUDMREUD]XOHĈQHJR>$QGHUVRQ
@RUD]Z\ERUXORNDOL]DFML
QRZ\FKLQZHVW\FML><HRPDQV @
:VSÑäF]\QQLN9$&RNUHĈODQ\E\ä]D
SRPRFñVXP\OXELORF]\QXV]DFXQ- NRZRRNUHĈODQ\FKZVNDĒQLNÑZNWÑUH
GRW\F]\ä\ JäÑZQLH ELRIL]\F]Q\FK
DVSHNWÑZ NUDMREUD]X 2NUHĈODQR
V]HUHJGRGDWNRZ\FKNU\WHULÑZWDNLFK
MDNVSDGHNWHUHQXPRĔOLZRĈFLUHJH- QHUDF\MQH URĈOLQQRĈFL ]UÑĔQLFRZD- QLHNRORUXJOHEVNDäUÑĔQRURGQRĈè
NUDMREUD]X]DUÑZQRSRGZ]JOöGHP
IRUP U]HĒE\ WHUHQX MDN L]UÑĔQLFR- ZDQLDIORU\DQDZHWSRGDWQRĈèJOHE
QDHUR]Mö8]\VNLZDQDZDUWRĈèPLDäD
ZVND]\ZDè QD PRĔOLZRĈè XNU\FLD
projektowanego elementu w konfigu- racji terenu i w zieleni. Studia z tego ]DNUHVXVWDä\VLöRERZLñ]NRZ\PHOH- mentem analiz wykonywanych przed ORNDOL]DFMñQRZ\FKLQZHVW\FMLZNUD- MREUD]LH :NRQWHNĈFLH SODQRZDQLD
przestrzennego badania nad pojem- QRĈFLñ NUDMREUD]X ]RVWDä\ SRGMöWH
w Wielkiej Brytanii. Po raz pierwszy ZURNUHĈORQRPRĔOLZRĈèL]D- VLöJ ORNDOL]DFML QRZ\FK REV]DUÑZ
]DEXGRZDQ\FK ZRNÑä PLDVWD 3HUWK
RUD] PQLHMV]\FK PLHMVFRZRĈFL
%DGDQLDSR]ZROLä\Z\]QDF]\èWDNĔH
ORNDOL]DFMöSDVD]LHOHQLZRNÑäPLDVWD
Po opracowaniu w 2002 r. przez Countryside Agency and Scottish 1DWXUDO +HULWDJH NU\WHULÑZ RFHQ\
RVREQRGODZUDĔOLZRĈFLRUD]SRMHP- QRĈFLNUDMREUD]XWHJRW\SXEDGDQLD
VWDä\ VLö SRZV]HFKQ\P HOHPHQWHP
VWXGLÑZNUDMREUD]RZ\FKZ\NRQ\ZD- Q\FKSU]HGSU]\VWñSLHQLHPGRSUDF
nad dokumentami planistycznymi.
3RMHPQRĈèNUDMREUD]XMHVWWXNRPSL- ODFMñRFHQ\ZUDĔOLZRĈFLRUD]RFHQ\
ZDUWRĈFL NUDMREUD]X GRNRQ\ZDQHM
w ramach oceny tzw. charakteru kra- MREUD]X'HILQLRZDQDMHVWMDNReVWR- SLHþ ZMDNLP GDQ\ W\S NUDMREUD]X
MHVWZVWDQLHSU]\MPRZDè]PLDQ\EH]
LVWRWQHJRZSä\ZXQDVZÑMFKDUDNWHUs
>6ZDQZLFN@
3RDQDOL]LHGRVWöSQHMOLWHUDWXU\
QD SRWU]HE\ EDGDþ SU]\MöWR QRZñ
GHILQLFMö SRMHPQRĈFL NUDMREUD]X
VWRSLHþ ZMDNLP GDQ\ NUDMREUD]
MHVW ZVWDQLH SU]\MPRZDè NROHMQH
REFLñĔHQLD]ZLñ]DQH]G]LDäDOQRĈFLñ
F]äRZLHNDEH]XWUDW\VZRLFKGRW\FK- F]DVRZ\FKZDORUÑZZL]XDOQ\FK
G³ówne za³o¿enia metody oceny
pojemnoœci krajobrazu
Main objectives of landscape capacity assessment
5ÑĔQRURGQRĈè SRVWU]HJDQLD
NUDMREUD]X ZSRV]F]HJÑOQ\FK G\V- F\SOLQDFK QDXNRZ\FK VSUDZLäD ĔH
NDĔGD ]QLFK Z\SUDFRZDäD ZäD- VQH PHWRG\ EDGDþ :\UÑĔQLD VLö
JäÑZQH QXUW\ EDGDZF]H >3LHWU]DN
@ u IXQNFMRQDOQ\ VWUXNWXUDOQ\
LIL]MRQRPLF]Q\'RGDWNRZRQLHNWÑ- U]\ EDGDF]H ZVND]XMñ MHV]F]H QXUW
SV\FKRORJLF]Q\ >ãRZLFNL @
3RGHMĈFLH IXQNFMRQDOQH RGQRVL VLö
GR EDGDþ NRQFHQWUXMñF\FK VLö QD
sposobach funkcjonowania krajobra- ]X ]ZLñ]DQ\FK ]RELHJLHP PDWHULL
i energii. Nurt strukturalny skupia VLö QD FKDUDNWHU\VW\FH Z]DMHPQHJR
XNäDGX HOHPHQWÑZ ZNUDMREUD]LH
Obejmuje badania struktury pio- QRZHM u DQDOL]ö UHODFML SRPLöG]\
SRV]F]HJÑOQ\PL VNäDGRZ\PL NUD- jobrazu a jego cechami, struktury SR]LRPHM u DQDOL]ö UR]PLHV]F]HQLD
MHGQRVWHN SU]HVWU]HQQ\FK WZRU]ñ- cych krajobraz oraz struktury siecio- ZHM u DQDOL]ö SRäñF]Hþ SRPLöG]\
SRV]F]HJÑOQ\PL MHJR VNäDGRZ\PL
W takim rozumieniu badany jest
wycinek powierzchni ziemi pod Z]JOöGHP SRV]F]HJÑOQ\FK F]öĈFL
VNäDGRZ\FK NUDMREUD]X 3RGHMĈFLH
IL]MRQRPLF]QH ZL]XDOQH ED]XMHQD
EDGDQLDFK SRVWU]HJDQLD HOHPHQWÑZ
NUDMREUD]XUÑĔQ\PL]P\VäDPLJäÑZ- nie wzrokiem. Analizy wizualne two- U]RQHVñZFHOXIRUPXäRZDQLD]DVDG
NV]WDäWRZDQLD NUDMREUD]X 2VWDWQLP
W\SHPSURZDG]RQ\FKEDGDþVñDQD- OL]\]ZLñ]DQH]RNUHĈOHQLHPZ]DMHP- Q\FKUHODFMLSRPLöG]\F]äRZLHNLHP
DNUDMREUD]HP5HSUH]HQWXMñRQHQXUW
psychologiczny. Zaproponowana PHWRGD RFHQ\ äñF]\ ]H VREñ GZD
]Z\PLHQLRQ\FK QXUWÑZ u VWUXNWX- ralny i fizjonomiczny, dodatkowo XZ]JOöGQLDMñFF]\QQLNF]DVX
0HWRGD RFHQ\ SRMHPQRĈFL
krajobrazu na potrzeby planowania SU]HVWU]HQQHJRSRZLQQDE\è VWRVR- ZDQDZFHOXGRVWRVRZDQLD]DSLVÑZ
planistycznych do aktualnego stanu krajobrazu lub weryfikacji plano- ZDQ\FK ]DPLHU]Hþ SODQLVW\F]Q\FK
]DUÑZQRQDHWDSLHWZRU]HQLDVWXGLXP
XZDUXQNRZDþLPLHMVFRZ\FKSODQÑZ
zagospodarowania przestrzennego, jak i w przypadku zmian tych doku- PHQWÑZ2EHMPXMHVNäDGRZH
uRFHQöSRMHPQRĈFLZ\QLNDMñFHM
]ZDUWRĈFLKLVWRU\F]QHMNUDMREUD- zu, gdzie analizie poddawana jest ]PLHQQRĈè NUDMREUD]X ZSU]\- MöW\P RNUHVLH ]]DäRĔHQLD MDN
QDMGäXĔV]\P
u RFHQö SRMHPQRĈFL ZL]XDOQHM
Z\QLNDMñFHM ]ZDUXQNÑZ WR- pograficznych oraz aktualnego SRNU\FLDWHUHQX
u RFHQö SRMHPQRĈFL NUDMREUD]X
Z\QLNDMñFHM]HNVSR]\FMLF]\QQHM
i biernej.
Ocena pojemnoœci krajobrazu wynikaj¹cej z wartoœci historycznej
Landscape capacity assessment resulting from the historical value
3XQNWHP Z\MĈFLD SLHUZV]HJR
HWDSX DQDOL] E\äR VIRUPXäRZDQLH
&KPLHOHZVNLHJRNWÑU\WZLHUG]LäĔH
eGOD SUDZLGäRZHJR NV]WDäWRZDQLD
zagospodarowania przestrzennego, konieczne jest poznanie nie tylko aktualnej struktury przestrzeni, lecz WDNĔH ZLHG]D QD WHPDW SRGVWDZR- Z\FK WUHQGÑZ ]PLDQ WHM VWUXNWXU\
ZFLñJXRVWDWQLFKNLONXG]LHVLöFLXODW
D]ZäDV]F]DZMDNLP]DNUHVLH]PLH- QLDVLöVSRVÑEMHMXĔ\WNRZDQLDSU]H]
F]äRZLHNDs >&KPLHOHZVNL @
Twierdzenie to odniesiono bezpo- ĈUHGQLR GR NUDMREUD]X MDNR V\QWH]\
]MDZLVN ]DFKRG]ñF\FK ZVWUXNWXU]H
SU]HVWU]HQQHM 'ODWHJR SLHUZV]\P
elementem zaproponowanej metody MHVWRFHQDMHJR]PLHQQRĈFLZSU]\Mö- W\P PRĔOLZLHMDNQDMGäXĔV]\P RNUH- VLH2NUHĈOHQLHZVNDĒQLND]PLHQQR- ĈFL SR]ZDOD QD RFHQö SRMHPQRĈFL
Z\QLNDMñFHM ]ZDUWRĈFL KLVWRU\F]QHM
NUDMREUD]X 3RGVWDZRZ\P ]DäRĔH- QLHPWHJRHWDSXE\äRVWZLHUG]HQLH
ĔHLPNUDMREUD]PDZLöNV]ñZDUWRĈè
KLVWRU\F]Qñ MHVWQLH]PLHQQ\ZGäX-
JLP RNUHVLH W\P PQLHMV]D EöG]LH
MHJR SRMHPQRĈè 2]QDF]D WR ĔH
ZNUDMREUD]LH RPDäHM SRMHPQRĈFL
Z\QLNDMñFHM ]ZDUWRĈFL KLVWRU\F]QHM
EöG]LH PRĔQD ZSURZDG]Lè QLHZLH- OH QRZ\FK HOHPHQWÑZ EH] XWUDW\
DNWXDOQ\FK ZDORUÑZ ]DE\WNRZ\FK
i symbolicznych krajobrazu.
=DäRĔHQLHPSURSRQRZDQHMPH- WRG\EDGDþMHVWSRUÑZQDQLHZDUWRĈFL
EDGDQHM]LQQñZDUWRĈFLñVWDQRZLñFñ
NU\WHULXP RGQLHVLHQLD ZDUWRĈFLñ
Z\MĈFLRZñ 2GFK\OHQLH Z]JOöGHP
NU\WHULXP ĈZLDGF]\ R]PLHQQRĈFL
SURFHVÑZ MDNLH ]DFKRG]ñ ZNUD- MREUD]LH 2NUHĈOHQLH ]PLHQQRĈFL
krajobrazu bazuje na:
1) stworzeniu map pokrycia terenu, GODFRQDMPQLHMWU]HFKSU]HNURMÑZ
czasowych oraz wyliczeniu na LFK SRGVWDZLH XG]LDäX UÑĔQ\FK
W\SÑZSRNU\FLDWHUHQXZRJÑOQHM
powierzchni analizowanego ob- szaru, w hektarach oraz w pro- FHQWDFK
RNUHĈOHQLXVWRSQLDRGFK\OHQLD
XG]LDäXSRZLHU]FKQLSRV]F]HJÑO- Q\FKW\SÑZSRNU\FLDSRPLöG]\
VWDQHPZ\MĈFLRZ\PDQDVWöSQ\P
SU]HG]LDäHPF]DVRZ\PSU]\]D- äRĔHQLXĔHSRZLHU]FKQLDGDQHJR
typu pokrycia terenu dla kryterium odniesienia = 0, a zmiana warto- ĈFLZ]JOöGHPZDUWRĈFLSRF]ñWNR- ZHMRZRGQLHVLHQLXGRFDäHM
SRZLHU]FKQL REUöEX UÑZQD MHVW
RGFK\OHQLXOXE
]VXPRZDQLX EH]Z]JOöGQ\FK
ZDUWRĈFL RWU]\PDQHJR VWRSQLD
odchylenia dla wszystkich anali- ]RZDQ\FKW\SÑZSRNU\FLDWHUHQX
ZSRV]F]HJÑOQ\FK SU]HG]LDäDFK
F]DVRZ\FK FR SR]ZROL RNUHĈOLè
ZVNDĒQLN ]PLHQQRĈFL NUDMREUD- ]X =DäRĔRQR ĔH R]PLHQQRĈFL
ĈZLDGF]ñ ]DUÑZQR SU]\URVW MDN
LXE\WHNGDQHMZDUWRĈFL2WU]\PD- Q\ ZVNDĒQLN ]PLHQQRĈFL EöG]LH
SRGVWDZñ GR RNUHĈOHQLD SRMHP- QRĈFL NUDMREUD]X Z\QLNDMñFHM
]ZDUWRĈFLKLVWRU\F]QHM
Efektem przeprowadzonej ana- OL]\EöG]LHVWZRU]HQLHED]\GDQ\FK
o historycznym i aktualnym pokry- ciu terenu. Otrzymane zestawienie SR]ZROLQDDQDOL]ö]PLHQQRĈFLNDĔ- GHJR ]DQDOL]RZDQ\FK HOHPHQWÑZ
WZRU]ñF\FK NUDMREUD] 2EOLF]HQLH
UÑĔQLF ZSURFHQWRZ\P XG]LDOH SR- V]F]HJÑOQ\FK W\SÑZ SRNU\FLD WHUH- QX ZRJÑOQHM SRZLHU]FKQL REV]DUX
GD PRĔOLZRĈè RNUHĈOHQLD SR]LRPX
]PLDQNUDMREUD]X=RVWDQñZVND]DQH
REV]DU\RPDä\FK]PLDQDFKZNUDMR- EUD]LH Z\VRNDZDUWRĈèKLVWRU\F]QD RUD]REV]DU\JG]LHSU]HNV]WDäFHQLD
NUDMREUD]X E\ä\ EDUG]LHM LQWHQV\Z- QH PQLHMV]D ZDUWRĈè KLVWRU\F]QD
(IHNWHP DQDOL]\ EöG]LH RNUHĈOHQLH
VWRSQL SRMHPQRĈFL Z\QLNDMñFHM
]ZDUWRĈFLKLVWRU\F]QHMNUDMREUD]Xu
GXĔHMĈUHGQLHMLPDäHMSU]\]DäRĔH-
QLXĔHSRMHPQRĈèMHVWW\PPQLHMV]D
LPZLöNV]DMHVWZDUWRĈèKLVWRU\F]QD
Ocena pojemnoœci wizualnej krajobrazu
Assessment of landscape visual capacity
Kolejnym etapem analiz jest RNUHĈOHQLH SRMHPQRĈFL ZL]XDOQHM
NUDMREUD]X:W\PFHOXSURSRQXMHVLö
]DVWRVRZDQLHSRG]LDäXSU]HVWU]HQLQD
PQLHMV]H MHGQRVWNL QS VLDWNñ NZD- GUDWÑZ GRVWRVRZXMñFREV]DUDQDOL]
5\F.U\WHULDRFHQ\SRMHPQRĈFLZL]XDOQHMZ]DOHĔQRĈFLRGDQDOL]RZDQHJRF]\QQLND RSUDF3.UDMHZVNL )LJ$VVHVVPHQWFULWHULDRIYLVXDOFDSDFLW\GHSHQGLQJRQWKHDQDO\]HGIDFWRU E\3.UDMHZVNL
Ukształtowanie terenu
Średni spadek Wystawa stoku
> 8% 4–8% 0% Stok południowy Stok wsch., zach. Stok północny Wysokość elementów składowych
Wysokość roślinności Wysokość istniejącej zabudowy
< 1 m 1–5 m >5 m 1 kondygnacja 2 kondygnacje >2 kondygnacje
do odpowiedniego poziomu szcze- JÑäRZRĈFL $QDOL]LH SRGGDZDQH Vñ
WU]\ F]\QQLNL NWÑUH Z]DVDGQLF]\
VSRVÑEZSä\ZDMñQDPRĔOLZRĈèXNU\- FLDQRZ\FKHOHPHQWÑZZNUDMREUD]LH
uXNV]WDäWRZDQLHWHUHQX VSDGHNSR- ZLHU]FKQLZ\VWDZDVWRNX Z\VRNRĈè
LVWQLHMñFHM]DEXGRZ\LV]DW\URĈOLQQHM
RUD] NRPSR]\FMD HOHPHQWÑZ WZR- U]ñF\FK NUDMREUD] ]DJöV]F]HQLH
URĈOLQQRĈFL L]DEXGRZ\ .U\WHULD
RFHQ\ SRV]F]HJÑOQ\FK HOHPHQWÑZ
]RVWDä\SU]\MöWHQDSRGVWDZLHDQDOL]\
GRVWöSQHMOLWHUDWXU\GRW\F]ñFHMRFHQ\
SRMHPQRĈFLNUDMREUD]X U\F
$E\X]\VNDèRFHQöSRMHPQRĈFL
wizualnej, otrzymane wyniki analiz QDOHĔ\ SRUÑZQDè ]RSUDFRZDQ\PL
PDFLHU]DPL ZDUWRĈFL RVREQR GOD
NDĔGHJR]F]\QQLNÑZ WDE
6XPD X]\VNDQ\FK ZWHQ VSRVÑE
ZDUWRĈFL SXQNWRZ\FK SR]ZROL QD
FDäRĈFLRZñRFHQöSRMHPQRĈFLZL]X- DOQHMNUDMREUD]XZWU]HFKSU]\MöW\FK
SU]HG]LDäDFK
uu SNWuSRMHPQRĈèQLVND
uuSNWuSRMHPQRĈèĈUHGQLD
uuSNWuSRMHPQRĈèZ\VRND
Pojemnoœæ krajobrazu wynikaj¹ca
z ekspozycji
Capacity of the landscape resulting from exposure
2VWDWQLP ]F]\QQLNÑZ MDNL
SRGOHJD DQDOL]LH ZNRQWHNĈFLH SR- MHPQRĈFL NUDMREUD]X MHVW HNVSR-
]\FMD 3U]\MöWR ]DäRĔHQLH ĔH LP
bardziej dany fragment krajobrazu MHVW ZLGRF]Q\ ]RNUHĈORQ\FK SXQN- WÑZZLGRNRZ\FKRUD]ZMD]GÑZGR
PLHMVFRZRĈFLW\PWUXGQLHMMHVWXNU\è
zmiany struktury przestrzennej na ba- GDQ\PREV]DU]H*äÑZQ\PNU\WHULXP
oceny jest otwarcie obszaru na widok SXEOLF]Q\ $QDOL]ö QDOHĔ\ SU]H- SURZDG]Lè GOD NDĔGHJR ]SXQNWÑZ
RVREQRLOXEJäÑZQ\FKZMD]GÑZGR
PLHMVFRZRĈFLDRWU]\PDQHZDUWRĈFL
]VXPRZDè:W\PNRQWHNĈFLHRSLVX
Z\PDJDMñ WDNĔH ZDUXQNL DWPRVIH- U\F]QHZMDNLFKGRNRQXMHVLöRFHQ\
3U]\MöWRSRG]LDäQDNDWHJRULH
%UDNRWZDUFLDuSNW SRMHPQRĈè
Z\VRND uWHUHQQLHMHVWZLGRF]-
Q\]SXQNWÑZZLGRNRZ\FKLOXE
ZMD]GÑZGRPLHMVFRZRĈFL
&]öĈFLRZH RWZDUFLH ]SXQNWÑZ
ZLGRNRZ\FK LOXE ZMD]GÑZ GR
PLHMVFRZRĈFLuSNW SRMHPQRĈè
ĈUHGQLD u WHUHQ ZLGRF]Q\ F]ö- ĈFLRZR ]SXQNWÑZ ZLGRNRZ\FK
LOXEZMD]GÑZGRPLHMVFRZRĈFL
&DäNRZLWHRWZDUFLH]WUDVSXQN- WÑZZLGRNRZ\FKLOXEZMD]GÑZ
GRPLHMVFRZRĈFLuSNW SRMHP- QRĈèQLVND uWHUHQZFDäRĈFLZL- GRF]Q\ ]SXQNWÑZ ZLGRNRZ\FK
LOXEZMD]GÑZGRPLHMVFRZRĈFL
2VWDWQL HWDS EDGDþ REHMPXMH
]VXPRZDQLH RWU]\PDQ\FK RFHQ u
SRMHPQRĈFL Z\QLNDMñFHM ]ZDUWRĈFL
historycznej, ekspozycji oraz po- 7DEHOD0DFLHU]ZDUWRĈFLGODXNV]WDäWRZDQLDWHUHQX RSUDF3.UDMHZVNL
7DEOH0DWUL[YDOXHVIRUWRSRJUDSK\ E\3.UDMHZVNL Wystawa stoków
średni spadek
Stok południowy Stok wschodni,
zachodni Stok północny
3 2 1
pow. 8% 3 6 pkt 5 pkt 4 pkt
4–8% 2 5 pkt 4 pkt 3 pkt
0–4% 1 4 pkt 3 pkt 2 pkt
7DEHOD0DFLHU]ZDUWRĈFLGODĈUHGQLHMZ\VRNRĈFLURĈOLQQRĈFLL]DEXGRZ\ RSUDF3.UDMHZVNL 7DEOH0DWUL[YDOXHVYDOXHVIRUWKHDYHUDJHKHLJKWRIYHJHWDWLRQDQGEXLOGLQJV E\3.UDMHZVNL
Średnia wysokość roślinności – ilość kondygnacji
< 1 m 1–5 m > 5 m
3 2 1
1 3 6 pkt 5 pkt 4 pkt
2 2 5 pkt 4 pkt 3 pkt
>2 1 4 pkt 3 pkt 2 pkt
7DEHOD0DFLHU]ZDUWRĈFLGODNRPSR]\FMLNUDMREUD]X RSUDF3.UDMHZVNL 7DEOH0DWUL[YDOXHVYDOXHVIRUWKHFRPSRVLWLRQRIWKHODQGVFDSH E\3.UDMHZVNL
Zagęszczenie zabudowy / roślinności
Tereny zabudowy rozproszonej
Tereny zabudowy rozluźnionej
Tereny zabudowy zwartej
3 2 1
zwarta 3 6 pkt 5 pkt 4 pkt
rozluźniona 2 5 pkt 4 pkt 3 pkt
rozproszona 1 4 pkt 3 pkt 2 pkt
MHPQRĈFLZL]XDOQHM$E\SRGNUHĈOLè
znaczenie postrzegania krajobrazu SU]H]F]äRZLHND]JRGQLH]GHILQLFMñ
NUDMREUD]X ]DZDUWñ Z(XURSHMVNLHM
Konwencji Krajobrazowej, ocenie SRMHPQRĈFLZ\QLNDMñFHM]HNVSR]\FML
SRPLPR PQLHMV]HJR QDNäDGX SUDF\
QDGDQR WDNñ VDPñ ZDJö MDN SR]R- VWDä\PRFHQRP
Wnioski
Conslusions
(IHNWHP DQDOL] EöG]LH WU]\- NURWQH RNUHĈOHQLH GOD NDĔGHJR DQD- lizowanego fragmentu krajobrazu SRMHPQRĈFL NUDMREUD]X Z\QLNDMñFHM
]WU]HFKUÑĔQ\FKF]\QQLNÑZ3U]\SR- U]ñGNRZDQLHSRV]F]HJÑOQ\PNDWHJR- ULRPSRMHPQRĈFLZDUWRĈFLSXQNWRZHM
SU]\]DäRĔHQLXĔHSRMHPQRĈèQLVND
uSNWSRMHPQRĈèĈUHGQLDuSNW
SRMHPQRĈèZ\VRNDuSNWSR]ZROL
QDRNUHĈOHQLHFDäNRZLWHMSRMHPQRĈFL
krajobrazu na danym terenie.
W planowaniu przestrzennym na obszarach podmiejskich szcze- JÑOQH]QDF]HQLHGODSRGHMPRZDQ\FK
GHF\]ML ]]DNUHVX NV]WDäWRZDQLD
NUDMREUD]X PD GRVWöSQRĈè GDQ\FK
'ODWHJR QLH]EöGQ\P HWDSHP DQD- OL] SRSU]HG]DMñF\FK Z\NRQDQLH
]PLDQ VWXGLXP XZDUXQNRZDþ F]\
PLHMVFRZ\FK SODQÑZ ]DJRVSRGDUR- ZDQLDSU]HVWU]HQQHJRSRZLQQRE\è
studium krajobrazu. Opracowana PHWRGDRFHQ\SRMHPQRĈFLNUDMREUD- ]XPDLVWRWQ\Z\PLDUDSOLNDF\MQ\u
PRĔHPLHèVZRMHPLHMVFH]DUÑZQR
na etapie tworzenia opracowania ekofizjograficznego, jak i prognozy RGG]LDä\ZDQLD GRNXPHQWÑZ SODQL- VW\F]Q\FK QD ĈURGRZLVNR 0RJäDE\
E\èVWRVRZDQDWDNĔHGRZHU\ILNDFML
LVWQLHMñF\FK]DSLVÑZSODQLVW\F]Q\FK
RUD] ZFHOX RNUHĈOHQLD QDMOHSV]HJR
PLHMVFDORNDOL]DFMLQRZ\FKWHUHQÑZ
zabudowanych.
Literatura
1. $QGHUVRQ/0RVLHU-&KDQGOHU
* 9LVXDO$EVRUSWLRQ&DSDEL
OLW\>LQ @(OVQHU*6PDUGRQ52XU
1DWLRQDO /DQGVFDSH u DFRQIHUHQFH
on applied techniques for analysis and management of the visual resour- FH,QFOLQH9LOODJH1HYDGDu
2. &KPLHOHZVNL 7- 6\VWHP
SODQRZDQLD SU]HVWU]HQQHJR KDUPR
QL]XMñFHJR SU]\URGö LJRVSRGDUNö, Wydawnictwo Politechniki Lubel- skiej, Lublin
3. -DFREV 3 :D\ ' +RZ
PXFK GHYHORSPHQW FDQ ODQGVFDSH
DEVRUE" Landscape Architecture, 52,
u
4. Kistowski M., 2003. 2FHQD RG
SRUQRĈFL ĈURGRZLVND QD GHJUDGDFMö
RUD]MHJR]GROQRĈFLGRUHJHQHUDFML.
7RZDU]\VWZR8UEDQLVWÑZ3ROVNLFK
5. 0DOLQRZVND( UHG *HR
HNRORJLDLRFKURQDNUDMREUD]X/HN
V\NRQ :\GDZQLFWZR 3U]HP\VäRZH
Wema, Warszawa.
6. 0LQLVWHUVWZRćURGRZLVND
2SUDFRZDQLH NU\WHULÑZ FKäRQQRĈFL
HNRORJLF]QHMGODSRWU]HESODQRZDQLD
SU]HVWU]HQQHJR. Warszawa.
7. 2]LPHN 3 2]LPHN $
%DGDQLH FKäRQQRĈFL NUDMREUD]RZHM
SU]\XĔ\FLXSU]HVWU]HQQHJRPRGHOX
F\IURZHJR. Nauka Przyr. Technol.
3, 1, #13, Wydawnictwo Uniwersy- WHWX3U]\URGQLF]HJR3R]QDþ
Rozenau-Rybowicz A., Szlenk-
']LXEHN'0HWRGDRNUHĈOD
QLD Z\W\F]Q\FK SODQLVW\F]Q\FK QD
ED]LHZ\]QDF]DQLDNDWHJRULLZUDĔOL
ZRĈFLNUDMREUD]XQDSU]HNV]WDäFHQLD
$QDOL]D NUDMREUD]X JPLQ\ 3RURQLQ, 8UEDQLVWD u
Rygiel P., 2007. 2GSRUQRĈè
ZL]XDOQD NUDMREUD]X u ]DVWRVRZD
QLH ZSODQRZDQLX SU]HVWU]HQQ\P.
Czasopismo Techniczne z. 5-A. Wy- dawnictwo Politechniki Krakowskiej, .UDNÑZu
10. Swanwick C., 2004. 7RSLF3DSHU
7HFKQLTXHVDQGFULWHULDIRUMXGJLQJ
FDSDFLW\DQGVHQVLWLYLW\, The Coun- tryside Agency and Scottish Natural Heritage.
11. <HRPDQV :& $SURSR
VHG ELRSK\VLFDO DSSURDFK WR 9LVXDO
$EVRUSWLRQ &DSDELOLW\ 9$& >LQ @
Elsner G, Smardon R., Our National /DQGVFDSHuDFRQIHUHQFHRQDSSOLHG
techniques for analysis and manage- ment of the visual resource, Nevada,
u
Piotr Krajewski .DWHGUD*RVSRGDUNL3U]HVWU]HQQHM
8QLZHUV\WHW3U]\URGQLF]\ZH:URFäDZLX 'HSDUWPHQWRI6SDWLDO0DQDJHPHQW :URFäDZ8QLYHUVLW\RI(QYLURQPHQWDO
and Life Sciences
