Beata Filipiak
Uniwersytet Szczeciński
POSTRZEGANIE RYZYKA INSTRUMENTÓW DŁUŻNYCH PRZEZ JST – WYNIKI BADAŃ EMPIRYCZNYCH
Wprowadzenie
Ryzyko jest immanentnym elementem procesu podejmowania decyzji w jednostkach samorządu terytorialnego (JST). Problem jego wystąpienia powi- nien być analizowany, podlega zgodnie z ustawą o finansach publicznych kon- troli zarządczej, ale również wymaga szczególnej analizy w okresach kryzysów, spowolnienia gospodarczego, czy też jest związany z sytuacją społeczno- -gospodarczą lub polityczną.
Ważnym obszarem decyzji samorządowych są inwestycje (z punktu widze- nia rozwoju, stopnia zaspokojenia potrzeb zgłaszanych przez społeczeństwo, czy też jakości życia). To one w obliczu wystąpienia luki finansowej wymagają po- szukiwania źródeł i sposobów sfinansowania zadań. Zaciąganie zobowiązań dłużnych wiąże się z ryzykiem, którego skutki mogą być znaczące dla bieżącej realizacji zadań przez JST. Celem artykułu jest wskazanie sposobu postrzegania ryzyka przez organy podejmujące decyzje związane z wyborem instrumentu dłużnego, samym procesem zaciągania zobowiązań dłużnych oraz skutkami podjętych decyzji w obliczu potencjalnego ryzyka.
1. Ryzyko a wykorzystanie instrumentów dłużnych przez JST
Ryzyko wykorzystania instrumentów dłużnych podlega procesowi zarzą- dzania samorządowym długiem publicznym. Ten proces powinien przebiegać na dwóch poziomach:
1. Ogólnym, gdzie stanowi element polityki i obejmuje decyzje dotyczące tego, jaka część wydatków JST ma być finansowana poprzez zaciąganie długu, a zatem działania zmierzają do wyznaczenia rozmiaru samorządowego długu
Postrzeganie ryzyka instrumentów dłużnych… 145
publicznego na podstawie wielu czynników (w szczególności na podstawie:
indywidualnej limitacji zadłużenia, możliwości wywiązywania się z zobo- wiązań, strategii finansowej, czy WPF).
2. Szczegółowym, co w węższym znaczeniu oznacza sposób finansowania po- trzeb pożyczkowych JST oraz kształtowanie struktury długu (rodzajów in- strumentów), a więc wybór rynków, instrumentów, terminów emisji (dostęp- ności zwrotnych środków finansowych), czy zapadalności długu.
Z punktu widzenia zarządzania ryzykiem w węższym ujęciu jest niezbędne1:
− oszacowanie zmian w strukturze samorządowego długu publicznego, w szczególności w zakresie czynników determinujących zmiany oraz skut- ków, które mogą być z tym związane (co oznacza, że można podjąć działania na rzecz minimalizacji ryzyka);
− wskazanie czynników wpływających na zmianę relacji indywidualnego wskaźnika zadłużenia oraz relacji konstytucyjnej długu do PKB (co jest szczególnie ważne z punktu widzenia konwergencji i przeciwdziałania nieko- rzystnym trendom)2;
− ustalenie obciążeń budżetu JST kosztami obsługi długu oraz czynników powo- dujących wzrost lub spadek ceny na pieniądz (ten element pozwala na zabez- pieczenie się przed wahaniami ceny lub też stworzenie rezerw na potencjalne zmiany cen), jak również ustalenie, który z instrumentów oferowanych na ryn- ku albo znajdujący się w portfelu podlega największemu ryzyku zmiany;
− ustalenie ryzyka związanego ze strukturą długu tak, aby nie przekroczyło ono bezpiecznego poziomu;
− ustalenie kierunków ograniczenia ryzyka refinansowania długu;
− ustalenie i ograniczenie ryzyka kursowego oraz walutowego,
− ustalenie kierunku wpływu oraz ograniczenie ryzyka płynności, ryzyka kre- dytowego i ryzyka operacyjnego.
Wskazane działania nie tylko składają się na strategię zarządzania samorzą- dowym długiem publicznym, ale pozwalają także na podporządkowanie polityki zaciągania zobowiązań dłużnych, ponadto ich celem jest minimalizacja kosztów obsługi długu w długim horyzoncie czasu, przy przyjętych ograniczeniach odno- śnie do akceptowanego poziomu:
1 B. Filipiak, Kierunki zarządzania ryzykiem dotyczącym państwowego długu publicznego [w:]
Ryzyko w finansach i bankowości, red. B. Filipiak, M. Dylewski, Difin, Warszawa 2010, s. 343.
2 Relacja konstytucyjna jest ujęta w art. 216 ust. 5 Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 2007 r. Dz.U. 1997 r. Nr 78, poz. 483 z późn. zm. Szerzej na temat limitacji zadłuże- nia. M. Dylewski, Problemy polityki wydatkowej JST w świetle uwarunkowań prawnych i eko- nomicznych, „Finanse Komunalne” 2014, nr 1-2, s.75.
Beata Filipiak 146
− ryzyka refinansowania, kursowego, stopy procentowej, utraty płynności,
− pozostałych rodzajów ryzyka, w szczególności ryzyka kredytowego i opera- cyjnego,
− rozkładu kosztów obsługi długu w czasie3.
Cel ten powinien być realizowany z punktu widzenia:
− doboru instrumentów, czyli jako minimalizacja kosztów w horyzoncie określo- nym przez terminy wykupu instrumentów o najdłuższych terminach zapadalno- ści i istotnym udziale w długu, poprzez optymalny dobór rynków, instrumentów zarządzania długiem, struktury finansowania potrzeb pożyczkowych i terminów emisji,
− zwiększania efektywności pozyskania zadłużenia na rynku, przyczyniającego się do obniżenia rentowności instrumentów dla JST,
− ograniczenia ryzyka związanego z wykorzystaniem instrumentów dłużnych w czasie4.
Można wysunąć tezę, że proces zarządzania długiem powinien dążyć do kształtowania jego struktury tak, by z istnieniem długu publicznego wiązały się jak najmniejsze koszty w długim horyzoncie czasowym przy akceptowalnym poziomie ryzyka, a jednocześnie zostało zapewnione bezpieczeństwo finanso- wania potrzeb pożyczkowych JST. W związku z tym tak ważne jest postrzeganie ryzyka przez decydentów samorządowych w procesie podejmowania decyzji o zaciąganiu zobowiązań dłużnych.
2. Metodyka badań
W artykule wykorzystano metodę analizy szeregów czasowych, która miała na celu zobrazowanie rozmiaru zadłużenia JST oraz struktury wykorzystania in- strumentów dłużnych. W celu przedstawienia postrzegania ryzyka przez organy podejmujące decyzje związane z wyborem instrumentu dłużnego, samym proce- sem zaciągania zobowiązań dłużnych oraz skutkami podjętych decyzji w obliczu potencjalnego ryzyka wykorzystano badania wykonane w ramach projektu ba- dawczego NCN nr NN 113 063139.
3 Strategia zarządzania długiem sektora finansów publicznych w latach 2010-2012, Ministerstwo Finansów, Warszawa 2009, s. 28.
4 Strategia zarządzania długiem sektora finansów publicznych w latach 2009-2011, Ministerstwo Finansów, Warszawa 2008, s. 26; Strategia zarządzania długiem sektora finansów publicznych w latach 2010-2012, op. cit., s. 28; B. Filipiak, Finanse samorządowe. Nowe wyzwania bieżące i perspektywiczne, Difin, Warszawa 2011, s. 245.
m w d t s s
3
d r w
R Ź
r
R Ź
met woj drug twa stw stek
3. S p
dług rodo weg
Rys.
Źród
rialn
Rys.
Źród
B todą jew
ga d a, po y. W k sa
Str prz
Je g n owe go d
. 1. S dło: N i p
N neg
2. S dło: Ib
ada ą PA wódz
dob owi W r amo
ruk zez
edno a ry ego dług
Stru Na p i 20 publ
Na ry go w
Struk bid.
ania PAP ztw boru
iaty ram orzą
tur z JS
ostk ynk o ry gu w
uktur pods 004-2 liczn
ys.
w po
ktura
a pr I. P w wy u ob y, gm mach
ądow
ra w ST
ki s ku k ynku
w P
ra sa tawi 2017 ny/pu
2 p odz
a zad
rzep Prób ylos bejm min h k wyc
wy na
sam kraj
u fi Pols
amor ie: S 7, M ublik
prze ziale
dłuże Po
prow ba sow mow ny.
ażd ch w
ko a tle
morz jow
inan sce
rząd Strate Minis kacje/
eds e na
enia j ostrz
wad był wan wał
Faz dego w n
rzy e ro
ząd wym nso w p
dowe egia sterst /strat
staw a ro
jedn rzeg
dzo ła p o 7 ła p za t o w nim
yst ozm
du t m, al
owe pod
ego zarz two tegie
wion odza
noste anie
no prób
, co podz trze wylo fun
an mia
ery le s go.
dzia
dług ządz
Fin e-zar
no aje
ek sam e ryz
wś bą l o sta
ział ecia osow nkcj
ia i aru
ytori są t
Na ale n
gu w ania nansó rzadz
stru jed
mor zyka
ród loso ano ł pr a do wan cjon
ins u za
ialn eż a ry na m
w Po a dłu ów, zania
uktu dnos
rządu a in
d JS ową owi róby obor neg nują
stru adł
nego zgo ys.
miej
olsce ugiem dok a-dlu
urę stek
u tery stru
ST n ą w pon y ba
ru p go w ącyc
um łuż
o n odn 1 z jsce
e w p m se kume ugiem
zad k w
ytori ume
na p wyno nad adaw pole woj
ch.
men żen
nie ie z zapr e je
pod ktora enty m [06
dłuż w an
ialne entó
pod osz d 40
wcz ega
ewó
tów nia
tylk z pr reze ego
ziale a fin rząd 6.04
żen naliz
ego w w d
dsta zącą 0%
zej ała n
ódz
w d
ko raw ento
pow
e na nansó
dowe .201
nia j zow
w po dłużn
awie ą 38 pop na na d ztwa
dłu
w wem
owa wst
a mie ów p e, h
4].
jedn wany
odzia nych
e kw 87 j
pula trzy dob a w
żny
spo m uc ano taw
ejsc publ http:/
nos ym
ale n h…
wes jedn acji y w brze wska
yc
osób czes o str wani
e po liczny //ww
stek m ok
na po
stio nos i wo wars
e JS aza
h
b le stni
ruk a.
owst ych, ww.m
k sa kres
oszcz
onar stek ojew stwy ST z ano
ega ikam kturę
tawa w o mf.go
amo ie.
zegó
rius k. S wód y: w z ka licz
alny mi m
ę sa
ania okres ov.pl/
orzą
ólne r
sza Spoś
dztw woj
ażd zbę
y za mię amo
sie 2 /web
ądu
rodz
ank śród w. F ew dej w ę jed
acią ędzy
orz
2003 b/wp
ter
zaje J
14
kiet d 1 Faz ódz war dno
ągaj yna ądo
3-201 /dlug
ryto
JST
47
ty 6 za z- r- o-
ją a- o-
15 g-
o-
1
i d n m w w
R Ź
a ł
k 2
R
Ź
w d 148
i po dzia niez mię wsk wy
Rys.
Źród
abso łu w
kwo 200
Rys.
Źród
wyc dos
Z owia
ale znac ędzy kaza od
. 3. R dło: Ib
O orp włas
N ocie 03-2
. 4.
dło: N J
N ch d
tępn an atów
na czn y p ać, 201
Rela bid.
kre pcja
sneg Na r
e w 201
Udz tach Na p
JST
Na ry dost noś
naliz w n
pos ny w
ozio że 13 r
acje
esem za go rys.
wyd 1 (w
ział h 20 odst za la
ys.
tępn ść in zy niez
szcz wzro om zad r. zm
mię
m p dłu w p 4 datk
w %
wyd 003- tawie ata 2
5 z nyc nstr
rys znac zeg ost em dłuż mni
ędzy
prze użen proj prz ków
%).
datk 201 e: sp 2003-
zapr ch n rum
s. 2 czni góln lub
za żeni ejsz
y poz
ełom nia.
jekt zed bu
ów 2 (w rawo -201
reze na r ment
2 w ie w ne r
b sp adłu
ie p za s
ziom
mow Ni tach dstaw
udż
na o w %) ozda
2, K
ento rynk tów
wyni wzra
odz pade użen pods swój
mem
wym ew h i p
wio etow
obsłu ) ań z d Krajow
owa ku k w fin
ika, asta zaje
ek nia sekt ój ud
m zad
m b ątpl prog ono
wyc
ugę
dział wa R
ano kraj nan
, że a do e JS (o
pod tora dzia
dłuże
yły liw gra ud ch
dłu
łalno Rada
o wy jow nsow
Bea
e u o 20 ST o ok.
dsek a rz ał w
enia
y lat wie b
ama dzia
jed
ugu w
ości a Reg
yko wym wyc
ata
udzi 006 oscy
1%
ktor ządo w og
a pod
ta 2 była ach
ał w dnos
w og
regio giona
orzy m, ja ch j
Filip
iał 6 r.
yluj
%-2 ra owe góln
dsek
200 a on wsp wyd
stek
góln
onaln alnyc
ysta ak i est
piak
pro Od je n
%).
sam ego nej k
ktora
9-2 na s półf datk k sa
nej k
nych ch Iz
anie i za wy k
ocen d 20
na z . N morz
sta kwo
a sam
2012 sku fina ków amo
kwo
h izb zb Ob
e pr agra yzna
ntow 007
zbli Na ry
ząd ale r ocie
morz
2, w utkie anso w n
orz
cie w
b rach brach
rzez anic acz
wy r. s iżon ys.
dow rośn e dł
ządo
w k em owa na o
ądu
wyd
hunk hunk
z JS czny ona
za struk nym 3 z wego nie.
ługu
owe
tóry fin any obsł u te
datkó
kowy kowy
ST ym.
a pr adłu
ktu m p zapr o i Po u pu
ego i
ych nans ych ługę eryt
ów b
ych i ych,
inst . Na rzep
użen ura z ozio reze rzą odse ubli
i rzą
h na sow ze ę d toria
bud
i wy War
trum ależ pisa
nia zadł
omi ento ądow ekto iczn
ądow
astą wani
śro dług alne
żeto
kona rszaw
men ży p ami
wo łuże ie, owa weg or s nego
wego
ąpiła ia t odkó
gu ego
owyc
ania wa 2
ntów pod
pra ojew
enia wy ano go.
sam o.
o
a zn tzw.
ów w o w
ch J
budż 004-
w f dkre awa
wód a w ykaz o rel Mo morz
nac . ud
UE ogó w la
JST
żetu -201
fina eślić a.
dztw w po
zują lacj ożn ządo
ząc dzia E.
ólne atac
w la
prze 3.
anso ć, ż
w o- ąc
je na o-
ca a-
ej ch
a-
ez
o- że
R Ź
w Z n c B j u s z s r
3
n m
5 6
Rys.
Źród
weg Zaró na i cić u Bio jekt utrz służ zwi sow ryzy
3. R
ne z men
5 R
6 Szsy D K go rie ni ut
. 5. W dło: N
i p
M go i ówn istot
uwa rąc tów zym ży s ąza wani yka
Ryz
W z za ntów
Rozpo yfika
zerz D. Pe Kluw o dłu e-Sk ie p traty
Wyk Na p i 20 publ
Możn i że
no p tno agę pod w ws myw sfin ane ia i a utr
zyk
W ce acią w or
orzą acji t zej o erło, wer bu
ugu p kłodo pozio
y pły korz pods 004-2 liczn
na z JST poz ść p ę na d uw spół wani nans z ró
wz raty
ko
elu u ągan raz
ądzen tytuł o og Efek usin pub owsk omu ynnoś
zysta tawi 2017 ny/pu
zate T m ziom prob fak wag łfina ia, a sow ówn zrost y pły
de
usta niem
rea
nie M łów d grani
ktyw ness, liczn ka. S zad ści f
anie ie: S 7, M ublik
em mają m z
blem kt, ż gę f ans ale i wani
now tu s ynn
ecyz
alen m z akcj
Mini dłuż czen wne z War nego Sctio dłuże
finan Po
prz Strate Minis kacje/
mó ą og
adłu mu że is fakt
owa i ró u p waże stop ośc
zji
nia c zobo i na
istra żnych
niach zarz rsza o − i o H enia nsow
ostrz
ez J egia sterst /strat
ówić gran uże
zar stot t, że
any ówn potr enie py p ci fin
i re
czy owi a ryz
Fin h zal h w ządza awa 2 instr
Oec jed wej, r
rzeg
ST i zarz two tegie
ć, ż nicz enia rząd tnie e JS ych nież rzeb em proc nan
eak
JST iąza
zyk
nansó licza w dos anie 2019 rume cono dnost red.
anie
instr ządz
Fin e-zar
że re zoną a JS
dzan (po ST z ze ś
wz b in bud cent nsow
kcj
T b ań d ko zw
ów z anyc stępi e dłu 9, s.
enty mia tek s
E. D e ryz
rum ania nansó rzadz
egu ą sw
T, j nia odw znac środ zros nwe dżet tow wej.
je n
iorą dłuż
wią
z dni ch do ie d ugiem
93- i sku , Vol sam Dene
zyka
entó a dłu ów, zania
ulacj wob jak
ryz woił cząc dkó stu s styc tu b wej.
.
na
ą po żnyc ązan
ia 28 o pań do ry m w 103;
kutki l. XL orzą ek, M
a in
ów f ugiem
dok a-dlu
je p bod
i st zyki
o si co a ów U
sam cyjn bież
Te r
nie
od u ch n ne z
8 gru ństw ynku jedn
; B. F ich LVII ądu M. D
stru
finan m se kume ugiem
praw dę w
truk iem ię) w anga UE morz nych żące
ryzy
e w
uwa na p z sam
udni wowe
u fin nostc Filip zast I, 3,W
tery Dylew
ume
nsow ktora enty m [06
wne w w ktur m ins wzr ażuj
i za ządo h. N ego
yka
w św
agę pod mor
a 20 ego d nans
ce sa piak, tosow
Wyd ytori wski
entó
wych a fin rząd 6.04
e5 li wybo ra in stru rosły ują s
agra owe Nal
ora a zn
wie
w s dstaw
rząd
011 r dług owe amo , M.
wani d. UM
alne i, Dif
w d
h nansó
dowe .201
imit orze nstr ume y w się w
anic ego leży az ta nacz
etle
swo awie dow
r. w gu pu ego w orząd
Dyl ia [w MC ego fin, W
dłużn
ów p e, h
4].
tują e in rum entó wyda
w re czny dłu y w
akże ząco
e b
oich e do wym
spra ublic w: M du te lews w:] A
S Lu w w War
nych
publ http:/
ą do nstru ment w d atki eali ych ugu wska e zn o w
ad
h de ostę m dł
awie czneg
M. P eryto ski, F Anna ublin waru rszaw
h…
liczny //ww
ostę ume tów dłuż
i na izac h, to u pu azać nacz wpły
ań
ecyz ępny ługi
szcz go. D Poni orial Fina ales n 20 unka wa 2
ych, ww.m
ęp d entó w dłu
żnyc a ob cję p o bę ublic
ć na ząc ywaj
em
zjac ych
em
zegó Dz.U iatow lneg anso Uni 13, s ach z 2013
w o mf.go
do r ów użn ch.
bsług prog ędą
czne a k
e ry ją n
mp
ch ry na pub
ółow U. 29 wicz go, O owan iwer s. 12 zwię , s. 1
okres ov.pl/
rynk fina nych Na gę z gram
one ego kolej yzyk na w
iry
yzy a ryn
blic
wego 98, p z, J.M Oficy nie sa rsitet 29-1 ększo 111-
sie 2 /web
ku f anso h w ależy
zad mów e dą o, kt jne ko r wyst
yczn
yko nku czny
o spo poz.
M.
yna amo tas M
41; S oneg
129.
2003 b/wp
fina owy wska
y zw dłuże
w i ążył tóry ryz refi tąpi
nyc
zwi u in ym:
osobu 1767 Sala a W orząd Mari
Szac go ry
.
14
3-201 /dlug
anso ych azuj
wró enia pro ły d y po
zyk inan
ieni
ch
iąza nstru
u kla 7.
achn Wolter
dowe ie Cu cowa ryzyk
49
15 g-
o-
6. ją ó-
a.
o- do
o- ko
n- ie
a- u-
a- na,
rs e- u- a- ka
1
−
−
−
−
−
z s s m m ż d o a o R
R Ź
150
− p i s
− d ( g t z
− z z
− d d
− u w d
znaj stru stać moż ma że d dop o re a ty o re Roz
Rys.
Źród
prze inst spo dok (np gno tenc z ob zba zwi dok dec usta w p dłuż Fi jduj ume
ć o żliw
na decy pusz
ealn ylko
ealn zkła
. 6. O dło: N
epr trum osób kona . pr ozy cjal bsłu adan iąza kona cyzj
alon proc żny inan ujący entó
par woś cel yzje zcza nyc o 1,
nyc ad o
Ocen Na po
row men b po ano rog
fin lną ugą no r aneg
ano i o no, ces ych.
nso ych ów
rte ści lu o e o alny ch m
60%
ch m odp
na s odsta
adz ntów odję o oc noz nans mo ą zo
rów go z o an
zac jak ie p . owan
h po dłu
na spła osza zad ych moż
% a moż
ow
sposo awie
zono w i ęcia ceny zy k sow ożli bow wnie
z za naliz ciąg
kie pod
nie okry użny w aty aco dłuż h lim
żliw anki
żliw wied
obu e wyn
o an cel a de y cz kos we, iwo wią eż, acią zy r gani cz dejm
wy ycia ych
yko zo wan żen mitó woś
ieto woś dzi z
pod ników
nali low ecyz
zyn ztó zdo ość ązań
czy ąga ryzy iu z zynn mow
yda a w , ta orzy
bow nie niu s ów ścia owa ścia zapr
dejm w ba
izę wośc zji d nnik
w i olno
spł ń dłu
y br anie
yk, zob niki wan
atkó w pla
akic ysta wią
i e są p zad ach anyc ach
reze
mowa adań
spo ci z
dete ków
i sk ość łaty użn ran m z któ ow i i nia
ów ano ch ja
aniu ązań elim pod
dłuż wy ch p
wy ento
ania proj
osob zaci
erm w i p kutk do y zo nych ne s
zob óre iąza
jak dec
na owa ak:
u in ń, W mina
ejm żen ypra
przy ypra
owa
a dec jektu
Bea
bu ąga minu
post ków o wy
obo h), ą p ow bra ań d kie cyzj
rea anyc kre nstr WPF
ację mow nia,
aco yzn aco ano
cyzj u nr N
ata
pod ania uje taw w zw
ywi owią
pod wiąz
ane dłuż
ele zji w
aliz ch d edy rum F, w ę ry wan 46, owa naje owa o na
i zad NN 1
Filip
dejm a zo
ryz w wp
wią iązy ązań
uw ań d
są żny eme w z
zacj doc yty, ment
wsk yzyk e na ,40%
nia e, że
nia a ry
dłuż 1130
piak
mow obo zyko
pływ ązan
ywa ń w
wag dłu pod ych,
enty zakr
ję z chod poż tów kaźn ka.
a po
% w a w
e w a w
s. 6
żenio 0631
k
wan wią o, waj nych
ania w c
ę s użny
d uw , y s resi
zada dac życ w p niki 72, ods wsk oln w ich
oln 6.
owy 39.
nia ązań
jący h z a si czas
kut ych wag
skła ie w
ań, ch (i czki plan i za ,50%
staw kazu nych h JS nych
ych
dec ń dł
ych za ię z sie,
tki w , gę w
adow wyk
cz inw i cz nisty
adłu
% a wie
uje h śr ST h śr
cyzj łużn
h na ciąg z zo
w w d w p
we korz
zy t west zy o ycz użen ank
ust na rod nie rod
ji d nyc
a de gni obow
tym dług proc
bra zys
też tycj obli znyc
nia kieto tawo dok dków e do dków
doty ch,
cyz ętym wią m k gim cesi
ane tan
prz je) n igac ch
itp owa owy kon w n okon w n
yczą gdy
zje z m d ązań kos m ok
ie p
e są ia i
zed na p cje,
(an p.).
any ych nyw na
nuj na
ącyc yż u
zad dług ń, c
zty kre ode
ą p inst
sięw pod
po naliz
To ych h ws wani
spł e si spł
ch w uzn
dłuż giem czy y zw
sie ejm
pod trum
wzi dsta owin
zy po
stw ska ie p atę ię p atę
wyb nano
żeni m, też wiąz
ryz mow
uw men
ięć awie
nno rea odej wier aźni prog
dł prog
dł bor o, ż
iow pro ż po zan zyk wani
wag ntów
nie e in o zo alne jści rdza ików gno
ugu gno
ugu ru że
we o- o- ne ka
ia
gę w
e- n- o- ej ie a, w oz u, oz
u.
n d i w j u w n
R
Ź
b n c c 3 (
R Ź
niow dec i ich w ic je, ż uzn wpł nigd
Rys.
Źród
bier nyc celu cyzj 36,4 (9,6
Rys.
Źród
D we yzj h w ch J że c nani
ływ dy n
. 7. O n dło: Ib
R rze ch w
u us ji f 40%
60%
. 8. C dło: Ib
oko zap i).
wpły JST czę iow wem nie
Oce niem bid.
esp się w fi stal fina
% o
%) lu
Częs bid.
ona prez
We yw T cz ęsto wy, w m na
wy
na s m ry
pond ę po
inan leni anso odpo ub n
stotl
anie zen edłu na zęst
(2 w z acis ystę
spos yzyk
den od u nso ie, c owy owi nig
liwo
e oc ntow
ug p efe to (3 4,2 zale sków ępuj
obu ka de
ntom uwa
wan czy ych iedz gdy
ość b Po
ceny wan
pon ekty 31,5 0%
eżno w p ją w
u pod ecyzj
m za agę
niu y or h or ział (4,7
bran ostrz
y c no n nad ywn 50%
%) lu ośc pol w ic
dejm zji
ada dłu u za rgan raz
ło z 70%
nia p rzeg
zyn na r po noś
%) l ub ci o ityc ch J
mow
ano ugot adań ny s ryz zaw
%).
od u anie
nnik rys.
ołow ść z
lub zaw d p czny
ST.
wania
pyt term ń JS
sam zyk wsze
uwag e ryz
ków 7 wy zada
zaw wsz punk
ych .
a dec
tani min ST morz
ko, e, 3
gę s zyka
w i (an resp ania
wsz e (4 ktu h. T
cyzj
ie, c now
i je ząd któ 37,2
kutk a in
pos naliz pon a, c ze ( 4,40 u wi
Tylk
ji za
czy we s eżel dow óre 20%
ków stru
staw za c nden czy
(23, 0%
idze ko
adłuż
y w skut li ta we b
mo
% −
w wy ume
w w czy ntó prz ,40%
%) d enia 32,
żeni
rep tki w ak, bior oże
− cz
ykorz entó
wpły ynni ów,
zed
%).
decy a p ,30%
owy
prez wyk
to j ą p
wy zęst
zyst w d
ywa ików
kos sięw . Aż yzje pode
% s
ych –
zent kor jak pod ystą to,
ania dłużn
ając w z szty wzi ż 28 e są
ejm stw
– an
tow rzys k cz uw ąpić
a ty
a ins nych
cyc z uw y in ięci 8,60 ą po mują wierd
naliz
wane stan zęsto wagę ć w ylk
strum h…
ch n wzg nstr
a s 0%
odej ącyc dza
za cz
ej p nia
o. P ę sk w c
o n
ment
na d ględ rum
ą b ba jmo ch a, ż
zynn
prze inst Pyta kutk zas niec
tów
decy dnie ment
bran dan owa dec że t
ników
ez n trum anie ki p sie całe
dłuż
yzj enie tów ne p nych
ane cyzj taki
w z
nich men e to pod
(po e 15
żnyc
e z em w dł pod h pr
w je l e s
uwz
h in ntów o m djęty or. r
5%
ch
zadł ryz łużn d uw rzy
spo lub sytu
zglę
nstyt w d miało
ych rys
rza 15
łuże zyk nyc wag yzna osó
po uacj
ędnie
tucj dłuż o n h de . 8) adk
51
e- ka ch gę a- ób od je
e-
ji ż- na
e- ).
ko
1
d r c R n
R Ź
w n n
R
Ź
152
den rząd cen Rza na n
Rys.
Źród
wyk nyc now
Rys.
Źród
N ntów
dow tow adko niew
. 9. R dło: Ib
N korz ch J wym
. 10.
dło: Ib
Na ry w ob we w wej,
o n wie
Rod bid.
Najw zys JST m, c
. Ele sty bid.
ys.
braz w p ry nato lkie
dzaje
ważn styw są co p
emen ywan
9 z zują proc yzyk omia e za
e ryz
niej wan ko prze
nty nia i
zap ące ces ko ast adłu
zyk b
jszy nia
szty edst
ryzy instr
rez e rod
ie d utra jes użen
bran
ymi inst y ob taw
yk b rum
zent dza dec aty st br nie
ne po
i ele trum bsłu wion
brane entó
tow aje r cyzy pły ran
w w
od u
eme men ugi no n
e po ów d
wano ryzy yjny ynn ne p wal
uwag
enta ntów
dłu na ry
od uw dłużn
o ze yk, ym.
nośc pod
luci
gę w
ami w d ugu
ys.
wag nych
Bea
esta któ . N ci f
uw ie o
w pro
i w dłuż u i r
10.
gę w h w
ata
awie óre
ajcz fina wag obce
oces
pro żny rów
.
pro JST
Filip
enie są zęś anso
ę ry ej.
sie z
oce ych, wnow
ocesi T
piak
e u bra ciej owe yzy
zarzą
sie , kt wag
ie po k
uzys ane j są ej o yko
ądza
pod tóre ga f
odej
skan pod ą to
oraz ku
ania
dejm e są
fina
jmow
nyc d uw o: ry
z ry urso
dług
mow ą br anso
wan
ch o wag yzy yzy owe
giem
wan rane owa
nia d
odp gę p yko yko , co
m w
nia e p a w
decyz
ow prz zm pr o m
bad
dec od w uję
zji w
ied ez o mian rzein moż
dany
cyz uw ęciu
w za
zi o org ny
nwe e w
ych J
zji, w wag
u dł
akres
od r gany stop esto wsk
JST
w z ę w ług
sie w
resp y sa
py owa
azy
zakr w b gote
wyk
pon amo pro ania ywa
resi bada ermi
korzy
n- o- o- a.
ać
ie a-
i-
y-
Postrzeganie ryzyka instrumentów dłużnych… 153
Kolejne elementy to płynność finansowa w ujęciu krótkoterminowym, kształtowanie i odpowiedni dobór instrumentów dłużnych z uwzględnieniem wszystkich rodzajów ryzyk oraz metody ustalania stóp procentowych.
Podsumowanie
Zaprezentowane badania potwierdzają znaczenie problemu ryzyka decyzji związanych z zaciąganiem samorządowego długu publicznego. JST mają świa- domość rangi problemu, który może wystąpić w przyszłości.
Należy podkreślić, że mimo świadomości ryzyka, nie zawsze JST biorą pod uwagę możliwości, jakie daje analiza ryzyka dokonana na podstawie wykorzy- stania narzędzi analizy finansowej, czy też innych narzędzi, które mogą zmniej- szyć ryzyko oraz ujawnić potencjalne negatywne tendencje i czynniki mogące wywołać różne rodzaje ryzyka w przyszłości. Z jednej strony należy więc pozy- tywnie ocenić podejmowane działania w jednostkach na rzecz minimalizacji skutków ryzyka, ale z drugiej trzeba postulować dalsze wdrażanie narzędzi i instrumentów pozwalających na postrzeganie czynników ryzyka i minimalizu- jących ryzyko wykorzystania instrumentów dłużnych.
Literatura
Dylewski M., Problemy polityki wydatkowej JST w świetle uwarunkowań prawnych i ekonomicznych, „Finanse Komunalne” 2014, nr 1-2.
Filipiak B., Finanse samorządowe. Nowe wyzwania bieżące i perspektywiczne, Difin, Warszawa 2011.
Filipiak B., Kierunki zarządzania ryzykiem dotyczącym państwowego długu publicznego [w:] Ryzyko w finansach i bankowości, red. B. Filipiak, M. Dylewski, Difin, War- szawa 2010.
Filipiak B., Dylewski M., Finansowanie samorządowego długu publicznego − instru- menty i skutki ich zastosowania [w: ] Annales Uniwersitetas Marie Curie- Skłodowska. Sctio H Oeconomia, Vol. XLVII, 3, Wydawnictwo UMCS Lublin 2013.
Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 2007 r. Dz.U. 1997 r. Nr 78, poz.
483 z późn. zm.
Poniatowicz M., Salachna J.M., Perło D., Efektywne zarządzanie długiem w jednostce samorządu terytorialnego, Oficyna a Wolters Kluwer business, Warszawa 2010.
Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 28 grudnia 2011 r. w sprawie szczegółowego sposobu klasyfikacji tytułów dłużnych zaliczanych do państwowego długu pu- blicznego. Dz.U. 298, poz. 1767.
Beata Filipiak 154
Sprawozdania z działalności regionalnych izb rachunkowych i wykonania budżetu przez JST za lata 2003-2012, Krajowa Rada Regionalnych Izb Obrachunkowych, War- szawa 2004-2013.
Strategia zarządzania długiem sektora finansów publicznych za okres od 2009-2017, Ministerstwo Finansów, Warszawa 2009-2013.
Szacowanie poziomu zadłużenia jednostek samorządu terytorialnego w warunkach zwiększonego ryzyka utraty płynności finansowej, red. E. Denek, M. Dylewski, Di- fin, Warszawa 2013.
RISK PERCEPTION OF DEBT INSTRUMENTS DEBT IN LOCAL GOVERNMENTS UNITS − RESULTS OF EMPIRICAL RESEARCH
Summary
This article presents the perception of risk by the local government, which is asso- ciated with the process of selection debt, borrowing, debt, and the occurrence of risk fac- tors during the use of debt instruments. The problem of excessive debt, or making a wrong decision regarding the choice of debt instrument becomes important from the point of view of maintaining liquidity at a time, as well as to ensure an adequate level of goods and services to society. The paper presents empirical studies obtained using the method of time series analysis, as well as the results obtained questionnaire technique.
