Antykoncepcja
Słowo „antykoncepcja” oznacza ,.przeciwpoczęcie". Zadaniem antykoncepcji jest przeciwdziałanie poczęciu, czyli zapłodnieniu i zainicjowaniu ciąży. Do antykoncepcji zaliczane są także środki, które uniemożliwiają zagnieżdżenie się w macicy istniejącego już zarodka, co powoduje jego obumarcie; środki te prawidłowo winno się nazywać nie antykoncepcyjnymi, lecz przeciwzagnieżdżeniowymi.
Niektóre opracowania posługują się terminem „zapobieganie ciąży”. Z medycznego punktu widzenia nie jest on prawidłowy, gdyż zapobiegać można patologiom, np. chorobom, a ciąża nie jest stanem chorobowym, lecz fizjologicznym.
Skuteczność środków antykoncepcyjnych opisuje się za pomocą wskaźnika Pearla. Dokładnie mówiąc, wskaźnik ten oznacza stopień zawodności danej metody: im jest wyższy, tym dany środek bardziej zawodny. Jak zdefiniowano wcześniej, wskaźnik Pearla określa, ile będzie nieplanowanych ciąż wśród stu par, stosujących daną metodę przez rok. Wyznaczając wskaźnik Pearla (P) dla danej metody, bierze się pod uwagę:
zawodność samej metody, przy założeniu, że będzie perfekcyjnie stosowana;
zawodność wynikającą z błędów użytkownika, czyli niepoprawnego stosowania (w grę może wchodzić także błędny instruktaż przy nauczaniu metody).
Podawany wskaźnik Pearla powinien uwzględniać oba te aspekty; jeśli opisuje tylko jeden z nich, winno być jasno określone, który. Tylko wtedy skuteczność różnych metod może być porównywana.
Metody antykoncepcji dzielimy na:
mechaniczne (barierowe),
chemiczne,
hormonalne,
przeciwzagnieżdżeniowe,
chirurgiczne.
Do metod antykoncepcyjnych niektórzy zaliczają również stosunek przerywany, mimo że nie wymaga stosowania żadnych sztucznych preparatów. Metoda ta polega na wycofaniu członka z pochwy, zanim nastąpi wytrysk nasienia. Wymaga to znacznej kontroli ze strony mężczyzny, a przy dłuższym stosowaniu może prowadzić do nerwic i frustracji partnerów. Skuteczność tej metody jest mała ze względu na to, że czasem jeszcze przed wytryskiem w wydzielinie z cewki moczowej mężczyzny może znajdować się niewielka ilość plemników.
Środki mechaniczne (barierowe)
Działanie mechanicznych środków antykoncepcyjnych ma na celu uniemożliwienie kontaktu plemników z komórką jajową, a co za tym idzie niedopuszczenie do zapłodnienia.
Prezerwatywa (kondom)
Najpopularniejszy środek antykoncepcyjny, jedyny stosowany przez mężczyzn. Ma postać walcowatej, ślepo zakończonej gumowej osłonki, zakładanej na członek w stanie wzwodu. Prezerwatywy wykonane są najczęściej z wulkanizowanej gumy lateksowej, produkuje się je także z poliuretanu oraz pochodnej naturalnego kauczuku poliizoprenu. Tworzywa inne niż lateks (mające nad nim tę przewagę, że nie uczulają) znacznie podnoszą cenę wykonanych z nich prezerwatyw.
Skuteczność prezerwatywy nie jest wysoka; wskaźnik Pearla waha się od 2 do 15. Przyczyny zawodności tego środka obejmują:
błąd metody: wady techniczne, pękanie, zsuwanie się w trakcie stosunku;
błąd użytkownika: uszkodzenie przy otwieraniu opakowania, niepoprawne założenie, niesystematyczne stosowanie.
Zalety prezerwatywy to: łatwość stosowania, dostępność, niewielkie efekty uboczne oraz fakt, że zmniejsza ona ryzyko zakażenia chorobami przenoszonymi drogą płciową, a w tym AIDS. Trzeba jednak pamiętać, że nie jest to ochrona stuprocentowa. Badania wykazały, że konsekwentne stosowanie prezerwatywy w znacznym stopniu chroni przed rzeżączką i rzęsistkowicą, a w przypadku innych chorób takie działanie nie zostało udowodnione. W profilaktyce AIDS stosowanie prezerwatyw jest uważane za istotną metodę zmniejszania ryzyka zakażenia HIV.
Wady prezerwatywy: niekiedy osłabia intensywność doznań seksualnych; jej używanie jest ściśle związane z aktywnością seksualną (konieczność zakładania w trakcie współżycia), co bywa przyczyną dyskomfortu psychicznego odczuwanego zarówno przez kobietę, jak i mężczyznę. Lateks, z którego wykonuje się większość prezerwatyw, może powodować uczulenia i być przyczyną podrażnień.
Prezerwatywa dla kobiet (femidom)
Wygląda jak dużych rozmiarów prezerwatywa dla mężczyzn: ma kształt walca o długości 17 cm i średnicy 7 cm z dwoma elastycznymi pierścieniami: jeden usztywnia wylot, drugi stabilizuje femidom w pochwie.
Prezerwatywy dla kobiet produkowane są z poliuretanu; są elastyczne, cienkie, pokryte substancją nawilżającą. Ich skuteczność jest podobna jak w przypadku prezerwatywy dla mężczyzn.
Zalety femidomu: stanowi częściową ochronę przed chorobami przenoszonymi drogą płciową (także przed zakażeniem HIV); jego stosowanie pozostaje całkowicie pod kontrolą kobiety.
Wady: mała dostępność, trudności techniczne w użytkowaniu (kłopotliwe zakładanie, wysuwanie się), dyskomfort sygnalizowany przez część użytkowniczek, brak akceptacji metody przez niektórych mężczyzn.
Powyższe względy są przyczyną niewielkiej popularności tej metody antykoncepcji.
Kapturek naszyjkowy i błona dopochwowa (diafragma)
Diafragma wykonana jest z gumy lateksowej; ma kształt miseczki, której brzeg jest wzmocniony elastycznym, metalowym pierścieniem. Istnieje kilka rozmiarów błon dopochwowych; średnica pierścienia zawiera się pomiędzy 5 a 10 cm. Właściwy dla danej kobiety rozmiar musi wybrać lekarz ginekolog. Uczy on także użytkowniczkę prawidłowego zakładania błony. Brzegi pierścienia przylegają ściśle do ściany pochwy diafragma tworzy więc mechaniczną przegrodę w pochwie, zapobiegającą dostaniu się nasienia do szyjki macicy. Podobną rolę pełni kapturek naszyjkowy, choć ma inną budowę: jest mniejszy i nakłada się go bezpośrednio na szyjkę macicy, do której przylega w wyniku zassania. Omawiane środki antykoncepcyjne są często stosowane w połączeniu z preparatem plemnikobójczym. Zakładane są bezpośrednio przed stosunkiem lub nieco wcześniej; usunięcie jest możliwe dopiero po minimum sześciu godzinach od aktu seksualnego.
Skuteczność tego typu środków mechanicznych jest niewysoka: wskaźnik Pearla wynosi 2-15, przy czym dla młodych kobiet jest on bliższy górnej granicy. Środki te były popularne w krajach zachodnich w latach 60. XX wieku; obecnie, wobec konkurencji innych, bardziej skutecznych metod, nie mają wielu zwolenniczek.
Zalety: używanie błony dopochwowej i kapturka naszyjkowego ma mniejszy związek z aktywnością seksualną niż stosowanie prezerwatywy i pozostaje pod całkowitą kontrolą kobiety.
Wady: niska skuteczność; konieczność doboru środka przez lekarza i szkolenia w zakresie użytkowania;
możliwość występowania niepożądanych objawów ubocznych. Wśród tych ostatnich literatura medyczna wymienia: zwiększone ryzyko zakażeń dróg moczowych, możliwość rozwoju miejscowego odczynu zapalnego w pochwie i uczulenia, występowanie otarć i owrzodzeń z powodu nacisku pierścienia diafragmy, zwiększenie liczby przypadków hemoroidów u użytkowniczek mechanicznych środków antykoncepcyjnych.
Środki chemiczne
Chemiczne środki antykoncepcyjne to substancje plemnikobójcze (spermicydy). Dzięki swoim właściwościom unieczynniają one i niszczą plemniki. Substancje te stosowane są jako samodzielna metoda antykoncepcji lub jako uzupełnienie innych metod, głównie mechanicznych
Występują w postaciach: kremów, aerozoli, pianek, galaretek, płynów i globulek (tabletek). Głównym składnikiem środków chemicznych jest nonoksynol-9, substancja czynna uszkadzająca błonę komórkową plemników. Literatura medyczna podaje, że nonoksynol-9 wykazuje o wiele większą skuteczność W warunkach laboratoryjnych (in vitro) niż przy zastosowaniu w organizmie żywym (in vivo). Dodatkowo wykazano, że częste stosowanie nonoksynolu-9 powoduje podrażnienia i mikrouszkodzenia nabłonka pochwy, co zwiększa ryzyko zakażeń HIV i innymi drobno ustrojami chorobotwórczymi. Z tego powodu zrezygnowano z promocji prezerwatyw powlekanych nonoksynolem-9 oraz samych spermicydów jako środków zapobiegających zakażeniom HIV.
Substancje plemnikobójcze w postaci aerozoli, żelu czy pianki aplikuje się do sklepienia pochwy bezpośrednio przed stosunkiem. W przypadku globulek musi to być czas odpowiedni, by rozpuściły się i wytworzyły pianę, jest on określony w instrukcji użytkowania i zwykle wynosi 10 minut Skuteczność spermicydów jest niska; wskaźnik Pearla waha się w granicach 4-25.
Zalety: łatwość w użyciu, dostępność, brak konieczności nadzoru ze strony personelu medycznego.
Wady: niska skuteczność, bezpośredni związek z aktywnością seksualną, dyskomfort przy rozpuszczaniu się musujących globulek, wrażenie zabrudzenia, zdrowotne skutki uboczne. Do tych ostatnich należą:
możliwość wystąpienia podrażnień i alergii, uszkodzenia nabłonka pochwy i związane z tym zwiększenie ryzyka zakażeń przy intensywnym użytkowaniu, możliwość wchłaniania się do krążenia i działań ogólnoustrojowych, które mogą mieć charakter toksycznego działania na narządy
W pochwie istnieją naprzemiennie środowisko kwaśne (czas niepłodności) i zasadowe (czas płodności);
wilgotność i temperatura zmieniają się w zależności od dnia cyklu. W tym środowisku występuje harmonijna obecność różnych drobnoustrojów (tzw. biocenoza pochwy). Zmiana warunków, np.
kwasowości, spowodowana przykładowo przez niedobór pałeczek kwasu mlekowego, może powodować rozwój drobnoustrojów i być przyczyną infekcji. Środki chemiczne zaburzają biocenozę pochwy i mimo iż zawierają substancje przeciwbakteryjne mogą powodować stany zapalne pochwy.
Środki hormonalne
Do tej grupy należą środki zawierające syntetyczne hormony pierwszej i drugiej fazy cyklu: estrogeny i progestageny. Na działanie antykoncepcyjne tych środków składa się kilka mechanizmów:
blokada jajeczkowania poprzez zahamowanie dojrzewania pęcherzyków Graafa i szczytu LH;
zmiany śluzu szyjkowego powodujące jego nieprzepuszczalność dla plemników;
zmiany w błonie śluzowej macicy, uniemożliwiające zagnieżdżenie się zarodka.
Ten ostatni mechanizm nie zapobiega zapłodnieniu, lecz jest działaniem antynidacyjnym, czyli przeciwzagnieżdżeniowym, można go więc uznać za działanie wczesnoporonne. Blokada owulacji oznacza, że w okresie stosowania hormonalnych środków antykoncepcyjnych jajniki nie podejmują swej funkcji, są jakby uśpione, zaś cykl owulacyjny zostaje zatrzymany. Podawane z zewnątrz hormony blokują naturalną regulację hormonalną cyklu (oś podwzgórzowo-przysadkowo-gonadalną), powodując jego zatrzymanie W fazie odpowiadającej końcówce cyklu lub początkowi ciąży. Nie występuje także miesiączka; krwawienie pojawiające się regularnie w czasie przerwy w przyjmowaniu hormonów jest tzw. krwawieniem z odstawienia, pod względem fizjologicznym niemającym nic wspólnego z miesiączką.
Zjawisko blokady cyklu przez hormony podawane z zewnątrz jest wykorzystywane w leczeniu niektórych schorzeń; niezależnie od działania antykoncepcyjnego, zażywane preparaty hormonalne pełnią wówczas rolę leku.
Hormonalne środki antykoncepcyjne stosowane są najczęściej doustnie jako tabletki, mogą także mieć postać plastrów, zastrzyków, implantów oraz krążków dopochwowych. Wszystkie dostępne są jedynie na receptę.
Tabletka (pigułka) antykoncepcyjna
Tabletki antykoncepcyjne zawierają estrogeny i gestageny w różnych stężeniach i proporcjach. Kobieta przyjmuje jedną tabletkę dziennie przez 21 dni, po których następuje 7 dni przerwy; w tym czasie występuje u kobiety krwawienie z odstawienia. Istnieją preparaty, które dla ułatwienia stosowania zawierają w opakowaniu 28 tabletek, zażywanych kolejno; ostatnie 7 nie zawiera hormonów. W ten sposób unika się ryzyka zapominania o terminie rozpoczęcia nowego opakowania.
Dwuskładnikowe tabletki antykoncepcyjne mogą mieć stały skład, mogą też różnić się W obrębie jednego opakowania składem hormonów w sposób, który naśladuje częściowo zmiany hormonalne w naturalnym cyklu. W tym ostatnim przypadku są one ściśle oznaczone, gdyż bardzo istotna jest kolejność ich przyjmowania. Są to tzw. preparaty dwu- i trójfazowe. Nie ma dowodów, że takie zmienne dawki są korzystniejsze ze zdrowotnego punktu widzenia niż dawki stałe.
Krwawienia z odstawienia są na ogół bardziej skąpe niż miesiączka i bardzo regularne, gdyż regularnie występuje przerwa w zażywaniu hormonów. Nie ma to nic wspólnego z regularnością cyklu, gdyż jak wspomniano wcześniej cykl zostaje przez pigułkę zniesiony. Warto zaznaczyć, że takie krwawienie nie jest dowodem na niezaistnienie ciąży, podobnie jak jego brak nie oznacza zajścia w ciążę.
Skuteczność tabletek antykoncepcyjnych jest bardzo wysoka - wskaźnik Pearla wynosi 0,1-3. Jest to najwyższa możliwa do osiągnięcia skuteczność - nie istnieje antykoncepcja o stuprocentowej skuteczności.
Niestety ceną za to są dość liczne możliwe efekty uboczne.
Zalety: bardzo wysoka skuteczność, prostota użycia, brak związku z aktywnością seksualną, dodatkowe działania medyczne, niezwiązane z antykoncepcją. Do tych działań należą: zmniejszenie dolegliwości występujących podczas miesiączki, zmniejszenie ryzyka raka jajnika i śluzówki macicy, poprawa stanu skóry przy trądziku.
Wady: liczne działania niepożądane. Działania te można podzielić na główne, stanowiące poważne zagrożenia zdrowotne, oraz drugorzędne - o mniejszym znaczeniu medycznym, niemniej często bardzo istotne z punktu widzenia samopoczucia kobiety. Udokumentowane główne działania niepożądane tabletki hormonalnej to: choroby układu krążenia: choroba zakrzepowo-zatorowa żył, zawał mięśnia sercowego, udary mózgu zakrzepowe i krwotoczne, nadciśnienie tętnicze, powikłania zakrzepowe W małych, ale ważnych życiowo naczyniach, np. siatkówki, Choroby wątroby: gruczolak (łagodny guz wątroby), rak
wątroby, żółtaczka cholestatyczna, kamica żółciowa, Wpływ na rozwój raka szyjki macicy i raka sutka. Oba należą do najczęstszych nowotworów u kobiet. Rak piersi dotyka 20% kobiet, a pigułka antykoncepcyjna zażywana w młodym wieku jest czynnikiem ryzyka tego schorzenia. Doustne środki antykoncepcyjne są włączone do wykazu czynników rakotwórczych. Drugorzędne objawy niepożądane, występujące powszechnie, to: powiększenie i obrzmienie piersi, kurcze i bóle łydek, zapalenie pęcherza moczowego i inne zakażenia układu moczowego, depresja i zanik pożądania seksualnego (libido), zapalenie dziąseł, bóle głowy, nudności, upławy i nadżerka szyjki macicy, wzrost masy ciała.
Do mniej powszechnych należą: ból sutków, brunatne przebarwienia skóry, mlekotok i zapalenie żył powierzchownych.
Tak liczne możliwe działania uboczne są przesłanką do tego, aby przed wypisaniem recepty na tabletki antykoncepcyjne lekarz bardzo staranie przebadał przyszłą użytkowniczkę. Kobieta powinna poddać się badaniom: ginekologicznemu, cytologicznemu, badaniu gruczołów sutkowych W celu ujawnienia ewentualnych zmian w postaci guzów czy zapaleń, pomiarowi ciśnienia krwi, badaniu laboratoryjnemu na krzepliwość krwi i na czynność wątroby, aby wykluczyć przeciwwskazania. Badanie powinno również zawierać wywiad odnośnie do aktualnych i przeszłych chorób, a także schorzeń występujących w najbliższej rodzinie (wywiad pokoleniowy). Niektóre jednostki chorobowe stanowią bowiem przeciwwskazanie do stosowania antykoncepcji hormonalnej. Do przeciwwskazań bezwzględnych należą: choroby układu krążenia, schorzenia wątroby, cukrzyca i jej powikłania, nadciśnienie tętnicze, palenie papierosów (>40 dziennie), palenie tytoniu i wiek >35 roku życia, duża nadwaga, migrena ogniskowa, zwłaszcza leczona ergotaminą. Przeciwwskazaniem jest także zbyt młody wiek pacjentki (nieustabilizowane cykle!). Obszerna jest lista przeciwwskazań względnych, obejmujących sytuacje, w których lekarz musi wykazać dużą ostrożność w ordynowaniu preparatów hormonalnych i otoczyć pacjentkę szczególną opieką. Powinien też uprzedzić kobietę, że w pewnych sytuacjach pigułkę należy odstawić (dotyczy to np. podróży samolotem czy przygotowań do operacji chirurgicznych), w innych zaś jej działanie antykoncepcyjne może być osłabione (zaburzenia żołądkowe, przyjmowanie antybiotyków).
Plastry antykoncepcyjne
Są to kwadratowe plastry o wymiarach 45 x 45 mm, zawierające estrogeny i progestagen, naklejane na skórę na ramieniu, łopatce, pośladku, brzuchu. Plastry działają w sposób podobny do pigułki antykoncepcyjnej:
główny mechanizm to blokada owulacji. Od chwili przyklejenia pierwszego plastra hormony są w sposób ciągły uwalniane przez skórę do krwiobiegu. Plastry antykoncepcyjne zmienia się co tydzień przez kolejne trzy tygodnie, czwarty jest tygodniem bez plastra. W tym czasie powinno wystąpić krwawienie z odstawienia.
Skuteczność plastrów jest bardzo wysoka i porównywalna ze skutecznością tabletki. Podobne są również możliwe działania uboczne; ponadto plastry mogą powodować uczulenie, nie są więc metodą dla alergiczek.
Dodatkową zaletą w porównaniu z pigułką jest brak konieczności pamiętania o codziennym użyciu, dodatkową wadą brudzenie się i nieestetyczny wygląd.
Iniekcje czyli zastrzyki hormonalne
Ampułka zawiera dawkę tylko jednego hormonu progestagenu. Aby uzyskać działanie antykoncepcyjne, podaje się go w postaci głębokich wstrzyknięć domięśniowych raz na trzy miesiące, co całkowicie likwiduje krwawienie miesiączkowe. Mechanizmy działania są identyczne jak w przypadku tabletki: blokada owulacji, zmiana śluzu szyjkowego na nieprzenikliwy dla plemników, zmiany w śluzówce macicy, niepozwalające na zagnieżdżenie się zarodka.
Skuteczność: bardzo wysoka, wskaźnik Pearla wynosi 0-1.
Wady tej metody: wzrost ryzyka zachorowania na osteoporozę, przyrost wagi ciała, częste i nieregularne krwawienia W pierwszych miesiącach stosowania, bóle i zawroty głowy, obniżony nastrój i depresja, możliwość negatywnego wpływu na płód w przypadku zajścia w ciążę (większe ryzyko śmierci w niemowlęctwie, maskulinizacja płodów płci żeńskiej, wady układu moczowo-płciowego u płodów płci męskiej). Dodatkowym problemem jest niemożność wycofania się z metody przed upływem trzech miesięcy. Czas powrotu płodności przedłuża się często do pół roku, a czasem ponad rok.
Środki przeciwzagnieżdżeniowe
Jak już wspomniano, do tej grupy zalicza się wszystkie środki hormonalne jednoskładnikowe, gdyż blokada implantacji jest jednym z mechanizmów ich działania. Należy tu także wkładka wewnątrzmaciczna, zwana dawniej popularnie spiralą.
Wkładka wewnątrzmaciczna
Pierwsze wkładki miały kształt spirali i stąd ich nazwa. Obecnie produkowane wkładki mają najczęściej kształt litery T o prostych lub ugiętych ramionach. Jest to przedmiot z miękkiego plastiku z dodatkiem metalu, najczęściej miedzi, zakładany przez ginekologa do jamy macicy. Po prawidłowym założeniu z szyjki macicy do światła pochwy wystają dwie nitki, dzięki którym kobieta kontroluje położenie wkładki.
Oddziaływanie wkładki jest wielokierunkowe. Jako ciało obce w macicy powoduje niewielki odczyn zapalny błony śluzowej, co uniemożliwia zagnieżdżenie się zarodka. Komórki zapalne, znajdujące się w drogach rodnych (szczególnie w jajowodach) przy założonej wkładce, zaburzają transport plemników i zapłodnienie. Wkładka powoduje także zagęszczenie śluzu szyjkowego, co utrudnia wędrówkę plemników, a uwalniane jony miedzi są toksyczne dla plemników i blastocysty. W przypadku wkładek zawierających hormony, uwalniane progestageny zmieniają morfologię śluzówki macicy oraz zmniejszają przepuszczalność śluzu szyjkowego dla plemników.
Wkładka może być zakładana jedynie w gabinecie lekarskim ze względu na ryzyko powikłań przy tym zabiegu. Ginekolog wprowadza ją do jamy macicy przez kanał szyjki macicy, w razie potrzeby w znieczuleniu miejscowym.
Skuteczność: wysoka; wskaźnik Pearla wynosi 0,3-2.
Zalety: metoda jest skuteczna, niezwiązana z aktywnością seksualną, po założeniu wkładka działa przez 5 lat. Nie stwierdzono żadnych niepożądanych działań ogólnoustrojowych.
Wady: u użytkowniczek wkładek mogą pojawić się następujące problemy: przy zakładaniu: rzadkie powikłania w postaci omdleń, długo utrzymująca się bradykardia (wolne tętno), atak dychawicy oskrzelowej lub inne reakcje alergiczne, napad padaczkowy, wypadnięcie wkładki, zwiększone ryzyko ciąży pozamacicznej, w przypadku ciąży zwiększone ryzyko poronienia, przebicie macicy (szczególnie przy zakładaniu) oraz ryzyko przemieszczenia wkładki do jelita lub pęcherza, zakażenia w miednicy małej (w tym bardzo groźne bakteriami z grupy promieniowców), zapalenia jajowodów, ból, nieprawidłowe krwawienia.
Najczęstszym efektem ubocznym przy stosowaniu wkładek są bóle i obfite krwawienia; powszechnym problemem zdrowotnym są również zakażenia bakteryjne i zapalenia przydatków. Dotyczą one w szczególności kobiet młodych, u których mogą być przyczyną przyszłych trudności prokreacyjnych. Z tego też powodu wiek poniżej 20. roku życia jest przeciwwskazaniem do stosowania wkładki.
Metody chirurgiczne
Sterylizacja kobiety polega na przerwaniu drożności jajowodów poprzez przecięcie lub zaciśnięcie przy pomocy klipsów. Jest to zabieg wykonywany w znieczuleniu ogólnym; Skuteczność w zapobieganiu ciąży
nawet w tym przypadku nie jest stuprocentowa; wskaźnik Pearla wynosi 0,2-0,5 (między końcami przeciętego jajowodu może wytworzyć się przetoka).
Sterylizacja mężczyzny polega na przecięciu nasieniowodów (wazektomia). Ze względu na zewnętrzne położenie narządów płciowych mężczyzny zabieg ten jest prostszy niż u kobiety i wykonywany w znieczuleniu miejscowym. Także i on nie jest stuprocentowa skuteczny wskaźnik Pearla wynosi 0,2.
Specyfika procesu spermatogenezy sprawia, że niepłodność po wazektomii pojawia się dopiero po kilku miesiącach od zabiegu.
W Polsce wykonywanie zabiegu sterylizacji na życzenie jest prawnie zabronione. W celu antykoncepcyjnym wykonuje się go m.in. w USA. Wielkiej Brytanii, Niemczech. Oprócz ryzyka powikłań, jakie niesie ze sobą każdy zabieg chirurgiczny, sterylizacja powoduje poważne problemy natury psychologicznej. Wiele osób spośród tych, które jej się poddały, po jakimś czasie pragnie przywrócenia płodności; niestety na ogół nie jest to osiągalne.
