Bąblowiec wielkokomorowy wątroby i płuc

JERZY POPOW

BĄBLOWIEC

WIELOKOMOROWY

WĄTROBY

I

PŁUC

Bąblowica

znana

była już

w

starożytności,

lecz

pasożytnicze podłoże

tej choroby odk,ryto dopiero w 1790 r. W niektórych krajach Europy po-

łudniowej

i

poludniowośrodkowej

oraz w wielu krajach pozaeuropejskich spotykana jest

dość często.

We wspomnianych krajach w

związku z

tym

bywają

nawet stosowane zabiegi profilaktyczne w postaci okresowego przymusowego odrobaczania psów, które

są żywicielami

ostatecznymi tasiemca

bąblowcowego

(Echinococcus granulosus Rud o 1 phi, 1805)·.

W Polsce

bąblowica,

nie

należy

do chorób notowanych zbyt

często.

Najczęstszym

miejscem osiedlania

się pasożyta

u

człowieka

jest

wą­

troba,

zwłaszcza ·zaś

jej

płat

prawy.

Zakażenie następuje

przez przewód pokarmowy.

Pęcherz bąblowcowy stanowiący postać larwalną

tasiemca

bąblowcowego zagnieżdża się

w

narządach wewnętrznych

owiec,

bydła

rogatego, psa, niekiedy

również

innych

zwierząt,

a

także człowieka.

Obec- nie

rozróżnia się

dwie postacie

pęcherza bąblowcowego

Echinococcus gra- nul'osus, a mianowicie: Echinococcus cysticus i Echinococcus multi- vesicularis. Rozpoznanie w warunkach klinicznych

nastręcza poważne trudności,

brak bowiem objawów typowych. Notowano zmniejszenie

się

liczby krwinek czerwonych i

ilości

hemoglobiny,

zwiększenie się

liczby leukocytów, przyspieszenie opadania krwinek i

eozynofilię,

która

może

jednak nie

być wyraźnie

zaznaczona. Kliniczne rozpozna,nie

bąblowicy umożliwiają

dzisiaj stosowane powszechnie metody serologiczne i aler- giczne. Dawniej,

częstokroć

mylnie rozpoznawano w przypadkach

bąblo­

wicy nowotwór

złośliwy

ze

względu

na

występujące powiększanie się

brzucha,

postępujące

wyniszczenie i

skłonność

do krwotoków. Od wczes- nego rozpoznania

·zależy

rokowanie i dalszy przebieg oraz

możliwość

zabiegu chirurgicznego,

polegającego

na

usunięciu pęcherza bąblowcowego

w

całości,

co jedynie

może uratować

chorego od niechybnej

śmierci.

Należy nadmienić, że pęcherz bąblowcowy

nie poddaje

się działaniu

żadnego

ze stosowanych

dotąd środków

farmakologicznych.

Oprócz

najczęściej występującego

ga,tunku

bąblowca,

tj. omawianego tu E. granulosus, znacznie rzadziej powoduje u

człowieka bąblowicę

,.Wladomoścl Parazytologiczne", t. V, nr 6, 1959.

Wladomo6c1 Parazytologiczne - 5

JERZY POPOW

inwazja

bąblowca wielopęcherzowego (E. multilocularis

Le u cart, 1863), który

może dawać

pr~~zuty do

różnych narządów, najczęściej

do

wę­

złów chłonnych

i

płuc.

W

ciągu

blisko 100 lat, do 1955 r. opisano za- ledwie 30 takich przypadków rozpoznanych za,

życia

(Sowi akowski, 1955).

Przypadek

własny bąblowicy został

stwierdzony w czasie sekcji

zwłok mężczyzny

D. J., lat 20, dostarczonych do

Zakładu

Anatomii Patologicz- nej w

Białymstoku

z I Kliniki Chirurgicznej.

Sekcję

wykonano w 40 godz.

po

śmierci

(22.XII.1954 r. L. pr. sek. 1269/696/54).

Jak wynika z

protokółu

sekcyjnego, przypadek

dotyczył

osobn~ka o budowie

prawidłowej, a,

miernym

odżywianiu.

W linii

środkowej ciała

od mostka do

pępka

widoczna

była

rana chirurgiczna

długości

13 cm.,

Ryc. 1. Bąblowiec wielokomorowy wątroby - wygląd makro- skopowy wątroby

zeszyta szwami

węzełkowymi.

Po otwarciu jamy brzusznej stwiel'dzono

powiększenie wątroby,

której powierzchnia

była

nierówna, guzowata. Na-

rząd

ten

zajmował całe

nadbrzusze,

uciskał

na jelita i

wykazywał

roz- legle zrosty nie

dające się oddzielić

na

tępo

z

przeponą, żołądkiem, okręż­

nicą

i

śledzioną.

Otrzewna trzewna i

ścienna były gładkie, lśniące. Pętle

jelit

zapadnięte, przesunięte

ku

dołowi.

Wyrostek robaczkowy

położony przykątniczo

na

własnej

krezce - wolny.

Węzły chłonne

krezki wiel-

kości

ziarna fasoli, soczyste, szaro

różowe

na przek,roju. W jamie brzusz- nej

około

50 ml krwi

płynnej.

Przepona usta,wiona po stroni,ei lewej na

wysokości

VI

żebra,

po stronie prawej - na

wysokości

III

międzyżebrza.

BĄBLOWIEC WIELOKOMOROWY 565

- ·---~--- --- - -- - - -- - -- -- -- -- - - -

Sródpiersie przednie w

całości przesunięte

w

prawą stronę.

P1rzez

optucną trzewną

po stronie lewej w dolnej

części prześwieca pęcherzowaty

guz

wielkości małego

dziecka,

zrośnięty

z

opłucną ścienną

w

części

podstaw- nej,

uciskający płuca; wypełnia

on prawie

całą jamę opłucnej.

Guz ten jest w ucisku elastyczny; jeg.o wielokomorowe

wnętrze wypełnia płyn

wodojasny; powierzchnia

wewnętrzna ściany

-

gładka.

We wspomnianym

płynie

widoczne drobne

białawe

twory

wielkości

, ziarna soi.

Grubość

ze-

wnętrznej ściany pęcherza

- 2,5 mm.

Płuco

lewe w

całości przesunięte

ku górze

uciśnięte

przez opisany

pęcherzowaty

twór.

Miąższ płuca

przy obmacywaniu miesisty, na przekmju blado

·różowy,

sruchy, bezpowietrzny.

Płuco

prawe o

spoistości

puszystej, przy obmacywaniu wiotkie, na prze- kroju

różowo-wiśniowe,

powietrzne. Powierzchnia przekroju nieco wil- gotna.

Wątroba·

o masie 5400 g silnie

,zrośnięta

z

przeponą;

zrosty nie

dają się oddzielić

na

tępo.

Powierzchnia

wątroby

nierówna, guzowata (ryc.

1).

Przez

torebkę przeświecają

liczne

pęcherzowate

twory

wielkości

od

jabłka

Ryc. 2. Bąblowiec wielokomorowy wątroby - przekrój po- przeczny

do

głowy

dziecka, elastyczne w ucisku,

uciskają

one

miąższ wątroby

.

Wnętrze

ich jest wielokomorowe (ryc. 2), •

wypełnione wodnistą

przez!t'O-

czystą beebarwną płynną treścią,

w której

pływają

pojedyncze drobne

białawe

twory,

będące

prawdopodobnie sl.mleksami tasiemca. Na prze-

kroju

wątroba

wykazuje miejscami

całkowity

·zandk

miąższu

(ryc. 2). Nie-

które przegrody

międzykomórkowe mają ściany gładkie,

inne

zaś

(ryc.

3)

pokryte drobnymi

białawymi ziarnistościami (pęcherze

wtórne?). W

p.r

566 JERZY POPOW

- -- --- - - • •-- - --•-- --- - · - -- -

zostałych narządach

nie stwierdzono istotnych zmian. Na podstawie opi- sanych zmian rozpoznano

inwazję wątroby

i

płuca

prnee: larwy tasiemca

bąblowcowego

(Echinococcus granulosus) pod

postacią pęcherzy bąblow­

cowych typu E. multivesicularis.

Badanie mikroskopowe wycinków

wątroby wykazało

zmiany zanikowe

miąższu, wywołane

przez

pasożyty,

rozplem tkanki

łącznej

w przestrze- niach

międzyzrazikowych

oraz tworzenie

się

kanalików wrzekomych.

Ryc. 3. Bąblowiec wielokomorowy wątroby - pęcherz bąblowca

z warstwą rozrodczą

Rozpoznano

marskość

wskutek ucisku (cirrhosis e compressione). Sciany

pęcherzy bąblowcowych wykazywały dwuwarstwowość,

obie warstwy

barwiły się

mniej

więcej

jednolicie

eozyną

na kolor

różowy.

W obrazie mikroskopowym

płuca

lewego stwierdzono

zapadnięte pęcherzyki, całko­

wicie bezpowietrzne. W obrazie mikroskopowym

mięśnia

sercowego stwierdzono

wzmożoną ilość

fibroblastów oraz

włókien

tkanki

łącznej, tudzież pęcznienie włókien

kolagenowych. Poza tym stwierdzono poje- dyn,cz,e histfocysty i komórki plazmatyczne.

Włókna mięśnia

sercowego

były

stosunkowo cienkie wskutek ucisku

wywięranego

przez

rozwijającą się tkankę łączną.

Rozpoznano - myofibrosis f ocal is. Zmiany stwierdzone w prepa,ratach mikroskopowych w innych

narządach

jako

niezwiązane

z, e . schorzeniem zasadniczym

zostają

tu

pominięte.

Opisany przypadek

należy uważać

w naszych warunkach za interesu-

jący

ze

względu

na

rzadkość występowania

u ludzi w Polsce opisanej po-

staci

pęcherza bąblowcowego

typu E. multivesicularis. Zmiany w

mięśniu

BĄBLOWIEC WIELOKOMOROWY

sercowym

(myofibrosis)

prawdopodobnie

można uważać

za wyraz toksycz- nego

działania bąblowca.

Wreszcie

należy nadinienić, że

na 4500

badań pośiniertnych,

wykonanych w tutejszym

Zakładzie,

tylko raz jeden stwier- dzono przypadek

bąblowicy

wielokomorowej z

obecnością

licznych tor- bieli w

wątrobie i płucu. Pasożyt

w tym przypadku

był bezpośrednią przyczyną zejścia śmiertelnego

pacjenta.

Otrzymano 15.XII.1958 r. Z Zakładu Anatomii Patologicznej Akademii Medycznej

w Białymstoku

PIŚMIENNICTWO

1. A b r i ko s o w A., Patologiczeskaja anatomia bole:zmiej organow pis2lczeware- nija, Miedgiz 1957.

2. A 1 e ks i n s kij A. P., Echinokok w briusznoj połosti i jego opieratiwnoje le- czenije, Moskwa 1899.

3. Bier i o z ki n K. K., K patogienezu echinokoka, Chirurgija, 1946, 6: 20.

4. D i ks z tej n E. A., Ob alwieolarnom echinokokie pieczeni, Trudy Rostowskogo Miedicinskogo Instituta, Sbornik, 1940, 6.

5. Ja n ck e 1, Beitrage zur Pathologie des Alveoiarechinococcus, Deutsche Ztschr.

f. Chirurgie, 1908, 87.

6. Ma I is ze w D., Magengeschwtir bei LeberecMnococcus, Deutsche Ztschr. f. Chi- rurgie, 1931, 232.

7. K a c z o r o w s k i S., K o n o r s ka R., K ub i c z S., Rzadki przypadek bą­

blowca płuc, Pol. Tyg. Lek. 1952; 35: 1134.

8. N i e 1 ub o w i cz J., W sprawie bąblowca wątroby, Pol. Tyg. Lek. 1948, 3: 73.

9. Po I a ko w a K. K., Materiały k izuczeniju izmienienij wyzywajemich odnoka- miernych echinokokkow w tkaniach czelowieka, Archiv Patologii, 1946, 8, 4.

10. R o z i n S. F., K patologii odnokamiernogo echinokoka golownogo mozga, Archiw Patologii, 1955, 2: 68.

11. S e m e r a u -Siemianowski R., Choroby wewnętrzne, Warszawa, 1953 ..

12. Skowron S., Pasożyty człowieka, Kraków 1947.

13. Sowi akowski J., Bąblowiec wielopęcherzowy, Pol. Tyg. Lek., 1955, str. 46.

14. P a w ł o w s ki j E. N., Uczebnik parazitologii czełowieka, Miedgiz 1951.

J. POPOW

ECHINOCOCCUS MULTIVESICULARIS OF THE LIVER AND LUNG

The author describes a rare case of Echinococcus multivesicularis of the liver and Iungs, giving brief data on the course of the disease and development of the parasite in the interna! organs. Simultaneously he discusses difficulties of the dia- gnosis during the patient's lifetime. The author describes the changes in the cardiac muscle, connecting them with the toxic effect of Echinococcus multivesicularis, and emphasizes the rarity of this disease in our country.