R O C Z N IK I G L E BO Z N A W C Z E T. 23, Z. 2, W A R SZ A W A 1972
JERZY K O RELESK I
WPŁYW STOPNIA ZAOPATRZENIA ORGANIZMU W NIEKTÓRE PIERWIASTKI ŚLADOWE NA WYKORZYSTANIE BIAŁKA
U SZCZURÓW
In sty tu t Z ootech n ik i, dyrektor — dr F. K locek Z akład Ż yw ien ia Z w ierząt, k iero w n ik — prof. dr R. R yś
W badaniach żywieniow ych stosuje się różne typy mieszanek m ine ralnych, dostarczających w półsyntetycznej dawce doświadczalnej zróż nicowane poziomy pierwiastków śladowych [12]. Istnieją przesłanki, że odpowiednie zaopatrzenie organizmu w składniki śladowe jest czynni kiem mogącym wpływać na kształtowanie się bilansu azotu u zwierząt [18, 13]. Ponadto wysokie dawki miedzi wykazują działanie stym ulujące wzrostu tuczników [3] i wpływają dodatnio na strawność białka i bilans azotu [6, 1 1].
Celem pracy było badanie w pływ u różnych poziomów miedzi oraz molibdenu i cynku w dawce pokarmowej na stopień trawienia i przy swajania białka oraz na kształtowanie się przyrostów ciężaru ciała u rosnących szczurów. Badano również w pływ tych pierwiastków na stra ty azotu endogennego i metabolicznego w moczu i kale zwierząt przy podawaniu dawki bezbiałkowej 1.
M ETO DA
Badania wykonano w Zakładzie Doświadczalnym Instytutu Zootech niki w Brzeziu koło Krakowa, w latach 1967— 1969. Wskaźnikami stopnia przyswojenia białka były biologiczne mierniki oceny wartości odżywczej białka. Oznaczano wartość biologiczną białka BV według bilansowej m
e-1 W całości w y n ik i badań op ublik ow an e zostaną w A cta A graria et S ilv estria
w 1971 r. pod ty tu łem „W pływ zaw artości m ied zi i p ierw ia stk ó w a n ta g o n isty cz- nych w d aw ce na p rzy sw o jen ie b iałk a u szczu rów ”.
242 J. Koreleski
tody T h o m a s a - M i t c h e l l a , w modyfikacji N e h r i n g a i H a e s - l e r a [10], wskaźnik wykorzystania białka netto NPU według metody B e n d e r a , M i l l e r a [1] i M i l l e r a , B e n d e r a [7], wskaźnik w y dajności wzrostowej białka PER według C h a p m a n a i wsp. [4] oraz wskaźnik odkładania białka netto NPR według B e n d e r a i D o e l l a [2]. Obliczano również współczynnik strawności rzeczywistej białka TD.
Podstawowa dawka doświadczalna, sporządzona według metody M i 1- 1 s a i M u r r a y a [9]. wykazywała niedobór miedzi (poniżej 1 ppm Cu)
oraz obniżony poziom cynku ( 8 ppm Zn). Stosowano zawsze tę samą
dawkę doświadczalną, w której jedyne źródło białka (na poziomie 1 0 %)
stanowiła kazeina o niskiej zawartości miedzi. Czynnikiem zmiennym były różne poziomy miedzi, molibdenu i cynku.
Przy oznaczaniu mierników BV i PER liczebność grup wynosiła 7— 10 szczurów trzymanych i żywionych indywidualnie. Oznaczając mierniki NPR i NPU stosowano 2— 4 powtórzenia (podgrupy), przy czym w skład każdej wchodziły 4 sztuki trzymane i żywione wspólnie. W okresie po przedzającym testy BV, NPR i NPU, tj. 8— 14 dni od momentu odsądze nia szczurów od matek, żywiono je dawką przeddoświadczalną o niedo borze miedzi. Przy oznaczaniu PER okres doświadczenia rozpoczynano bezpośrednio po odsądzeniu.
W Y N IK I B A D A Ń
W doświadczeniach bilansowych wykazano, że niedobór miedzi w dawce (przy normalnej zawartości cynku wynoszącej 13,6 ppm) powo dował statystycznie istotne obniżenie stopnia trawienia białka kazeiny (P = 0,01). Współczynniki strawności rzeczywistej białka TD w ynosiły przy dawce o niedoborze miedzi —95 a przy dodatku 10 lub 500 ppm tego pierwiastka —97. Obniżenie strawności było rezultatem zwiększo nego wydalania azotu w kale, które przy niedoborze miedzi wynosiło 11,0 mg N na sztukę na dzień, w porównaniu do 8 i 9 mg N u grup
otrzymujących dodatek miedzi. Uzyskane różnice były istotne przy P = 0,01.
Wartości miernika BV. będącego wskaźnikiem stopnia wykorzystania w organizmie aminokwasów zawartych w białku niezależnie od jego strawności, nie uległy zmianie przy badanych poziomach miedzi w dawce.
Mierniki NPR i PER dla kazeiny, oznaczane w doświadczeniu wzro stowym przy niedoborze miedzi w dawce, wykazyw ały wartości liczbo w e istotnie niższe (kolejno 3,1 i 2,5) niż przy dodatku 10 lub 250 ppm miedzi (kolejno 3,8 i 2,8— 2,9). Średni ciężar szczurów przy niedoborze
Pierw iastki śladowe a w ykorzystanie białka przez szczury 2 4 3
miedzi był o 15% niższy w porównaniu ze zwierzętami otrzymującymi dodatki tego pierwiastka. Zróżnicowanie zawartości miedzi w zakresie od 5 do 500 ppm nie wpłynęło natomiast na badane w doświadczeniach wielkości. Ponadto wysokie dawki miedzi (C uS04) nie w ykazyw ały w łaś ciwości stymulowania wzrostu szczurów.
W następnych doświadczeniach stosowano różne poziomy miedzi i molibdenu przy stałym poziomie cynku 13,6 ppm. Dodatek molibdenu w ilości 20 i 90 ppm przy dawce bezbiałkowej o niedoborze miedzi po wodował znaczne zw iększenie ilości azotu endogennego wydalanego w moczu (kolejno 38,0 i 54.4 mg N na sztukę na dzień) w porównaniu do identycznej dawki, lecz bez dodatku tego pierwiastka (31,8 mg N na sztukę na dzień). Stwierdzono również nasilenie procesu utraty ciężaru ciała u szczurów otrzymujących wspomniane dodatki molibdenu. Doda tek miedzi ( 1 0 ppm) wpłynął na złagodzenie skutków skarmiania m o
libdenu.
W przypadku dawki zawierającej 10% białka molibden (20 i 90 ppm) powodował nieznaczne obniżenie przyrostu ciężaru ciała i ilości pobiera nej dawki. Wartość mierników BV, NPR i NPU dla kazeiny nie uległa natomiast zmianie.
Stosując dawkę o niedoborze miedzi i różnej zawartości cynku (przy pominięciu dodatku molibdenu) stwierdzono, że obniżona ( 8 ppm) lub
zwiększona (508 ppm) zawartość cynku powodowała znaczne zm niejsze nie przyrostów ciężaru szczurów, które wynosiły kolejno 0,3 i 0,4 g na sztukę na dzień, w porównaniu do zwierząt otrzymujących dawkę o nor malnej zawartości cynku (13,6 ppm), tj. zbliżonej do zapotrzebowania organizmu na ten składnik. Przyrost ciężaru tych ostatnich wynosi śred nio 0.6 g na sztukę na dzień. Obniżeniu uległy również wartości m ierni ków NPR, NPU i BV dla kazeiny, które przy niskim poziomie cynku w dawce wynosiły kolejno: 2,7, 50,0 i 64,8, a przy normalnym kolejno: 4,1, 67.9 i 75;4. Wysoki lub niski poziom cynku w dawce nie wpływ ał natomiast na kształtowanie się strawności białka kazeiny. Można zauwa żyć, że już nieznaczne obniżenie zawartości tego pierwiastka w dawce (do 8 ppm) w stosunku do zapotrzebowania wynoszącego, jak podaje
F o r b e s i Y o h e [5] ok. 1 2 ppm, wywarło wyraźny w pływ na gospo
darkę białkową w organizmie.
Wyniki uzyskane w niniejszej pracy podkreślają znaczenie odpowied niego zaopatrzenia zwierząt w pierwiastki śladowe i wskazują na istnie nie zależności między przemianą mineralną i białkową w organizmie. Zbyt niski lub zbyt wysoki udział miedzi, molibdenu lub cynku w daw ce wpływ ał bowiem na stopień trawienia i przyswojenia białka w or ganizmie.
2 4 4 J. Koreleski
LIT ER A TU R A
[1] B e n d e r A. E., M i l l e r D. S.: A n ew b rief m ethod of estim a tin g n et p ro tein valu e. B iochem . J., 53, 1953, vii.
[2] B e n d e r A. E., D o e l l B. H.: B io lo g ica l ev a lu a tio n of protein s, a n ew aspect. Brit. J. Nutr., 11, 1957, s. 140.
[3] B r a u d e R.: C opper as a grow th stim u la n t in pigs (cuprum propecunia). C uprum pro V ita, V ienna, 1965, s. 55.
[4] C h a m a n D. С , С a s t i 11 о R., С a m p b e 11 J. A. : E valu ation of p rotein in foods. I. A m eth od for the d eterm in ation of protein e ffic ie n c y ratios. Canad. J. B iochem . P h ysiol., 37, 1959, s. 679.
[5] F o r b e s R. M.; Y о h e М. : Zinc req u irem en t and b alan ce stu d ies w ith the rat. J. Nutr., 70, 1960, s. 53.
[6] K i r c h g e s s n e r M., G i e s s l e r H.: E ffect of a su p p lem en t of CuSC>4 on N
reten tio n of grow in g pigs. Z. T ierp h ysiol. T ierernahr. F u tterm ittelk ., 16, 1961, s. 297.
[7] M i l l e r D. S., B e n d e r A. E.: T he d eterm in ation of the n et u tiliza tio n of p rotein s by a sh orten ed m ethod. B rit. J. N utr., 9, 1955, s. 382.
[8] M i l l e r D. S., P a y n e P. R.: D ietary factors in flu en cin g nitrogen balance.
Proc. Nutr. Soc., 23, 1964, s. 11.
[9] M i l l s C. F., M u r r a y G.: T he p reparation of a sem isy n th etic d iet lo w in copper for cop p er-d eficien cy stu d ies w ith th e rat. J. Seien . Food A gric., 11, I960, s. 547.
[10] N e h r i n g K., H a e s l e r E.: U n tersu ch u n gen über die b io lo g isch e W ertig k eit von E iw eissfu ttersto ffen . A rch. T ierernähr. (F estsch rift S ch eunert), 5, 1954, s. 110.
[11] S e i d l e r S., K o t o w s k i J.: W pływ CuSC>4 na straw ność, b ilans azotu
i przyrosty w a g o w e tuczn ik ów . Zesz. nauk. W SR Szczec., 15, 1964, s. 46. [12] W i l l i a m s M. A., B r i g g s G. M.: A n ev a lu a tio n of m in era l m ix tu res co m
m on ly used in diets for ex p erim en ta l anim als. Am. J. clin. N utr., 13, 1963, s. 115.
[13] Z a u s c h M.: D er E in flu ss v ersch ied en artiger M in eralstoffgab en au f den en d o gen en und ex o g en en S tic k sto ff-S to ffw e c h se l nach V ersu ch en an A lb in o -R a t ten und S ch w ein en . B eitrag zur N -B ila n z-V ersu ch sm eth o d ic. K ühn A rch., 68,
1954, s. 141.
D r J e r z y K o r e le s k i
Z o o te c h n ic z n y Z a g ła d D o ś w ia d c z a ln y B a ln a , B r z e z ie k . K r a k o w a
