• Nie Znaleziono Wyników

Pałac Myszkowskich w Książu Wielkim

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Pałac Myszkowskich w Książu Wielkim"

Copied!
16
0
0

Pełen tekst

(1)

Eugeniusz Madejski

Pałac Myszkowskich w Książu

Wielkim

Ochrona Zabytków 3/1 (9), 38-51

, 72

(2)

PAŁAC MYSZKOWSKICH W KSIĄŻU WIELKIM

E U G E N I U S Z M A D K J S K I

Ryc. 15. Mł o d z i e ż s z k o l n a p r z ed p a ł a c e m w Ks i ą ż u Wi e l k i m. (Fol . K. Ma d e j s k i ) .

J e d n y m z na j c e n n i ej sz yc h z a b y t k o m , jakie pos i ada m i a s t e cz k o Książ

II

ielki. jest r e n e s a n s o w y p a ł a c M y s z k o w s k i c h . S z c z y t lej b u d o w l i w y ­ bi j a się p o n a d k o n a r y o t a c z a j ą c y c h d r z e w , a c z e r wo n a jej d a c h ó w k a z a r y s o w u j e się w y r a ź n i e na tle b ł ę k it u nieba. U p o d n ó ż a g ó r y . m i k i e ­ rej w z n o s i się pa ł ac, b ł y s z c z ą l us t r z a n e p ł y t y s t a w ó w , P ak w i d z i a n y z a ­ b y t e k w r a z z o t a c z a j ą c y m p i ę k n e m k r a j o b r a z u t w o r z y m a l o w n i c z y w i ­ d o k dla każ d e g o , k t o p a t r z y nań od s t r o n y p o ł u d n i o w e j .

Pał ac ten m i e j s c o w a l u d n o ś ć n a z y w a st ał e z a m k i e m , choci aż nie p o ­ siada on s p e c j a l n y c h cech obronności. M y s z k o w s c y z a ś z w a l i go z u m 1 ki em na Mi r owi e, p r a g n ą c w len s pos ób u p a m i ę t n i ć s w o j e p o p r z e d n i e g n i a z d o r o d ow e, a m i a n o w i c i e z a m e k M i r ó w w p o w i e c i e b ę d z i ń s k i m .

D o n i e d a w n a z d a w a ł o się b e z mał a w s z y s t k i m , że ten c e n n y r en es an ­ s o w y z a b y t e k n as zej k u l t u r y n a r o d o w e j jest s k a z a n y na z agł adę, że w n i e da le k i ej p r z y s z ł o ś c i z a m i e n i się on na s zki el et s te r c z ą c y c h b e z d a ­ chu m u r ó w , w k t ó r y c h b ę d ą t y l k o ś w i e c i ł y śl epe o t w o r y oki enne.

J e d n a k p o m y ś l n y dla pa ł a c u z b i e g o kol icz no śc i inną b u d u j e m u p r z y ­ szli. ść. II j ego st are m u r y w e s z ł o n o w e ż y c i e , w e s z ł o t a ki e ż y c i e , kt óre w n iedł ugi m cz as i e o ż y w i go na w s z y s t k i c h p i ęt r ach i b ę d z i e się starało

(3)

p r z y w r ó c i ć mu d a w n ą okazał ość. To n o w e ż y c i e w z a b y t k o w e murt ) w p r o w a d z i ł o m i e j s c o w e Li ce um O g ó l n o k s z t a ł c ą c e , k t ó r e m u Mi ni s t er ­ s t w o R ol ni c t w a i R e f or m Ro l ny ch cxldalo p a ł a c do u ż y t k o w a n i a w końcu c z e r w c a 1949 r. i j e d n o cz e ś n i e p r z y d z i e l i ł o c z e ś ć p a r k u i d w a s t a w y . U p i e r w s z y c h dniach lipca tego j e s z c z e r oku r o zp oc z ął sie r emont p a r ­ teru i b y ł c a ł k o w i ci e ni emal u k o ń c z o n y p r z e d r oz p o c z ę c i e m roku s z k o l ­ nego. M o w y rok s z k o l n y 1949/50 z a c z y n a ł o m i e l k o k s i ą s k i e Li ceum w dniu t w r z e ś n i a w e w ł a s n y m j u ż g ma c h u. S z y b k i e o d n o wi e n i e sal do st anu u ż y w a l n o ś c i n a l e ż y w d u ż e j m i e r z e z a w d z i ę c z a ć m ł o d z i e ż y licealnej, k t ó r a w ciągu w a k a c j i nie s z c z ę d z i ł a r a k d o p r a cy . Pa ł a c ten 'stul sie t e r a z p r z y b y t k i e m w i e d z y dla t ych, k t ó r y c h p r a d z i a d o w i e w c i ę ż k i m

Ryc . 16. Rzut p o z i o m y p r z y z i e mi u pał acu w Ks i ążu Wi el ki m, (l oi. !.. Ma d e j s k i ) .

( r u d z i e p o d d a ń c z y m w z n o s i l i j ego t n u r y nie m y ś l ą c n a w e t o t y m , że po dł ug i c h w i e k a c h ich p o t o m k o w i e d o c z e k a j ą sie s j n a m i e d l i w o ś c i d z i e j o ­ w e j , że k i e d y ś po st ul eci ach d zi ec i l udu w i e j s k i e g o w e j d ą do k o m n a t z a m k o w y c h i z as i ą dą w l a w i e szkol nej . Że z a b y t k o w y p a ł a c o d ż y ł , że w y p e ł n i ł o go ż y c i e m ł o d z i e ż y s z k o l n e j z o k o l i cz n y c h wsi, n a l e ż y (o p r z e d e w s z y s t k i m z a w d z i ę c z a ć o bec ne j r z e c z y w i s t o ś c i ihilski L u d o w e j . O p u s t o s z a ł y o d c z a s ó w i ns ur ek c ji k o ś c i u s z k o w s k i e j z a m e k cz ek a ł p r z e z d ł u g i e d z i e s i ą t k i lat na ż y w s z e z a i n t e r e s o w a n i e sie s obą i na t ak ą ideę, k t ó r a b y p r z e d ł u ż a ł a j eg o e g z y s t e n c j e i j e d n o cz e ś n i e p r z e z n a cz a ł a nu z a k ł a d n a u k o w y .

'

M y ś l w y b u d o w a n i a p i ę k n e j r e z y d e n c j i n a m a l o w n i c z y m w z g ó r z u , p o ­ ł o ż o n y m o k i l k a s e t m e t r ó w n a w s c h ó d od K s i ą ż a W i e l k i e g o , z r o d z i ł a się w g ł o w i e b i s k u p a P i o t r a M y s z k o w s k i e g o , ó w c z e s n e g o d z i e d z i c a t ego m i a s t a . M i a ł o t o m i e j s c e w t e d y , g d y s p ł o n ą ł z a m e c z e k o b r o n n y n a t z w . 39

(4)

Ryt*. It. Wi dok I r o n t o w y p a ł a c u w ks i i j / i i Wi e l k i m od s t r o n y ws c h o d n i e j (I-ot. M a d e j s k i ).

Kol k ii, k t ó r e się z n a j d u j e w ś r ó d p o dm o k ł y (li lak m i ę d z y m i a s t e m a w s i ą K o n a s z ó w k ą . I c r a z w i nt enc j i I>isk 11 j>a M y s z k o w s k i e g o leżało r a cz e j w y b u d o w a n i e w y g o d n e j i o k a z a ł e j s iedzi by, g o d n e j t a k w i e l k i eg o d y g n i t a r z a . W s p a n i a ł a i k o s z t o w n a r e z y d e n c j a m i a ł a z a d o k u m e n t o w a ć p ot ęg ę d z i e d z i c ó w Książa W ielkiego, mi ał a, i n n y m i s ł o w y m ó w i ą c , d o ­ d a ć w i ę k s z e g o s p l e n d o r u a m b i t n e m u ro dowi M y s z k o w s k i c h . ’

B u d u j ą c r e z y d e n c j ę yv ś w i e ż o k u p i o n y m Ksi ążu od J a n a Barzego. p o z o s t a w i a t u t a j M y s z k o w s k i p o w a ż n y d o k u m e n t s w eg o m e c e n a t u w d z i e d z i n i e s z t u k i ; n a l e ż y p r z y t y m p od k re śl i ć, że b i s k u p M y s z k o yy.ski n a l e ż y d o p r z e d n i e j s z y c h meeenasóyy s z t u k i y\ Polsce. P r z y t y m p o z o ­ s t a w i ł on po sobi e y\ d z i e j a c h po l ski ej k u l t u r y nie t y l k o p a m i ę ć p r o t e k ­ t or a r e n e s a n s o w e g o b u d oy v ni c t wa . al e r ó w n i e ż i p r o t e k t o r a poezji. T r o s k ­ l i w ą o p i e k ą o t ac z ał ou wi el u artystóyy. a ci z n o w u s w o j ą t w ó r c z o ś c i ą s p ł a c a l i m u d ł u g wdz ię cz noś ci . J a n k o c h a n o w s k i d e d y k o w a ł M y s z k o w ­ s k i e m u P s a l m y D a w i d o w e , S a n t i C u c c i z F l o r e n c j i . . . m u r a t o r r e g i u s “ , p o d e j m u j e się dl a s w e g o p r o t e k t o r a b u d o w y p a ł a c u w Ksi ążu Wi el ki m. C i e k a w y w ł a ś n i e w tej s p r a w i e j est list Sant i C u c c i e g o z 7 -sierpnia 1591 r.. p i s a n y z Ks i ą ż a W i e l k i e g o do J a n a Za m o j s k i e g o , k t ó r e m u d o ­ nosi, że za o p i e k ę M y s z k o w s k i e g o yv c z as i e j ego c h o r o b y musi dl a ni ego t e r a z b u d o w a ć 1).

(5)

N a p e w n o ni e chodz i ł o l u l a j o ni c i nnego, j ak i y l k o o bodowi* p a ł a c u na Mi rowi e, k ł ó r ą roz po c z ę ło w r ok u 1585. O tej d a c i e w s p o m i n a l a b l i e a m a r m u r o w a w7 a n t e p e d i u m o ł t a r z a w k a p l i c y m i r o w s k i e j . J e d n o c z eś n i e d o w i a d u j e m y się z niej, że r o z p o c z ę t e dzi eł o k o n t y n u o w a ł b r a t a n e k b i ­ s k u p a , r ó w n i e ż P i o t r M y s z k o w s k i , a p r a c e m i a ł y t r w a ć do r o k u 1591.

K r y s t y n a S i n k ó w n a . a u t o r k a p r a c y o S a n t i ( i u e c i m , p r z y p u s z c z a , żc b u d o w a k s i ą s k i e j r e z y d e n c j i M y s z k o w s k i c h m u s i a ł a się d łu żej p o c i ą g ­ nąć. s k o r o t u t a j u m i e r a m i s tr z w łoski w r o k u 1600 2). G d y b y k t o ś w c z e ś n i e j z e t k n ą ł się z p a ł a c e m n a s z e g o a r t y s t y w B a r a ­ n o w i e l u b z n i e i s t n i e j ą c y m j u ż p a ł a c e m w Ł o b z o w i e , j a k i jest n a m o b e c ­ n i e z n a n y z p l a n u j o t i g e ' u , to w ó w c z a s b e z ż a d n y c h listów c z y a k t ó w m o g l i b y ś m y się d o m y ś l e ć , ż e S a n t i G u c c i j est b u d ó w n i c z y m p a ł a c u n a M i r o w i e , w ó w c z a s s a m o d z i e ł o z d r a d z i ł o b y s w e g o t w ó r c ę . W n i k n i ę c i e z a ś w s z c z e g ó ł y a r c h i t e k t o n i c z n e u p e w n i ł o b y n a s j e s z c z e b a r d z i e j w p r z e k o n a n i u , że n i e k i o i n n y był w y k o n a w c ą t a k c e n n e g o z a b y t k u w K s i ą ż u W i e l k i m . -) T a ni ż o. Ryc . IN. Wi d o k b o c z n y p a ­ łacu w Ksi ążu Wi e l k i m.

(Vol . K. M a d e j s k i ).

(6)

U t a l e n t o w a n y a r t y s t a wł os ki k a z a ł w z n o s i ć p o t ę ż n y j a k n a o w e Czasy p a ł a c na r z u c i e w y d ł u ż o n e g o p r o s t o k ą i a o u k ł a d z i e o s i o w y m z si l nie w y s u n i ę t y m o b u s t r o n n i e r y z a l i t e m ś r o d k o w y m , o r a z d w o m a w ę ż s z y m i r y z a l i t a m i , m i e s z c z ąc y mi k l a t k i s ch od owe , p r z y ś c i a n a c h b o c z n y c h . P r z e d g ł ó w n y m k o r p u s e m p a ł a c u u m i e s z c z o n o s y m e t r y c z n i e d w a p a w i ­ l o n y z p o r t y k a m i k o l u m n o w y m i . Mi eści ły się w n ic h : k a p l i c a i bi ­ bl iot e ka. Jeśli ch o dz i o s z a t ę z e w n ę t r z n ą p a ł a c u , io p a r t e r i p i e r w s z e p i ę t r o z a ­ c h o w a ł y się b ez z m i a n , u t r z y m u j ą c ■wszędzie p i ę t n o r e n e s a n s o w e . W c i ą g u w i e k ó w t y l k o w y ż s z e części p a ł a c u u l e g a ł y n i e j e d n o k r o t n i e p r z e r ó b k o m i z m i e n i ł y w t en s p o s ó b p i e r w o t n y s wój w y g l ą d . D z i ę k i r y c i n o m , z a c h o w a n y m w z b i o r a c h o r d y n a c j i M y s z k o w s k i c h , m o ż e m y m i e ć d zi s i aj d o k ł a d n e p oj ęc i e o pr zeszł ości z a b y t k u . K i e d y p r z y j r z y m y się r y c i n i e n r 19 o r a z k a p l i c y z a m k o w e j i bi bl iot ec e (ryc. 2 ï) . to w t e d y s t w i e r d z i m y , ż e w s z y s t k i e t r z y b u d o w l e p o s i a d a j ą p o ­ d o b n e r o z w i ą z a n i e s z c z y t o w e , że d e c y d o w a ł a t u t a j j e d n a i t a s a m a m y ś l t w ó r c z a , że w r e s z c i e p o r ó w n y w a n a r y c i n a z p r z y b u d ó w k a m i z a m k u j est p i e r w s z y m o b r a z e m n a s z e g o z a b y t k u . P r z e d e w s z y s t k i m j e s t tu w i d o c z n e t o s a m o z a m i ł o w a n i e do r o z w i ą z a n i a szczyt ów' o l e k ­ k i c h l iniach s p ł y w ó w . . D e l i k a t n ą l i n i ą s p ł y wo wy k t ó r e d oł em p r z e c h o d z ą n a z e w n ą t r z do p o zi o m u , u j ą ł S an t i G u c c i s z c z y t p a ł a c u . O k r ą g ł e o k i e n k o w ś r o d k u s z c z y t u o r a z w a z o n y n a j e g o w i e r z c h o ł k u i na k o ń c a c h s p ł y w ó w s ą u z u ­ p e ł n i e n i e m d e k o r a c j i . P r z y g l ą d a j ą c się u w y d a t n i o n y m d o b r z e c i e n i o m n a r y s u n k u , n a b i e ­ r a m y p r z e k o n a n i a , ż e n i e i n a c z e j p o t r a k t o w a ł S a n t i G u c c i s z c z y t y e l e ­ w a c j i b o c z n e j i ż e z a n i k n ą ł je s p ł y w a m i o t y m s a m y m w y g i ę c i u . C o k o l w i e k i nacz ej w y g l ą d a j ą te s p ł y w y n a r y c i n i e 21, p r z e d s t a w i a ­ j ą c e j n a m z a m e k z c a ł y m w z g ó r z e m i stawkami, i to z a m e k w t a k i e j p o ­ staci, k t ó r a r ó w n i e ż d o b r z e m o ż e b y ć w i e r n y m o d b i c i e m dzi eł a n a s z e g o a r t y s t y . C a ł a r ó ż n i c a p o l e g a t y l k o n a t y m . że s z c z y t y z a m k u w d r u g i m o b r a z i e m a j ą s p ł y w y p r z e r w a n e p o ś r o d k u o s ad z e n i em w a z o n ó w \ P a ł a c 0 t a k i m z a k o ń c z e n i u t w o r z y ł r z e c z y w i ś c i e j e d n o l i t ą ca ł oś ć s t y l o w ą z p a w i l o n a m i , tzn. z k a p l i c ą i d a w n ą b i b l iot eką . N a i l u s t r a c j i 19 w i d z i m y r ó w n i e ż , że c a l e ś c i a n y p o k r y t e s ą r u - s t y k ą , c z e g o j u ż d z i s i a j n i e s p o t y k a się n a d r u g i m p i ę t r z e . N a l e ż y t u p r z y p u s z c z a ć , ż e r a c z e j r u s t y k i n a t y m p i ę t r z e n i e b y ł o j u ż od p o ­ c z ą t k u . -S i l n y m i g z y m s a m i p o d k r e ś l i ł ł l o r e n t y ń c z y k . „ m u r a t o r r e g i u s “ , w s z y s t k i e t r z y k o n d y g n a c j e , p r z y c z y m o s t a t n i ą u w i e ń c z y ł g z y m s e m 1 ł a ń c u c h e m k o n s ol i , z d o b n y c h w liść a k a n t u . " Ws zy st k i e o k n a m i r o w s k i e g o p a ł a c u w e d ł u g z a c h o w a n y c h i l u s t r a c j i m i a ł y p i e r w o t n i e r a m y p r o s t o k ą t n e , lecz w i e l k o ś ć i c h n i e w s z ę d z i e b y ł a j e d n a k o w a . M n i e j s z e s ą o k n a p a r t e r u od o k i e n d r u g i e j i t r z e c i e j k o n

(7)

-d y g n a e j i . W y j ą t k o w o -d ł u g i e r a m y o k i e n n e z n a j -d u j ą sic; n a p i e r w s z y m p i ę t r z e f r o n t o w y c h s k r z y d e ł . M a l e o k i e n k a u m i e ś c i ł a r t y s t a n a b o c z ­ n y c h s k r z y d ł a c h p a ł a c u . T y l k o n a d o k n a m i p i e r w s z e g o p i ę t r a , p o d o b n i e j a k t o d z i s i a j w i d z i m y , z n a j d o w a ł y się u w i d o c z n i o n e r e n e s a n s o w e g z y m s y p o n a d o k i e n n e . N a k a ż d y m t a k i m g z y m s i e b y ł k a r t u s z z h e r b e m M y s z k o w s k i c h , J a s t r z ę ­ biec. N i e k t ó r e k a r t u s z e p r z y b r a ł S a n t i G u c c i l i ś c i e m a k a n t u , i n n e z a ś u p o d o b n i ł d o t a k z w a n y c h „ r o l w e r k ó w “ . Z b o k ó w k a ż d e j t a r c z y h e r b o ­ w e j d o d a ł w i j ą c e s i ę w s t ę g i . W o b e c n e j c h w i l i p r z y k i l k u z a l e d w i e o k n a c h p i e r w s z e g o p i ę t r a p o z o s t a ł y p i e r w o t n e g z y m s y z h e r b e m n a d o k n a m i . W e w n ą t r z p a ł a c u p oz o s t a ł o ś ci ą z n a j d a w n i e j s z y c h czasów' są r e n e s a n ­ s o w e s k l e p i e n i a bez m a ł a w'e w s z y s t k i c h p o k o j a c h , w sieni ś r o d k o w e j i w s i e n i a c h b o c z n y c h p a r t e r u . N a w y ż s z y c h k o n d y g n a c j a c h z a c h o w a ł y się t a k ż e g wda ździ st e s k l e p i e n i a r e n e s a n s o w e , jedno* w p o ł u d n i o w e j k l a t c e s c h o d o we j , a d w a w p ó ł n o c n y m s k r z y d l e p a ł a c u . W e w n ę t r z u k l a t k i p o ł u d n i o w e j s ą j e sz c ze z t ego s a m e g o c z as u d w a p o r t a l e k a ­ m i enn e , a o p r ó c z t e g o t r z y z a k r a t o w a n e o k i e n k a . W t i ę l r z a k o m n a t z a m ­ k o w y c h o g r z e w a ł y k o m i n k i s za f i ast e, l e c z te okoł o pniow y \ 1 \ w i eku z o s t a ł y p o d o b n o zabrane- do C h r o b r z a . W r o k u 1810 w s p o m i n a o nich i n w e n t a r z d ó b r w i e l k o k s i ąs k i e h . W e d ł u g t ego ź r ó d ł a był o w z a m k u osi em k o m i n k ó w , p r z y c z y m j e d e n z n i ch o z d o b i o n y by 1 m o z a i k ą 3).

W i e l k i ch z m i a n z e wną t rz , i w e w n ą t r z z a m k u d o k o n a ł Kra nci sze k W ie- l opolski, d z i e s i ą t y o r d y n a t m a r g r a b s t w a. zmar ły w r o k u 1809. O n lo u s u n ą ł r e n e s a n s o w e s z c z y t y b u d o w l i , a r y z a l i t ś r o d k o w y p o d w y ż s z o n o o t rz e ci e pi ęt ro. P r z y p u s z c z a l n i e on z a d e c y d o w a ł p r z e b u d o w ę o k i en d r u g i e g o p i ę t r a , d o czego j e d n a k w' z u p e ł n o ś c i ni e doszło. G a l k i e m inny w y g l ą d u z y s k a ł p a ł a c n a M i r o w i e przez, n a d b u d o w a n i e trzeci ego p i ę t r a tiad r y z a l i t e m , w k t ó r y m z n a l a z ł o się a ż p i ę ć oki en. Na db u d ó wd c ę uj ęt o po b o k a c h s z c z u p ł y m i w i e ż y c z k a m i , u m i e s z c z a j ą c j e d n o c z e ś n i e w a zo n y na ich w i e r z c h o ł k a c h . Z kolei z a k o ń c z y ł elew ac j ę s z c z y t e m l e k ko w y g i ę ­ ty m i z a ł a m a n y m z o k i e n k i e m k r z y ż o w y m p o ś r o d k u . N a s zc zyci e u s t a ­ w i o n o t rzeci w a z o n . W p o d o b n y s p o s ó b u w i e ń c z o n o t a k ż e f a s a d y boczne, co m o ż e m y j es zc ze dzi si aj o g l ą d a ć (ryc. 20 i 25).

J e s z c z e w i ę k s z y c h p r z e o b r a ż e ń d o c z e k a ł się z a m e k w d e l k o k s i ą s k i w e ­ w n ą t r z . I y m r a z e m r o z p a n o s z y ł się t u t a j k l a s y c y z m z d o b y k r ó l a S t a ­ n i s ł a w a P o n i a t o w s k i e g o . W m y ś l z a ł o ż e ń t i o w e g o sty lu u l e g ł a p r z e r ó b c e p ó ł n o c n a k l a t k a s c h o d o w a i p r z y l e g ł y d o n i ej p o k ó j . Jeśli j e d n a k n a p a r t e r z e k l a s y c y z m n i e n a r u s z y ł r es z t y' p o k o i , t o za to n a p i ę t r a c h z a ­ p a n o w a ł n i e p o d z i e l n i e . Z a c h o w a ł y się z t ego c z a s u r e s z t k i d e k o r a c j i m a l a r s k i e j w p o s t a c i z i e l o n y c h p a s k ó w i m u s z l i . W i e l e p o k o i n a p i e e w - s z y m p i ę t r z e m i a ł o ś c i a ny o b i t e m a t e r i ą p r a w d o p o d o b n i e z z ł o c o n y m i r a m a m i .

*) Arcti. O rd . Myszk.. dział X I I I , fase. 60.

(8)

I'ycli p r a c d o k o n a ł J ó z e l l . e b r o n i . D o w o d z ą t e g o a k t a w i e i k o k s i ą - s k i e g o k l a s z t o r u , g d z i e c z y t a m y , że 2 m a j a 1779 r. w p i s u j e się d o b r a c ­ t w a ś w . L>eikIi . . a r c h i t e k t J ó z e f I ^ebroni o d m a r g r n b s t w a “ 4). Z k s i ąs k i m z a n i k i e m na Mi rowi e, a z w ł a s z cz a z jego s t a n e m i u r z ą ­ d z e n ie m w n ę t r z a w k o ń c u X \ 111 w i e k u z a p o z n a n a s bliżej i n w e n t a r z d o b r z r o k u 1799. z k t ó r e g o d o w i a d u j e m y się, że . . z a me k cz yl i p a ł a c mirow s ki z w a n y , b l i s k o m i a s t a l e ż ą c y . . . o t r z e c h p i ę t r a c h . . ., d o k t ó ­ rego w o h o d z ą c jest sień w i e l k a z f i l a r a mi , ś r o d e k d o m u w s p i e r a j ą c y m i , z. p o s a d z k ą m u r o w a n ą . Z t ej si eni n a o b y d w i e s t r o n y jest p o k o j ó w 13 d o b r y c h , z s k l e p i o n y m i s u f i t a m i . N a pi erwrsze p i ę t r o w s c h o d y z d ę b o ­ w y c h l or s zl ó w, s t o l a r s k ą r o b o t ą z p o r ę c z a m i t a k o w y m i ź . N a tern p i ę ­ t rze j est pokoj ów w i ę k s z y c h i m n i e j s z y c h 16, s al a j e d n a w i e l k a z g a l e ­ rią, ż e l a z n ą k r a t ą o b w i e d z i o n ą i b l a c h ą ob i tą. N a d r u g i m p i ę t r z e j est p ok oj ó w1 22, a l k i e r z ó w 3. s al a j edna. N a t rz e ci m p i ę t r z e j es t p o k o j ó w 16, p r z e d p o k o j ó w , d w a . Pod z a m k i e m j es t p i w n i e 11. C a ł y t en z a m e k d a ­ c h ó w k ą czerw on ą n a w a p n o s a d z o n ą p o k r y t y i p r z e z h r a b i ę z W i el o p ol ­ ski ch na M i r o w i e m a r g r a b i e g o M y s z k o w s k i e g o z g r u n t u r e s t a u r o w a n y , a czasi e zaś r e w o l u c j i 1794 p r z e z w o j s k a z a g r a n i c z n e z m e b l ó w i w s z e l ­ ki ch w e w n ę t r z n y c h o z d ó b ogoł ocony, j a k o też w o k n a c h , d r z wdaeh . p o ­ s a d z k a c h . z a m k a c h , s u f i t a c h i p i e c a c h d u ż o u s z k o d z o n y “ 5). N a z a k o ń ­ cz en i e tego op i su m o ż n a b y j e d y n i e d o da ć , że o b e c n i e ni e m a t v e h po koi t ak d użo, bo w p ó ź n i e j s z y m cz as ie u s u n i ę t o z n a c z n ą ilość p r z e p i e r z e ń .

D a l e k o d o k ł a d n i e j s z y inw e n t a r z z a c h o w a ł się z r o k u 1810°). Z d a j e się, że bieg w y p a d k ó w p o l i t y c z n y c h ni e p o zwol i ł m y ś l e ć o p o n o w n e j r e ­ s t a u r a c j i z a m k u od tego m o m e n t u , g d y zos t ał o n z n i s z c z o n y w cz as i e i n s u r e k c j i k o ś c i u s z k o w s k i e j . Ib. o c z y m c z y t a m y w t y m i n w e n t a r z u , j e s t r a c z e j o p i s e m z a n i e d b a ­ n e j p u s t k i p o w y g o d n e j i w y k w i n t n e j k i e d y ś s i e d z i b i e . Z n a c z n a c z ę ś ć o k i e n n a p a r t e r z e i p i ę t r a c h p o z a b i j a n a j e s t d e s k a m i . W w i e l u z n o w u p o k o j a c h s t o j ą p o r o z w a l a n e p i e c e , z n i s z c z o n e d r z w i , c z ę s t o z a ś n a d ­ g n i t y s u f i t l u b p o w a ł a g r o z i r u n i ę c i e m , a n a t r z e c i m p i ę t r z e na j e d n e j p o ł o w i e s ą j u ż p o k o i k i b e z p o w a l . P o z a t y m i z n i s z c z e n i a m i , k t ó r e w ó w ­ c z a s d a ł y b y się j e s z c z e l a t w To u s u n ą ć , w m ę t r z e z a m k u c h o ć p r a w i e o p u ­ s t o s z a ł e , j e s t j e d n a k d a l e k i e o d s t a n u g r o ż ą c e g o r u i n ą . D o o s o b l i w o ś c i ó w c z e s n e g o u r z ą d z e n i a w n ę t r z a n a l e ż a ł o b y z a l i c z y ć s z e s ń a s t o w i e c z n e k o m i n k i , o k t ó r y c h b y ł a j u ż m o w a . W s p o m i n a j e s z c z e t e n i n w e n t a r z o p o r t r e c i e b i s k u p a M y s z k o w s k i e g o . U m i e s z c z o n y byl w t e d y w s k a r b c u n a p i e r w s z y m p i ę t r z e , p ó ź n i e j z a ś z n a l a z ł się w c h r o - b e r s k i e j g a l e r i i o b r a z ó w 7. ( i d y p o ś m i e r c i F r a n c i s z k a AVi el opol s ki e go d o b r a or dy n a c k i e p r z e j ą ł w s w e r ę c e J ó z e f J a n N e p o m u c e n W i e l o p o l s k i , r o z p o c z ą ł się s m u t n y 4) K s i ę g a b r a c t w a ś w . T e k l i / b i b l i o t e k i a u g u A i a n ó w w k s i a / i i W i e l k i m . • “) A. \ f . S k u l k o / o s k i , A l e k s a n d e r Wi e l o p o l s k i « ś wi e t l e a r c h i w ó w m d / i n n y c h (rkp.). “) Arcli. Ord. Myszk. , dz. X I I I . fuse. (>9.

(9)

Ryc. J1). R y s u n e k ł as uch ws c h o d n i e j p a ł a c u / X V I ! w. St an p i e r w o t n y .

(Arch, w Chrobr/ . u) . .

Ryc . 20. R y s u n e k l a s a c h ws c h o d n i e j p a ł a c u po p r / c h u d o w i e w XVI I I w ( Arch, w O h r o b r / u ) .

(10)

o kr e s dl a z a n i k u m i rows ki ego. No wy o r d y n a t t rwoni ł m a j ą t e k s wo i m h u l a s z c z y m życ i e m, o d z i e d z i c z o n e doln a p o p u l a t e w cor az w i ę k s z ą rui nę, a r a z e m z nimi cor az b a r d z i e j p us t os za ł z a n i e d b a m z a me k. D o ­ pi er o z t ą c h w i l ą , gdy o r d y n a t e m zost ał A l e k s a n d e r Wi el opol ski , z a m e k na M i r o w i e z n o w u ma p o z o s t a ć r e z y d e n c j ą m a r g r a b s f w a . Pr ze d t y m w y m a g a ł 011 j e d n a k o d p o w i e d n i e g o r e m o n t u , g d y ż pr z ez nienszezel ni ony' d a c h s t r u m i e n i e w o d y p o n i s z c z y ł y powody i podł ogi , k t ó r e t e r a z n a l e ­ ża ło z a s t ą p i ć now ymi ').

We w r z e ś n i u 1829 r. z o b o w i ą z u j e się J a n Ś w i ą t e k w u m o w i e z m a r ­ g r a b i ą , że r o z b i e r z e p r z e p i e r z e n i a i s u f i t y trzeci ego pi ęt ra . W iyui r ó w ­ ni eż "czasie cieśla G o s t e m b s k i p o d j ą ł się r o z e b r a ć podł ogę na t v m s a m v m pi ęt rze. J e d n o c z e ś n i e p r z y s t ą p i o n o do us z c ze l n i en i a d a c h u i r e p a r a c j i głów nego m u n i 8). Go m i a ł y n a celu p r a c e Ś w i ą t k a i C o s te m b s k i e g o . t r u d n o w tej c h w il i p o w i e d z i e ć . N a l e ż y p r z y p u s z c z a ć , że c z y n i ł to W ie­ l opolski wr ty 111 celu. aby n a d g n i t e s u f i t y z a s t ą p i ć n o w y m i i d o k o n a ć z mi an y w r o z k ł a d z i e pokoi , c z eg o j e d n a k ni e z r e a l i z o w a ł n i g d y . Z w i e l k i m r o z m a c h e m z a b r a ł się d o n o w e j p r z e b u d o w y całego z a m k u A l e k s a n d e r W i e l o p ol s ki w r o k u 1841. G d y b y d os z ł y do s k u t k u z a m i e ­ r z e n i a m a r g r a b i e g o , to w tedy' u t o n ę ł y b y w r o z b u d o w a n y m g m a c h u c e ­ c h y r e n es a n s o w e . R y c i n a 22 p o z w o l i d o k ł a d n i e z o r i e n t o w a ć się w o g r o ­ mi e z a m i e r z o n y c h p r z e m i a n , k t ó r e p r a g n ą ł u s k u t e c z n i ć a m b i t n y o r d y n a t , a b y w s p a n i a ł a r e z y d e n c j a o l śni ła s woi m p r z e p y c h e m i s t a ł a się g o d n ą t a k wi el k i e g o p o t e n t a t a . R o z b u d o w ę p a ł a c u p r o j e k t o w a ł a r c h i t e k t b e r ­ liński S t i i h l e r a).

A\ y k o n a n i e p r o j e k t u p o w i e r z y ł m a r g r a b i a C l iu m e r li n g o wi . Jego z a ­ d a n i e m m i a ł o b y ć w y b u d o w a n i e b a l k o n u od f r o n t u , f a c j a t y ś r o d k o w e j i t yl n e j w r a z z gzy msem i k o r o n ą or a z n a d m u r o w a n i e wr t en s a m spos ób r e s z t y p a ł a c u . Dalszy m ci ągi em j ego p r a c y b y ł o b y w y s t a w i e n i e n a n a ­ r o ż n i k a c h o ś m i u w i e ż y c z e k i d o b u d o w a n i e po obu s t r o n a c h p a ł a c u d w u gal er i i a r k a d o w y c h o r a z r e s t a u r a c j a p i e t w s z e g o i d r u g i e g o piętra.

Abyr d o k o n a ć p o d j ę t e j p r z e b u d o w y w e d ł u g o t r z y m a n e g o p l am i , m u ­ siał p o p r z e d n i o C h a merli ng u s u n ą ć r o k o k o w e szczyt y l a s a d f r o n t o w y c h i bocznymh. D z i ę k i t e m u , że G h a m e r l i n g o w i nie ś p i e s zy ł o się ze z b u r z e ­ ni em s z c z y t ó w b o c z n y c h , a p ó ź n i e j z a n i e c h a n o dal sze j p r z e b u d o w y , o c a l a ł y on e w f o r m i e z X \ III w i e k u . ■

Za c a ł ą p r a c ę mi ał on o t r z y m a ć 18 tysięcy zł o t y c h . Robót sny cerski ch p o d j ą ł sie p r z y tej p r z e b u d o w i e S t a n i s ł a w Z a b o r o w s k i z P i ń c z o w a . Do ­ z ór n a d b u d o w ą s p r a w o w a ł K r e m er. d y r e k t o r b u d o w n i c t w a w K r a k o ­ wi e i o ich pr z ebi egl i i n f o r m o w a ł l i s towni e m ar g r a b i e g o . C h a m e r l i n g . u z n a n y p r z e z K r o m e r a za p a r t a c z a , m u s i a ł Książ Wi el k i opuś ci ć, a n a j e g o m i ej sc e p r z y b y ł w s i e r p n i u 1845 r. b u d o w n i c z y pr z ysi ę gł y z K r a ­

") Arcli. Ord. Mys z k. . <1/. XIII. l asc. t.

s) Arcli. Ord. Myezk. . dz. \ l l l . l asc. 225. u) Ta mż e . dz. XI It, l asc. I.

(11)

Hyc. 21. Wi do k p a ł a c u w Ks i ą ż u Wi e l k i m od s t r o ny zach odni e j . (Rys. z W i l l w. w arch, w ( ' h r o h i z u l .

47

(12)

k o w a S t a n i s l a w G o ł ę b i o w s k i . J e m u p o z o s t a ł a t y l k o b u d o w a , a w ł a ś c i ­ w i e p r z e r ó b k a t r z e c i e g o p i e t r a 1").

Powol i s t y g ł Wi el opol ski z b r a k u f u n d u s z ó w w s ze rok o z a k r o j o n y c h p o m y s ł a c h i w liście d o K r e n i e r a z r e z y g n o w a ł z. gal er i i b o cz nych . Ni e­ d ł u g o też b a w i ł n a Mi rów ie Go ł ęb i o w s k i . D o t k n i ę t y p r z y b u d o w i e j a k ą ś u w a g ą m a r g r a b i e g o p o d z i ę k o w a ł za p r a c ę i z d a j e się, że wr p a ź d z i e r n i k u tego j e s zc ze r o k u z a n i e c h a ł p r o w a d z e n i a r o b ót . P r z e b u d o w y p o d j ą ł się t rzeci z kol ei b u d o w n i c z y E. S t ai b l . Robotę p r z y z a m k u t r w a ł y do r o k u 1846. W r e s z c i e d e c y d u j e się m a r g r a b i a u c z y n i ć z C h r o b r z a si edzi bę r o ­ d o w ą . J e d n ą z p r z y c z y n b y ł o to, że ( h r o b e r z m i a ł b a r d z i e j c e n t r a l n e poł ożeni e w p o z o s t a ł y c h d o b r a c h o r d y n a c k i c h . D e c y z j a t a [ i rz er wa ł a n a szczęście d a l s z ą prz eb ud owa ; i r e s t a u r a c j ę z a m k u .

J e d n o c z e ś n i e z z a m k i e m w z n ió s ł S ant i G u cci p r z e d f r o n t e m p a ł a c u po b o k a c h d z i e d z i ń c a d w a p a w i l o n y . z w c ó c o n e f a s a d a m i d o siebie. P o ­ d o b ni e j a k z a m e k z o s t a ł y ono w y b u d o w a n e z ciosu pi nezowrskieg’o i po­ k r y t e c z e r w o n ą d a c h ó w k ą .

P r a w y p ó ł n o c n y p a w i l o n jest k a p l i c ą po d w e z w a n i e m św. Zołii. O d czasu p o w s t a n i a nic uległ 011 ż a d n y m z m i a n o m i zdoł ał wi er ni e z a c h o ­ w a ć d u c h a r e n e s a n s u z p r z e ł o m u wueku XVI n a w . XVł f.

P r z e d ś c i a n ą f r o n t o w ą z n a j d u j e się p o r t y k , w s p a r t y wT n a r o ż a c h p r o ­ s t o k ą t n y m i f i l a r a mi z p ó ł k o l u m n ą ' d o r y c k ą , a p o ś r o d k u c z t e r e m a k o ­ l u m n a m i j oński mi . F il a r y i k o l u m n y ł ąc z ą się a r k a d a m i p ó ł k o l is t y m i . . :\n n a r o ż a c h ściany szczy t owej p o r t y k u u m i e s z c z o n o k u l e k a m i e n n e . P o n ad d a s z k i e m porty ku wz no si się szczyt f a s a d y , t a k t y p o w y dl a S ant i Gu cci eg o, o l e k k o fali st ej linii p r z e r w a n e j g z y m s e m p o zi o m y m i z a k o ń ­ cz onej k a p i t e l e m z n a s t a w ą . .Na w i e r z c h o ł k u k a p l i c y z n a j d u j e się s y g ­ n a t u r k a . I uż na d d a s z k i e m port y k u mieści sic o k r ą g ł e o ki en ko, c o kol ­ wi ek za ś w y ż e j p o n a d gzy msem d r u g i e o k i e n k o o k r ą g lo l u k o we .

Do w n ę t r z a p r o w a d z i r e n e s a n s o w y p o r t a l , z a k o ń cz o n y w g ór z e n a d - próż em, p o ś r o d k u k t ó r e g o umi eści ł S an t i G u c c i k a r t u s z z h er b e m M y s z ­ k o ws k i c h . N a d p o r t a l e m z n a j d u j e się w i e l k i k a r t u s z , zdobny po b o k a c h w liść a k a n t n . C z y t a m y na t y m k a r t u s z u : ’ ' H A E R E S SI P I U S E S N I H I L I N D E AVER l ( ) Po b o k a c h p o r t a l u m i es z c zą się z a k r a t o w a n e o ki enk u, r ó w n i e ż z b el ­ k o w a n i e m i g z y m s a m i O p r ó c z o k i e n e k przy w e j ś c i u z n a j d u j e się j eszcze w ka p l i cy pi ęć oki en, z a s k l e p i o n y c h w g ó r z e l uk i em. Ka p li ca p o s i ad a b e c z k o w a t e s kl ep i en i e , p r z y c z y m o ł t a r z w s u n i ę t y jest w t r ó j b o c z n ą a bs y d ę . Ho r y z o n t w s z y s t k i c h ś ci an w n ę t r z a z a m y k a ni e z n ac z n y g z y m s z o r n a m e n t e m u doł u. na k t ó r y s k ł a d a j ą się w o l e oczy i perełki. G z y m s

(13)
(14)

o p i e r a si ę n a p i l a s t r a c h . r o z s ł a ­ w i o n y c h p a r a m i p o z a ł a m a n i a c h ś ci a n . G ł o w i c e s m u k ł y c h p i l a s t r ó w p o k r y w a j ą r o z e t k i o r ó ż n y m r y ­ s u n k u . B o g a t a o r n a m e n t a c j a s t i u - k o w a p o k r y w a ś c i a n ę n a d d r z w i a ­ mi. S t y l i z o w a n e m o t y w y r o ś l i n n e w y p e ł n i a j ą c z t e r y k a s e t o n y o k r ą g ­ łej l u n e t y o k i e n n e j , p r z y c z y m r a m a k a ż d e g o k a s e t o n u t e ż j es t o z d o b i o n a o r n a m e n t e m . P o n i ż e j , z j e d n e j i d r u g i e j s t r o n y o w a l u o k i e n n e g o z n a j d u j ą się w o b r a m o ­ w a n i u s p l o t y m o t y w ó w r o ś l i n ­ n y c h . N i ż s z ą c z ę ś ć tej ś c i a n y t w o ­ r z ą t r z y o z d o b i o n e r a m y z p ł y t a m i m a r m u r o w y m i p o ś r o d k u . B a r n y t e R ye. 24. P o rty k k a p l ic y . (F o l. F. M ad e jsk i) p r z e g r a d z a ją dw ie f ig u r y o bn a ż o­ n yc h rusałek, p rz e c h o d z ą c y c h po­ niżej w szerokie liście a k a n tu . Na środkow ej tablicy m a rm u ro w e j jest napis w k a p ita lic e:

D E O I R I N O E T U N O S A N C T I S B E A T O P E T R O A P O S T O L O E T M A R T Y R I E T R E A T A E S O P H I A E M A R T Y R I D I C A ' I U M W o ł t a r z u r o k o k o w y m jest o b r a z N i e p o k a l a n e g o P o c z ę c i a M a t k i B o ­ sk i e j . N a a n t e ] > e d i u in m e n z y w i d n i e j e z n o w u p ł y t a m a r m u r o w a /, n a ­ p i s e m : S A N C T A E E T I N D I V I D U A E I R I N I I A I I I L L U S T R I S S I M U S P R I N C E P S E T D O M I N U S D O M I N U S P E T R U S M I S Z K O W S K I D E M I R O W D E I G R A T I A P R A E S U L C R A ( O V T E N S Ï S E T D U X S E V E R I A E D O M U M H A N C A N N O S A L U T I S L X X X Y I N H O A V I T E T A F U N D A M E N T I S E R E X I T P E T R U S M I S Z K O W S K I M A R C H I O D K M I R O W E X F R A T R E N E P O S D E O O P T . M A X . F A V E N T E H I S C l C U M C l R C A A D T U N C T I S A E D I F I C I I S A N N O D O M I N I M D L X X X X V A D F A S T T G T U M P E R D U X I P O S T E R I C O N S E R V E N T O P T O

(15)

O p r z e z n a c z e n i u d r u g i e g o p a ­ w i l o n u n a b i b l i o t ek ę m ó wi nam z n o w u n a p i s n a k a r t u s z u , jaki się z n a j d u j e p o n a d we jś c ie m . C z y ­ t a m y t a m : D K O O P T . MAX. A I Q UK S T U D I O S O R U M C O M M O D I T A T I W c z a s a c h p ó ź n i e j s z y c h b u d y ­ nek l en p r z e z n a c z o n o na k u c h n i ę p a ł a c o w ą , a o be c ni e mi eści on m i es zk a ni e. W w y g l ą d z i e ze­ w n ę t r z n y m t y m się różni od k a ­ p l i c ) , że w m i ej sce s y g n a t u r k i w i e ń c z y szczyt s zy s z ka . I n w e n t a r z z ’ r o k u 1810 p r z e d ­ s t a w i a . . k u c h n i ę “ w s t a n i e r u i n y . „ S ł u p j e d e n k a m i e n n y z p o d g a ­ l erii z w a l i ł się, a s k l e p i e n i e u g a ­ lerii wt p o ł o w i c o p a d ł o “ . W r o k u ( S i ł p o d j ą ł się r e s t a u r a c j i tej b u d o w l i s n y c e r z P i o t r Re r a n e k z B e r n a . Z b o k u k a p l i c y j a k r ó w n i e ż i d a w n e j b i b l i o t e k i p r o w a d z ą k a m i e n n e s c h o d k i n a z e w n ę t r z n ą s t r o n ę m u r ó w . Z a m e k z d z i e d z i ń c a m i o t ac z a mu r , w y k ł a d a n y od z e w n ą t r z ciosem. l)o o b e c n y c h czasów z a c h o w a ł o się na m u r z e k i l k a w a z o n ó w , z d o b n y c h po b o k u w fes t ony. N a n i ż s z y t a r a s w s c h o d n i e g o d z i e d z i ń c a p r o w a d z i ł y j e s z c ze p r z e d ni edaw n y m c z as em k a m i e n n e s cho dki . N a b o k a c h s c h o d ­ k ó w7 s p o c z y w a ł y w y k u t e p o s t a c i e l w ó w .

Dz is ia j zbo cz e g ó r y , z w r ó c o n e k u mi as tu , p o k r y t e j est w y s o k i m i u r o z m a i c o n y m d r z e w o s t a n e m . R o s n ą tu o bec ni e lipy, w i ą z y , sosny, a k a c j e , b r zozy, w i e r z b y i m o d r z e w i e . Inaczej się to zbocze p r z e d s t a ­ w i a ł o n a r y s u n k u z XY1II w i e k u . P r ó c z tego z n a j d u j e m y j ego op i s w i n w e n t a r z u z r o k u 1799, g d z i e c z y t a m y , że „og r ód p r z y z a m k u w s ześć k o n d y g n a c j i z g ó r y p l a n t o w a n y c h i mureun o b w i e d z i o n y c h , d r z e w e m o w o c o w y m n a s a d z o n y , z s zk ol ą m l o d e m i d r z e w k a m i n a p e ł ­ n i o n ą “ ,.. O d s t r o n \ p o ł u d n i o w e j b y ł a w o w y m c z as ie „ o r a n ż e r i a w i e l k a m u r o w a n a z o k n a m i s z k l a n e m i . w k t ó r e j d r z e w a p o m a r a ń c z o w e , c y t r y ­ n o w e z r óż ne mi r o śl i na m i s ą u t r z y m a n e . P r z y o r a n ż e r i i w ogro dz i e s t u ­ d n i a ce m b r o w a r n i k a m i e n i e m , d a c h e m g o n t o w y m o k r ą g ł y m na sześciu s l u p a c h p o k r y t a “ n

)-“ ) A . M. Skułk<m>ski, op. cit. — Au t o r o i e z a j m u j e się w a r t y k u l e o pi s e m p a r k u , w k t ó r y m z a c h o w a ł o s i ę n i e ma l w c a ł o ś c i p i e r w o t n e z a ł o ż e n i e p ó ź n o r e n e s a n s o w c . z p a r t e ra mi , t a r a s a mi i s z p a l e r a mi . T e m a t ten ni e n a l e ż y już j e d n a k do z a kr es u n i n i e j s z e g o a r t y k u ł u ( pr z yp. red.). Ryc . 25. Bi b l i o t e k a p r z ed p a ł a c e m w Ks i ążu Wi e l k i m. (Fot . K. Mä d e j s k i ) . ■>l

(16)

LE P A L A I S D E S MY S Z K O WS K I a KSI ĄŻ WI E L K I À Ks i ąż Wi e l k i (di stri ct de Mi e ch ó w, v o î e v o d i e de C r a c o v i e ) s ’é l è v e un e s mn p- t ue us e r é s i d e n c e de s t y l e renai s s ance, de l a fi n du X V I - e s., q u i est a c t u e l l e m e n t o c c u p é e par un l ycée. Pi e rr e M y s z k o w s k i , é v ê q u e de Cr a c o v i e , é m i n e n t h u ma n i s t e et m é c è n e des arts, est le vé ri t a bl e c r é a ­ t eur et f o n d a t e u r de ce p a l a i s qu e les h a b i ­ t a n t s de la r é g i o n d é s i g n e n t s o u s l ’a p p e l ­ l a t i o n de „ c h â t e a u “. Lu c ons t r u c t i o n en f u t c o m m e n c é e e n 1583 et m e n é e j u s q u ’en 1595, par l’a r c h i t e c t e S a n t i G u c c i Ei oren- tiuo. Le pal ai s , à d e u x é t ages , a un e bas e r e c t a n g u l a i r e a v e c des ri s al i t es m é d i a n e s s u r l ’a x e l o n g i t u d i n a l et t rans vers al . Le b â t i me n t es t l l a n q u é des d e u x c o t é s de p a v i l l o n s à r e z - d e - c h a u s s é e (la c h a p e l l e et la b i b l i o t h è q u e ) et a u n e gal er i e à c o ­ l o n n e s à la f a ç a d e . Le p a l a i s a r e l a t i v e ­ m e n t bi en c o n s e r v é s on c a r a c t è r e r e n a i s ­ s ance. C e n’est q u ’au X V l U - e et a u X l X - e s. q u e des m o d i f i c a t i o n s p l u s i mp o r t a n t e s d ’ar ch i t e c t u r e f ur e nt i nt rodui t es , et cela en p l u s i e u r s é t ape s . Lu 1841, A l e x a n d r e Wi e l o p o l s k i e n t r ep ri t de g r a n d s t r a v a u x d e s t v l e r o ma n t i q u e , d ’a p r è s le pr oj e t de S t ü h l e r de Berl i n. Mais d è s 1846 les t r a ­ v a u x f ur e nt i n t e r r o mp u s . D e p u i s , le p a ­ l ai s n ’a pl us su bi a u c u n c h a n g e m e n t de c o n s t r u c t i o n et a c o m m e n c é à s ’e n d o m - m a g e r p r o g r e s s i v e me n t . O n a a c t u e l l e ­ m e n t o p é r é d e s r éparat i ons , en g r a n d e p a r t i e gr â c e à l’a i d e v o l o n t a i r e des l y ­ c é e n s . LA P R É S E R V A T I O N 1)L L ’ÉCI . I S L S t e A N N E ( D E S B E R N A R D I N S ) A V A R S O V I E

A u c our s de la c o n s t r u c t i o n de l’art ère W — Z, des t r a v a u x f ur e nt e nt r ep ri s p o u r e n l e v e r u n e p a r t i e de la p e n t e de l ’e s c a r p e d e y a r s o v i e . V i n r e n t e n s u i t e de g r a n d e s pl ui e s . T o u t ceci c a u s a un a f f a i s s e m e n t d e la h a u t e u r s ur l a q u e l l e ét ai t bât i e l ’é g l i s e g o t h i q u e ste A n n e (1454) r e c o n ­ st r ui t e au XVI I-e et a u X V l I l - e s. Les e x p e r t s c o n v o q u é s c o n s t a t è r e n t le 29. IV. 1949 des fi s s ures d a n s l es m u r s de l’a b ­ si de, la v o û t e du c hoeur, le d a l l a g e et l es caves . O n p o u v a i t c l a i r e me n t obs er ve r

qu e le c ô t é nord- est se d é t a c h a i t en m ê m e t e mp s q u e s ’a f f a i s s a i t la ha u t e u r . Il I a l ­ lait agi r d' u rg e nc e et cel a de d e u x m a ­ ni ères: dr ai ne r la p e n t e et ar r ê t e r l’a f - l a i s s e me n t , m e t t i e les m u r s de l’é g l i s e à part i r des f o n d a t i o n s à l’abri d e n o u ­ vell es fissures. Ce t t e o p é r a t i o n , e x t r ê m e ­ m e n t d i f f i c i l e à e x é c u t e r et à o r g a n i s e r , fut c o u r o n n é e de s u c c è s a u b o u t d ’un br e f dé l ai . E n t rent e j o u r s o n p a r v i n t à st abi l i ser la ^e rr e, d e u x mo i s a p r è s J’é g l i s e ét ai t o u v e r t e au p u b l i c . -P o u r st abi l i s er le sol, o u c o n s t r u i s i t au p. c d de la co l l i ne un m u r de c i m e n t de 4 m. de large. 6 ni. d e h a u t e u r et de p l u s de 3t) m. de l ong. D e p l u s on f i x a d e u x r a ng s de p i e u s — p o t e a u x d ’acier, e n f o n ­ cés à 15 et 17 m, de p r o f o n d e u r , eu t out 45 p o t e a u x . Ils é t a i e n t c i m e n t é s à l ’i n t é ­ rieur et à l’e x t é r i e u r , r e c o u v e r t s d e c i ­ m e n t s o u s pr e s s i on d e 8 a t m o s p h è r e s . On arrêt a ai nsi l ’a f f a i s s e m e n t d e la m a s s e de terre. O n o p é r a en m ê m e t e m p s à l’a i d e de l’é l e c t r o o s m o s e le d r a i n a g e d u t errai n à l’e n t o u r et d a n s l’égliise m ê me . O n tira p l u s de 15 000 litres d ’eau. O n f i t a u s s i un e h a u x i t i s a t i o n du sol à l ’a i d e d ’é l e c ­ t rodes d ’a l u m i n i u m . En out re, o n i nj ect a du c i me n t le l ong des f o n d a t i o n s de l ’é g l i s e j u s q u ’à un e p r o f o n d e u r d e 8 m. et en des p o i n t s s i t ués de 1,5 m. en 1,5 m. O n s ’o c c u p a e n s u i t e de g a r a n t i r les m u r s de l’é g l i s e c o n t r e d e n o u v e l l e s f i s­ su re s . On me s u r a l’a f f a i s s e m e n t a v e c les ni v e l l e u r s de Zeiss. En v u e d ’arrêter, tout m o u v e m e n t de s murs , on c o n s t r u i s i t un a n n e a u ( d’env. 160 m. d e l ong) i m m é ­ d i at e me n t a u t o u r des f o n d a t i o n s sous f o r m e de b a g u e t t e s d ’aci er. A h a u t e u r d ’a p p u i de la v o û t e on f i x a dos serres d ’acier. A u c our s de s p r e mi e r s j o u r s la t ensi on des serris ét ai t de 320 k g / c m 5; ell e t o mba à zéro a u b o u t d e 6 s e ma i n e s .

A l’i nt éri eur de l ’é gl i s e , on é t a n ç o n n a les f r a g me n t s r el â ch és et c e u x qui m e n a ­ ç a i e nt rui ne; un e foi s q u ’on eut c o n s t a t é l eur s t abi l i t é, on p l a ç a de s po u t r e s de 1er: los fi ssures f urent c o m b l é e s de c i me n t s o u s pressi on. En f i n , on c o n s t r u i s i t un toit de fer à c o u v e r t u r e d e t ôl e cui vrée.

A u cours de s t r a v a u x d e c o n s e r v a t i o n à l ’i nt éri eur, on o p é r a de n o m b r e u s e s d é ­ c o u v e r t e s d ’u n e g r a n d e i m p o r t a n c e p o u r J’hi s t oi re de Part.

Cytaty

Powiązane dokumenty

Materiał edukacyjny wytworzony w ramach projektu „Scholaris – portal wiedzy dla nauczycieli”.. współfinansowanego przez Unię Europejską w ramach Europejskiego

Materiał edukacyjny wytworzony w ramach projektu „Scholaris – portal wiedzy dla nauczycieli”3. współfinansowanego przez Unię Europejską w ramach Europejskiego

czasów, począwszy od zainteresowa- nia malarstwem historycznym w la- tach 70., przez studia plenerowe, po symboliczne wizje. Realizm przed- stawień, biegłość techniczna, wyjąt-

W egzaminie sprawdzającym może uczestniczyć wychowawca klasy i rodzice ucznia (bez prawa głosu). Nie zdanie jednej z tych części powoduje nie zdanie całego egzaminu.

A jednak jest to dawny pałac Potockich, wystawiony w pierwszej połowie XVIII wieku przez Jerzego Potockiego, starostę grabowieckiego, który przebywał często w Lublinie i miał tu

pałac Czartoryskich, zaś gmach kina „Corso” zasłaniał widok z boku i kasa czy palarnia wdarły się nawet do narożnego alkierza.. Pożar kina i rozebranie jego ruin

W salach pałacu w Łabuńkach co najmniej od 1883 roku znajdował się portret króla Jana III Sobieskiego?. # epoki, przedstawionego w postaci stojącej, w zbroi, wy- konany - być może

Jeszcze w tym majątku już za Niemców urodziła się najstarsza ich córka Katarzyna (1942 r.).. Wraz z nim w tym czasie miesz- kała w Dołhobyczowie siostra Tadeusza, Krystyna,